Farkl ı Buğday Genotiplerinin Azot, Fosfor ve Potasyum Kullan ı m Etkinlikleri

Transkript

1 TARIM BILIMLERI DERGISI 21, 7 (3), Farkl ı Buğday inin Azot, Fosfor ve Potasyum Kullan ı m Etkinlikleri Mehmet ALPASLAN' Geli ş Tarihi: Özet: Bitkilerde besin maddesi kullan ı m etkinli ği biomas, besin maddesi al ı m ı ve konsantrasyunu gibi baz ı faktörlere ba ğ l ı karma şı k bir sistemdir. Yap ılan bir çok çal ışmada, genotip ile besin maddesi kullan ı m etkinli ği aras ı nda ili şkiler belirlenmi ştir. Ekmeklik (Triticum aestivum) ve makarnal ı k (Triticum durum) buğday genotiplerinin azot, fosfor ve potasyum kullan ım etkinliklerinin ara şt ı r ı ld ığı bu deneme 24 adet (19 adet ekmeklik ve 5 adet makarnal ık) buğday genotipiyle sera koşullar ında yürütülmüştür. Çal ışman ı n sonuçlar ı na göre, besin maddesi kullan ı m etkinli ği bu ğday genotiplerine göre farkl ı l ıklar göstermi ştir. Genellikle makarnal ık genotiplerin potasyumu kullan ı m etkinlikleri ekmeklik genotiplerden daha yüksek olmuştur. Anahtar Kelimeler: Buğday, azot, fosfor, potasyum kullan ı m etkinlikleri Nitrogen, Phosphorus and Potassium Using Efficiency of Wheat Genotypes Abstract: Nutrient efficiency in plants depending on biomass, nutrient uptake and nutrient content is very comlex. Various studies have showed that interactive effects may occur between genotypes and the use efficiencies of the nutrient. In this study effecient use of nitrogen, phosphorus, and potassium was examined in 24 wheat (19 bread and 5 durum) genotypes in a greenhouse experiment. According to the results, use efficiency of the N, P and K by wheat genotypes showed differences between wheat genotypes. Generally, potassium use efficiency of durum wheat genotypes was found to be higher than bread wheat genotypes. Key Words: Wheat, nitrogen, phosphorus, potassium using efficiency Giriş Besin maddesi etkinli ği tane ürünü ve biyomas olu şturmak üzere bitkilerin besin maddesini al ım ve kullan ım kapasitesi olarak tan ımlanmaktad ır (Gourley ve ark. 1993). Besin etkinli ği çok kompleks olup ba ş l ı ca iki temel mekenizmay ı içerir. Bunlar; besin maddesi al ım etkinli ği (kök salg ılar ı ve kök morfolojisi taraf ı ndan kontrol edilen besin maddesi al ım mekanizmas ı) ve besin maddesi kullan ı m etkinli ği (her bir gram besin maddesine kar şı l ı k üretilen kuru madde)'dir (El Bassam 1998). Yap ılan çe şitli çal ışmalarda günümüzün tah ı l genotiplerinin eski genotiplere göre daha yüksek ürün verdikleri ortaya konulmu ştur (Austin 1988, Altin ve Frey 199, Dambroth ve El Bassam, 199, Damisch ve Wiber 1991). Genetik olarak geli ştirilmiş bitki varyeteleri geleneksel varyetelere göre do ğal olarak besin elementlerini al ım ve kullan ı m etkinlikleri bak ı m ı ndan daha ba şar ı l ı olmaktad ır. Besin maddesi etkinli ğ inin ara şt ı r ı ld ığı bir çok çal ışmada besin maddesinin tek düzeyi kullan ı lm ışt ır. Burada amaç optimum geli şmeyi sa ğlayan besin maddesi düzeyinde farkl ı genotiplerin gösterecekleri tepkiyi belirlemektir. Türkiye' de tar ımsal üretim içinde tah ıllar ı n büyük bir önemi vard ı r. Ülkemizde i şlenen tar ı m arazilerinin yakla şı k %8' inde tah ıl üretimi yap ılmakta, tah ıl üretiminin yap ı ld ığı alanlar ı n yakla şı k %65' inde de bu ğday üretimi gerçekle şmektedir (Anonim 1997). Bu çal ışmada ülkemizde yayg ı n olarak yeti ştirilmekte olan ekmeklik ve makarnal ı k bu ğday genotipler üç temel makro besin maddesi olan N, P ve K' u kullan ı m etkinlikleri yönünden karşı laşt ı r ılm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Ara şt ırma Tesadüf parselleri deneme desenine (Alpaslan ve ark. 1998) göre 4 tekrarlamal ı olarak planlanm ış ve sera ko şullar ı nda 16 g. toprak alan saks ılarda 24 adet bu ğday (19 adet ekmeklik ve 5 adet makarnal ık) genotipi yeti ştirilerek yürütülmü ştür. Denemede kullan ılan bu ğday genotipleri Çizelge 1' de verilmi ştir. Her saks ıya ba şlang ıçta 18 adet bu ğday tohumu ekilmi ş ve daha sonra saks ılarda 12 adet bitki kalacak şekilde seyreltilmi ştir. Denemede tekstürü siltli killi t ı n, ph' s ı 8,14; kireç kapsam ı %7,54; EC' si,21 ds m -1, organik maddesi %,8; toplam N %.6, bitkiye yaray ış l ı P, K kapsamlar ı s ı ras ıyla 5,13 ve 697mg kg -1 olan toprak kullan ı lm ışt ı r. Denemede saks ılara 8 mg kg -1 P ve 1 mg kg -1 K (KH2PO4) uygulanm ışt ı r. Azot gübrelemesi ise ekimle birlikte 2 mg kg -1 N ve geli şmenin 2. gününde 1 mg kg -1 N olmak üzere toplam 3 mg kg -1 N olacak şekilde yap ı lm ışt ı r. Bitkiler 52 günlük bir geli şme süresinden sonra hasat edilmi ştir. Saf su ile y ıkanan örnekler 65 C' de kurutulmu ş ve kuru a ğı rl ı klar ı belirlenmi ştir. Kuru yakma yöntemine göre yak ılan bitki örneklerinde toplam P spektrofotometrik olarak (Kitson ve Mellon 1944), toplam K fleymfotometrik olarak belirlenmi ştir (Kacar, 1972). Toplam N, Kacar (1972)'de bildirildi ğ i şekilde Kjeldahl yöntemine göre yap ı lm ışt ır. Deneme sonunda kuru maddede her bir gram N, P ve K' un gram olarak olu şturdu ğu kuru madde miktarlar ı bulunarak bitkilerin besin maddesi kullan ı m etkinli ği hesaplanm ışt ı r. aras ı farkl ı l ı klar ı belirlemek amac ı yla yeni bir yakla şım olan El Bassam (1998)' in yöntemi kullan ı lm ışt ı r. Bu yönteme göre genotiplerin de ğerlendirme 'Ankara Üniv. Ziraat Fak. Toprak Bölümü -Ankara

2 ALPASLAN, M., "Farkl ı buğday genotiplerinin azot, fosfor ve potasyum kullan ı m etkinlikleri" 123 Çizelge 1. Denemede kullan ı lan buğday genotipleri Genotip numaras ı Genotip ad ı 1 Gün-91 2 ikizce-96 3 M ı zrak-98 4 Türkmen-98 5 Uzunyayla-98 6 Bezostaya 7 Gerek-79 8 Atay-98 9 K ı raç-66 1 Bolat Kate-Al 12 Pehlivan 13 Dağdaş 14 K ı rkp ı nar K ı rg ız 16 Kutluk 17 Sultan 18 S ıvas 111/33 19 Yektay 46 2 Ç- 1252* 21 K ızaltan 4/98 22 Alt ın Ankara Y ılmaz-98 *koyu olanlar makamal ı k genotipler kriterlerine olan tepkimeleri derecelendirilmi ş ve sonuçta toplu olarak de ğerlendirme çizelgesi olu şturulmu ştur. Ara şt ı rmada kullan ı lan genotipler değerlendirme kriterleri olarak ele al ı nan değ i şim parametreleri bak ımı ndan (kuru madde, N, P. K konsantrasyonu ve al ı m ı ile N, P, K kullan ım etkinlikleri) yüksek, orta ve dü şük performans düzeylerine göre grupland ı r ı lm ışt ı r. Buna göre, 24 bu ğday genotipi 3' e bölünerek ilk 8' e girenler performanslar ı yüksek olanlar ı, ikinci 8' de yer alan genotipler orta, son 8' de yer alan bu ğday genotipleri ise dü şük performansl ı genotipler olarak değ erlendirilmi şlerdir. Bulgular ve Tart ışma Bu ğday genotiplerinin kuru ağı rl ı klar ı : Ara şt ı rmada kullan ı lan ekmeklik ve makarnal ı k bu ğday genotiplerinin olu şturduklar ı kuru madde miktarlar ı Çizelge 2' de verilmi ştir. Olu şturulan kuru madde miktarlar ı na göre genotiplerin da ğı l ı mlan Şekil 1A' da gösterilmi ştir. An ı lan çizelge ve şekil birlikte incelendi ğinde, bu ğday genotiplerinin olu şturduklar ı kuru madde miktarlar ı n ı n farkl ı l ı klar gösterdi ği anla şı lmaktad ı r. Burada, ekmeklik çeşitler, makarnal ı k çeşitlere göre ortalama olarak daha yüksek miktarlarda kuru madde olu şturmu şlard ır. En yüksek kuru madde de ğerini 4.33 g ile ekmeklik bir çe ş it olan Kutluk verirken, bunu yine ekmeklik çe ş itlerden K ı raç- 66 (4.16 g), Gün-91 (4.15 g) ve Gerek-79 (4.12 g) izlemi şlerdir. Güne ş (2) ve İ nal (21) taraf ı ndan yap ılan çal ışmalarda, ekmeklik ve makarnal ık bu ğday genotiplerinin yeterli P düzeylerinde olu şturduklar ı kuru madde miktarlar ı nda da benzer bulgular saptanm ışt ı r. Denemede elde edilen kuru madde değerleri en dü şük 8 çeşidin ortalamas ı 3.1 g iken en yüksek 8 çeşidin kuru madde ortalamas ı 4.7 g olarak bulunmu ştur ( Şekil 1A). Makarnal ık çeşitlerin hepsi dü şük grup içerisinde yer alm ışt ı r. Buğday genotiplerinin azot konsantrasyonu ve azot al ımlar ı : Ekmeklik ve makarnal ı k çe şitlerin azot konsantrasyonlar ı birbirlerine yak ın değerler göstermi ştir (Çizelge 3). Ekmeklik genotiplerin ortalama N konsantrasyonlar ı %4.72 olarak belirlenirken, bu de ğer Çizelge 2. Bu ğday genotiplerinin kuru a ğı rl ı klar ı Kuru a ğı rl ı k g saks ı-1 Gün lkizce M ı zrak Türkmen Uzunyayla Bezostaya 4.2 Gerek Atay K ı raç Bolat Kate-Al 3.6 Pehlivan 3.66 Dağdaş 3.65 K ı rkp ı nar K ı rg ız 3.92 Kutluk 4.33 Sultan 3.64 S ıvas 111/ Yektay Ç K ızaltan 4/ Alt ın Ankara Y ılmaz Çizelge 3. Bu ğday genotiplerinin azot konsantrasyonlar ı ve azot al ı mlar ı N konsantrasyonu, ok N al ı m ı, m. saks ı -1 Gün Ikizce M ızrak Türkmen Uzunyayla Bezostaya Gerek Atay K ı raç Bolat Kate-Al Pehlivan Dağdaş K ı rkp ınar K ı rg ız Kutluk Sultan S ı vas 111/ Yektay Ç K ızaltan 4/ Alt ı n Ankara Y ı lmaz makarnal ı k çeşitlerde %4.82 olmu ştur. Bu ğday genotiplerinin azot al ı mlar ı ise farkl ı l ı klar gösterip ortalama olarak ekmeklik çe şitlerde mg saks ı'', makarnal ı k çeşitlerde ise mg saks ı -1 olmu ştur (Çizelge 3). Bitkiler azot konsantrasyonlar ı ve azot al ı mlar ı na göre grupland ı r ı ld ığı nda Dağda ş, Bezostaya, Gün-91 ve Kutluk çe şitlerinin her iki parametrede de yüksek grup içerisinde yer ald ığı görülmektedir ( Şekil 1B ve C). Buğday genotiplerinin fosfor konsantrasyonu ve fosfor al ımlan: Denemede kullan ılan ekmeklik ve makarnal ı k buğday genotiplerinin P konsantra.syonlan ve P al ı mlar ı _çe şitiere göre büyük farkl ı l ı klar göstermi ştir (Çizelge 4 ve Şekil 1C). Ekmeklik aenotiplerin P konsantrasyonlar ı ortalama %.322 olarak bulunurken, makarnal ık genotiplerin P konsantrasyonlar ı ortalama

3 124 TARIM BILIMLERI DERGISI 21, Cilt 7, Say ı 3 %.334 olmu ştur. Bu ğ day genotiplerinin fosfor al ı mlar ı ise ekmeklik çe şitlerde ortalama 12.4 mg saks ı -1, makarnal ı k genotiplerde 9.7 mg saks ı. olarak bulunmu ştur. Güneş (2) ve İ nal (21) fosfor uygulamalar ı na ba ğ l ı olarak ekmeklik ve makarnal ı k bu ğ day genotiplerinin P konsantrasyonlar ı ve P al ı mlar ı nda benzer sonuçlar elde etmi şlerdir. Derici (1999) ve Öztürk ve ark. (2) taraf ı ndan ekmeklik ve makarnal ı k bu ğ daylar ile bunlar ı n değ i şik genotipleri aras ı nda da fosfor konsantrasyonlar ı aç ı s ı ndan farkl ı l ı klar oldu ğ u belirlenmi ştir. Bitkiler P konsantrasyonu ve P al ı mlar ı yönünden grupland ı nld ığı nda benzer şekilde Y ı lmaz-98, Bolat-2923, Sivas-111/33, M ızrak-98 ve ikizce-96 genotipleri dü şük performansl ı grup içerisinde yer alm ış lard ı r ( Şekil 1D ve E). Buğday genotiplerinin potasyum konsantrasyonu ve potasyum al ımlar ı : Bu ğday genotiplerinin K konsantrasyonu ve K al ı mlar ı ekmeklik ve makarnal ı k çeşitlerde farkl ı l ı klar göstermi ştir (Çizelge 5). Ekmeklik genotipler gerek K konsantrasyonu gerekse K al ı m ı yönünden makarnal ık çeşitlere göre daha yüksek değerlere ula şm ışt ır. Ortalama potasyum konsantrasyonlar ı ekmeklik çe ş itlerde %4.636, makarnal ı k çe şitlerde ise ortalama %3.713 olurken, K al ı mlar ı aç ı s ı ndan s ı ras ıyla mg saks ı ' ve 17.5 mg saks ı "' olmu ştur (Çizelge 5). Ekmeklik ve makarnal ık bu ğday genotipleri K konsantrasyonu ve K al ı mlar ı na göre grupland ı r ı ld ığı nda makarnal ı k çeşitlerin (Ç-1252 hariç) dü şük performansl ı grupta yer ald ığı görülmektedir ( Şekil 2A ve B). Bu ğday genotiplerinin azot, fosfor ve potasyum kullan ım etkinlikleri: Ekmeklik ve makarnal ı k bu ğday genotiplerinin N, P ve K kullan ı m etkinlikleri hesaplanm ış ve Çizelge 6' da toplu olarak verilmi ştir. An ı lan çizelgenin incelenmesinde de görülece ği üzere genotiplerin besin maddelerini kullan ım etkinlikleri oldukça farkl ı l ı klar göstermektedir. Bir ba şka deyi şle çeşitlerin azot, fosfor ve potasyumu kullan ı m yetenekleri farkl ı olmu ştur. Çe şitler azot, fosfor ve potasyumu kullan ı m etkinlinliklerine göre grupland ı r ıld ı klar ı nda makarnal ı k çe şitlerin potasyumu azot ve fosfora göre daha etken kulland ı klar ı görülmektedir ( Şekil 2C, D ve E). Bitkilerin fosfor kullan ım etkinlik de ğerleri azot ve potasyuma göre belirgin derecede yüksek bulunmu ştur (Çizelge 5). Bu durum çe ş itlerin genetik potansiyellerinin farkl ı olmas ı n ı n bir sonucu olarak aç ı klanabilir. İ nal (21) yapt ığı çal ışmada ekmeklik ve makarnal ık bu ğday genotiplerinin agronomik P etkinli ği bak ı m ı ndan farkl ı tepkiler gösterdi ğini belirlemi ştir. Araşt ırmada kullan ılan ekmeklik ve makarnal ı k bu ğday genotiplerinin de ğ erlendirme kriterlerine göre göstermi ş olduklar ı performanslar ı değerlendirilerek sonuçlar toplu olarak Çizelge 7' de sunulmu ştur. An ı lan çizelge incelendi ğinde, ekmeklik çe şitlerden Bezostaya ve Gerek-79 çe şitleri değerlendirmede kullan ılan 1 parametrenin 7' sinde (kuru madde, N konsantrasyonu ve al ı m ı, P konsantrasyonu ve al ı m ı ile K konsantrasyonu ve al ı m ı ) yüksek grupta yer alm ışt ır. Bunu Gün-91, K ı rg ız, Kutluk ve K ı raç-66 çe şitleri izlemektedir.ekmeklik çeşitlerden Pehlivan tüm parametrelerde orta düzeyde performans gösterirken, Kate-Al çe şidi P al ı m ı n ı n d ışı ndaki tüm de ğ erlendirme kriterlerinde yine orta grupta yer alm ışt ı r. Çizelge 4. Bu ğday genotiplerinin fosfor konsantrasyonlar ı ve fosfor al ı mlar ı P konsantrasyonu, ok P al ı m ı, mg saks ı-1 Gün İ kizce M ızrak Türkmen Uzunyayla Bezostaya Gerek Atay K ı raç ,9 Bolat Kate-Al Pehlivan Dağdaş K ı rkp ı nar K ı rg ız Kutluk Sultan S ı vas 111/ Yektay Ç K ızaltan 4/ Alt ın Ankara Y ılmaz Çizelge 5. Bu ğday genotiplerinin potasyum içerikleri ve potasyum al ı mlar ı K konsantrasyonu, ok K al ı m ı, mg saks ı -1 Gün İ kizce M ızrak Türkmen Uzunyayla Bezostaya Gerek Atay K ı raç Bolat Kate-Al Pehlivan Dağ daş K ırkp ı nar K ı rg ız Kutluk Sultan S ıvas 111/ Yektay Ç K ızaltan 4/ Alt ın Ankara Y ılmaz Makarnal ık bu ğday genotiplerinin de ğ erlendirme kriterlerine göre performans düzeyleri genelde ekmeklik çeşitlere göre dü ş ük olmu ştur (Çizelge 7). K ı z ı ltan 4/98 ve Y ı lmaz-98 makarnal ık çeşitleri incelenen 7 parametrede dü şük grupta yer al ı rken, bunlar ı Ç parametrede ve Alt ı n 4/98 çeşidide 5 parametrede dü şük grupta yer alarak izlemi ş lerdir. Bu çal ışman ı n sonuçlar ı na göre çe ş it seçiminde kriter olabilecek bir s ı n ıfland ı rma yap ı lm ışt ı r. Buna göre ara şt ırma ko şullar ı nda çe şitlerin göstermi ş olduklar ı performanslara göre üretimde ba şar ı l ı olunabilecek çeşitlere yönelmede yol gösterebilecektir. Ayr ıca ara şt ı rma sonuçlar ı özellikle tarla ko ş ullar ında yap ılacak bu tür çal ışmalara kaynak olabilecektir.

4 ALPASLAN, M., "Farkl ı bu ğday genotiplerinin azot, fosfor ve potasyum kullan ı m etkinlikleri" 125 A II II I '' 3. f, 2. z `i B I I III _,d <,3 ın 15 cn E 1 Ilini C " 5 z. I I I I ,".3 c.25.2 :':, I III N I IMUll I NEM : ol Il.E MellIle ;; _ T fillfill II III MI IN II Il M İ MIIIIIIIIII İINele ıl II EMIN I Il 11 II III İli II 11 ipe' 111 Ille le Il ell III illealle ı Il IN 1111 Ne Il uı I:» ! Illiellier E iıııı i 2 MIII' Nelı el ı llile MINN Şekil 1. Buğday genotiplerinin kuru maddeleri (A), N konsantrasyonu (B), N al ı m ı (C), P konsantrasyonu (D) ve P at ı m (E) yönünden grupland ınlmalan

5 126 TARIM BILIMLERI DERGISI 21, Cilt 7, Say ı 3 az o > ' 4. Y.. -Ne A IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIININNIN IN CO,4 2 ıa E _ B Il II 111 II III o N kullan ı m etkinliğ i N N i I ı " 5 P kullan ı m etkinli ğ i em e ıııı me ı e IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIN IIIIIIIIIIIIIIIIII Il IIIIIIIIIII e ı elııı iii ıııııı i IIIIIIII Un K kullan ı m etkinli ğ i Il IIIIIIIIIIIIIIIIINIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Ii MINI E Şekil 2. Buğday genotiplerinin K konsantrasyonu (A), K al ı m ı (B), N kullan ı m etkinli ği (C), P kullan ı m etkinli ği (D) ve K kullan ı m etkinliği (E) yönünden grupland ır ılmalar ı

6 ALPASLAN, M., "Farkl ı buğday genotiplerinin azot, fosfor ve potasyum kullan ı m etkinlikleri" 127 Çizelge 6. Bu ğday genotiplerinin besin maddesi kullan ı m etkinlikleri Azot Fosfor Potasyum ı Gü İ kiz M ızrak Tür kmen Uzunyayla Bezostaya Ge Ata K ı r Bol.. 2.,., Kate-Al Pehlivan Dağdaş K ı rkp ı nar K ı rg ız Kutluk Sultan S ı vas 111/ Yektay Ç K ızaltan 4/ Alt ın Ankara Y ılmaz Çizelge 7. Bu ğday genotiplerinin performans düzeylerine göre dağı l ı mlar ı Düzeyler Derecesi Yüksek Orta Düşük Gün-91 4 lkizce M ızrak Türkmen-98 8 Uzunyayla-98 9 Bezostaya 2 Gerek-79 1 Atay K ı raç-66 5 Bolat Kate-Al 21 Pehlivan 23 Dagdaş 7 K ı rkp ı nar K ı rg ız 6 Kutluk 3 Sultan 12 S ıvas 111/33 11 Yektay Ç K ızaltan 4/98 16 Alt ın Ankara Y ılmaz O.4" CV CO crı St CD A LO cl ts. Kaynaklar Alpaslan, M., A. Güne ş ve A. İnal, Deneme Tekniğ i. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı : 151. Ders Kitab ı : 455. Altin, G. N. and K. J. Frey, 199. Breeding crop varieties for low input. Am. J. Alt. Agric. 4: Anonim, Tar ı m istatistikleri Özeti. D İ E. Yay ın No: Ankara. Austin, R. B A different ideocype for each environment.7. In: M.L. Jorna & L.A. J. Sloocmaker (Eds.), Cereal Breeding Related to Integrated Cereal Production. Proceedings of the EUCARPIA conference, pp PUDOC, Wageningen, the Netherlands. Dambroth, M. and N. E! Bassam, 199. Genotypic variation in palant productivity and consequences for breeding of lowinput cultivars. In: N. El Bassam, M. Dambroth & B.C. Loughman (Eds.), International Symposium on Genetic Aspects of plant. Mineral Nutrition, pp Kluwer Academic Publishers, the Netherlands. Damisch, W. and A. Wiberg, Biomass yield- A topical issue in modern wheat breeding programmes. Plant Breeding 17: Derici, R Fosfor eksikli ğine dayan ıkl ı (fosfor etkin) buğday genotiplerinin belirlenmesi ve etkinlik mekanizmalar ı n ı n morfolojik ve fızyolojik aç ıdan karakterize edilmesi. Tübitak TOGTAG/TARP- 228 No' lu proje II.ara rapor. El Bassam, N A concept of selection for 'Iow input' wheat varieties. Euphytica 1: Gourley, C. J. P., D. L. Ailen and M. P. Russelle, Defining phosphorus efficiency in plants. Plant Soil 155/156: Güneş, A. 2. Ekmeklik (T. aestivum) ve makarnalik (T. durum) bu ğday genotiplerinin bor al ı m ı üzerine fosforun etkisi. Tar ı m Bilimleri Dergisi 6 (4): İnal, A. 21. Fosfor al ım ı ve fosfor etkinli ği yönünden baz ı ekmeklik (T. aestivum) ve makarnal ı k (T. durum) bu ğday genotipleri aras ı ndaki farkl ı l ı klar ın belirlenmesi. Tar ı m Bilimleri Dergisi (bask ıda). Kacar, B Bitki ve Topra ğın Kimyasal Analizleri: Il. Bitki Analizleri. A.Ü.Ziraat Fakültesi Yay ı nlar ı: 453. Uygulama K ılavuzu: 155. Kitson, R. E. and M. G.Mellon, Colo ıthetric determination of phosphorus as molybdo-vanadophosphoric acid. Ind. Eng. Chem. Anal. Ed., 16: Öztürk, L., B. Torun, İ. Gültekin, C. Çekiç, Z. Keklikçi ve İ. Çakmak, 2. Fosfor eksikli ğine dayan ı kl ı buğ day genotiplerinin belirlenmesi ve bu ğday ı n fosfor eksikliğinde rol alan mekanizmalar ı n ın ara şt ı r ı lmas ı. TARP-228. Tübitak TARP Simpozyumu Pro ğram ve Bildiri Özetleri. s. 9-1.