Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I i Prof. Dr. Kayıhan İÇEL Prof. Dr. Yener ÜNVER İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usul Hukuku Öğretim Üyesi Uygulamalı CEZA HUKUKU Ceza Hukuku Genel ve Özel Hükümler Pratik Çalışma Gereçleri Senaryolara Dayalı Problemler ve Çözümleri Yeni Yargıtay Kararları ve Karar Analizi Örnekleri Cilt: I Yenilenmiş 4. Bası
ii Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I Yayın No : 3229 Hukuk Dizisi : 1576 4. Bası Mayıs 2015 - İSTANBUL ISBN 978-605-333-329-6 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı -Cilt : Yazın Basın Yayın Matbaacılık Trz. Tic. Ltd. Şti. (Sertifika No: 12028) İkitelli Çevre Sanayi Sitesi 8. Blok No: 38-40-42-44 Başakşehir/İSTANBUL 0212 565 01 22-0212 565 02 55 Kapak Tasarım : Gökhan Ayrancı Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. (Sertifika No. 16136) Narlıbahçe Sokak Damga Binası No: 11 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 www.betayayincilik.com
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I iii SUNUŞ Dördüncü Bası Tek cilt olan Uygulamalı Ceza Hukuku isimli pratik çalışma kitabımızın 4. basısının ceza hukuku genel ve özel hükümler uygulama gereçleri (1) ve ceza muhakemesi hukuku uygulama gereçleri (2) şeklinde iki ayrı cilt olarak yayınlanmasına karar verilmiştir. Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ceza Hukuku Özel Hükümler ve Ceza Muhakemesi Hukuku konularını kapsayan her iki cildin yenilenmiş özellikleri şöyledir: - Karar analizine konu yapılacak Yargıtay Kararları yenilenmiş ve çoğaltılmıştır. Bu bağlamda, özellikle tartışmalı ceza hukuku sorunlarına ışık tutacak Yargıtay Kararlarına yer verilmiştir. Böylece, öğrencilerimizin uygulamadaki gelişmeleri yakından izleyerek, hukuksal sorunlara çözüm getirebilme becerisi kazanmaları hedefine ağırlık verilmiştir. - Ceza Hukuku ve Ceza Muhakemesi Hukukuna ilişkin senaryolara dayalı problemlerin ve çözümlerinin sayısı çoğaltılarak, öğrencilerimizin daha çok sayıda olay üzerinde uygulama yapmaları olanağı sağlanmıştır. Özelde bir pratik çalışma kitabı, genelde uygulama kitabı niteliğini taşıyan kitabımızın hukuk fakülteleri öğrencilerine ve konuyla ilgili uygulayıcılara yararlı olmasını diliyoruz. Mayıs 2015 Prof. Dr. Kayıhan İçel - Prof. Dr. Yener Ünver
iv Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I v SUNUŞ Üçüncü Bası Uygulamalı Ceza Hukuku nun 2. Basısı kısa zamanda tükendiğinden, 3. Basısını yayınlıyoruz. Yeni basının başlıca özellikleri şöyledir: - Eski yasalarla bağlantılı kararlar yenileri ile değiştirilmiştir. - Ceza Hukuku Genel Kısım ile ilgili problemlere yenileri eklenmiştir. - Ceza Muhakemesi Hukukuna ilişkin çözümlü örneklerin sayısı çoğaltıldığı gibi sınavlarda sorulmuş problemlerin sayısı da artırılmıştır. - Daha çok avukatları ilgilendiren ve önemli ölçüde değişikliğe uğrayan UZLAŞMA kurumuna ilişkin TBB Uzlaşma Yönergesine öğrencilerimizi P.Ç. dersleri açısından çok ilgilendirmediği için bu basıda yer verilmemiştir. Üçüncü Basının da tüm öğrencilerimize yararlı olmasını diliyoruz. Kasım 2007 Prof. Dr. Kayıhan İçel - Doç. Dr. Yener Ünver
vi Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I vii SUNUŞ İkinci Bası Uygulamalı Ceza Hukuku 2. basısında yeniden düzenlenerek özellikle öğrencilerimizin yararlanmasına sunulmuştur. Yeni basıda aşağıdaki yenilikler ve değişiklikler yapılmıştır: Bu basımın birinci derecede hukuk fakültelerinin ceza ve ceza usul hukuku öğrencilerine yönelik olması hedeflendiğinden, önceki basıda bulunan bilimsel mütalaalar ve bilirkişi raporlarına bu kez yer verilmemiştir. Tüm pratik çalışma gereçleri gözden geçirilerek yeni yasalara uyarlanmaları sağlanmıştır. Bu bağlamda bazı eski yargı kararları güncelliklerini yitirdiklerinden kitaptan çıkarılmıştır. Pratik Çalışma gereçlerinden olan olayların sayıları ve türleri artırılarak öğrencilerimizin daha çok sayıda olay üzerinde uygulama yapmaları olanağı sağlamıştır. Bu basının en önemli yeniliklerinden biri hiçbir yerde yayınlanmamış yeni Yargıtay Kararları ile donatılmış olmasıdır. Özellikle yeni yasalarla bağlantılı bu kararlardan öğrencilerimizden başka uygulamacı hukukçular da yararlanabileceklerdir. Ceza ve ceza usul hukuku mevzuatımızın yeni kurumlarından olan Uzlaşma nın uygulanması yönünden önem gösteren Türkiye Barolar Birliği Uzlaşma Yönetmeliği bu basıya eklenmiştir. Kitabımızın bu basısının hazırlanmasında yeni kararlara duyduğumuz gereksinim, Yargıtayımızın değerli üyelerinden Sayın Doç. Dr. Ali Rıza Çınar ve Sayın Dr. Birsen Karakaş tarafından karşılanmıştır. Kendilerine en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz. Ayrıca, baskı sırasındaki tashihlerde yardımcı olan Araştırma Görevlileri Serdar Talas, M. Cemil Ozansü ve Gülşah Bostancı ya teşekkür ederiz. Özelde bir Pratik Çalışma kitabı genelde Ugulama kitabı niteliğini taşıyan bu kitabımızın İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul Tica-
viii Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I ret Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğrencileri başta olmak üzere, tüm hukuk fakülteleri öğrencilerine ve tüm uygulayıcılara yararlı olmasını diliyoruz. Ocak 2006 Prof. Dr. Kayıhan İçel - Doç. Dr. Yener Ünver
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I ix 1. BASININ ÖNSÖZÜ Ekip çalışması olarak yayınladığımız Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku (1. kitap) ve Suç Teorisi (2. kitap) kitaplarından sonra, yine ekip halinde çalıştığımız Yaptırım Teorisi (3. kitap) isimli kitap da kısa bir süre sonra yayına verilecektir. Böylece, Ceza Hukuku Genel Hükümleri ile ilgili teorik nitelikteki anlatım tamamlanmış olacaktır. Uygulamalı Ceza Hukuku adını verdiğimiz bu kitap ise, diğer üç kitabımızdaki Ceza Hukuku Genel Hükümlere ilişkin tüm kavram ve kurumların uygulamaya nasıl yansıdığını göstermek için serinin 4. kitabı olarak yayınlanmaktadır. Kitapta ayrıca, Ceza Hukuku Özel Hükümler ve Ceza Muhakemesi Hukukuna ilişkin uygulama çalışmaları da bulunmaktadır. Bu amaçla, bizde ve birçok yabancı hukuk fakültesinde ceza hukuku dallarında uygulanan ve son olarak da özellikle Alman ceza hukukçularının internet sitelerinde öğrencileri için yayınladıkları sistem paralelinde, önce kurgusal nitelikte ceza hukuku olayları düzenlenmiş ve daha sonra bunlarla ilgili sorular sorularak, başta ceza hukuku öğrencileri olmak üzere konuyla ilgili her hukukçunun kendisini ceza hukuku alanında sınaması olanağı sağlanmıştır. Kitapta örnek çözümlerden sonra, bugüne kadar sorulmuş sınav sorularındaki olaylara yerverilerek öğrencilerin ceza hukuku pratik çalışmalarına ve sınavlara hazırlanmaları kolaylaştırılmıştır. Pratik çalışma kurlarında Yargı Kararı Analizleri yaptırıldığından ve bu türden analizler sınavlarda da sorulduğundan kitapta bu konuya da yer ayrılmıştır. Belirtelim ki, kitabın karar analizleri ile ilgili bu bölümü sadece lisans öğrencilerini değil doktora yeterlik sınavlarının yazılı kısımları yönünden doktora öğrencilerini de ilgilendirmektedir. Ceza hukuku uygulamasına yönelik eğitimin Yüksek Mahkeme kararlarındaki olaylarla ve hukuk sorunları ile sınırlandırılması doğru değildir. Ceza hukukunun kaynakları içinde yargı kararları kadar önemli olan ve hatta yargı kararlarına yön veren bilimsel analiz ve değerlendirmelerin uygulama ile ilgili eğitimde mutlaka dikkate alınması gerekir. Bu nedenle, kitapta çeşitli vesilelerle yaptığımız ve yazılı rapora bağladığımız bilimsel değerlendirmelerden bazıları «Hukuki Mütalaalar» başlığı altında toplanmıştır. Böylece, ceza hukukuna ilişkin bilgilerin nasıl bir hukuk mantığı ile eldeki olaya uy-
x Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I gulandığı ve bu konuda hangi verilerin kullanıldığı görülmüş olacaktır. Diğer yandan ise, bu mütalaalar ile, CMUK. nun öngördüğü (m.212, 215, 232) Teknik Müşavirlik kurumunun ne gibi bir işleve sahip olduğu da somut olarak öğrenilebilecektir. Özellikle ülkemizdeki ceza yargılanmasında Bilirkişilik kurumunun büyük önemi olduğu bilinmektedir. Bilirkişi sıfatı ile bize ulaşan mahkeme dosyalarındaki yargılamalar ceza hukuku uygulamasına ilişkin canlı örneklerdir. Bu durum dikkate alınarak kitapta bazı önemli bilirkişi raporlarından örnekler de verilmiştir. Hukuki Mütalaalar kadar Bilirkişi Raporlarının da öğrencilerimize ve uygulayıcılara ne denli yararlı olacağı açıktır. Yrd. Doç. Dr. Yener ÜNVER ile ortaklaşa hazırladığımız bu kitabın tüm ilgililere yararlı olmasını diliyorum. Beyazıt, Ocak 2000 Prof. Dr. Kayıhan İÇEL İÜ. Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı Başkanı
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I xi İÇİNDEKİLER SUNUŞ...iii 3. BASININ ÖNSÖZÜ... v 2. BASININ ÖNSÖZÜ...vii 1. BASININ ÖNSÖZÜ... ix İÇİNDEKİLER... xi GİRİŞ... 1 A. KARAR ANALİZİ METODUNA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR... 2 (1) Karara Konu Olan Olayın Saptanması... 3 (2) Çözümü Gereken Hukuki Sorun veya Sorunların Saptanması... 3 (3) Hukuki Sorun veya Sorunların Çözümlenmesinde Kullanılacak Araçlar... 4 (4) Merciilerin Hukuki Sorun veya Sorunları Çözüm Tarzları... 4 (5) Kararın Değerlendirilmesi... 5 B. CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER PROBLEMLERİNİN ÇÖZÜMLENMESİ METODUNA VE BUNLARA AİT SORUNLARIN YANITLANMASINA İLİŞKİN AÇIKLAMALAR... 6 (1) Suçların Saptanması... 6 (2) Cezayı Etkileyen Nedenlerin Saptanması... 8 (3) Teşebbüs Halinde Kalan Suçların Saptanması... 8 (4) Suçların Birleşmesi (İçtimaı) Hallerinin Saptanması... 8 (5) Suç Ortaklığı (İştirak) Halinde İşlenen Suçların Saptanması... 9 (6) Faillerin Sorumluluklarının Saptanması... 9
xii Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I BİRİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER PRATİK ÇALIŞMA GEREÇLERİ 1. YARGI KARARI ANALİZİ ÖRNEĞİ... 13 KARAR NO: 1... 13 I. KARAR... 13 II. SORULAR... 17 III. KARARIN ANALİZİ... 17 2. SINAVLARDA SORULMUŞ YARGI KARARI ÖRNEKLERİ... 23 KARAR NO: 1... 23 KARAR NO: 2... 38 KARAR NO: 3... 43 KARAR NO: 4... 44 KARAR NO: 5... 47 KARAR NO: 6... 49 KARAR NO: 7... 53 KARAR NO: 8... 58 KARAR NO: 9... 61 KARAR NO: 10... 65 KARAR NO: 11... 69 KARAR NO: 12... 83 KARAR NO: 13... 85 KARAR NO: 14... 87 KARAR NO: 15... 93 KARAR NO: 16... 99 KARAR NO: 17... 102 KARAR NO: 18... 108 KARAR NO: 19... 112 KARAR NO: 20... 116 KARAR NO: 21... 120 KARAR NO: 22... 122 KARAR NO: 23... 127 KARAR NO: 24... 131 KARAR NO: 25... 132 KARAR NO: 26... 134 KARAR NO: 27... 136 KARAR NO: 28... 139 KARAR NO: 29... 140
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I xiii KARAR NO: 30... 143 KARAR NO: 31... 146 KARAR NO: 32... 148 KARAR NO: 33... 149 KARAR NO: 34... 151 KARAR NO: 35... 152 KARAR NO: 36... 154 KARAR NO: 37... 156 KARAR NO: 38... 158 KARAR NO: 39... 159 KARAR NO: 40... 161 KARAR NO: 41... 168 KARAR NO: 42... 182 KARAR NO: 43... 183 KARAR NO: 44... 188 3. SINAVLA İLGİLİ TEORİK PROBLEM ÇÖZÜMÜ ÖRNEĞİ... 193 PROBLEM NO: 1... 193 I. OLAY... 193 II. BİLGİLER... 194 III. SORULAR... 194 IV. CEVAPLAR... 194 4. SINAVLARDA SORULMUŞ TEORİK SINAV SORUSU ÖRNEKLERİ... 199 PROBLEM NO: 1... 199 PROBLEM NO: 2... 201 PROBLEM NO: 3... 203 PROBLEM NO: 4... 204 PROBLEM NO: 5... 206 PROBLEM NO: 6... 207 PROBLEM NO: 7... 208 PROBLEM NO: 8... 210 PROBLEM NO: 9... 211 PROBLEM NO: 10... 212 PROBLEM NO: 11... 213 PROBLEM NO: 12... 213 PROBLEM NO: 13... 214 PROBLEM NO: 14... 214 PROBLEM NO: 15... 215 PROBLEM NO: 16... 216
xiv Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I PROBLEM NO: 17... 216 PROBLEM NO: 18... 217 PROBLEM NO: 19... 218 PROBLEM NO: 20... 219 PROBLEM NO: 21... 220 PROBLEM NO: 22... 221 PROBLEM NO: 23... 223 PROBLEM NO: 24... 224 PROBLEM NO: 25... 225 PROBLEM NO: 26... 227 PROBLEM NO: 27... 228 PROBLEM NO: 28... 229 PROBLEM NO: 29... 230 PROBLEM NO: 30... 231 PROBLEM NO: 31... 233 PROBLEM NO: 32... 234 PROBLEM NO: 33... 235 PROBLEM NO: 34... 236 PROBLEM NO: 35... 237 PROBLEM NO: 36... 238 PROBLEM NO: 37... 239 PROBLEM NO: 38... 240 PROBLEM NO: 39... 242 PROBLEM NO: 40... 242 PROBLEM NO: 41... 243 PROBLEM NO: 42... 244 PROBLEM NO: 43... 245 PROBLEM NO: 44... 246 PROBLEM NO: 45... 247 PROBLEM NO: 46... 248 PROBLEM NO: 47... 249 PROBLEM NO: 48... 250 PROBLEM NO: 49... 251 PROBLEM NO: 50... 252 PROBLEM NO: 51... 253 PROBLEM NO: 52... 254 PROBLEM NO: 53... 255 PROBLEM NO: 54... 256 PROBLEM NO: 55... 257
Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I xv İKİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER PRATİK ÇALIŞMA GEREÇLERİ 1. KURGUSAL PROBLEM SORULARI... 261 KARAR NO: 1... I. OLAY... 261 II. SORULAR... 261 2. YARGI KARARI ANALİZİ ÖRNEĞİ... 263 KARAR NO: 1... 263 I. KARAR... 263 II. SORULAR... 267 III. KARARIN ANALİZİ... 267 3. SINAVLARDA SORULMUŞ YARGI KARARI ÖRNEKLERİ... 271 KARAR NO: 1... 271 KARAR NO: 2... 273 KARAR NO: 3... 274 KARAR NO: 4... 277 KARAR NO: 5... 279 KARAR NO: 6... 283 KARAR NO: 7... 284 KARAR NO: 8... 298 KARAR NO: 9... 299 KARAR NO: 10... 303 KARAR NO: 11... 307 KARAR NO: 12... 309 KARAR NO: 13... 315 KARAR NO: 14... 320 KARAR NO: 15... 323 KARAR NO: 16... 325 KARAR NO: 17... 327 KARAR NO: 18... 331 KARAR NO: 19... 332 KARAR NO: 20... 333 KARAR NO: 21... 334 KARAR NO: 22... 335 KARAR NO: 23... 341
xvi Uygulamalı Ceza Hukuku / Cilt I KARAR NO: 24... 343 KARAR NO: 25... 347 KARAR NO: 26... 351 KARAR NO: 27... 353 KARAR NO: 28... 356 KARAR NO: 29... 358 KARAR NO: 30... 360 KARAR NO: 31... 362 KARAR NO: 32... 382