Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 Journal of Crop Research Bazı ekmeklk buğday çeştlernn Konya kuru koşullarında verm ve kalte yönüyle stablte yeteneklernn belrlenmes Mehmet ŞAHİN a, * Seyd AYDOĞAN a Aysun GÖÇMEN AKÇACIK a a Bahr Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Ensttüsü, Konya, Türkye A research on determnaton of stablty of yeld and qualty of some bread wheat varetes under ran-fed Konya ecologcal condtons. SUMMARY The study has been conducted wth sx cultvar of bread wheat durng the wnter season 00 003 and 003-004 to determne genotype x envronment nteracton at three dfferent locatons n Konya regon. It has been observed that the characterstcs of lne and varetes are sgnfcantly affected by condton of locatons. Gran yeld (t/ha -1 ) and proten contents (%1.5 M bases) and SDS (Sodum Dodecyl Sulfate) sedmentaton values (ml 1.5 M bases) were used to determne ther adaptaton and stablty. Used nne stablty parameters n the research were Eberhart and Russell s (1966) regresson coeffcent (b ) and devaton from regresson ( S ), Shukla s (197) stablty varance ( d d ), Wrcke s (196) ecovalance (W ), Francs and Kanenberg s (1978) coeffcent of varablty (CV ), and genotypc varance ( S ), Ta s (1971) envronmental effects ( a ), devaton from lnear response ( l ) and Pnthus s (1973) coeffcent of determnaton (R). Accordng to most of the parameters used n the present study for yeld stablty Karahan 99, Gerek 79, BDME 00/1K, for proten contents Karahan 99, BDME 00/1K, Dağdaş 94 for SDS sedmentaton Bağcı 00, Karahan 99, Bezostaja 1 were stable genotypes. KEY WORDS: Bread wheat, yeld, proten, SDS-sedmentaton, stablty ÖZET Konya bölgesnde 00 003 ve 003 004 yıllarında farklı üç alt bölgede kuru şartlarda yürütülen bu çalışmada 6 ekmeklk buğday hat ve çeşdnn (Bağcı 00, Karahan 99, BDME 00/1K, Dağdaş 94, Gerek 79, Bezostaja 1) genotp çevre nteraksyonları le uyum yetenekler belrlenmeye çalışılmıştır. Araştırmada çeşt ve hatların ncelenen özellklernn deneme yerlernden öneml derecede etklendkler görülmüştür. Çeştlern adaptasyon ve stablte yeteneklernn belrlenmesnde dane verm (t ha -1 ), proten çerkler (%) ve SDS sedmantasyon değerler (ml) kullanılmıştır. Araştırmada kullanılan stablte parametreler; Eberhart ve Russell n (1966) regresyon katsayısı (b ) le brlkte regresyondan sapmalar kareler ortalaması (S d), Shukla nın (197) stablte varyansı (d ), Wrcke nn (196) ekovalans değer (W ), Francs ve Kannenberg n (1978) varyasyon katsayısı (CV ) ve genotpk varyans (S ), Ta nn (1971) genotplern çevresel etkler (a ) ve doğrusal tepkmeden sapma ( l ), Pnthus un (1973) belrtme katsayısı (R ) dır. Çalışmada kullanılan çoğu parametreye göre, dane vermnde Karahan 99, Gerek 79 ve BDME 00/1K; proten çerkler açısından Karahan 99, BDME 00/1K, Dağdaş 94 ve Gerek 79; SDS sedmantasyon değer bakımından Bağcı 00, Karahan 99 ve Bezostaja 1 stabl değerlere sahp olmuşlardır. ANAHTAR KELİMELER: Ekmeklk buğday, verm, proten, SDS-sedmantasyon, stablte *E-posta: mehmetsahn@yahoo.com Kabul tarh: 16.04.007
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 GİRİŞ Türkye coğraf konumu ve topoğrafk yapısı nedenyle çok değşk klm kuşaklarına sahptr. Bu klm kuşaklarında da çok sayıda agroekolojk bölgelere has tarım sstemler oluşmuştur. Genş buğday üretm alanlarında zaman zaman en son gelştrlen yüksek verml çeştlern yanında hç de azımsanmayacak boyutlarda verm potansyel düşük 50 60 yıllık çeştler de görmek mümkün olmaktadır. Bu tp yörelerde çftçnn tutuculuğu kadar değşk faktörlern de etksyle ortaya çıkan verm dalgalanmasını asgarye ndrme duygusu çeşt terchnde öneml rol oynamaktadır. Br başka fade le stkrar (stablte) çeşt terchlernde öneml rol oynamaktadır (Altay 1987). Islah çalışmalarının amacı yüksek verml ve kaltel, hastalıklara dayanıklı çeştlern gelştrlmes ve çftçlern hzmetne sunulmasıdır. Genotplern verm ve kalte performanslarını ortaya koymada genotpk özellklern yanında çevresel faktörlern de etks büyüktür. Son yıllarda gelştrlen çeştlern verm stablteler ncelendğ halde, kalte krterler açısından stablteler üzernde fazla çalışılmamıştır. Günümüzde özellkle buğdayda verm kadar kalte de ön plana çıkmıştır. Kaltel buğday htyacının karşılanması çn azımsanmayacak ölçüde buğday alımı dış ülkelerden yapılmaktadır. Buğdayda kalte özellkler, genetk yapının yanında çevreden de etklenmektedr. Stabltenn belrlenmesnde regresyon katsayılarının kullanılması brçok araştırıcı tarafından benmsenmştr (Sabancı 1997, Kara 000). Bununla brlkte bazı araştırıcılar GenotpxÇevre nteraksyonunun statstksel sonuçlarını ncelemş ve sonunda bazı değşk analz metotları önermşlerdr (Yıldırım ve ark. 199). Araştırıcılar Eberhart ve Russell ın (1966) regresyon katsayısı (b ) le brlkte regresyondan sapmalar kareler ortalamasını (s d), Francs ve Kannenberg n (1978) varyasyon katsayısı (CV ) ve genotpk varyansı (s ), Wrcke nn (196) ekovalans değern (W ), Shukla nın (197) stablte varyansını (d ), Ta nn (1971) genotplern çevresel etklern (a ) ve doğrusal tepkmeden sapmasını ( l ), Pnthus un (1973) belrtme katsayısını (R ) adaptasyon ve stablte parametreler olarak kullanmışlardır. Bu çalışmada Konya l ve benzer klmlere sahp bölgeler çn gelştrlen bazı ekmeklk buğday genotplernde dane verm, proten oranı ve kaltes dokuz stablte parametresne göre ncelenmştr. MATERYAL ve YÖNTEM Çalışmada Bahr Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Ensttüsü tarafından kurak alanlar çn gelştrlen Dağdaş 94, Bağcı 00, Karahan 99 çeştler le tescle sunulan BDME 00/1K hattı ve Anadolu Tarımsal Araştırma Ensttüsü tarafından tescl ettrlmş olan ve bölgede yaygın olarak ekm yapılan Gerek 79 ve Bezostaja 1 çeştlernden oluşan 6 genotp materyal olarak kullanılmıştır. Denemeler 001 00, 00 003 yetştrme sezonunda Obruk, Konya, Çumra alt bölgelernde tesadüf blokları deneme desenne göre 4 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Konya alt bölges kll kreçl br toprak yapısına sahp olup, ph 7.5 8.0 arasında değşmektedr. 00 ve 003 yetştrme sezonunda aldığı yağış sırasıyla 380 ve 36 mm olmuştur. Çumra alt bölges kll kumlu br toprak yapısına sahp olup ph 8.0 8.5 arasında değşmektedr. 00 ve 003 yetştrme sezonunda aldığı yağış sırasıyla 46 ve 430 mm dr. Obruk alt bölgesne at toprak yapısı se kll tınlı br yapıya sahp ve ph 7.0 8.0 arasında değşmektedr. 00 ve 003 yetştrme sezonunda aldığı yağış sırasıyla 80 ve 36 mm cvarındadır. Parseller 1. m x 5.0 m olup m ye 550 tohum gelecek şeklde eklmştr. Genotplern vermler parsel bçerdöver le bçldkten sonra tartılmış ve (t ha -1 ) olarak hesaplanmıştır. Proten (NIR) AACC metod 39-10 a göre yapılmış olup sonuçlar %1.5 rutubet esasına göre hesaplanmıştır (Anonymous 1995). Mn SDS sedmantasyon Pena ve ark. (1990) a göre yapılmış, sonuçlar %1.5 rutubet esasına göre hesaplanmıştır. Yıllar brleştrlerek 6 çevre varsayılıp buna göre analz yapılmıştır. Eberhart ve Russell ın (1966) regresyon katsayısı (b ) le brlkte regresyondan sapmalar kareler ortalaması (S d), Francs ve Kannenberg n (1978) varyasyon katsayısı (CV ) ve genotpk varyans (s ), Wrcke nn (196) ekovalans değer (W ), Shukla nın (197) stablte varyansı (d ), Ta nn (1971) genotplern çevresel etkler (a ) ve doğrusal tepkmeden sapma ( l ),, Pnthus un (1973) belrtme katsayısı (R ) parametreler SAS statstk paket programı (Anonm, 1999) kullanılarak hesaplanmıştır. Dokuz stablte parametresne göre genotplern stablte durumları aşağıdak krterlere göre değerlendrlmştr. 1-Genotp ortalamasının genel ortalamadan yüksek ya da ortalamaya yakın olması, -Regresyon katsayısının 1 e yakın veya eşt olması ve regresyondan sapma kareler ortalamasının sıfıra yakın veya sıfır olması, 3-Genotplern çevreler üzerne olan varyansının ve değşm katsayılarının düşük olması, 4-Genotplern ekovalans ve stablte varyansı değerlernn düşük olması, 5-Genotplern çevresel etkler ve doğrusal tepkmeden sapmanın sıfır ya da sıfıra yakın olması, 6- Genotplern belrtme katsayısının 1 e eşt ya da yakın olması stenr. BULGULAR ve TARTIŞMA Bu araştırmada ncelenen karakterlern üçünde de genotp x çevre nteraksyonu statstksel anlamda öneml bulunmuştur (Çzelge 1). Çevre ve genotp nteraksyonları öneml olduğu çn stablte parametreler tahmn edlmştr. 17
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 Çzelge 1. Farklı çevrelerde yetştrlen ekmeklk buğdaylara at varyans analz tablosu Varyasyon kaynağı Serbestlk dereces Dane verm (KO) Proten oranı (KO) Mn SDS (KO) Çevre 5 16.38** 15.11** 139.** Genotp 5 1.5**.96** 38.5** Çevre*Genotp 5 0.43** 0.34**.99** Hata 70 0.04 0.41 0.04 Genel 107 **% 1 sevyesnde öneml KO: Kareler ortalaması Genotplern dane verm ortalamaları ( x ) Çzelge de verlmştr. Genel ortalama (.96 t ha -1 ) olup, Karahan 99, Gerek 79 ve Dağdaş 94 çeştler sırasıyla 3.3, 3.19 ve 3.1 t/ha dane vermyle genel ortalamanın üzernde yer almıştır. Bağcı 00 ve Bezostaja 1 çeştler ortalamanın altında verm vermş, BDME 00/1K hattı genel ortalamaya yakın br sonuç vermştr. Genotplern proten oranı genel ortalaması %1.1 olarak saptanmış; Bezostaja 1 genel ortalamaya eşt, Bağcı 00 genel ortalamadan düşük, dğer genotpler se genel ortalamadan yüksek değerlere sahp olmuşlardır (Çzelge 3). Genotplern mn SDS sedmantasyon değer ortalamaları ( x ) Çzelge 4 de verlmştr. Çevrelern genel ortalaması 10.66 olup, BDME 00/1K, Dağdaş 94 ve Gerek 79 genel ortalamadan düşük, dğer genotpler se genel ortalamadan yüksek değerlere sahp olmuşlardır. Dane verm Eberhart ve Russell (1966) beklenen değer 1 e eşt olan denemeye alınan genotplern dane vermne lşkn regresyon katsayısına (b ) göre değerler 0.53 1.7 arasında değşmştr. Sırasıyla 1 e en yakın genotpler BDME 00/1K(0.97), Dağdaş 94 (1.13), Bağcı 00 (0.84), Karahan 99 (1.4), Gerek 79 (1.7) olmuştur. Regresyondan sapmalar kareler ortalamasına göre (S d ) se Gerek 79 (0.018), Dağdaş 94 (0.04), BDME 00/1K(0.05), Karahan 99 (0.031) genotplernn stabl oldukları görülmektedr (Çzelge ). Dane verm ve regresyon katsayısı grafğne göre, Karahan 99 ve Gerek 79 çeşdnn y çevrelere y uyum, Dağdaş 94 çeşdnn tüm çevrelere y uyum, BDME 00/1K ve Bağcı 00 çeşdnn tüm çevrelere orta uyum, Bezostaja 1 çeşdnn kötü çevrelere kötü uyum gösteren genotpler olduğu görülmektedr (Şekl 1). Wrcke nn stablte parametresne (W ) göre W değer sıfıra yaklaştıkça genotplern stabltes artmaktadır. Genotplern W değerler (0.10 1.64) arasında değşmştr. Ortalama vermle brlkte ele alınmaları durumunda Karahan 99, Gerek 79, Dağdaş 94 ve BDME 00/1K genotplernn çevreye uyumlarının daha y olduğu görülmektedr (Çzelge ). Francs ve Kannenberg (1978) e göre genotplern farklı çevrelerdek varyansı (S ) bakımından Bezostaja 1 (0.38), Bağcı 00 (0.77), BDME 00/1K(0.89) genotpler varyasyon katsayısı (CV ) bakımından sırasıyla 4.99, 31.60, 3.01 yne aynı genotpler stabl bulunmuştur. Verm durumları le brlkte değerlendrlrse Francs ve Kannenberg (1978) n k stablte parametresne göre Karahan 99, Gerek 79 ve Dağdaş 94 çeştlernn daha stabl olduğu görülmektedr. Ta (1971) nn genotplern çevresel etklerne (a ) göre Dağdaş 94 ve Karahan 99; doğrusal tepkmeden sapmaya ( l ) göre düşük değerlere sahp olan Gerek 79, Dağdaş 94 ve BDME 00/1K genotplernn uyum özellklern daha stabl br şeklde göstermeler beklenr. Shukla nın (197) stablte varyansına (d ) göre BDME 00/1K, Dağdaş 94, Karahan 99 ve Gerek 79 genotpler en düşük değerlere sahp olurken; Pnthus (1973) belrtme katsayısına (R ) göre Gerek 79, Karahan 99, Bezostaja 1, genotpler 1 e en yakın değerlere sahp olmuştur. Çzelge. 001 00 ve 00 003 yetştrme sezonunda 3 alt bölgede yetştrlen ekmeklk buğday genotplernn ortalama dane verm (t ha -1 ) ve stablte parametre değerler GENOTİP x b S d S CV d W a l R Bağcı 00.79 0.84 0.17 ** 0.77 * 31.60 0.1 ** 0.8 ** -0.16 ** 10.47 ** 0.8 Karahan 99 3.3 1.4 * 0.03 1.43 * 37.0 0.08 0.40 0.4 1.87 0.98 BDME 00/1K.95 0.97 0.03 0.89 * 3.01 0.00 0.10-0.0 ** 1.50 0.97 Dağdaş 94 3.1 1.13 0.0 1.19 * 34.91 0.01 0.18 0.13 1.49 0.98 Gerek 79 3.19 1.7 * 0.0 1.48 * 38.10 0.09 0.41 0.7 1.1 0.99 Bezostaja 1.48 0.53 * 0.16 ** 0.38 4.99 0.45 ** 1.64 ** -0.46 ** 9.57 ** 0.66 * Ortalama.96 0.99 0.07 1.0 33.10 0.14 0.59-0.03 4.33 0.90 * ; p<0.05, **; p<0.01, ( x ); çeştlern çevre ortalamaları (t ha -1 ); (b ) regresyon katsayısı; (S d) regresyondan sapmalar kareler ortalaması; (CV ) varyasyon katsayısı; (S ) genotpk varyans; (W ) ekovalans değer; (d ) stablte varyansı; (a ) genotplern çevresel etkler; (l ) doğrusal tepkmeden sapma; (R ) belrtme katsayısı. 18
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 1.40 5 Regresyon katsayısı (b) 1.0 1.00 0.80 0.60 6 1 3 4 0.40.5.65 3.05 3.45 Tane verm (t/ha.) (1, Bağcı 00;, Karahan 99; 3, BDME 00/1K; 4, Dağdaş 94; 5, Gerek 79; 6, Bezostaja 1) Şekl 1. Farklı çevrelerde yetştrlen ekmeklk buğdayların tane verm le regresyon katsayısı arasındak lşk Proten Oranı Eberhart ve Russell (1966) beklenen değer 1 e eşt olan regresyon katsayısına (b ) göre denemeye alınan genotplerden BDME 00/1K(0.96), Bağcı 00 (0.94), Bezostaja 1 (0.93), Karahan 99 (0.84) ve Gerek 79 (1.14) sırasıyla 1 e en yakın genotpler olmuştur. Regresyondan sapmalar kareler ortalamasına göre (S d ) BDME 00/1K (0.0), Bezostaja 1 (0.06), Dağdaş 94 (0.09) ve Karahan 99 (0.09) proten oranları açısından daha stabl bulunmuştur (Çzelge 3). Francs ve Kannenberg (1978) e göre genotplern farklı çevrelerdek varyansı (S) bakımından Karahan 99 (0.67), Bezostaja 1 (0.79) ve BDME 00/1K(0.80); varyasyon katsayısı (CV) bakımından se Karahan 99 (6.55), BDME00/1K (7.6), Bezostaja 1(7.30), Bağcı 00 (8.03) değerlerne sahp olmuşlardır. Ortalama proten oranları le brlkte değerlendrlrse Karahan 99, Dağdaş 94, Gerek 79, BDME 00/1K nın daha stabl genotpler olduğu görülmektedr. Çzelge 3. 001 00 ve 00 003 yetştrme sezonunda 3 alt bölgede yetştrlen ekmeklk buğday genotplernn ortalama proten çerkler (%) ve stablte parametre değerler GENOTİP x b S d S CV d W a l R Bağcı 00 11.4 0.94 0.11 0.84 8.03 0.11 0.46-0.05 7.93* 0.89 Karahan 99 1.49 0.84 0.09 0.67 6.55 0.1 0.49-0.16 6.80* 0.88 BDME 00/1K 1.38 0.96 0.0 0.80 7.6 0.00 0.10-0.03 1.83 0.97 Dağdaş 94 1.49 1.16* 0.09 1.1* 8.81 0.11 0.47 0.17 6.36* 0.94 Gerek 79 1.3 1.14 0.1 1.6* 9.14 0.6 0.96** 0.14 5.41** 0.86 Bezostaja 1 1.1 0.93 0.06 0.79 7.30 0.05 0.8-0.06 4.78* 0.93 Ortalama 1.1 0.99 0.10 0.93 7.85 0.11 0.46 0.00 7.18 0.91 * p<0.05, ** p<0.01, ( x ); çeştlern çevre ortalamaları (t ha -1 ); (b) regresyon katsayısı; (S d) regresyondan sapmalar kareler ortalaması; (CV ) varyasyon katsayısı; (S ) genotpk varyans; (W ) ekovalans değer; (d ) stablte varyansı; (a ) genotplern çevresel etkler; ( l ) doğrusal tepkmeden sapma; (R ) belrtme katsayısı. 19
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 Wrcke nn stablte parametresne (W ) göre genotpler ortalama proten çerkler le brlkte ele alınmaları durumunda BDME 00/1K, Bezostaja 1, Dağdaş 94, Karahan 99, Gerek 79 genotplernn daha stabl oldukları görülmektedr. Ta (1971) nn genotplern çevresel etklerne (a ) göre BDME 00/1K(-0.031), Bağcı 00 (-0.053), Bezostaja 1 (-0.060) le Karahan 99 (-0.160); doğrusal tepkmeden sapma ( l ) ye göre ortalama proten oranları le brlkte ele alındığı zaman BDME 00/1K(1.83), Bezostaja 1 (4.78), Dağdaş 94 (6.36) ve Karahan 99 (6.80) genotpler düşük değerlere sahp olduklarından proten oranı bakımından farklı çevrelerde daha stabl olmaları beklenr (Çzelge 3). Shukla (197) nın stablte varyansı (d ) ye göre BDME 00/1K, Bezostaja 1, Dağdaş 94 ve Bağcı 00; Pnthus (1973) belrtme katsayısı (R ) ye göre BDME 00/1K, Dağdaş 94, Bezostaja 1 ve Bağcı 00 genotpler 1 e en yakın değerlere sahp olmuştur (Çzelge 3). Regresyon katsayısı (b) 1.0 1.15 5 4 1.10 1.05 1.00 0.95 1 6 3 0.90 0.85 0.80 0.75 11.30 11.50 11.70 11.90 1.10 1.30 1.50 1.70 Proten oranı (%) (1. Bağcı 00;. Karahan 99; 3. BDME 00/1K; 4. Dağdaş 94; 5. Gerek 79; 6.Bezostaja 1) Şekl. Farklı çevrelerde yetştrlen ekmeklk buğdayların proten çerğ le regresyon katsayısı arasındak lşk Şekl ye bakıldığında, Gerek 79, Dağdaş 94, Karahan 99, BDME 00/1K, Bezostaja 1 genotplernn tüm çevrelere y uyum ve Bağcı 00 çeşdnn tüm çevrelere kötü uyum gösterdkler görülmektedr. Mn SDS sedmantasyon değer Mn SDS sedmantasyon değer buğdaylarda proten kaltesnn br gösterges olup özellkle un sanaycsnn yüksek olmasını stedğ br özellktr. Eberhart ve Russell (1966) beklenen değer 1 e eşt olan regresyon katsayısına (b ) ye göre Bağcı 00 (1.08), Bezostaja 1 (1.10) ve Karahan 99 (1.18) sırasıyla 1 e en yakın genotpler olmuştur. Regresyondan sapmalar kareler ortalamasına göre (S d ) BDME 00/1K (0.03), Bağcı 00 (0.8) ve Dağdaş 94 (0.35) SDS sedmantasyon çerkler açısından daha stabl olmuşlardır (Çzelge 4). Genotplern farklı çevrelerdek varyansı (S ) bakımından Dağdaş 94 ve BDME 00/1K düşük değerler göstermş olmasına rağmen genel ortalamanın altında kaldıklarından Bezostaja 1, Karahan 99 ve Bağcı 00; Francs ve Kannenberg (1978) varyasyon katsayısı (CV ) bakımından se Bezostaja 1, Karahan 99 ve Bağcı 00 SDS sedmantasyon çerkler le brlkte değerlendrldkler zaman daha stabl genotpler oldukları görülmektedr. Wrcke nn stablte parametres (W ) ye göre genotpler SDS sedmantasyon değer le brlkte ele alınmaları durumunda Bağcı 00, Karahan 99, Bezostaja 1 genotplernn daha stabl sahp oldukları görülmektedr. Ta (1971) genotplern çevresel etkler (a ) ye göre Bağcı 00, Bezostaja 1, Karahan 99; doğrusal tepkmeden sapmaya ( l ) göre BDME 00/1K, Bağcı 00 genotpler düşük değerlere sahp olduklarından (Çzelge 4) daha stabl genotpler olmaları beklenr. Shukla nın (197) stablte varyansına (d ) göre Bağcı 00, Bezostaja 1, Karahan 99; Pnthus (1973) belrtme katsayısına (R ) göre BDME 00/1K, Gerek 79, Karahan 99 ve Bağcı 00 genotpler en stabl bulunmuştur. Mn SDS sedmantasyon değer ve regresyon katsayısı grafğne bakıldığı zaman (Şekl 3), Karahan 99, Bağcı 00, Bezostaja 1 genotpler tüm çevrelere y uyum, Gerek 79, genotp y çevrelere kötü uyum, Dağdaş 94 ve BDME 00/1K genotplernn se tüm çevrelere kötü uyum göstermeler beklenmektedr. 0
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 Çzelge 4. 001 00 ve 00 003 yetştrme sezonunda 3 alt bölgede yetştrlen ekmeklk buğday genotplernn ortalama SDS sedmantasyon (ml) ve stablte parametre değerler GENOTİP x b S d S CV d W a l R Bağcı 00 11.86 1.08 0.8 9.3* 5.61 0.16 1.37 0.08 0.1** 0.97 Karahan 99 11.88 1.18 0.39 11.18** 8.10 0.61.86 0.18 7.04** 0.97 BDME 00/1K 9.4 0.69* 0.03 3.7 0.87 0.89 3.79* -0.31*.4 0.99 Dağdaş 94 9.37 0.58* 0.35.91 18..17 8.08** -0.4* 5.08** 0.90 Gerek 79 9.41 1.36* 0.39 14.61** 40.59 1.73 6.59* 0.36* 8.35** 0.98 Bezostaja 1 1.3 1.10 0.45 9.65* 5.39 0.39.14 0.10 3.01** 0.96 Ortalama 10.66 0.99 0.31 8.55 6.46 0.99 4.14 0.00 5.50 0.96 * ; p<0.05, **; p<0.01, ( x ); çeştlern çevre ortalamaları (t ha -1 ); (b ) regresyon katsayısı; ( S d) regresyondan sapmalar kareler ortalaması; (CV ) varyasyon katsayısı; ( S ) genotpk varyans; (W ) ekovalans değer; (d ) stablte varyansı; (a ) genotplern çevresel etkler; ( l ) doğrusal tepkmeden sapma; (R ) belrtme katsayısı. Regresyon Katsayısı (b ) 1,50 1,40 5 1,30 1,0 1,10 1 6 1,00 0,90 0,80 0,70 3 0,60 4 0,50 9,00 9,50 10,00 10,50 11,00 11,50 1,00 1,50 Mn SDS sedmantasyon (ml) (1;Bağcı 00, ;Karahan 99, 3; BDME 00/1K, 4; Dağdaş 94, 5; Gerek 79, 6; Bezostaja 1) Şekl 3. Farklı çevrelerde yetştrlen ekmeklk buğdayların mn SDS sedmantasyon le regresyon katsayıları arasındak lşk SONUÇ Sonuç olarak verm açısından bakıldığı zaman denemeye alınan genotplern farklı stablte parametrelerne göre değerlendrldğnde brbrne benzer sonuçlar verdkler görülmektedr. Kara (000) n, 15 ekmeklk buğday genotp le yürüttüğü ve 11 stablte parametresne göre yaptığı br çalışmada kullandığı stablte parametrelernn çoğunluğuna göre stabl olan genotpler aynı olmuştur. Karahan 99, Gerek 79, BDME 00/1K ve Dağdaş 94 tüm parametrelere göre, bütün çevre koşullarında y uyum gösteren genotpler olarak söyleneblr. Bağcı 00 ve Bezostaja 1 genotplernn vermler kurak şartlarda yapılan bu denemede genel ortalamanın altında kalmıştır. Proten oranları açısından genotplern farklı stablte parametrelerne bakıldığı zaman en stabl olanının Karahan 99, en az stabl olanın da Bağcı 00 olduğu belrlenmştr. Un sanaycler ve fırıncılar açısından öneme sahp dğer br kalte krter SDS sedmantasyon değerdr. Bu değer genotplern sahp olduğu protenn kaltes hakkında blg vermektedr. Bu krtere göre Bağcı 00, Karahan 99, Bezostaja 1 daha stabl değerlere sahp olmuşlardır, dğer genotplern SDS sedmantasyon çerğ çevre ortalamalarının altında kalmıştır. 1
ŞAHİN ve ark. / Btksel Araştırma Dergs (006) 1: 16 KAYNAKLAR Altay F (1987) Kışlık buğdaylarda verm stabltes. Türkye Tahıl Sempozyumu. s:431 44, Bursa. Anonm (1999) SAS/STAT user s gude. 8.Verson. SAS Insttue Inc.NC. Anonymous (1995) Amercan assocaton of cereal chemst approved methods of the AACC 9th edton. The Assocaton st paul, MN, USA. Eberhart SA and Russelll WA (1966) Stablty parameters for comparng varetes. Crop Scence 6: 36 40. Francs TR and Kannenberg LW (1978) Yeld stablty studes n short season maze 1, a descrptve method for groupng genotypes, Canadan Journal of Plant Scence 58: 109 1034. Kara ŞM (000) Bazı ekmeklk buğday genotplernde adaptasyon ve stablte analzler. Turksh Journal of Agrculture and Forestry 4: 413 419. Pnthus MJ (1973) Estmates of genotypc value: A proposed method. Euphytca :345 351. Pena RJ, Amaya A, Rajaram S, Mujeeb A (1990) Varaton n qualty characterstcs wth some sprng 1B/1R translocaton wheat. Journal of Cereal Scence 1: 105 11. Sabancı CO (1997) Stablte analzlernde kullanılan yöntemler ve stablte parametreler Anadolu, Journal of AARI 7(1): 75 90. Shukla GK (197) Some aspects of parttonng genotype-envronmental components of varablty. Heredty 8:37 45. Ta GCC (1971) Genotypc stablty analyss and ts applcaton to potato regonal trals. Crop Scence 11: 184 190. Wrcke G (196) On a method of understandng the bologcal dversty n feld research. Z. Pflanzenzucht 47:9 46. Yıldırım MB, Çalışkan CF, Arshad Y (199) Farklı stablte parametreler kullanılarak bazı patates genotplernn çevreye uyum yeteneklernn belrlenmes. Turksh Journal of Agrculture and Forestry 16: 61 69.