TÜRKÇE EKSİK TAMAMLAYAN ÇALIŞMA KÂĞIDI. Öğrenci Adı- Soyadı: AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL) Örnek Sorular

Transkript

1 TÜRKÇE AD AKTARMASI (MECAZ-I MÜRSEL) Benzetme ilgisi kurmadan bir sözün, başka bir söz yerine kullanılmasına ad aktarması denir. Seni şirketten aradılar. cümlesinde şirket sözcüğünde ad aktarması vardır. Burada şirkette görevli birinin, örneğin sekreterin araması söz konusudur. Ama cümlede şirketten sözü ile genel söylenip, özel anlam anlatılmak istenmiştir. Ben ortaokulda Akif i çok okudum. cümlesinde Akif sözü ile Mehmet Akif in şiirleri kastedilmiştir. Öğretmen içeri girince sınıf ayağa kalktı. cümlesinde sınıf sözcüğünde ad aktarması vardır. Bu cümlede sınıf ile anlatılmak isten öğrenciler dir. Dış söylenerek iç kastedilmiştir. Dolaylama Bir kelime ile anlatılabilecek bir kavramı, benzetme ilgisi kurarak birden fazla kelime ile anlatmaya dolaylama denir. Bu sene bacasız sanayi gelirleri düştü. (Turizm) Delikli demir icat oldu mertlik bozuldu. (Tüfek) Bu yöremiz kara elmas açısından zengindir. (Kömür) Atatürk: Büyük kurtarıcı, Kıbrıs: Yavru vatan, Balık: Derya kuzusu Aslan: Ormanlar kralı, Kaleci: File bekçisi, Türkiye nin kalbi : Ankara, Ulu önder: Atatürk, Beyaz altın: Pamuk, Altın boynuz: Haliç, Meşin yuvarlak: Top Önemli : Dolaylama, herkes tarafından bilinen, tahmin edilen veya en azından o mevzuda konuşanların çarçabuk anlayacağı benzetmelerdir. Örnek Sorular 1-1.Ayaklarını çıkar da öyle gir. 2. Ellerimde kırmızı kırmızı lekeler çıktı. 3. Islanmışsın hemen sırtını değiştir. 4. Burada tanıdık bir yüze rastladım. Numaralandırılmış cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerden hangisi ad aktarmasına örnek olarak gösterilemez? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 ÇÖZÜM: Ayaklarını sözcüğüyle ayakkabılar, sırtını sözcüğüyle elbise, yüz sözcüğüyle, kişi sözcüğü kastedilmiştir. 2. cümledeki ellerimde sözcüğüyle ad aktarması yapılmamıştır. Yanıt B 2-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylama vardır? A) İnsanlar böyle günlerde üzüntüyle dolarlar. B) Bütün ülke yas tutuyordu. C) Ulu Önder in vedası herkesi gözyaşlarına boğdu. D) Halkımız onun yaptıklarını asla unutmayacak. ÇÖZÜM: C seçeneğindeki Ulu Önder sözü ile Atatürk kastedilmiştir. 3- Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcük benzetme ilgisi olmaksızın başka bir sözcük yerine kullanılmıştır? A) Ege'nin incisi bu yıl da turistle doldu taştı. B) Anılarını bizimle paylaşmaktan çekinirdi çoğu zaman. C) Gemimiz akşama doğru Çanakkale'den kalkmıştı. D) Yazdığı anlarda tatlı bir tebessüm belirirdi yüzünde.

2 4- Tek bir sözcükle anlatılabilecek bir kavramı birden çok sözcükle anlatmaya dolaylama denir. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylamaya yer verilmiştir? A) Kitabın şiirsel anlatımı onu okuyan herkesi büyüledi. B) Eyüp sırtlarından altın boynuzu seyretmeye doyum olmazdı. C) Ankara Kalesi bu yıl restorasyon çalışmalarına ev sahipliği yapacak. D) Ünlü kişilerin hepimize örnek olacak yaşamları sahnelendi, bu oyunda. Aralarında benzerlik dışında ilgi bulunan iki kavramdan birinin adının diğerinin yerine kullanılmasına "ad aktarması" denir. 5-Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ad aktarması yapılmamıştır? A) Pişirdiğin yemekten tam iki tabak yedim. B) Arabayı hızlı sürünce arka koltukta oturan adam bağırdı. C) Şu gördüğümüz insan, küfesiyle geçinir. D) Parkta oturmuş, oynayan çocukları izliyordu.

3 MATEMATİK EN KÜÇÜK ORTAK KAT (EKOK) İki ya da daha fazla doğal sayının ortak katlarının en küçüğüne bu sayıların en küçük ortak katı, kısaca ekoku denir. a ve b doğal sayılarının en küçük ortak katı EKOK (a,b) veya (a,b) ekok şeklinde gösterilir. Şimdi ekok nedir daha iyi anlayabilmek için bir örnek verelim. ÖRNEK: 6 ve 8 sayılarının en küçük ortak katını adım adım bulalım. # Öncelikle 6 ve 8 sayılarının katlarını yazalım: (Ortak Bölenler ve Katlar konusuna göz atabilirsiniz.) 6'nın katları : 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48,... 8'in katları : 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64,... # Şimdi bu katlardan ortak olanlarını işaretleyelim. 6'nın katları : 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48,... Şimdi ebob nedir daha iyi anlayabilmek için bir örnek verelim. ÖRNEK: 18 ve 24 sayılarının en büyük ortak bölenini adım adım bulalım. # Öncelikle 18 ve 24 sayılarının bölenlerini yazalım: (Ortak Bölenler ve Katlar konusuna göz atabilirsiniz.) 18'in bölenleri : 1, 2, 3, 6, 9, 18 24'ün bölenleri : 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24 # Şimdi bu bölenlerden ortak olanlarını işaretleyelim. 18'in bölenleri : 1, 2, 3, 6, 9, 18 24'ün bölenleri : 1, 2, 3, 4, 6, 8, 12, 24. # Bu ortak bölenlerin en büyüğü ebob'tur. Ortak bölenler: 1, 2, 3, 6 En büyük ortak bölen (EBOB) = 6 EBOB (18,24) = 6 veya (18,24)ebob = 6 şeklinde gösteririz. # EBOB'un adı üstünde: En Büyük Ortak Bölen Yani sayıların bölenlerini bulacağız, ortak olanlarını bulacağız, bunlardan en büyük olanı ebob'tur. 8'in katları : 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64,... # Bu ortak katlardan en küçüğü ekok'tur. Ortak katlar: 24, 48,... En küçük ortak kat (EKOK) = 24 EKOK (6,8) = 24 veya (6,8) ekok = 24 şeklinde gösteririz. # EKOK adı üstünde: En Küçük Ortak Kat EN BÜYÜK ORTAK BÖLEN (EBOB) İki ya da daha fazla doğal sayının ortak bölenlerinin en büyüğüne bu sayıların en büyük ortak böleni, kısaca ebobu denir. a ve b doğal sayılarının en büyük ortak böleni EBOB (a,b) veya (a,b)ebob şeklinde gösterilir. EBOB - EKOK PROBLEMLERİ EBOB ve EKOK özellikle problemlerde çok karıştırılır. Hangi soruda EBOB, hangi soruda EKOK bulacağımızı karıştırmamalıyız. Peki nasıl ayırt edebiliriz? Bir soru ebob sorusu mu ekok sorusu mu nasıl anlarız? Soruda size verilenler ile istenilen şeye nasıl ulaşabileceğinizi biraz düşünürseniz ebob-ekok problemlerini ayırt etmeniz çok kolay olur. Eğer istenilen şeye verilen sayıların katlarından ulaşacak isek ekok, verilen sayıların bölenlerinden ulaşacak isek ebob kullanılır. EBOB: İki veya daha fazla çokluğun ortak bölenlerinin en büyüğüdür. Doğal olarak sorularda bütünü parçalamamızı istiyorsa ebob kullanma ihtimalimiz yüksek.

4 EBOB SORULARI GENELDE ŞÖYLEDİR: 1) Bidonlarda, varillerde, şişelerde, çuvallarda, kaplarda bulunan malzemeler daha küçük başka kaplara aktarılıyorsa, 2) Tarlanın etrafına eşit aralıklarla ağaç veya direk dikiliyorsa, 5) Dikdörtgenler prizması şeklindeki tuğlalardan küp yapılıyorsa ekok kullanılır. ÖRNEK: Tarık bilyelerini 4'er, 5'er, 6'şar saydığında her defasında 1 bilyesi artıyor.buna göre, Tarık'ın en az kaç tane bilyesi vardır? EKOK(4,5,6) = = = 61 bilye 3) İnsanlardan oluşan gruplar için kaç uçak, otobüs, araba veya oda gerekir diye soruluyorsa, 4) Dikdörtgenler prizması şeklindeki odanın, kutunun, deponun içine kaç küp sığar diye soruluyorsa, 5) Kumaşlar, bezler, demir çubuklar parçalara ayrılacaksa, 6) Dikdörtgen şeklindeki kartondan küçük kare kartonlar elde ediliyorsa ebob kullanılır. Örnek Sorular 1-30, 45, 60 sayılarının e.b.o.b' u kaçtır? A) 60 B) 45 C) 30 D) 15 Çözüm: 30 un bölenleri: 1,2,3,5,6,10,15,30 ÖRNEK: 80cm ve 120cm uzunluğunda iki demir çubuk, boyları birbirine eşit parçalara ayrılacaktır.bir parçanın uzunluğu en fazla kaç cm olur? EBOB (80,120) = = 40cm EKOK: İki veya daha fazla çokluğu ortak katlarının en küçüğüdür. Doğal olarak sorularda parçalardan bütüne gitmemiz istiyorsa ekok kullanma ihtimalimiz yüksek. 45 in bölenleri: 1,3,5,9,15,45 60 ın bölenleri: 1,2,3,4,5,6,10,12,15,20,30,60 Ortak bölenler: 1,3,5,15 En büyük ortak bölen:15 Cevap:D 2-8 ve 6 nın EKOK ları kaçtır? A)24 B)48 C)32 D)16 EKOK SORULARI GENELDE ŞÖYLEDİR: 1) Cevizler, fındıklar, şekerler, bilyeler üçer-beşer-vb sayılıyorsa veya bunlar sayıldıktan sonra artan oluyorsa, 2) Gemiler, arabalar, yarışçılar beraber yola çıkıp bir yerde karşılaşıyorsa, 3) Sınıfta öğrenciler ikişer-üçer-vb sıralara oturuyorlarsa veya bunlardan ayakta kalanlar oluyorsa, Çözüm: 8 in katları: 8,16,24,32,40,48 6 nın katları: 6,12,18,24,30,36,42,48, 6 ve 8 in ortak katları: 24,48, En Küçük Ortak Katı:24 Cevap:A 4) Ziller, saatler birlikte ne zaman bir daha çalar diye soruluyorsa,

5 3-16 m, 24 m, 32 m uzunluğunda üç parça kumaş eşit ve en büyük parçalara ayrılmak isteniyor. Kaç parça kumaş elde edilir? A) 8 B) 9 C) 10 D) Bir sepetteki yumurtalar 4 er, 5 er ve 6 şar sayıldığında her seferde 2 yumurta artıyor. Sepette en az kaç yumurta vardır? A) 61 B) 62 C) 63 D) 65 Çözüm: Kumaş daha küçük parçalara ayrılacağında dolayı bu soruda EBOB uygulayacağız. 16, 24 ve 32 in Ebob unu bulacağız. 16 nın bölenleri: 1,2,4,8,16 24 ün bölenleri: 1,2,3,4,6,8,12,24 32 nin bölenleri: 1,2,3,4,8,16,32 6- Her birinde ayrı cins zeytin bulunan üç tenekenin ağırlıkları sıra ile 24, 36 ve 48 kg dır. Zeytinler hiç artmayacak şekilde ayrı ayrı ve eşit ölçüde mümkün olan en büyük kavanozlara doldurulmak isteniyor. Her kavanoza kaçar kg zeytin konmalıdır? A) 10 B) 12 C) 15 D) 18 16, 24 ve 32 nin en büyük ortak böleni 8 dir. Bu yüzden ortaya çıkacak her bir kumaş uzunluğu 8cm olacaktır. Cevap:A 4- Aynı anda aynı yerden hareket eden üç gemiden birincisi 5 gün, ikincisi 8 gün, üçüncüsü 9 günde bir sefere çıkıyor. Bu gemiler kaç gün sonra hep birlikte sefere çıkarlar? A) 40 B) 45 C) 63 D) 35 Çözüm: Gemiler beraber yola çıkıp bir noktada karşılaşacakları için bu soruda EKOK kullanacağız. 5 in katları: 5,10,15,20,25,30,35,40, 8 nin katları: 8,16,24,32,40 10 un katları: 10,20,30,40, En küçük ortak katları 40 tır. 40 gün sonra tekrar karşılaşacaklardır. Cevap:A

6 PARALELLER COĞRAFYA Kutup noktalarından eşit uzaklıkta bulunan noktaları birleştiren daireye Ekvator denir. Ekvatora paralel olan ve birer derece aralıklarla geçen dairelere Paralel daireleri denir. Paralel dairelerini başlangıç yeri olan ekvator, sıfır numaralı paralel dairesini oluşturur. Ekvator dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki eşit yarıküreye ayırır. 9- Başlangıç meridyeninin karşısında yer alan 180 meridyen gün değiştirme çizgisi olarak esas alınmıştır. Matematik Konum 40º 20º 0º 20º 40º Paralellerin Özellikleri : 1- Birer derece aralıklarla geçirilen dairelerdir. 2- Kutuplara doğru çevre uzunlukları küçülür. 3- Aralarındaki uzaklık birbirine eşit ve 111km dır. 4- Doksan kuzey, doksan güney olmak üzere 180 paralel vardır. 5- Paraleller doğu batı yönlüdür. 6- Paralellerden bir noktanın enlemini belirlemede yararlanılır. 7- Başlangıçları ekvatordur. Bazı paralellere özel adlar verilir. Yengeç, Oğlak dönenceleri gibi. 20º 0º 20º A C B MERİDYENLER Birer derece aralıklarla geçen ve kutup noktalarını birleştiren yarım çembere meridyen denir. Londra'daki Greenwich gözlemevinden geçen meridyen, başlangıç olarak benimsenmiştir. Meridyenlerin Özellikleri : 1- Birer derece aralıklarla geçirilmişlerdir. 2- Ekvatoru ve paralelleri dik keserler meridyen yayı bulunmaktadır. 4- Başlangıç meridyenini tam daireye tamamlayan karşıt meridyen yayı 180 meridyendir. 5- Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki uzaklık, yalnız Ekvator üzerindeki 111 km.dır. 6- Meridyen yayları eşit uzunluktadır. 7- Kutuplara doğru birbirlerine yaklaşır ve kutuplarda birleşirler. 8- Başlangıç meridyeni ile karşıt meridyeni, Dünyayı doğu ve batı olmak üzere iki yarı küreye ayırır. Paraleller 0 derece ekvator paralelinin üst kısmına ve alt kısmına artarak devam eder. Üst Kısmındaki paraleller Kuzey alt kısımdakiler Güney paralelleridir. Meridyenler 0 derece Greenwich Meridyeni nin sağına ve soluna artarak devam eder. Sağındaki Doğu Meridyeni solundakiler Batı Meridyeni olarak isimlendirilirler. Taralı bir bölgenin matematik konumu belirlenirken altındaki-üstündeki paralellerin ve sağındaki-solundaki meridyenlerin numaraları yazılır. A nın Matematik Konumu: 10º Batı-0º Meridyenleri 20º Kuzey-10º Kuzey Paralelleri B nin Matematik Konumu: 20º Doğu-30º Doğu Meridyenleri 20º Kuzey-30º Kuzey Paralelleri C nin Matematik Konumu: 10º Doğu- 20º Doğu Meridyenleri 0º-10º Güney Paralelleri

7 1-2- Yukarıdaki şekilde coğrafi koordinatları verilen bölgelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A)İkinci bölge Kuzey Yarım Küre de yer alır. B) Birinci bölgenin izdüşüm alanı daha fazladır. C) İki bölgede de mevsimler belirgin olarak yaşanmaz. D) İki bölgeye de yıl içinde güneş ışınları dik açıyla düşer. E) Her iki bölgeninde doğusu ile batısı arasındaki zaman farkı aynıdır. Yukarıdaki şekilde, Bir bölgenin matematik konumu taranarak gösterilmiştir. Bu bölgenin matematik konumu tanımlanırken, aşağıdakilerden hangisi kullanılmaz? A) 10 o Doğu Meridyeni B) 45 o Kuzey Paraleli C) 20 o Doğu Meridyeni D) 20 o Kuzey Paraleli Çözüm: A) İkinci bölge o derece ekvator çizgisinin kuzeyinde olduğu için KYK dedir. B) Enlem ve boylam farklarının aynı olması durumunda ekvatora yakın olan bölgenin izdüşüm alanı daha büyüktür olur. Birinci bölgenin izdüşüm alanı daha büyüktür ifadesi söylenemez. C) Mevsimler Orta kuşakta belirgin yaşanır. Bu iki bölgede ekvatoral kuşakta yer alır. D) II. bölgenin tamamına, I. bölgenin ise kuzeyinde dar bir alanına güneş ışınları dik açıyla düşer. (Güneş ışınları dönenceler arasına yani 23 derece 27 dakika enlemleri arasına dik açıyla düşer) E) Her iki bölgede de boylam farkı aynı olduğu için yerel saat farkı da aynı olur (40dk). CEVAP: B 3- I. Kutup noktalarında birleşmeleri II. 1 0 lik fark oluşturacak şekilde çizilmeleri III. Eşit boyda olmaları IV. Belli bir başlangıçlarının olması Yukarıdakilerden hangileri, paralel ve meridyenlerin ortak özellikleri arasında gösterilemez? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV 4- Aşağıdakilerden hangisi paralellerin özellikleri arasında yer almaz? A-Toplam 360 tane paralel vardır B-Başlangıç paraleli Ekvator dur C-Ardışık iki paralel arası uzaklık 111 km dir D-Paralellerin boyları kutuplara gidildikçe kısalır.