Mühendislik Ekonomisi Bölüm 6 Yıllık eşdeğer masraf, yıllık eşdeğer hasıla, yıllık eşdeğer net hasıla ve karlılık indeksi metodu
Yıllık Eşdeğer Maliyet (YEM) ve Yıllık Eşdeğer Hâsıla (YEH) Metodu Projenin nakit akımlarının yeknesak seri değerleri yani A değerlerinin bulunması ve analizlerin bu A değerlerine göre bir yıl üzerinden yapılmasıdır. Analizde eğer projeyle ilgili giderler söz konusu ise YEM kullanılır ve YEM i küçük olan proje veya projeler tercih edilir. Eğer hâsılatlar söz konusuysa bu kez YEH seçilir ve YEH İ büyük olan proje veya projeler seçilir. YEM ve YEH metotları BD ve GD in bir varyasyonudur. Aynı sonuçları verir. Sadece bir projenin değişik boyutlarından görünmesini sağlar. 2
3 Silleli Derin Kuyu Pompa Kolektif Şirketi bir adet 300 metre derinliğe inebilecek seyyar delgi makinesi almayı planlamaktadır. Makinenin maliyeti 400 bin, hurda değeri 85 ve yıllık işletme ve bakım giderleri 30 bin liradır. Ekonomik ömrü 10 yıldır ve beşinci yılda 175 bin liralık bir büyük tamir-bakıma ihtiyacı vardır. Şirketin sermaye maliyeti % 25 dir. Şirket her yıl ne kazanmalıdır ki bu makineyi alsın?
4 YEM= 400(A/P,%25,10) 85(A/F,%25,10) + 30 + 175(P/F,%25,5)(A/P,%25,10) = 155.533 lira.
Ekonomik Ömürleri Farklı Projelerin YEM veya YEH ile Mukayesesi NBD, NGD, BD, GD metotlarını kullanırken ekonomik ömürlerinin eşit olması kuralı kesinlikle uyulması gereken bir kuraldı. YEM ve YEH metotları kullanıldığında alternatiflerin ekonomik ömürlerinin farklı olması önemli değildir ve bir problem doğurmaz. Çünkü mukayeseler bir yıl üzerinden yapılmakta ve gelecek yıllarda hizmetlerin aynı şartlarda benzer yatırımlarla devam edeceği kabul edilmektedir. 5
6 Tezsan Otomotiv binek arabaları için benzin pompaları üretmek için bir adet CNC tezgâhı almak istemektedir. Üç adet tezgâh arasından bir seçim yapılacaktır ve gerekli bilgiler şöyledir. Bu üç alternatiften hangisini firmaya tavsiye edersiniz?
7 Her bir alternatif ayrı ayrı ekonomik ömürleri esas alınarak çözülür ve müşterek ömür hesaplanmaz. Bu durumda; YEM A = 150.000(A/P,%20,10) + 20.000 + 50.000(P/F,%20,5) (A/P,%20,10) - 40.000(A/F,%20,10) = 59.030,26 TL. YEM B = 210.000(A/P,%20,15) + 15.000 + [38.000(P/F,%20,5) + 38.000(P/F,%20,10)] (A/P,%20,15) - 60.000(A/F,%20,15) = 63.661,00 TL. YEM C = 300.000(A/P,%20,20) + 8.000 + 20.000(P/F,%20,5) + 20(P/F,%20,10) + 20.000(P/F,%20,15)] (A/P,%20,20) 80.000 (A/F,%20,20) = 71.759,00 TL. Bu durumda A alternatifi en düşük YEM sahip olduğu için seçilmelidir.
8 Yıllık Eşdeğer Net Hâsıla Metodu (YENH) Bir projeye ait nakit girişlerinin yeknesak seri değerinden nakit çıkışlarının yeknesak seri değerinin çıkarılmasıyla bulunur. YENH < 0 proje reddedilir, YENH = 0 farksızdır, YENH > 0 proje kabul edilir.
9 Aşağıda buharlı ütü imalatı yapan Ütüsan Ticaret Limitet Şirketi nin yeni tip ütülerle ilgili yapacağı giderler ve nakit girişleri, iki ayrı sisteme göre, özet olarak verilmiştir. Şirket hangi alternatifi seçmelidir?
10 YENH YO = 180 - [(75 + 250 + 90 (P/F,%30,10)] (A/P,%30,20) +220(A/F,%30,20) = + 80.363,45 lira, YENH O = 210 - [(82 + 325 + 50(P/F,%30,10 )] (A/P,%30,20) +(270(A/F,%30,20) = + 86.587,49 lira. Otomatik sistem seçilmelidir.
Devamlı Nakit Akımlarında YENH nın Kullanılması Daha önce gördüğümüz gibi, nakit akımları sonsuz süre veya çok uzun bir süre olabilir. Hatırlanacağı üzere sonsuz süreli bir nakit akımının bugünkü değerin P=A/i formülüyle hesap ediyorduk. Bu durumda sonsuz süreli veya çok uzun süre devam edecek nakit akımlarının yıllık eşdeğer net hâsılası A = Pi ile hesap edilir. 11
12 Alakova da bulunan 5 kilometrelik kanalın ıslahı için iki proje vardır. A projesine göre kanaldaki otlar ve tortular özel bir kanalet temizleme makinesiyle temizlenecektir. Makine ve ekipmanın fiyatı 150.000 $, ekonomik ömrü 15 yıl ve hurda değeri 35.000 $ dır. İşçilik ve işletme giderleri yıllık 36.000 dolar olarak tahmin edilmiştir (Enflasyon sebebiyle Belediye hesapları dolar cinsinden yapmaktadır). Ayrıca kanalın kenarlarını ottan korumak için her yıl ot ilacı sıkılmaktadır ve bunun toplam maliyetiyse 15.000 $ dır. B projesi kanalın kapalı hale getirilmesini öngörmektedir. Kanal kapatılırsa gerekli gider 650.000 dolar, yıllık bakımı 5.000 $ ve ayrıca her 5 yılda bir genel tamir-bakım için 12.000 $ gerekmektedir. Kapalı kanalın ömrünün sonsuz olduğu kabul edilmektedir. Sermaye maliyeti Dolar bazında % 9 dur. O halde hangi projeyi belediyeye tavsiye edersiniz?
13 YEM A = 150.000(A/P,%9,15) 35.000 (A/F,%9,15) + 36.000 + 15.000 = 68.716,77 $, YEM B = 650.000 (0.09) + 5.000 + 12.000 (P/F,%9,5)*0.09 = 65.505,10??? $. B projesi seçilecektir.
Yıllık Eşdeğer Masraf Metodu ile Başabaş Analizi Akaryakıt, elektrik gibi tüketen veya kilometre, çalışma saati gibi ölçülere bağlı olarak gider yapan bazı yatırımlarda alternatifler arasındaki mukayesede bir gider türü ile başabaş noktası oluşturulur ve seçim buna göre yapılır. Burada analizde genellikle YEM metodu kullanılır. 14
15 DSİ Konya Bölge Müdürlüğü aşağıdaki greyderlerden iki adet alacaktır. Bunlardan birisi benzin ve diğeri mazot kullanmaktadır. Bunlarla ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir. Hangi alternatif seçilmelidir?
16 Burada önemli olan çalışma saatidir. Karar çalışma saatine göre verilmelidir. Bu sebeple başabaş analizi yapmak gerekir. Bu durumda YEM GB = YEM GM yi sağlayan çalışma saati başabaş noktası olacaktır. [50.000 + 1.200 + 7.000(P/F,%30,5) -10.000(P/F,%30,10)] (A/P,%30,10) + 5.000 + 4.000 + 12X = [60.000 + 1.500 + 10.000(P/F,%30,5) - 12.000(P/F,%30,10)] (A/P,%30,10) +6.000 + 4.000 + 7X 25.936,4 + 12X = 30.482,5 +7X ise; X = 909,2 saat bulunur. Günde 8 iş saati mesai yapılırsa gün olarak (909,2/8)= 113,6 gün. Eğer yılda 113,6 günden daha az çalışacaksa benzinli, 113,6 gün çalışacaksa farksız ve 113,6 günden fazla çalışacaksa dizel alınması kârlıdır. Mesela yılda 500 saat çalıştığında benzinlinin gideri 31.906,5 ve dizelin gideri 33.982,6 lira ve Yılda 1.500 saat çalıştığında benzinlinin gideri 43.906,5 dizelin gideri 40.982,6 lira olur.
17 Birim Maliyetlerin Hesaplanmasında Yatırım Tutarının Etkisinin Maliyetlere İntikal Ettirilmesi Bir şirket yapmış olduğu yatırım sebebiyle, yılda üretmiş olduğu mamullere, bu yatırımdan ne ölçüde gider payı düşecek bilmek ve maliyetlere intikal ettirmek ister. Aksi halde sağlıklı bir maliyet ve fiyat tespiti mümkün olmaz. Bu nevi hesapların yapılmasında YEM metodu kullanılır.
18 Hatunsaraylı A.Ş. yılda %15 sapmalı olarak 20.000 kombi üretecektir ve bu kombilere yapmış olduğu yatırım sebebiyle ne miktarda bir gider payı düşecek bilmek istemektedir. Diğer bilgiler aşağıdadır. Bu kombilerin satış fiyatları ne olacaktır?
19
20 Kârlılık İndeksi (Fayda/Maliyet) Metodu Kârlılık indeksi büyük proje daha karlı projedir. Aşağıdaki formüllerde Kârlılık İndeksi nin hesaplanışı gösterilmektedir:
21 Aşağıda üç projeye ait bilgiler verilmiştir. Kİ metotlarını kullanarak gerekli analizi yapınız.