Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı

Transkript

1 Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Bülten May ıs, 1991 No: 15

2 IÇINDEKILER Sayfa I. BÖLÜM Tefti ş ve İnceleme Kurulu 3 II. BÖLÜM KKTC Merkez Bankas ı ve Bankac ı l ık Faaliyetleri 5 III. BÖLÜM Ekonomik Geli ş meler Üretim, İstihdam ve Fiyatlar 36 a) Üretim Art ışı ve Kaynaklar ın Kullanı m ı 36 b) İstihdam 40 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler Mali ve Parasal Geli şmeler 45 a) Mali Geli şmeler 45 b) Parasal Geli şmeler Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi 50 a) Ticaret ve Pazarlama 50 b) Ödemeler Dengesi 51 IV. BÖLÜM Merkez Bankas ının Y ıll ık Hesaplar ı Bilanço Kâr ve Zarar Hesab ı 61 Hesaplar Hakk ında Aç ıklamalar 62 V. BÖLÜM Bankac ı l ık İstatistikleri VI. BÖLÜM Bankac ı l ık Kesiminin Özel Ilgi Duyaca ğı Mevzuat VII. BÖLÜM Tablolar ın Listesi 86-87

3 2

4 I. BÖLÜM TEFTİŞ VE İNCELEME KURULU Bankalar ın, Kredi veren Kuruluşlar ın ve döviz al ım-sat ı m ıyla iştigal eden "yetkili müessese"lerin gözetim ve denetimine ili şkin olarak yasalar alt ında Bankam ıza verilen görevler Tefti ş ve İnr-,leme Kurulunca ifa olunmaktad ı r. Tefti ş ve inceleme Kurulu ayni zamanda KKTC Merkez Bankas ının iç denetiminden sorumludur. KKTC Merkez Bankası Yönetim Kurulunun 7 Mart 1991 tarihli toplant ı- sında Yönetim Kurulu üyesi Ertu ğrul Güven'in di ğer görevleri yan ında (Bankam ız bülteninin yay ı mlanmas ı dahil) Tefti ş ve inceleme Kurulu Başkanl ığını yürütmesi ve aşağıdaki personelin ona bağlanması karar alt ına al ınm ışt ı r. Şeniz RUNDALIZADE Erşen M. KARGI Aytaç SÖNMEZ Adile ÜNVAN Sümer ERKMEN Ercan ZGM Ramadan ERK İNER Türker DELER Şef (iç Denetim) Tefti ş ve inceleme Amiri I. Sınıf Tefti ş ve inceleme Memuru I. Sınıf Tefti ş ve inceleme Memuru I. S ınıf Tefti ş ve Inceleme Memuru I. Sınıf Tefti ş ve inceleme Memuru I. Sınıf Tefti ş ve inceleme Memuru I. Sınıf Tefti ş ve Inceleme Memuru 3

5 .ı 'İ ıi. 4

6 II. BÖLÜM KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURIYETINDE MERKEZ BANKASI VE BANKACILIK FAALIYETLERI 35/1987 Sayı l ı Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Yasasında belirtilen çerçevede bankalar taraf ından getirilen k ısa vadeli senet ve vesikalar ı reeskonta kabul ederek veya Kamu Kurum ve Kuruluşlar ına Hazine Kefaleti karşı l ığında avans vermek suretiyle, piyasaya para sürme ve bankalara kaynak sağlama görevleri Banitam ızca sürdürülmü ştür. 31 Aral ık 1990 tarihi itibariyle avans ve reeskont i şlemleri Tablo l'de avans ve reeskont i şlemlerinden do ğan borç bakiyelerinin 31 Aral ık 1989, 31 Aral ık 1990 ve 31 Mart 1991 itibariyle kar şılaşt ı rması ise Tablo 2'de gösterilmi ştir. 5

7 Tablo 1 31 Aralık 1990 itibariyle Avans ve Reeskon Işlemleri Milyon IL Borç Senet Senet Bakiyesi Adedi ı Hazine Kefaletini Haiz Bonolar K.T.Sanayi işletmeleri Holding Ltd Cypruvex Ltd Tar ımsal Donat ım kurumu Hazineye K ısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Senetleri K. Vakıflar Bankası Ltd Sanayi Senetleri t ı ı l ıı ıı ıı K. Vakıflar Bankas ı Ltd. K. T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd. K. Ticaret Bankas ı Ltd. Asbank Ltd Ticari Senetler K. Ticaret Bankası Ltd , Tar ım Senetleri 11 K. T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. K. Vakıflar Bankası ltd ihracat Senetleri K. Kredi Bankas ı Ltd Turizm Senetleri K. Vakıflar Bankas ı Ltd. Türk Bankası Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd. K. Ticaret Bankası Ltd. Asbank Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd Genel

8 Tablo 2 Avans ve Reeskont Borç Bakiyelerinin 31 Aral ık 1989, 31 Aralık 1990 ve 31 Mart 1991 itibanyle Kar şılaştırması Kredi Türü Hazine Kefaletini Borçlu K. T. Sanayi İşletmeleri Milyon İL 31 Aral ık 31 Aral ık 31 Mart Haiz Avans Holding Ltd. 2303; K.M.S. Cypfruvex Ltd Tarımsal Donat ı m Kurumu Toprak Ürünleri Kurumu Devlet Üretme Çiftlikleri 60.7 K.T. Turizm İşletmeleri Ltd Hazineye K ısa Vadeli Avans Küçük Esnaf ve Sanatkar Kredileri K. Vakıflar Bankası Ltd Sanayi Senetleri K. Vakıflar Bankası Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd Türk Bankası Ltd K. Kredi Bankası Ltd Asbank Ltd It K.T. Koop Merkez Bankası Ltd Ihracat Senetleri K. Vakıflar Bankasi Ltd II It Türk Bankas ı Ltd. K. Kredi Bankas ı Ltd K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd Ticari senetler K.Ticaret Bankas ı Ltd Türk Bankası Ltd K. Kredi Bankası Ltd Tar ım Senetleri K.T.Koop.Merkez Bankas ı Ltd K. Vakıflar Bankas ı Ltd

9 Imalatç ı-ihracatç ı Senetleri ıı ıı Turizm Senetleri tt It ıı t ı It K. Vakıflar Bankas ı Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd Türk Bankası Ltd K. Kredi Bankas ı Ltd Türkiye i ş Bankası A. Ş Asbank Ltd Akdeniz Garanti Bankası Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd K. Vak ıflar Bankas ı Ltd Türk Bankas ı ltd K. Kredi Bankas ı Ltd Asbank Ltd Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd Genel

10 FAIZ FARKI FNU Teş mas viki öngörülen sektörler ve konular için tercihli faiz oranlar ını kolaylaşt ırmak amac ı ın ı n uygulan- kurulmas ı yla KKTC Merkez Bankas 35/1987 say ı ıl ı bünyesinde faiz fark KKTC Merkez Bankas ı ı fonu müştür. Yasan ın Yasas ın ın 53. maddesi alt 23. maddesinde öngörül- ında ç Fonu ıkar ı luşturulmas ı lan "KKTC Merkez Bankas Tüzü ğ ı Faiz Fark ii"nün 7. maddesine göre Fonun kaynaklar ı ı şunlard a) ı r; Devlet Bütçesine bu amaçla konulacak ödenek; b) KKTC Merkez Bankas ı nezdindeki Hazine fonlar ka bütçesinden ayr ı faizlerine kar ılacak belirli bir ödenek; şı l ık olarak Ban- e) Bankalar ve yan kurulu şlar ı t ile kooperatif bankalar ında kredi vermekle yetkili k ı ıl ınm ış ve mevcut yasalar al- krediler üzerinden uygulanacak azami müesseselerin verecekleri her türlü nakdi yasal faiz oran tahsil edilerek banka nezdinde aç ı içinden 3 puan faiz fark ı lan Faiz Fark ının ı Fonuna yat ı r ılan miktarlar ve d) Türkiye Cumhuriyeti Devleti taraf ından yap ı lacak katk ılar. Tüzüğün 5. maddesi alt ında faiz iadesi oranlar ı kredi türleri itibariyle şöyledir. Tar ım (Ayni) Tar ım (Nakdi): %31 Miktar ı 1 milyon 'niye kadar olanlar Miktar ı %16 1 milyon Vnin üstünde olanlar % Küçük Esnaf ve sanatldr Kredisi %26 7 Turizm Kredisi Sanayici, Ihracatc %31 ı Kredisi %17 Ancak faiz fark ı iadesi uygulamas ı şu ana kadar sadece tar sanayi konular ına inhisar ım(ayni), -turizm ve Tabiat s ı ıyle ayn reeskont ı kredi için hem Merkez Banka- kaynağından hem de Faiz Fark ı Fonundan yararlanma olana ğı yoktur. Böylece faiz iadesi uygulamas ıyle, Bankam rum ve kurulu şlar ına ızca Yasada belirtildi ği üzere kamu ku- vesikalar ı avans vererek veya bankalarca ibraz edilen k reeskonta kabul etmek suretiyle sa ı ğ sa vadeli senet ve ra kendi kaynaklar ı lanan kredi olanaklar ı yan ndan tercihli sektörlere kredi verme olana ında bankala- ğı yarat ılm Faiz Fark ışt ı r. ı Fonu uygulamalar ı Tablo 3'te özet halinde gösterilmektedir.

11 Tablo 3 Faiz Farkı Fonu Uygulamalar ı Milyon İL Harcamalar 1987 Tar ım (Ayni) 1.6 Dönem Sonu Bakiyesi $ Tar ım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi Tar ım (Ayni) Du... -rı Sonu Bakiyesi Tar ım (Ayni) Turizm Sanayi 0.9 Dönem Sonu Bakiyesi Tar ım (Ayni) Turizm Sanayi Dönem Sonu Bakiyesi Gelirler 1987 KKTC Merkez Bankası katkısı Bankalardan R Dönem Başı Bakiyesi KKTC Merkez Bankas ı Katkısı Bankalardan Dönem Ba şı Bakiyesi KKTC Merkez Bankası Katk ısı Bankalardan TC Yardı m ı Dönem Başı Bakiyesi KKTC Merkez Bankası Katkısı Bankalardan TC Yard ım ı Dönem Ba şı Bakiyesi Bankalardan TC Yard ı m ı Dönem Ba şı Bakiyesi bakiyesi tarihinde milyon İL ola- Not: Faiz Fark ı iadesi taahhüt rak hesaplanm ışt ır. 10

12 YETKILI BANKALAR Para ve Kambiyo İşleri Yasas ındaki tan ı ma göre "Yetkili Bankalar" Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti'nde faaliyette bulunan ve ithalat, ihracat i şlemleri yapmaya, döviz almaya, döviz bulundurmaya, döviz satmaya, döviz sat ışına mesnet te şkil eden turistlere mahsus döviz al ı m bordrolar ı ve/veya makbuz tanzim etmeye Maliye İşleri ile ilgili bakanl ıkça yetkili k ıl ınan bankalar ı anlat ı r. Merkez Bankas ı dışında yetkili bankalar şunlard ı r. TC Ziraat Bankas ı Türk Bankası Ltd Türkiye İş Bankas ı A. Ş. K ıbr ıs Türk Koop. Merkez Bankas ı Ltd K ıbr ıs Kredi Bankas ı Ltd Türkiye Halk Bankas ı A. Ş. K ıbr ıs Vak ıflar Bankas ı Ltd Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd K ıbr ıs Ticaret Bankas ı Ltd. K ıbr ıs Endüstri Bankas ı Ltd. K ıbr ıs Faisal islâr, 3ankas ı Ltd Asbank Ltd Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd K ıbr ıs Iktisat Bankas ı Ltd KKTC "Yetkili Müesseseler" Para ve Kambiyo İşleri Yasas ı Kurallar ı uyar ınca döviz al ıp satmaya ve bulundurmaya yetkili k ıl ınan müesseseleri anlat ır. Bu müesseselerin Maliye I şleriyle görevli bakanl ıktan çal ışma izni almalar ı zorunludur. Halen faaliyette bulunan yetkili müesseselerin isimleri ve kay ıtl ı büro adresleri a şa ğıda gösterilmi ştir. Birinci Döviz Al ı m Sat ı m Şirketi Ltd. 158 A Girne Caddesi, Lefko şa. F ı r ınc ıoğullar ı Co. Ltd. 2-4 Asmaalt ı Sokak, Lefko şa. Elmaslar Yat ı r ı m Şirketi Ltd 49 F II. Selim Caddesi, Lefko şa. Ertuğrul Akbel And Sons Ltd sman Pa şa Caddesi, Mustafa Hac ı Ali Apt., Na 2, Lefko şa. Sun Döviz Bürosu Ltd. Abdi İpekçi Caddesi, Lefko şa. Nafa Döviz Al ı m Sat ı m Şirketi Ltd Zafer Çar şıs ı Na 10 Atatürk Caddesi, Girne. rhan Kâhya Ltd 3-4 Zafer Çar şıs ı, Girne. Merimann Currency Ltd. 49 E II. Selim Caddesi, Lefko şa. Forex Management Services Ltd II. Selim Caddesi Arabac ıoğullar ı Apt. Dükkan Na 4, Lefkoşa. Er-Tem Yat ı r ı m Şirketi Ltd 2 G K ışla Yolu, Mağusa. Batu Exchange Co. Ltd 52 İstiklal Caddesi, Ma ğusa. 1 1

13 A şarda ğ Exchange Ltd. 121 B Samsun Yolu, Baykal, Ma ğusa. Gesfi Ltd. Şirketi 40 Abdi Çavu ş Sokak, Lefko şa. DEVLET KURU DV İZLER İ KKTC Merkez Bankas ı vc: Di ğer Bankalar s ınıfland ı rmas ın göre Devlet Kuru Hesab ında tutulan dövizler Tablo 4'te gösterilmi ştir. Devlet Pozisyonundaki döviz Miktar ı cak, 1990'da toplam bin ABD $ ve serbet bin ABD $ miktarlar ı ile en yüksek düzeye ula ş m ışt ır. 30 Mart 19 1 itibariyle toplam bin ABD $ ve Serbest bin ABD $ miktar ın ad ı r. 12

14 Tablo: 4 KKTC Merkez Bankası ve Diğer Bankalar Tasnifine Göre Devlet Kuru Hesabında Tutulan Dövizin ABD $ Karşılığı ve Mevcut Taahhütler Tarih Bankalar Bin ABD $ Döviz Taahhüt Serbest 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 30 Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 27 cak 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 3 Mart 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Mart 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 25 Nisan 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 3 Haziran KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Haziran 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar Z (516.5) , 13

15 28 Temmuz 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar NIM Eylül 1990 KKTC Merkez Bankası Di ğer Bankalar Eylül 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar (729.8) Kas ı m 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar (104.4) Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 2 Şubat 1991 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 2 Mart 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Mart 1991 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar r (12.3) (54.4) (810.7)

16 BANKALAR KURU DÖV İZLER İ Yine KKTC Merkez Bankas ı ve di ğer Bankalar sını fland ı rmasına göre bankalar kurunda özel ve tüzel ki şiler ad ına aç ılan döviz devdiat ve döviz mevduat hesaplar ındaki dövizlere ait bilgiler Tablo 5'de verilmi ştir. 31 Aral ık 1990 tarihi itibariyle toplam döviz bin ABD $ miktar ında olup en yüksek düzeydedir. 28 Şubat 1991'de toplam döviz bin ABD $ dolar ı miktar ındadı r. 15

17 Tablo: 5 KKTC Merkez Bankas ı ve Diger Bankalar Tasnifine öre Bankalar Kurunda Özel ve Tüzel Ki şiler Adına Tutulan Döviz Tevdia ve Döviz Mevduat Hesaplar ının ABD $ Karşılığı ve Hesap Türün Göre Dökümü Bin ABD $ Tarih Bankalar 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Aral ık 1989 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 cak 1990 ;:.KTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 28 Şubat 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Mart 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar Döviz Tevdiat Dövilz Mevduat Hesap Miktar Hesap Miktar Döviz Adedi $ Adedi $ $ a ' ; ' Nisan 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar Mayıs 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar

18 30 Haziran 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Temmuz 1990 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 A ğustos 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Eylül 1990 KKTC Merkez Bankası Di ğer Bankalar 31 Ekim 1990 KKTC Merkez Bankası Di ğer Bankalar 30 Kası m KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 Aral ık KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar 31 cak 1991 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar Şubat 1991 KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar

19 DÖVIZ REZERVLERI Döviz Rezervlerimiz devlet kuru ile bankalar kuru olarak iki ba şl ık alt ında sise tabi dövizlerdir. ve tüzel ki şilere ait ve hesaplar ına tutr ıyle Devlet Kurunda görülmektedir. Devlet kuru hesab ında tutulan dövizler ta Bankalar kuru başl ığı alt ında gösterilen dövizler ise özel döviz tevdiat ve mevduat hesaplar ı ile bankalar ın kendi na tuklar ı dövizlerden olu ş maktad ır. A ğustos, 1990 sonu itib bin ABD dolar ı ve Bankalar Kurunda b üzere toplam döviz bin ABD dolar ı miktar ında o dedir. Şubat, 1991 tarihinde Devlet Kuru bin ABD bin ABD dolar ı olarak görülmektedir. (Tablo 6) n ABD dolar ı olmak up en yüksek düzeydolar ı, bankalar kuru 18

20 Tablo 6 Döviz Rezervlerinin Art ış H ızı Tarih-Döviz Niteli ği Miktar Aral ık 1988 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Bin ABD $ Bir önceki dönemle kar şılaşt ırmas ı Aral ık 1989 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri cak Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Şubat Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Mart Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Nisan Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Qzel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri

21 Mayıs 1990 De iletin Kur Hesabında Bankalar Kurunda Tutulan: a) zel ve Tüzel Ki şiler 8L046.2 b) Bankalar ın Kendileri Haziran 1990 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Temmuz 1990 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri A ğustos Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Eylül Devletin Kur Hesab ında Bankalar kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b). Bankalar ın Kendileri Ekim Devletin Kur hesab ında ,45 Bankalar Kurunda Tutulan: a) zel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri

22 Kas ı m 1990 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Aral ık 1990 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri cak 1991 Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri Şubat Devletin Kur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b) Bankalar ın Kendileri

23 Döviz TEVD İAT VE DÖV İZ MEVDUAT HESAPLARININ GÖRE DÖKM İNS VE VADELER İNE 28 Ş ubat 1991 tarihinde Döviz Tevdiat ve Döviz Mevd at hesaplar ın ın cins ve vadelerine göre dökümünü gösteren Tablo 7, vade yönünd n incelendi ğinde ilk s ı- ran ın, Döviz Tevdiat hesaplar ında vadesiz hesaplar ve Döv z Mevduat hesaplar ında bir y ıl vadeli hesaplar taraf ından i şgal edildi ğini görürü Döviz cinsine göre en popüler para sterlin, daha sonra ABD Dolar ı ve DM görülmektedir. 22

24 br.4 C....4 N \Q o: d N Ir> N,c; ın er> ee;, :S. C,0 03 ef$ o\ co,ef m,o- Q. 0 co en 't N't cd, o\ co K ıbr ıs Lirası c\1 C N cc; M N N B. A lman Mark ı ABD Dolar ı Ni M N \ ı i tr) \ -1,Z1- N C,4! C '1- co \,Zİ- 1! er M C V') CtZ Ct \a et V) 00 Lt") d , r-- o o. \o co <- s, ] ı"... \.6, cc.,. C, c.) 'Ş In 72 r.... C> M Ö.._:,, CD 00 zt ee> \0 \ 1- \ c0 :1- N In CZ..-4 ırı.-1 ev.; \, c; _.. t..... a o d \, 1., Q T-I N Le) M \ II Döviz Tevdiat.-. tc'zi E od «, E u) ei Cl. o Ö a. E-, i o f-, - -, 401 Tı ı 7>.o -o -o > 4) ecı al '. N > > cd N > Fıl.4 a> >, (ı) "C... Q) >, eli < 1 > > " :0 ati < > 0.--ı Cı >. vo... 1 Y ıl Vadeli E cd o T> aoı (.7 23

25 DÖVIZ KRED İLER İ Elde etti ğimiz bilgilere göre 31 Aral ık 1990 tarihi tibar ıyle bankalarca kullandır ı türünden lan döviz kredileri bakiyesi, sterlin türünden / , Alman Mark ı DM ve ABD $ türünden ABD $ olmak üzere toplam olarak ABD $ de ğerindedir. 24

26 TÜRK L İRASI MEVDUAT Bankalardaki Ti. mevduat ı bir y ı Aral ı ll ık uygulama ya göre Aral k 1989 da ise % oran ı ında art k 1988 de %53.41, ış de %62.57 ve 1989 da %51.81 oldu göstermi ştir. Hayat pahal ğuna ılığı 1988 y ı l ı ndaki düşüşe kar şı göre toplam mevduatta reel anla m 1988 n 1989'da önemli bir art milyar Ti, miktar ış mevcuttur. Aral ık 1990 it da ı nda olan toplam mevduat ibanyle %59.22 oran ında art ış ın Aral gösterdi ğ ık 1989 baz ına göre %69.41 olduğ i gözlenmektedir. Bu dönemin hayat a una göre mevduatta reel anlamda dü şüş kaydedilmi ştir. (Tablp hal ı l o 8) ığı 25

27 Tablo: 8 Türk Lirası Mevduat ın Artış H Mevduat ın Niteli ğine gör Dökilmü Milyon İL Bir önceki dönemle kar şılaşt ırması Aral ık 1987 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1988 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık 1989 Resmi Ticari Tasarruf cak 1990 Resmi Ticari Tasarruf viltt u Resmi Ticari Tasarruf Mart 1990 Resmi Ticari Tasarruf Nisan 1990 Resmi Ticari Tasarruf Mayıs Resmi Ticari Tasarruf

28 Haziran 1990 Resmi Ticari Tasarruf Temmuz 1990 Resmi Ticari Tasarruf Ağustos 1990 Resmi Ticari Tasarruf _222 Eylül Resmi Ticari Tasarruf Ekim , «, Resmi Ticari Tasarruf Kasım 1990 Resmi Ticari Tasarruf Aral ık Resmi Ticari Tasarruf cak Resmi Ticari Tasarruf ulıat Resmi Ticari Tasarruf

29 RESMI MEVDUAT Resmi mevduat ı n KKTC Merkez Bankas ı ile di ğer banka ar aras ındaki bölü- TC Mernümü Tablo 9'da gösterilmi ştir. Aral ık 1986'dan cak 199'a 0 kadar KK %41.7 olarak kez Bankas ıdnın pay ı %50'nin üzerinde iken bu oran Şubat 1 91'de görülmektedir. 28

30 Tablo: 9 KKTC Merkez Bankas ı ve Di ğer Bankalar Nezdinde Resmi Mevduat Milyon IL Tarih KKTC Merkez Bankas ı Di ğer Bankalar Aral ık Aral ık Aral ık Aral ık cak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz A ğustos Eylül Ekim Kas ı m Aral ık cak Şubat

31 PLASMANLAR Türk Liras ı mevduat art ış hızı ile plasman art ış Tablo 10'da gösterilmi ştir. Tablo 11'de Türk Liras ı art ı Türk Lirası karşı l ıklarını Aral ık 1990 ve Şubat 1991 tari 12'de ise döviz plasmanlar ının IL mal ı olarak veriyoruz. karşı l ıklar ını aynı tarihler Izinin karşı laşt ı rması döviz plasmanlar ının leri itibariyle, Tablo itibariyle kar şı laşt ır- 30

32 Tablo: 10 Türk Liras ı Mevduat Art ış H ızı ile Plasman Art ış H ızının Karşılaşt ırması 11, Mevduat Bir önceki Dönemle karşılaşt ırması Plasman Milyon IL Bir önceki Dönemle karşılaşt ı rması Aral ık Aral ık Aral ık Aral ık cak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran L Temmuz A ğustos Eylül Ekim Kasım Aral ık cak Şubat

33 Tablo 11 İskonto senetleri ve Bankalar Türk Liras ı art ı Dövi Plasmanlar ının Sektörel Bazda ve Geçmi ş Dönemle Kar şıla t ı rması Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı 8.3 Tar ı m 12.2 Taş cakc ı l ığı - Sanayi 3.8 Yük Ta şı mac ı l ığı 4.9 Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret 48.1 Bina ve in şaat 3.0 Turizm 4.5 Şahsi ve Mesleki Borçlar 12.2 İskonto Senetleri Aral ık 1990 Mikta Milyon Ti, Şubat 1991 Miktar NT: Kamu Kurum ve Kurulu şlar ı kalemi kar şı s ında göst rilen miktar Bankam ızca çe şitli sektörlerdeki kamu kurum ve kurulu şlar ı Hazine Kefaleti kar şıl ığı verilen avanslar ı da içermektedir. (Bak Tablo 2). 32

34 Tablo 12 Bankalar Döviz Plasmanlarının 1. Karşıliklannın Sektörel Bazda ve Geçmi ş Dönemle Karşılaşt ırması % Aral ık 1990 Miktar Şubat 1991 % Miktar Tar ı m İmalk Sanayii Yük Ta şı mac ı l ığı Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Bina ve in şaat Turizm Şahsi ve Mesleki Borçlar

35 34

36 III. BÖLÜM EKNMIK GELI ŞMELER 35

37 EKNMIK GELIŞMELER 1) Üretim, istihdam ve Fiyatlar a) Üretim art ışı ve kaynaklar ın kullan ı m ı: 1988, 1989 ve 1990 y ıllar ında GSMH'n ın dağı l ı m ı ve s ğerlerin büyüme h ızlar ı Tablo 13'de cari üretici fiyatlar ı bit üretici fiyatlar ı ile kar şılaşt ırmal ı olarak gösterilmi ştir. Sabit üretici fiyatlar ı ile hesaplanan 1988, 1989 ve 1 90 yıllar ı GSYIH' sı n ın sektör paylar ına göz att ığı m ızda her üç y ılda kamu hizmetlerinin s ı ra ile %20, %18.8 ve %18.4 oranlar ı ile ilk sı rayı ve Ticareti %18.1, %18.5 ve %18.9 oranlar ı ile ikinci s ı rayı işgal etti ğini görürüz. 198 de Tar ı m %12.1 oran ıyle üçüncü ve Sanayi %11.7 oranıyle dördüncü sı radadı r 1989 ve 1990'da Sanayi %14 ve %13.7 oranlar ıyle üçüncü s ırada ve Ula t ı rma-haberle şme %11.6 ve %11.4 oranlar ı ile dördüncü sırada ve Tar ı m %10.9 ve %9.2 oranlar ıygiderek azal ı rken le beşinci sırada yer almaktad ı r.tarımıngsyih Içindeki pay Sanayi ile Ulaşt ırma ve Haberleşme sektörlerinin paylar ı n sbi bir art ış göstermi ştir ve 1990 y ıllar ına ait karşılaşt ı rmal ı Kaynaklar-H Tablo 15'tedir. Gayri Safi Milli Has ılanın Kayna 1989'da %99.0'dan 1990'da %97.3'e düşmüş ve netice iti payı %1.0 1 clan %2.7'ye yükselmi ştir. 1989'da Kayna t ı r ı mlara ve %84.6's ı Tüketime gitmi ştir. Bu oranlar 1990 ve %83.6 olarak gerçekle şmiştir. Sabit Sermaye Yat ı r ı mlar ı %29.4'den %38.9'a yükselirken Özel sektörün pay ı %70.6' müştür. ktörel katma dee Tablo 14'de sa sabit fiyatlar ıyla 1988'de milyon Ti, ol GSMH 1989'da milyon Ti, ve 1990'da milyon IL olarak görül mektedir. Bu itibarla sabit fiyatlarla büyüme h ızı 1989'da %8.5 ve 1990'da %5.7 olarak gerçekle ş miştir. rcamalar Dengesi lar içindeki pay ı ar ıyle D ış Açığın lar ın %15.4'ü Yaa sı ra ile %16.4 da Kamunun payı an %61.1'e düş- 36

38 iyi C ai r. 7.; Da ğı l ı m Yüzdesi Büyüme H ızı Se kt ör le r Z' "II 9'8S 'T-- c:) Ir ı,..., 1- o o d c::3 rc; d 7.-' d v.i 0\. er; oc'ı krı en er> Mit, \o in..t e.1.1 \ol.c> m o 0-19' :460'S E'St E I SZ Z'6T T'TS t, I ı 1 8' 1 'I I. rf; in C co o d d,-;,--, I cı. m o c:3.-1,-; co Go.0 d "İ \ c:3 -'ı af> u.-, o rm.o o. oci d.13 o d cı LA co m c5 eti co v3 t-- fz"7- -1 er: oi. iri Nı ı ---- "4 In eri N 'S 4'4 I 1-1 r7zt N,:ı.4! ci cf d- c.-. co In en o. c--: co Ir: co '6Lt7'E S > ;', rt97 1 S 9 İ , ' in -i v- ın cı. c> o: ıa.4 v-; c; d -I.-1 N 00 et t 0 d vi t-3 r;..te ad N M C N N. t-.! sı3 NIr; c5 cd ı i el ,:ı d C.i \43 ci In ir) en N. N.-4 -d-. vı o. o o cd.-i (4 rei d o6' d- N m. N 0 ı I CK..-1 en,zt N N cı: vi.24 eri c-: d NN 0\0\0m t - N C \ t - I-, C; 013 c 1 n'i Z eri el- L--, N C In \.-1 N 1--i C C. r-- arı ırı ef 42 d 43.: eri er> c... o co m,n v:ı r... o..--1 N,-1 r-: cd.4 c.1 0. in.--ı ct m r -.-1 Cr..- Cr. NI 1-I VJ c:5 ırı 0. ırı C N.--ı N. 0 ı - r-.: d er; iri C-: c i M en 1.'1 CV N 'd )1 U I. Cd C.)..d (1).p,... 'Z -c3 aı aı ai r> 4-ı 4- E Nı as (?) g E v» E...% 03-4) "d, >.... I.... i.. 4),.., E-. os ts. 4)..cı - _. a), cd 'Z «--- 8.r.", Q) Iiı g 0. d- T. g -(-). af U 12 > c.ı ) «d E -. E (.5-7j 44.2 > 4. C 4-I ".-C"d E V3, 4 cl i:.',.(3' co w.'.... ca ili ocij `;:i E-. (47,',.-.n E cd " o cd ".... «I " "... v, 0,, cd 7ci o s- cri - 4 E.. C") C) C4 C":2 () C 1::: oi cii 2.±: A ES er;,t' ir; c; c-: «5 o: G. S. Y. İ. H. (a. f. ) Net D ış Ale m Faktör Gelirleri G. S. M. H. (a. f.) ırmr... 37