DÜNYADA VE TÜRK YE DE DEN Z TAfiIMACILI INA SA LANAN VERG TEfiV KLER

Transkript

1 I YRD. DOÇ. DR. AL ÇEL KKAYA Eskiflehir Osmangazi Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü Ö retim Üyesi DÜNYADA VE TÜRK YE DE DEN Z TAfiIMACILI INA SA LANAN VERG TEfiV KLER

2 Yay n No : 1935 flletme-ekonomi Dizisi : Bas - Ocak STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da - t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : B e t a B a s m A. fi. Bask - Cilt : K a h r a m a n O f s e t Ba c lar/ stanbul (0-212) Kapak Tasar m : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com

3 III ÖNSÖZ Uluslarars ticarette deniz yollar, önemli bir yere sahiptir. Öyle ki dünya ticaretinin yaklafl k % 90 deniz yoluyla yap lmaktad r. Bunda deniz yollar n n sa lad avantajlar n da büyük etkisi bulunmaktad r. fiöyle ki, deniz yollar, kara, demir ve hava yollar na k yasla çok daha ucuz oldu u gibi, enerji ve alt yap maliyetleri bak m ndan da çok daha caziptir. Deniz yollar n n tafl mac l ktaki öneminin fark nda olan ülkeler deniz tafl - mac l n n önündeki vergisel engelleri ortadan kald rmaya ya da azaltmaya çal flmaktad r. Bu anlamda en güzel örnek kolay bayrak ülkeleri (FOG) olarak adland r lan ülkelerdir. Nitekim söz konusu ülkeler yabanc bayrakl gemilere, kendi mevzuata göre ödemeleri gereken yüksek oranl vergilerden kaç fl kolayl sa layan düzenlemeler sayesinde günümüzde dünya tonaj n n yaklafl k yar s na ulaflm fllard r. Bir baflka de iflle dünya filosunun yar s na yak n özellikle vergisel sebeplerle kendi bayra n terk ederek kolay bayrak ülkelerine geçmifltir. Dolay s yla vergi, bayrak tercihinde önemli bir etken olmaktad r. Bu itibarla Türkiye nin uluslararas deniz tafl mac l ndaki pay n n artt rmas ve kolay bayrak ülkelerindeki gemilerin tekrar kazan lmas için deniz tafl mac l k sektörünün vergisel aç dan teflvik edilmesi ve bu sektörde faaliyet gösteren tacirlerin risklerinin hafifletilmesi gerekmektedir. Bu çal flma; önemine binaen ülkemizde deniz tafl mac l na yönelik vergi teflviklerini yak ndan incelemek ve de erlendirmek amac yla haz rlanm flt r. Bu alanda daha önce bir baflka çal flma yap lmam fl olmas ve deniz tafl mac l na yönelik teflviklerin son derece genifl ve karmafl k bir mevzuat içerisinde toplanm fl olmas bir taraftan çal flman n güçlü ünü ortaya koyarken di er taraftan ise büyük bir fayda sa layaca kanaati uyand rm flt r. Çal flmada üç bölüm bulunmaktad r. Birinci bölümde kavramsal aç klamalar ile Dünyada (Avrupa Birli i üyesi ülkeler ve deniz tafl mac l nda söz sahibi di- er bir k s m ülke) ve Türkiye de deniz ticaretinin genel görünümüne iliflkin de- erlendirmeler yer almaktad r. kinci ve üçüncü bölümlerde ise s ras yla dünya ülkelerinde ve Türkiye de deniz tafl mac l sektörüne sa lanan vergi teflvikleri çeflitli aç lardan incelenmektedir. Yararl olmas dile iyle Yrd. Doç. Dr. Ali Çelikkaya acelikka@ogu.edu.tr Eskiflehir, Aral k 2007.

4 V İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III TABLOLAR L STES VIII KISALTMALAR IX G R fi B R NC BÖLÜM TEfiV K KAVRAMI VE DEN Z TAfiIMACILI ININ GENEL GÖRÜNÜMÜ 1.1. TEfiV K KAVRAMI DEN Z TAfiIMACILI ININ GENEL GÖRÜNÜMÜ Dünya da Deniz Tafl mac l n n Genel Görünümü Deniz Tafl mac l nda Yaflanan Geliflmeler Deniz Ticaret Filosunun Genel Durumu Kolay Bayrak Ülkelerinin Tafl mac l ktan Ald Pay Türkiye de Deniz Tafl mac l n n Genel Görünümü Deniz Tafl mac l n n Geliflim Süreci Deniz Ticaret Filosunun Genel Durumu Türk Bayrakl Gemilerin Tafl mac l ktan Ald Pay K NC BÖLÜM DÜNYADA DEN Z TAfiIMACILI INA SA LANAN VERG TEfiV KLER 2.1.AVRUPA B RL ÜLKELER NDE SA LANAN VERG TEfiV KLER Genel Aç klamalar Avrupa Birli inin Deniz Tafl mac l k Politikas ve Geliflimi Birli e Üye Ülkelerde Deniz Tafl mac l na Sa lanan Vergi Teflvikleri Almanya Belçika Birleflik Krall k Danimarka Güney K br s Rum Kesimi Hollanda

5 VI Lüksemburg Malta Portekiz spanya sveç talya Yunanistan D ER DÜNYA ÜLKELERDE SA LANAN VERG TEfiV KLER Amerika Birleflik Devletleri Hong Kong Hindistan Kore Cumhuriyeti Monako Norveç Singapur Di er Birk s m Ülkeler ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK YE DE DEN Z TAfiIMACILI INA SA LANAN VERG TEfiV KLER 3.1. GENEL AÇIKLAMALAR KAZANCA YÖNEL K TEfiV KLER Gelir ve Kurumlar Vergisi stisnas stisnadan Yararlanacak Kazançlar stisnadan Yararlanma Koflullar stisna Kazanc n Gelir Vergisi Kesintisi Karfl s ndaki Durumu Kay t Harc ve Y ll k Tonaj Harc Uygulamas Gemi Adam Ücretlerine Vergi stisnas Sözleflmelerde Vergi, Resim, Harç stisnas DEN Z TAfiIMA ARAÇLARINA YÖNEL K TEfiV KLER Araçlar n Teslimi, Tadili, Bak m ve Onar m n n Vergiden stisna Edilmesi stisnan n Kapsam stisnadan Yararlanacak Mükellefler Makine ve Techizat Teslimlerinin Vergiden stisna Edilmesi stisnan n Kapsam stisnadan Yararlanacak Mükellefler Araçlara Akaryak t Tesliminin Vergiden stisna Edilmesi stisna Kapsam na Giren Deniz Araçlar stisnadan Yararlanma Koflullar Araçlara Ait Donat m ve flletme Malzemesinin Vergiden stisna Edilmesi L MAN H ZMETLER NE YÖNEL K TEfiV KLER

6 VII Limanlarda Sunulan Hizmetlerinin Vergiden stisna Edilmesi stisnan n Kapsam stisnadan Yararlanacak Hizmetler stisnadan Yararlanamayacak Hizmetler Gemi Acentelerinin stisna Karfl s ndaki Durumu Limanlar n nflas, Yenilenmesi ve Gelifltirilmesi fllerinin Vergiden stisna Edilmesi stisnadan Yararlanacak Olanlar stisna Kapsam na Giren Mal ve Hizmetler stisnadan Yararlanma Alt S n r Yap- fllet-devret Modelinde stisna Uygulamas GEM NfiA SANAY NE YÖNEL K TEfiV KLER Arsa Tahsisi Vergi, Resim ve Harç Muafiyeti Yat r m ndirimi stisnas Katma De er Vergisi stisnas ULUSLARARASI VERG ANLAfiMALARI SONUÇ ve DE ERLEND RME KAYNAKÇA

7 VIII TABLOLAR L STES Tablo 1. Dünya Ticaretinin Ülkere Aras Da l m Tablo 2. Deniz Ticaretinin Tafl nan Yük tibariyle (Milyon Ton) Da l m Tablo 3. Deniz Ticaretinin Tafl nan Yük tibariyle (Ton x Mil) Da l m Tablo 4. Dünya Konteyner Tafl malar n n Geliflimi Tablo 5. Dünya Filosunun Y llar tibariyle Geliflimi (Milyon DWT) Tablo 6. Dünya Deniz Ticaret Filosunun lk 25 Ülkesi Tablo 7. Kolay Bayrak Ülkelerinin Listesi Tablo 8. Ülkelerin Kolay Bayraktaki Filo Da l mlar Tablo 9. Farkl Kay t Rejimlerinin Avantaj ve Dezavantajlar Tablo 10. Türk Denizcilik Sektöründeki Kamu Kurulufllar Tablo 11. Ulaflt rma Türlerine Göre Türk D fl Ticaret Yüklerinin A rl k Yüzdeleri Tablo 12. Ulaflt rma Türlerine Göre Türk D fl Ticaret Yüklerinin De er Yüzdeleri Tablo 13. Türkiye ve Komflu Ülkelerin Deniz Ticaret Filolar Tablo 14. Türk Deniz Ticaret Filosunun Tonaj ve Yafl Gruplar tibariyle Da l m (Dwt) Tablo 15. Türk Deniz Ticaret Filosunun Sicil tibariyle Da l m Tablo 16. Türk Deniz Ticaret Filosunun thal ve Dahilden nfla Durumu Tablo 17. Türk Deniz Ticaret Filosunun Geliflimi Tablo 18. Denizyolu D fl Ticaret Tafl malar n n Bayraklara Göre Da l m Tablo 19. Türkiye nin hracat n n Bayraklara Göre Da l m Tablo 20. Türk Deniz Ticaret Donanmas nda Yaflanan Kay plar Tablo 21. Yerli Gemi ve Yatlara liflkin Vergisel Mükellefiyetler Tablo 22. Belçika da Uygulanan Tonaj Vergis Tarifesi Tablo 23. ngiltere de Uygulanan Tonaj Vergisi Tarifesi Tablo 24. Hollanda da Uygulanan Tonaj Vergisi Tarifesi Tablo 25. spanya da Uygulanan Tonaj Vergisi Tarifesi Tablo 26. talya da Uygulanan Tonaj Vergisi Tarifesi Tablo 27. Yunanistan da Uylgulanan Tonaj Vergisi Tarifesi (2005 Hesap Dönemi) Tablo 28. Yunanistan da Uylgulanan Tonaj Vergisi Tarifesi (1975 Hesap Dönemi) Tablo 29. Yunanistan da Uylgulanan A Kategorisindeki Gemilerin Gerçek Tonaj Vergisi Tablo 30. Norveçte Uygulanan Tonaj Vergisi Tarifesi Tablo 31. Yeni Gemi nfla Eden Ülkelerin Pazar Pay S ralamas

8 IX KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i ABD : Amerika Birleflik Devletleri a.g.e : Ad Geçen Eser AIS : Uluslararas Gemicilik flletmeleri Birli i A.fi. : Anonim fiirketi BSMV : Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi ÇVÖA : Çifte Vergilemeyi Önleme Anlaflmas D. : Dan fltay DWT : Dead Weight Ton, Bir geminin tafl yabilece i en çok a rl k D TAfi : Deniz flletmecili i ve Tankercili i A.fi. DLH : Demiryollar, Limanlar ve Hava Meydanlar nflaat Genel Md. DMYUK : Dar Mükellef Yabanc Ulaflt rma Kurumu DPT : Devlet Planlama Teflkilat DTO : Deniz Ticaret Odas E.No : Esas No Emn. : Emniyeti FKK : Finansal Kiralama Kanunu FOC : Kolay Kay t Ülkesi GAHY : Gemi Acenteleri Hakk nda Yönetmelik GAHÜT T : Gemi Acentelik Hizmetleri Ücret Tarifesine liflkin Tebli Grt : Gros Ton, Geminin kapal yerlerinin hacmi GSY H : Gayrisafi Yurt çi Has la GVK : Gelir Vergisi Kanunu G.T..P : Gümrük Tarife statistik Pozisyon HKD : Honk Kong Para Birimi IE : Singapur Uluslararas Ticareti Gelifltirme Kurulu IRAP : talya da Uygulanan Bölgesel Gelir Vergisi IRES : talya da Uygulanan Kurumlar Vergisi IRS : Amerikan Gelir daresi ITF : Uluslararas Tafl mac l k flçileri Federasyonu fll. : flletmesi K.No : Karar No KDV : Katma De er Vergisi KDVK : Katma De er Vergisi Kanunu KVK : Kurumlar Vergisi Kanunu KVNR : Gemi Sahipleri Birli inin LC TTA : Kore Uluslararas Vergi liflkilerini Koordinasyon Kanunu

9 X m. : Madde MBT : Lüksemburg da Uygulanan Belediye flletme Vergisi Md. : Müdürlü ü MOMAF : Kore Denizcilik liflkileri ve Bal kç l k Bakanl MS : Menkul Sermaye rad MTV : Motorlu Tafl tlar Vergisi Nak. : Nakliyat NAT : Yunanistan Soysal Güvenlik Fonu NDR : Norveç Milli Gemi Sicili NIS : Norveç Uluslararas Gemi Sicili NOK : Norveç Para Birimi NT : Net Tonaj OECD : Uluslararas flbirli i ve Kalk nma Teflkilat ÖTV : Özel Tüketim Vergisi p. : Sayfa RG. : Resmi Gazete s. : Sayfa SEK : sveç Para Birimi SSK : Sosyal Sigortalar Kurumu STTCL : Özel Vergi Anlaflmalar n Kontrol Kanunu TCDD : Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yollar TEU : Konteyner Tafl mac l nda Kullan lan Konteyner Birimi TTK : Türk Ticaret Kanunu TUGS : Türk Uluslar aras Gemi Sicili TÜPRAfi : Türkiye Petrol Rafinerileri Afi. UNCTAD : Birleflmifl Milletler Ticaret ve Kalk nma Konferans USD : Amerikan Para Birimi Ü. : Üniversitesi vdcd/2003 : 1981 den 2003 e Vergi Dünyas Dergisi Tarama CD si YUK : Yabanc Ulaflt rma Kurumu