TELEVİZYON REKLAM FİLMİ YAPIMI Kavramlar, Uygulamalar, Sorunlar ve Telif Hakları Nesrin Tan AKBULUT Elif Eda Balkaş ERDOĞAN 1
Yayın No : 1840 İletişim Dizisi : 39 1. Bası - Ekim 2007 - İSTANBUL ISBN 978-975 - 295-735 - 0 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BE- TA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Kahraman Ofset Bağcılar/İstanbul (0-212) 629 00 01 Kapak Tasarım : Evren Kayhan Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com 2
HAYAT KAYNAĞIM KIZIM EGEM VE EŞİM ORHAN A, ANNEM FEHİME VE BABAM EMİN TAN A... NESRİN TAN AKBULUT YAŞAMIMI ANLAMLI KILAN EŞİM CÜNEYT ERDOĞAN A VE ANNEM BABAM VE KARDEŞİMİN AZİZ HATIRALARINA ELİF EDA BALKAŞ ERDOĞAN 3
Nesrin TAN AKBULUT, Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesi Sinema Televizyon bölümü mezunu. Yüksek lisans eğitimini Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema-TV programında, doktora eğitimini Marmara Ünİversitesi Radyo-TV programında tamamladı. Sinema Kaynakçası, Medya Eleştirileri Gelişime İlişkin Değerlendirmeler, Medya Mercek Altında, Adım Adım Reklam Üretimi, Medya Eleştirileri Gerçeğin Dışındakiler adlı ortak yazarlı kitap ve derleme çalışmalarının yanısıra televizyon yayımcılığı, televizyon reklamcılığı ve iletişimin diğer alanlarında da pek çok makalesi bulunmaktadır. Galatasaray Üniversitesi nde Öğretim Üyesidir. Elif Eda BALKAŞ, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Reklamcılık Bölümü mezunu. Yüksek lisans eğitimini Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema-TV programında, doktora eğitimini Marmara Üniversitesi Reklamcılık programında Doçentlik ünvanını da reklam alanında tamamladı. Sigorta Pazarlamasında Reklam Planlama ve Stratejileri, Internet Bankacılığında Televizyon Reklamları, Medya Mercek Altında (ortak), Adım Adım Reklam Üretimi (ortak) adlı kitap ve derleme çalışmalarının yanısıra reklamcılık ve iletişimin diğer alanlarında da pek çok makalesi bulunmaktadır. Kocaeli Üniversitesi nde Öğretim Üyesidir. 4
ÖNSÖZ Günümüzde reklam hayatımızın her alanına girmiş, yerleşmiş, hatta yaşamımızı yönlendirecek, tüketim alışkanlıklarımızı değiştirecek seviyeye gelmiştir. Televizyon seyrederken, yolda giderken, sinemada film izlerken, trende, hatta bindiğimiz minibüs koltuklarına varıncaya kadar her yerde bizlerin göz vazgeçimezi olmuştur reklamlar. Reklamlar, özellikle de televizyon reklamları artık günlük yaşamımızın ayrılmaz bir parçası. Kongar a göre; sadece pazarlama yeni reklamını yaptıkları ürün ya da hizmet açısından değil, sözleri, müzikleri, esprileri, kullandıkları Türkçe ve görsel ögeler açısından da insanları en çok etkileyen kültürel olay televizyon reklamları. Küçük çocuklar, televizyonun karşısına geçip, önceden gördükleri reklamın sözlerini ve müziğini, reklamdan önce, ya da reklamla birlikte tekrarlayarak, büyüdüklerini yani çevrelerindeki dünyayı öğrendiklerini kanıtlama çabasındalar. Televizyon zaten kendi başına, reklamlardan bağımsız olarak tüm yaşamımızı etkileyen, hatta biçimlendiren bir güç olarak hayatımıza girdi. (http://www.kongar.org) Reklamcılık sektörü hızla gelişti ve ekonominin itici gücü oldu. Ticari medya bu sektörden beslenmeye başladı. İş hacminin artışı sektörde istihdam olanağını yükseltti. Reklamcılık anabilim dalı olarak üniversitelere girdi. Amacımız neredeyse reklamarası program izlediğimiz günümüz televizyolarında yer alan saniyelik reklamların arkasında aslında yoğun bir çalışmanın, büyük bir ekibin ve oldukça uzun bir sürecin olduğunu ortaya koymaktadır. 5
Bu kitap bu dalda eğitim gören kişiler, sektör çalışanları ve televizyon reklam filmi yapım sürecini merak eden herkes içindir. Kitabın Hazırlanmasında bizlere destek veren Reklamcılık Vakfı Başkanı Ayşegül MOLU ya, Medina Turgul Reklam Ajansı Prodüktörü Gülengül ARLIEL e Yaratıcı Ekip Direktörü ve Metin Yazarı Gökhan EROL a, Reklam Ajansı Müşteri Direktörü Yasemin KİRE- MİTÇİ ye, İnterfilm Yapım Şirketi Sahibi ve Reklam Yapımcıları Derneği Genel Sekreteri Bahadır ARLIEL e, Reklamcılar Derneği Hukuk Sorumlusu Çetin ZİYALAN a, Reklam Yaratıcıları Derneği Başkanı Bülent FİDAN a, BETA Yayıncılık A.Ş. ortağı Seyhan SATAR a, Dizgi ve Düzenleme çalışmalarını gerçekleştiren Gülgonca ÇARPIK a, Alirıza HALİS e ve varlığıyla zamanımıza zaman katan Fehime Tan a ve emeği geçen herkese teşekkür ederiz. NESRİN TAN AKBULUT ELİF EDA BALKAŞ ERDOĞAN 6
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...5 BİRİNCİ BÖLÜM TELEVİZYON REKLAMCILIĞI VE UYGULAMALARI NEDEN TELEVİZYON REKLAMI?...11 TÜRKİYE DE TELEVİZYON REKLAMCILIĞI...14 REKLAMCILIK SEKTÖRÜNDE MESLEK ÖRGÜTLERİ...19 TELEVİZYON REKLAM TÜRLERİ NELERDİR?...26 TELEVİZYON REKLAMLARINDA YAPIM YAKLAŞIMLARI...28 TELEVIZYON REKLAMLARI ANLATIM BİÇİMLERİ...29 İKİNCİ BÖLÜM TELEVİZYON REKLAMLARINI KİMLER YAPIYOR? MÜŞTERİ-AJANS-YAPIM ŞİRKETLERİ ÜÇGENİ... 35 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YARATIM SÜRECİ ETKİLİ REKLAM FİLMİ NASIL ÜRETİLİR?...43 REKLAM BİLGİLENDİRME METNİ (BRIEF) NEDİR?...52 AJANS BİLGİLENDİRME METNİNİN (BRIEF İN) YOLCULUĞU...52 FİKİR NEDİR?...52 FİKİR NASIL ÜRETİLİR?...53 BÜTÇE FAKTÖRÜ... 53 7
REKLAM METNİ NEDİR?...59 SENARYO NEDİR? NASIL YAZILIR?...63 SENARYOYU KİMLER YAZAR?...65 RESİMLİ REKLAM SENARYOSU (STORYBOARD) NEDİR?...70 DETAYLANDIRILMIŞ RESİMLİ REKLAM SENARYOSU (SHOOTINGBOARD) NEDİR?...71 SENARYO VE RESİMLİ REKLAM SENARYOSUNUN (STORYBOARD UN) ANLATIM DİLİ...87 ÇEKİM ÖLÇEKLERİ...87 GÖRÜNTÜSEL GEÇİŞLER...90 KAMERA HAREKETLERİ NELERDİR?...91 SENARYONUN MÜŞTERİYE SUNUMU VE BÜTÇE ONAYI...93 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM YAPIM SÜRECİ YAPIM ŞİRKETİ VE YÖNETMENİ SEÇMEK...95 YAPIM ÖNCESİ HAZIRLIKLAR...97 YAPIM ÖNCESİ TOPLANTILARI...98 YAPIM SÜRECİNDE YÖNETMEN-AJANS-MÜŞTERİ ÜÇGENİ...124 OYUNCU (CAST) SEÇİMİ...125 YAPIM AŞAMASI...131 YAPIM EKİBİ KİMLERDEN OLUŞUR?...133 FOTOĞRAF ÇEKİMLERİ...152 YAPIM SONRASI...152 MONTAJ AŞAMASI...152 FİLMİN SUNUMU, AJANS- MÜŞTERİ YORUMLARI...155 YAYIM AŞAMASI...155 8
BEŞİNCİ BÖLÜM REKLAM VE TELİF HAKLARI REKLAM TELİF HAKLARI VE UYGULAMALARI...169 OYUNCU VE TELİF HAKLARI...178 EKLER 1. FİKİR HAKLAR...179 2. REKLAM FİLMİ YAPIMI VE ESER SAHİPLİĞİNDEN DOĞAN MALİ HAKLARIN DEVRİ SÖZLEŞMESİ...184 3. REKLAM BİLGİLENDİRME FORMLARI...192 KAYNAKÇA... 201 9