İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencileri Tanılama ---- 1 Sema TAN Tanılamanın Amacı -------------------------------------------------- 2 Tanılamanın İlkeleri ------------------------------------------------- 2 Tanılama Yaklaşımları ---------------------------------------------- 3 o Norma Dayalı Tanılama ------------------------------------ 3 Stanford-Binet Zekâ Ölçeği ---------------------- 4 Weschler Zekâ Ölçeği ----------------------------- 5 Anadolu-Sak Zekâ Ölçeği ------------------------- 5 o Ölçüte Dayalı Tanılama ------------------------------------ 6 o Alternatif Tanılama ----------------------------------------- 7 o Örnekleme Dayalı ------------------------------------------ 9 Tanılama Süreci ----------------------------------------------------- 10 o Başvuru/ Duyuru Aşaması -------------------------------- 10 o Tarama/ Aday Gösterme Aşaması ----------------------- 11 o Test Etme/ Ölçme Aşaması ------------------------------- 11 o Karar Verme Aşaması -------------------------------------- 12 Tanılama Sürecindeki Sınırlılıklar -------------------------------- 12 o Norm Grup --------------------------------------------------- 12 o Eşik Değer --------------------------------------------------- 14 o Tavan Etkisi ------------------------------------------------- 15 o Kültür Etkisi ------------------------------------------------- 16 Özet ------------------------------------------------------------------- 17 Kaynaklar ------------------------------------------------------------- 19 2. BÖLÜM: Hızlandırma ve Gruplama Modelleri --- 23 Sema TAN Giriş -------------------------------------------------------------------- 24 Gruplama ------------------------------------------------------------ 25 o Homojen Gruplar ------------------------------------------- 26 Tam Zamanlı Gruplama -------------------------- 26 Yarı Zamanlı Gruplama--------------------------- 28 xi
o Heterojen Gruplar ------------------------------------------ 30 Hızlandırma ---------------------------------------------------------- 32 o Hızlandırma Türleri ---------------------------------------- 33 o Hızlandırmanın Etkileri ----------------------------------- 39 Özet ------------------------------------------------------------------- 40 Kaynaklar ------------------------------------------------------------- 42 3. BÖLÜM: Zenginleştirme Modelleri---------------- 47 Feyzullah ŞAHİN Zenginleştirme ------------------------------------------------------ 48 Okul Geneli Zenginleştirme Modeli ------------------------------ 50 o Tanılama ---------------------------------------------------- 51 o Uygulama---------------------------------------------------- 52 o Modelin Avantajları ---------------------------------------- 54 o Modelin Sınırlılıkları --------------------------------------- 55 Purdue Üç Aşamalı Model ----------------------------------------- 55 o Program Amaçları ------------------------------------------ 56 o Tanılama ve Gruplama Süreci ---------------------------- 56 o Öğretmen Eğitimi ------------------------------------------ 57 o Program ve Öğretim --------------------------------------- 58 Özet ------------------------------------------------------------------- 61 Kaynaklar ------------------------------------------------------------- 63 4. BÖLÜM: Müfredat Modelleri ----------------------- 65 Feyzullah ŞAHİN Özel Yeteneklilerde Müfredat Geliştirme ----------------------- 66 o Müfredatta Farklılaştırma Ögeleri ----------------------- 67 o Müfredat Farklılaştırma İlkeleri ------------------------- 68 Müfredat Modelleri ------------------------------------------------- 71 o Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Programı (ÜYEP) Müfredat Modeli ------------------------------------------- 72 o Müfredat Daraltma Modeli ------------------------------- 76 o Maker Modeli ----------------------------------------------- 79 o Paralel Müfredat Modeli ---------------------------------- 86 o Entegre Müfredat Modeli --------------------------------- 91 o Izgara Modeli ----------------------------------------------- 94 xii
Özet ----------------------------------------------------------------- 101 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 103 5. BÖLÜM: Fen Bilimleri Alanında Özel Yetenekli Öğrenciler ve Müfredatın Farklılaştırılması ------ 105 Sezen CAMCI ERDOĞAN Giriş ------------------------------------------------------------------ 106 Fen Bilimleri Alanında Özel Yetenekli Öğrencilerin Özellikleri ---------------------------------------------------------- 107 Fen Bilimleri Alanında Özel Yetenekli Öğrenciler için Müfredatın Farklılaştırılması ------------------------------------ 110 o Paralel Müfredat Modeli ------------------------------------- 116 o Entegre Müfredat Modeli ------------------------------------ 122 Özet ----------------------------------------------------------------- 124 Etkinlik Örnekleri-------------------------------------------------- 125 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 135 6. BÖLÜM: Matematikte Özel Yetenekli Öğrenciler ve Müfredat Farklılaştırma --------------------------- 141 Şule GÜÇYETER Giriş ------------------------------------------------------------------ 142 Matematikte Özel Yeteneklilik ve Matematiksel Yetenek - 142 Matematikte Özel Yetenekli Öğrencilerin Özellikleri ------- 146 Matematikte Özel Yetenekli Öğrencileri Tanılama ---------- 147 Matematikte Özel Yetenekli Öğrenciler için Müfredat Farklılaştırma ------------------------------------------------------ 151 Discover Problem Matrisi ---------------------------------------- 162 Özet ----------------------------------------------------------------- 169 Etkinlik Örnekleri-------------------------------------------------- 169 Kaynakça ----------------------------------------------------------- 181 7. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencilerin Eğitiminde Bilişim Teknolojilerinin Kullanımı ----------------- 185 xiii Ayşe ALKAN Teknoloji ve Eğitim ----------------------------------------------- 186
Eğitim Ortamlarında Bilişim Teknolojilerini Kullanmanın Önemine Genel Bir Bakış ---------------------------------------- 187 Bilişim Teknolojilerinin Eğitim Ortamlarında Kullanılmasını Destekleyen Projeler --------------------------------------------- 189 Bilişim Teknolojileri Kullanımında Öğretmen ve Öğrenci Özellikleri ---------------------------------------------------------- 192 Özel Yetenekli Öğrencilerin Eğitiminde Bilişim Teknolojilerinin Kullanımı -------------------------------------- 193 Özet ----------------------------------------------------------------- 198 Etkinlik Örnekleri-------------------------------------------------- 199 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 208 8. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri --- 211 Ercan ÖPENGİN Giriş ------------------------------------------------------------------ 212 Özel Yetenekli Öğrencilerin Rehberlik Gereksinimleri ----- 212 Eğitsel Rehberlik Alanındaki İhtiyaçları ----------------------- 214 o Etiketleme Sorunu --------------------------------------- 215 o Beklenmedik Başarısızlık ------------------------------- 216 o Motivasyon ------------------------------------------------ 220 Kişisel Rehberlik Alanındaki İhtiyaçları ----------------------- 222 o Eş Zamanlı Olmayan Gelişim --------------------------- 223 o Mükemmeliyetçilik -------------------------------------- 224 o Arkadaş İlişkileri ----------------------------------------- 226 Meslekî Rehberlik Alanındaki İhtiyaçları ---------------------- 228 o Çoklu Potansiyellik -------------------------------------- 229 o Mesleğe Erken Yönelim --------------------------------- 231 Özet ----------------------------------------------------------------- 232 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 233 9. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencilerde Değerler Eğitimi --------------------------------------------------- 235 xiv Ahmet KURNAZ Giriş ------------------------------------------------------------------ 236 Değerler Eğitimi --------------------------------------------------- 237
o Değer Nedir? ---------------------------------------------- 237 o Değerler Eğitimi ve Gerekçesi ------------------------- 238 o Değerler Eğitimi ve Duyuşsal Alan -------------------- 241 o Eğitim Programları ve Değerler Eğitimi -------------- 242 Özel Yetenekli Çocuklar ve Değerler Eğitimi ----------------- 244 Değer Öğretiminde Yaklaşımlar -------------------------------- 248 o Değerlerin Doğrudan Öğretimi Yaklaşımı ----------- 248 o Değerleri Belirginleştirme (Açıklama) Yaklaşımı --- 249 o Bütüncül Yaklaşım; Kolhberg in Adil Topluluk Okulları ---------------------------------------------------- 252 o Değer Analizi Yaklaşımı --------------------------------- 254 o Örtük Programı ------------------------------------------- 256 o Karakter Eğitimi ------------------------------------------ 257 Özet ----------------------------------------------------------------- 258 Etkinlik Örneği ----------------------------------------------------- 259 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 261 10. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencilerde Düşünme Becerilerinin Desteklenmesi ------------------------ 269 xv Ahmet KURNAZ Giriş ------------------------------------------------------------------ 270 Düşünmeyi Neden Öğretelim? ---------------------------------- 272 Özel Yetenekli Öğrencilerde Düşünmeyi Öğretmeyi Gerekli Kılan Sebepler ----------------------------------------------------- 274 Düşünmenin Geliştirilmesi -------------------------------------- 276 Düşünme Öğretiminde Temel Yaklaşımlar ------------------- 279 o İçerik Temelli Düşünme Öğretimi --------------------- 279 o Beceri Temelli Öğretim (Genel Yaklaşım) ------------ 281 Temel Düşünme Becerileri -------------------------------------- 282 o Odaklanma Becerileri ----------------------------------- 282 Sorunları Tanımlama --------------------------- 282 Hedef Belirlemek ------------------------------- 283 o Bilgi Toplama Becerileri -------------------------------- 284 Gözlem -------------------------------------------- 284 Soru Sorma --------------------------------------- 285 o Hatırlama Becerileri ------------------------------------- 286 Kodlama ------------------------------------------ 286 Hatırlama ----------------------------------------- 287
o Düzenleme Becerileri ----------------------------------- 288 Karşılaştırma ------------------------------------- 289 Sınıflandırma ------------------------------------ 289 Düzenleme --------------------------------------- 289 Betimleme --------------------------------------- 290 o Analiz Becerileri ------------------------------------------ 291 Nitelikleri ve Bileşenleri Belirleme ---------- 292 İlişki ve Kalıpları Belirleme ------------------- 292 Ana Fikri Belirleme ----------------------------- 293 Hataları Belirleme ------------------------------ 293 o Üretme Becerileri ---------------------------------------- 294 Çıkarım -------------------------------------------- 294 Tahmin Etme ------------------------------------ 295 Detaylandırma ----------------------------------- 296 o Birleştirme Becerileri ------------------------------------ 296 Özetleme ----------------------------------------- 296 Yeniden Yapılandırma ------------------------- 297 o Değerlendirme Becerileri ------------------------------- 297 Ölçüt Oluşturma -------------------------------- 297 Doğrulama --------------------------------------- 299 Düşünme Alanları ve Düşünme Süreci ------------------------ 299 o Düşünme Becerileri -------------------------------------- 300 Yaratıcı Düşünme ------------------------------- 300 Eleştirel Düşünme ------------------------------ 303 o Düşünme Süreçleri -------------------------------------- 305 Problem Çözme --------------------------------- 305 Karar Verme -------------------------------------- 306 Düşünmenin Geliştirilmesinde Öğretmenin Rolü ----------- 309 Düşünme Dostu Sınıf Ortamları Oluşturma ------------------- 310 Özet ----------------------------------------------------------------- 311 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 313 11. BÖLÜM: Özel Yetenekli Öğrencilerin Genel Eğitim Sınıflarında Desteklenmeleri --------------- 317 xvi İbrahim AKAR Giriş ------------------------------------------------------------------ 318 Kaynaştırma mı, Bütünleştirme mi, Dâhil Etme mi?--------- 319 Özel Yeteneklileri Genel Eğitim Sınıflarında Desteklemenin Yasal Dayanakları ------------------------------------------------- 320
Sınıfta Bekleme Olgusu ------------------------------------------ 323 o Okul/ Sınıf Yapısından Kaynaklanan Bekleme ------ 324 o Eğitim/ Öğretimden Kaynaklanan Bekleme --------- 326 o Verilen Görevden Kaynaklanan Bekleme ------------ 328 Özel Yetenekli Öğrencileri Genel Eğitim Sınıflarında Destekleyecek Bir Öğretmenin Sahip Olması Gereken Yeterlikler --------------------------------------------------------------- 330 Uygulamaya Dönük Öneriler ------------------------------------ 337 o Erken Bitirenler Köşesi ---------------------------------- 337 o Ek Etkinlikler ---------------------------------------------- 337 o Seçmeli Görevler ----------------------------------------- 338 o Bağımsız Çalışma ---------------------------------------- 338 Özet ----------------------------------------------------------------- 338 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 340 12. BÖLÜM: Özel Yeteneklilerde Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı Geliştirilmesi --------------------------- 341 Fidan ÖZBEY Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) Tanımı, Amacı ve Yasal Dayanakları -------------------------------------------------------- 342 o BEP Nedir? ------------------------------------------------- 342 o BEP in Amaç ve İşlevleri Nelerdir? -------------------- 343 o BEP in Yasal Dayanakları Nelerdir? -------------------- 344 o BEP Kimler için Hazırlanmalıdır? ---------------------- 345 BEP Kimler Tarafından Hazırlamalıdır? ------------------------ 346 BEP Geliştirme Süreci--------------------------------------------- 348 o İlk Belirleme ve Ayrıntılı Değerlendirme Süreci Nasıl Gerçekleştirilmektedir? --------------------------------- 348 o BEP Hangi Ögelerden Oluşur? ------------------------- 350 Öğretim Programının Farklılaştırılması ----------------------- 357 BEP nın Değerlendirilmesi --------------------------------------- 359 Özet ----------------------------------------------------------------- 360 Ek: Özel Yetenekli Bir Öğrenci için BEP Örneği -------------- 361 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 366 xvii
13. BÖLÜM: Özel Yeteneklilerin Eğitiminde Örnek Bir Uygulama Olarak FeTeMM ----------------------- 369 Eda DEMİRHAN Giriş ------------------------------------------------------------------ 370 Neden FeTeMM? --------------------------------------------------- 370 FeTeMM Eğitimi Nedir? ------------------------------------------- 372 FeTeMM Disiplinleri Nasıl Bütünleştirilebilir?---------------- 373 Özel Yetenekliler Açısından Neden FeTeMM? ---------------- 376 FeTeMM Eğitiminde Öğretmen Eğitimi ------------------------ 379 FeTeMM Eğitiminde Değerlendirme --------------------------- 380 FeTeMM Uygulamaları ve Mühendislik Tasarım Süreci ----- 382 Özet ------------------------------------------------------------------ 384 Örnek Etkinlikler -------------------------------------------------- 385 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 395 14. BÖLÜM: Matematik Eğitiminde Farklılaştırma için İyi Bir Araç Olarak: Matematiksel Modelleme Etkinlikleri ---------------------------------------------- 401 Şeyma ŞENGİL AKAR Giriş ------------------------------------------------------------------ 402 Matematiksel Modelleme Etkinlikleri ------------------------- 402 Modelleme Etkinlikleri ve Program Farklılaştırma ---------- 404 Matematiksel Modelleme Etkinlikleri ve Etkinliklerin Uygulanması ------------------------------------------------------- 409 Matematiksel Modelleme Etkinliklerinin Uygulama Aşamaları ------------------------------------------------------ 410 Matematiksel Modelleme Etkinliklerine Örnek Uygulamalar -------------------------------------------------- 412 o Etkinlik Akışı ---------------------------------------------- 414 o Büyük Ayak Problemi için Olası Çözüm Yolları------ 417 Özet ----------------------------------------------------------------- 418 Ek: Örnek Matematiksel Modelleme Etkinliği ---------------- 419 Kaynaklar ----------------------------------------------------------- 421 xviii