Aimal Health, Prod. ad Hyg. (2012) 1: 31-37 Araştırma Makalesi Deizli Irkı Tavuklarda Kafes Pozisyou ve Yoğuluğuu Bazı Verim Özellikleri Üzerie Etkileri Evrim Dereli Fida, Ahmet Nazlıgül Ada Mederes Üiversitesi Veterier Fakültesi, Zooteki Aabilim Dalı, Aydı, Türkiye ÖZET Bu çalışmaı amacı, kafes pozisyou ve yoğuluğuu Deizli tavuklarıda bazı verim özellikleri üzerie etkilerii araştırılmasıdır. Araştırmada, 252 adet tavuk, kafes pozisyou (üst, orta ve alt kat) ve kafes yoğuluğu (üç, dört ve beş tavuk/) grupları oluşturularak üç katlı Kaliforiya tipi kafes sistemide 48x41x46 cm ölçülerideki kafes gözlerie sistematik olarak yerleştirilmiştir. Böylece yoğuluk gruplarıda tavuk başıa kafes taba alaı sırasıyla 656.0, 492.0 ve 393.6 cm 2 olarak gerçekleşmiştir. Yem ve su ad libitum verilmiştir. Araştırmada, yem tüketimi, yemde yararlama oraı ve yumurta verimi bakımıda kafes pozisyo grupları arasıdaki farklar istatistiksel açıda öemsiz bulumuştur. Yumurta ağırlığı üst, orta ve alt kat kafes pozisyo gruplarıda sırasıyla 51.25, 51.03 ve 50.60 g olarak bulumuş olup, gruplar arası farklar istatistiksel bakımda öemli (P<0.01) çıkmıştır. Yumurta verimi ve yumurta ağırlığı üçlü yoğulukta e yüksek (sırasıyla %52.8 ve 51.17 g), beşli yoğulukta ise e düşük (sırasıyla %46.3 ve 50.65 g) değeri almıştır. Geel ortalama olarak gülük yem tüketimi üç, dört ve beş tavuk/ yoğuluk gruplarıda sırasıyla 125.9, 119.0 ve 120.3 g/tavuk değerleride saptamıştır (P<0.05). E düşük yemde yararlama oraı değeri, kafes pozisyo gruplarıda üst kat grubuda (3547.2 g yem/düzie yumurta), yoğuluk gruplarıda ise dört tavuk/ grubuda (3486.9 g yem/düzie yumurta) elde edilmiştir. Aahtar kelimeler: Deizli tavuğu, Kafes pozisyou, Kafes yoğuluğu, Verim özellikleri The Effect of Cage Positio ad Desity o Some Productio Traits i Deizli Chickes ABSTRACT The aim of this study was to ivestigate the effect of cage positio ad desity o some productio traits i Deizli chickes. I the experimet, 252 hes were allocated to Califoria type battery cages per partitio (48x41x46 cm) systematically to from cage positio (top, middle ad bottom tier level) ad cage desity (three, four ad five he/cage partitio) groups. The birds were housed three, four ad five birds per cage partitio which resulted i 656.0, 492.0 ad 393.6 cm 2 of cage floor surface area per he, respectively. Feed ad water were provided ad libitum. I the study, differeces betwee feed cosumptio, feed covertio ratio, ad egg productio amog cage positio groups were foud statistically o-sigificat. Egg weight were foud as 51,25, 51,03, ad 50,60 g for top, middle ad bottom tier level positio groups, respectively ad differeces amog positio groups were foud statistically sigificat (P<0,01). Egg productio ad egg weight were the highest i the three bird desity group (52.8% ad 51.17 g, respectively) ad the lowest i the five bird desity group (46.3% ad 50.65 g, respectively). I this study geeral daily feed cosumptio meas for three, four ad five he/cage desity groups were foud as 125.9, 119.0 ad 120.3 g/he, respectively (P<0.05). The lowest feed covertio ratio i the cage positio groups was obtaied i the top tier level positio group (3547.2 g feed/doze eggs), the lowest feed covertio ratio value i the cage desity groups was obtaied i the four he/ cage desity group (3486.9 g feed/doze eggs). Keywords: Cage desity, Cage positio, Deizli he, Productio traits Correspodece to: Evrim Dereli Fida, Ada Mederes Üiversitesi Veterier Fakültesi, Zooteki Aabilim Dalı, Batı Kampüsü, 09016, Işıklı, Aydı, Türkiye Phoe: (90) 2562470 00/284 Fax: (90) 2562470720 e-mail: edereli@adu.edu.tr Received: March 5, 2012 / Accepted: May 7, 2012
Dereli Fida ve Nazlıgül Giriş Deizli tavuğu Türkiye i yerli bir tavuk ırkı olup, değişik verim özellikleri bakımıda oldukça geiş varyasyo göstermektedir. Irk ile ilgili yapılmış çalışma sayısı oldukça sıırlıdır. Bahsedile geiş varyasyo durumu ve tüyleme özelliği, ka grubu allelleri yapısı, icik uzuluğu gibi diğer tavuk ırklarıa göre farklı özellikleri edeiyle ırkı ıslah çalışmaları içi ge kayağı olarak korumasıı öemli olduğu söyleebilir (Nazlıgül ve ark., 1995; Aksoy ve ark., 1996; Kapla 2004). Ticari yumurtacı tavuklarda üretim, geel olarak kafes sistemleride gerçekleştirilmekte olup, kafesi yapımıda kullaıla materyali özellikleri, kafes katları ve gözlerii kümes içideki koumu, kafes yoğuluğu, yemlik ve suluk özellikleri tavuğu verim özellikleri üzerie etkili faktörlerdedir. Kafes pozisyou ve yoğuluğuu verim özelliklerie etkisi ile ilgili olarak ticari geotiplerde birçok çalışma bulumakla birlikte Deizli tavukları ile ilgili araştırma sayısı oldukça kısıtlıdır. Kafes pozisyouu, yumurta verimi üzerie etkisii ticari yumurtacı tavuklarda (Obaşılar, 2003; Yeer, 2004; Obaşılar ve Aksoy, 2005; Özdoğa ve ark., 2007) ve Deizli tavuklarıda (Nazlıgül ve ark., 1995; Özdoğa ve ark., 2007) öemsiz olduğu ifade edilmiştir. Kafes yoğuluğuu artmasıı yumurta verimii düşürdüğü (Aderso ve ark., 1995; Alta ve ark., 2002; Bell, 2002) ve kafes yoğuluğuu yumurta verimi üzerie öemli etkisii olduğu birçok araştırıcı tarafıda vurgulamıştır (Obaşılar, 2003; Yeer, 2004; Obaşılar ve Aksoy, 2005; Beyi ve ark., 2006; Sarıca ve ark., 2008; Obaşılar ve ark., 2009). Yeer (2004) kafeste iki, üç ve dört tavuk bulua gruplarda yumurta verimii Deizli sürüsüde sırasıyla %49.0, 47.1 ve 44.9, ticari sürüde ise sırayla %90.7, 88.6 ve 88.9 bulmuştur. Başka bir çalışmada, ticari yumurtacı tavuklarda bir, üç ve beş tavuk/kafes gözü yoğuluk gruplarıda yumurta verimi sırayla %94.1, 89.3 ve 78.5 olarak saptamıştır (Obaşılar, 2003). Bazı çalışmalarda ise, kafes yoğuluğuu yumurta verimii öemli düzeyde etkilemediği bildirilmiştir (İşca ve ark., 1998; Kum ve Kocaoğlu, 2006; Şimşek ve Kılıç, 2006; Şahi ve ark., 2007; Bishop 2009). Kafes pozisyou ile ilgili olarak e yüksek yumurta ağırlığıı üst kattaki tavuklarda, e düşük yumurta ağırlığıı ise alt kattaki tavuklarda elde edildiği ve gruplar arası farkı istatistiksel alamda öemli olduğu bildirilmiştir (Obaşılar, 2003; Obaşılar ve Aksoy, 2005). Özdoğa ve ark.(2007), 40. hafta hariç (P<0.01) Nazlıgül ve ark.(1995) Deizli tavuklarıda kafes pozisyouu yumurta ağırlığı üzerie etkisii istatistiksel açıda öemsiz bulmuşlardır. Kafes yoğuluğuu yumurta ağırlığı üzerie etkisi bazı çalışmalarda öemli buluurke (Obaşılar, 2003; Sohail ve ark., 2004; Obaşılar ve Aksoy, 2005; Beyi ve ark., 2006; Obaşılar ve ark., 2009), bazı araştırmalarda ise öemsiz olarak bildirilmiştir (Alta ve ark., 2002; İpek ve ark., 2002; Yeer, 2004; Kum ve Kocaoğlu, 2006; Nahasho ve ark., 2006; Bishop, 2009). 32 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri Kafes pozisyou ile ilgili bir çalışmada (Hemsworth ve Barett, 1989), yemde yararlama oraıı üst kattaki tavuklarda daha yüksek olduğu, diğer bir araştırmada (Rolad ve ark., 1997) ise alt kafes katıdaki tavuklarda yem tüketimii, üst kafes katıdakilere göre daha yüksek olduğu bildirilmiştir. Yumurtacı tavuklarda kafes yoğuluğuu yem tüketimi ve yemde yararlama oraı üzerie etkisii öemli olduğuu bildire çalışmalar olduğu gibi (İpek ve ark., 2002; Sohail ve ark., 2004; Beyi ve ark., 2006; Nahasho ve ark., 2006; Obaşılar ve ark., 2009), istatistiksel boyutta etkili olmadığıı bildire araştırmalar da bulumaktadır (Aderso ve ark., 2004; Kum ve Kocaoğlu, 2006; Şimşek ve Kılıç, 2006; Bishop, 2009). Kum ve Kocaoğlu (2006) yumurtacı tavuklarda dört ve yedi tavuk/ gruplarıda yem tüketimii sırayla 83.95 ve 86.75 g/tavuk, yemde yararlama oraıı ise sırayla 1.42 ve 1.47 kg yem/kg yumurta olarak bulmuştur. Yumurtacı tavuklarda dört ve sekiz tavuk/ gruplarıda, gülük yem tüketimi sırasıyla 111 ve 124 g/tavuk; yemde yararlama oraı ise sırayla 2.6 ve 3.0 kg yem/kg yumurta olarak saptamıştır (Obaşılar ve ark., 2009). Bu çalışma, Deizli tavuklarıda kafes pozisyou ve yoğuluğuu yumurta verimi, yumurta ağırlığı, yem tüketimi ve yemde yararlama oraıa etkisii araştırılması amacıyla düzelemiştir. Materyal ve Metot Araştırma, Ada Mederes Üiversitesi, Veterier Fakültesi, Kaatlı Araştırma ve Uygulama Birimi de yürütülmüştür. Hayva materyalii, 252 adet Deizli tavuğu oluşturmuştur. Hayvalar, büyüme döemi soua kadar (18. hafta) toplu olarak barıdırılmış ve yumurtacı piliç yetiştiriciliğide uygulaa bakımbesleme ve sağlık koruma işlemleri uygulamıştır. Çalışmaı hayvalar üzeride gerçekleştirilebilmesi amacıyla ADÜ-HADYEK te gerekli iziler alımıştır (No: B.30.2.ADÜ.0.06.00.00/124-HEK/2007/007). Büyüme döemii tamamlaya piliçler, 48x41x46 cm ölçülerideki kafes gözleri ola üç katlı Kaliforiya tipi kafes sistemie aktarılmış ve çalışma 44 haftalık yaş döemide soladırılmıştır. Tavuklar, üç kafes pozisyouda (üst, orta ve alt kat) ve üç kafes yoğuluğuda (üç, dört ve beş tavuk/) olacak şekilde 3x3 deeme düzeide kafeslere yerleştirilmiş ve her kafes pozisyou içi geçerli olmak üzere her yoğuluk grubuu yedi alt grubu şekilledirilmiştir. Kafes gözleride, tavuk başıa taba alaı üç, dört ve beş tavuk/ gruplarıda sırasıyla 656.0, 492.0 ve 393.6 cm 2 olarak gerçekleşmiştir. Işıkladırma programı 16 saat aydılık/gü şeklide uygulamış, su ihtiyacı damlalıklı suluklarla sağlamıştır. Yumurta verimii belirlemek amacıyla deeme gruplarıda her bir de yumurtlaa yumurtalar, gülük olarak kaydedilmiştir. Haftalık yumurta verimleri (%) hafta başı tavuk sayısı esas alıarak belirlemiştir. Yumurta ağırlığı içi, pozisyo ve yoğuluk gruplarıda 50 şer adet olmak üzere toplam
Dereli Fida ve Nazlıgül 33 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri 450 adet yumurta, 15 gü ara ile tek tek 0.01 g a hassas dijital terazi ile tartılmıştır. Yem tüketimii belirlemek içi, hafta başıda her e ait kovalara belirli miktarda yem tartılarak koulmuş, hafta souda yemliklerde kala yem tartılmıştır. Verile yemde kala yem miktarı çıkarılarak, tüketile haftalık yem miktarı bulumuştur. Tüketile yem miktarı öce yediye sora deki hayva sayısıa bölüerek ilgili hafta içi tavuk başıa düşe gülük yem tüketimi belirlemiştir. Yemde yararlama oraı bir düzie yumurta üretimi içi tüketile yem miktarı baz alıarak hesaplamış olup, yumurtlama periyodu başıda verim çok düşük olduğuda 26 haftalık yaşta itibare değerledirmeye alımıştır. Verileri değerledirilmeside SPSS 11.5 paket programı kullaılmıştır. Yumurta verimi, yem tüketimi ve yemde yararlama oraıa, kafes yoğuluğuu etkisii belirlemede yoğuluk yapısı bozulmamış kafes gözlerii verileri kullaılmıştır. Yumurta verimie kafes pozisyou ve yoğuluğuu etkisii belirlemek içi Ki- Kare testide yararlaılmıştır (Özdamar, 2004). Yumurta ağırlığıa, pozisyo ve yoğuluk etkisii ortaya koymak içi Geel Doğrusal Model (GLM) kullaılmış, özellik üzeride kafes pozisyou ve yoğuluğuu etki payları E Küçük Kareler Metodu (Harvey, 1987), gruplar arası farklılıkları öem kotrolü ise Duca çoklu karşılaştırma testi ile belirlemiştir (Duca, 1955). Yem tüketimi ve yemde yararlama oraıa pozisyo ve yoğuluk etkisi Tablo 1. Kafes pozisyou ve yoğuluk gruplarıda ortalama yumurta verim değerleri (%). Table 1. Average egg productio i cage positio ad desity groups (%). Haftalar Gruplar 24 26 28 30 32 34 36 38 40 42 44 Geel Kafes pozisyou (kat) Üst 84 6.0 83 37.3 82 58.5 77 70.1 73 65.8 70 57.1 62 54.8 56 51.8 55 49.1 53 49.1 53 49.1 49.3 Orta 84 7.1 84 38.1 84 61.9 82 67.1 80 65.0 74 62.2 71 57.7 71 52.1 70 50.0 69 49.3 67 43.3 51.0 Alt 84 4.8 83 38.6 82 57.3 81 67.9 76 67.1 69 62.3 64 57.8 61 55.7 60 56.7 58 44.8 56 50.0 51.0 2 0.425-0.026-0.877-0.182-0.079-0.511-0.150-0.236-0.821-0.299-0.662-1.188 - Kafes yoğuluğu (tavuk/) Üç 63 6.3 63 31.7 63 60.3 63 73.0 51 74.5 51 62.7 42 57.1 36 55.6 36 55.6 36 55.6 36 55.6 52.8 a Dört 84 6.0 84 41.7 80 62.5 68 69.1 56 62.5 44 56.8 40 52.5 36 50.0 32 53.1 32 50.0 28 50.0 49.2 ab Beş 105 5.7 95 35.7 95 55.8 75 64.0 65 66.2 55 61.8 35 57.1 35 48.6 30 43.3 30 40.0 25 36.0 46.3 b 2 0.028-1.516-0.851-1.310-1.832-0.396-0.230-0.389-1.062-1.604-2.306-9.433 ** -: Öemli değil, **: P<0.01, a, b: Ayı sütuda farklı harfleri taşıya ortalamalar arası farklar öemlidir (P<0.05). Tablo 2. Gruplarda yumurta ağırlığıa (g) ait e küçük kareler ortalama değerleri. Table 2. Least square meas of average egg weight i groups (g). İcelee Faktörler Yaş (Hafta) 28 30 32 34 36 38 40 42 44 Geel Beklee Ortalama (µ) : 450 45.56 47.65 48.90 50.06 51.55 52.43 53.23 54.62 54.60 50.96 Kafes pozisyou (kat) Kafes yoğuluğu (tavuk/) Üst (: 150) 46.05 48.30 a 49.37 50.06 51.55 52.90 a 53.57 54.68 54.75 51.25 a Orta (: 150) 45.89 47.46 b 48.80 50.15 51.80 52.80 a 53.23 54.75 54.38 51.03 a Alt (: 150) 44.76 47.20 b 48.51 49.96 51.30 51.59 b 52.90 54.43 54.67 50.60 b Üç (: 150) 45.68 47.66 49.32 50.45 51.85 52.36 53.55 54.60 ab 55.03 51.17 a Dört (: 150) 45.70 47.74 48.84 49.99 51.67 52.54 53.28 55.17 a 54.50 51.04 a Beş (: 150) 45.31 47.56 48.52 49.73 51.14 52.39 52.87 54.09 b 54.27 50.65 b ANOVA Öemlilik Pozisyo (Po) - * - - - ** - - - ** Yoğuluk (Y) - - - - - - - * - * Po x Y - - - - * - ** * - * S x 0.25 0.16 0.16 0.18 0.17 0.18 0.17 0.16 0.16 0.08 R 2 0.03 0.03 0.04 0.01 0.04 0.03 0.04 0.03 0.01 0.01 -: Öemli değil, *: P<0.05, **: P<0.01, a, b: Ayı sütuda farklı harfleri taşıya ortalamalar arası farklar öemlidir (P<0.05).
Dereli Fida ve Nazlıgül 34 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri Tablo 3. Gruplarda ortalama yem tüketimi (g yem/hayva/gü) ve yemde yararlama oraı (g yem/düzie yumurta) değerleri. Table 3. Average feed cosumptio (g feed/bird/day) ad feed covertio ratio (g feed/doze eggs) values i groups. Yem Tüketimi Kafes Pozisyo Grupları Yemde Yararlama Oraı Hafta Üst kat Orta kat Alt kat F Üst kat Orta kat Alt kat F 20 21 84.9 21 80.88 21 79.68 1.29-24 21 95.0 21 95.7 21 100.7 1.45-26 21 117.9 21 112.8 21 116.9 0.67-20 5467.7 20 7480.7 21 7156.9 0.29-28 21 126.8 21 130.1 21 124.3 0.56-21 2992.6 21 2614.6 21 2919.3 0.54-30 21 149.1 21 145.7 21 151.8 0.80-21 2818.8 21 2678.5 21 2753.0 0.10-32 21 150.4 21 154.4 21 157.5 0.64-21 2913.3 21 2892.2 21 3156.3 0.32-34 21 145.0 20 147.6 19 160.9 1.24-21 3414.3 20 2941.6 19 3207.9 0.61-36 20 139.2 20 141.3 18 147.0 0.86-20 3022.9 20 3294.7 17 3097.0 0.56-38 18 149.9 20 150.1 18 145.3 0.33-18 3707.5 20 3604.8 18 3282.0 0.59-40 18 134.5 20 145.8 18 144.2 2.07-18 4537.5 20 3710.3 18 3529.2 0.70-42 18 143.2 20 135.1 17 144.4 1.03-17 3553.7 20 3675.1 17 4906.7 1.53-44 18 132.3 20 137.5 17 124.4 1.19-17 3211.2 b 20 3991.4 a 17 3123.1 b 3.29 * Geel 126.7 127.5 128.6 0.23-3547.2 3674.2 3728.8 0.15 - Kafes Yoğuluk Grupları Yem Tüketimi Yemde Yararlama Oraı Hafta Üç tavuk/ Dört tavuk/ Beş tavuk/ F Üç tavuk/ Dört tavuk/ Beş tavuk/ 20 21 83.1 21 81.6 21 81.8 0.24-24 21 96.8 21 96.1 21 98.5 0.24-26 21 116.1 21 115.0 19 115.2 0.03-21 9058.4 19 5048.6 19 6112.7 1.10-28 21 121.9 20 125.9 19 130.8 1.62-21 2574.0 20 2824.3 19 3155.1 1.09-30 21 144.3 17 146.6 15 149.1 0.44-21 2477.4 17 2939.6 15 2866.2 1.03-32 17 158.3 14 148.7 13 158.5 1.85-17 2631.4 14 3093.3 13 3004.5 1.12-34 17 156.6 11 147.7 11 151.1 0.28-21 3414.3 20 2941.6 19 3207.9 0.61-36 14 141.7 10 135.7 7 142.8 0.60-14 3207.2 10 3263.8 7 3163.4 0.02-38 12 150.4 9 148.9 7 139.9 1.26-12 3493.0 9 3988.5 7 3426.1 0.36-40 12 146.3 8 137.6 6 135.3 2.51-12 3363.9 8 3485.6 6 3843.8 0.30-42 12 144.6 8 135.4 6 140.1 0.93-12 3190.3 8 3433.3 6 4778.6 3.29-44 12 138.9 7 128.5 5 136.7 0.77-12 3085.4 b 7 3262.1 b 5 4991.4 a 7.69 ** Geel 125.9 a 119.0 b 120.3 ab 3.03 * 3746.8 3486.9 3836.6 0.27 - : Alt grup sayısı, -: Öemli değil, *: P<0.05, **: P<0.01. a, b: Ayı satırda farklı harfleri taşıya ortalamalar arası farklar öemlidir (P<0.05). F
Dereli Fida ve Nazlıgül 35 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri içi Varyas Aalizi uygulamış olup, gruplar arası farkı öem kotrolü ise Duca testi ile yapılmıştır (Duca, 1955). Bulgular Her üç kafes pozisyo grubuda da e yüksek yumurta verim düzeyie 30 haftalık yaş döemide ulaşıldı (Tablo 1). Araştırmada, e yüksek verim düzeyi üç, dört ve beş tavuk/ sıklık gruplarıda sırasıyla 32. haftada (%74.5), 30. haftada (%69.1) ve 32. haftada (%66.2) elde edildi. Üst ve orta kafes katlarıdaki tavuklarda elde edile yumurtaları alt katta barıdırılalara göre daha ağır (P<0.01) olduğu tespit edildi. Yumurta ağırlığı, geel ortalama değer olarak (28-44 hafta), üç, dört ve beş tavuk/ yoğuluk gruplarıda sırasıyla 51.17, 51.04 ve 50.65 g (P<0.05) olarak saptadı. Yumurta ağırlığı içi 36, 40 ve 42 haftalık yaşlar ile geel ortalama değer bakımıda kafes pozisyou x yoğuluk iteraksiyou öemli olarak elde edildi (Tablo 2). Araştırmada, 20-44 haftalık döemde kafes pozisyou yem tüketimi üzerie etkisi istatistiksel bakımda öemsiz buludu. Geel gülük ortalama yem tüketimi değeri, yoğuluk gruplarıda e düşük dört tavuk/ grubuda, e yüksek ise üç tavuk/ grubuda elde edildi (P<0.05). E düşük yemde yararlama oraı değeri, geel ortalama değer olarak (26-44 hafta), kafes pozisyo gruplarıda üst kat grubuda 3547.2 g yem/düzie yumurta, yoğuluk gruplarıda ise dört tavuk/ grubuda 3486.9 g yem/düzie yumurta olarak elde edildi (Tablo 3). Tartışma ve Souç E yüksek yumurta verimi, pozisyo ve yoğuluk gruplarıda 30-32. haftalık yaşta gerçekleşmiştir. Özdoğa ve Gürca (2006), bu bulguya bezer olarak Deizli tavuklarıda e yüksek verim döemi yaşıı, 34-40 haftalık yaşlarda saptamışlardır. Gruplarda yumurta verimi geel ortalama değer olarak %46.3-52.8 arasıda değişmiştir. Yumurta verimi ve e yüksek verim düzeyie ulaşılma yaşı bakımıda Deizli tavuklarıı ticari yumurtacı geotiplere göre oldukça geri kaldığı söyleebilir (Obaşılar, 2003; Yeer, 2004). Bu durum ırk üzeride ıslah çalışmalarıı yapılmamış olmasıda kayaklamaktadır. Obaşılar (2003), Obaşılar ve Aksoy (2005), Özdoğa ve ark. (2007), Nazlıgül ve ark. (1995) çalışma soucua paralel olarak, kafes pozisyouu yumurta verimie etkisii istatistiksel alamda öemsiz bulmuşlardır. Bu bulgu ile üitede ışıkladırmaı, havaladırmaı ve temizlik işlemlerii yeterli olması edeiyle kafes pozisyouu üite içi koşullarda olumsuz etkilemediği düşüülebilir. İcelee haftalarda, yumurta verimi bakımıda yoğuluk grupları arasıdaki farklılığı istatistiksel açıda öemsiz çıkması soucua bezer çok sayıda araştırma (İşca ve ark., 1998; Kum ve Kocaoğlu, 2006; Şimşek ve Kılıç, 2006; Şahi ve ark., 2007; Bishop, 2009) bulumaktadır. Bu bulguya dayaarak, Deizli tavuklarıı yumurta verimi bakımıda tavuk başıa 393.6 cm 2 taba alaı sağlaa beş tavuk/kafes yoğuluğuda yetiştirilebileceği söyleebilir. Acak tavuk başıa 656.0 cm 2 ve 492.0 cm 2 kafes taba alaı sağlaa üç tavuk/ ve dört tavuk/ yoğuluk gruplarıı istatistik öemde olmasa da daha iyi verim performası göstermesi edeiyle ve refah açısıda da düşüülerek kafes taba alaıı 492.0-656.0 cm 2 arasıda plalamasıı daha doğru bir yaklaşım olacağı söyleebilir. Araştırma souda, kafes yoğuluğuu artması ile yumurta verimii azalması soucua bezer çalışma bulguları söz kousudur (Obaşılar, 2003; Yeer, 2004; Beyi ve ark., 2006; Sarıca ve ark., 2008; Obaşılar ve ark., 2009). Bu duruma, tavuk başıa düşe yemlik uzuluğuu azalması ve tavukları yem yeme, yemliğe yöelme sırasıda saldırga davraış sergilemesi soucu strese girmeleri etkili olmuş olabilir. Kafes pozisyo gruplarıda, 28-44 haftalık yaş döemide, ortalama yumurta ağırlığı üst ve orta kafes katlarıda alt kata göre daha yüksek bulumuştur (P<0.01). Bu durum, bezer yaklaşımla yürütüle bazı araştırma souçları ile paralellik göstermektedir (Obaşılar, 2003; Obaşılar ve Aksoy, 2005). Yumurta ağırlığı ile yumurta verimi arasıda egatif bir ilişki buluduğuda, ağırlık ortalamasıı üst kat kafes pozisyo grubuda daha yüksek çıkmasıda, bu grupta yumurta verimii istatistiksel öemde olmasa da diğer gruplara göre daha düşük olarak gerçekleşmesii bir dereceye kadar etkili olmuş olabileceği söyleebilir. Araştırmada, 28-44 haftalık döem ortalama yumurta ağırlığı değerledirildiğide, e düşük yumurta ağırlığı değeri (50.65 g), kafeste e fazla yoğulukta tavuk bulua grupta saptamıştır (P<0.05). Çalışmada elde edile bu souç bezer yaklaşımla yürütüle birçok araştırma bulgusu (Obaşılar, 2003; Sohail ve ark., 2004; Obaşılar ve Aksoy, 2005; Beyi ve ark., 2006; Obaşılar ve ark., 2009) ile uyumludur. Bu bulgu, birim alada hayva sayısıı fazlalığıa bağlı olarak stresi olası artması ile, besi maddeleri ile alıa eerjii bir kısmıı verim yerie streste kurtulmak içi harcamış olmasıı düşüdürmektedir. Pozisyo ve yoğuluk iteraksiyolarıı öemli (P<0.05) buluması, yetiştirmelerde her iki faktörü de değerledirilmesii gerektiğii ortaya koymaktadır. Buu yaısıra, kafes gözüe dört tavuk koula grupta tavuk başıa sağlamış ola 492.0 cm 2 kafes taba alaıda daha az ala kullaılması durumuda, yumurta ağırlığıı olumsuz etkileebileceği düşüülebilir. Deizli tavuklarıda yürütüle bu çalışmada, pozisyo ve yoğuluk gruplarıda geel ortalama olarak e düşük ve e yüksek yem tüketimi 119.0 ve 128.6 g yem/tavuk, yemde yararlama oraı ise 3486.9 ve 3836.6 g yem/ düzie yumurta değerleride saptamıştır. Bezer yaklaşımla yürütüle bazı çalışma bulgularıa göre de Deizli ırkıı yem tüketimi ve yemde yararlama oraı özellikleri bakımıda ticari yumurtacı geotiplere göre
Dereli Fida ve Nazlıgül 36 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri yetersiz olduğu görülmektedir (Kum ve Kocaoğlu, 2006; Obaşılar ve ark., 2009). Kafes pozisyou geel değerledirme olarak yem tüketimi ve yemde yararlama oraıa etkisi istatistiksel bakımda öemsiz bulumuştur. Hayvalarda verim özelliklerie etkili olabile ışık, havaladırma gibi barıak içi faktörleri yeterice sağlamış olmasıı bu öemsizlikte payıı olduğu söyleebilir. Araştırmada, 20-44 haftalık yaş döemide yoğuluk gruplarıda e yüksek gülük yem tüketimi üç tavuk/ (125.9 g) grubuda saptamıştır. Bu souç, birçok araştırma bulgusu (İpek ve ark., 2002; Sohail ve ark., 2004; Beyi ve ark., 2006; Nahasho ve ark., 2006; Obaşılar ve ark., 2009) ile uyumludur. Bulua souçta, birim alada hayva sayısıı artması soucu, tavuk başıa düşe yemlik uzuluğuu azalmasıı, ırkı saldırga yapısı gereği hiyerarşik yapıı daha keski olarak belirgileşmesii ve stres düzeyii artmasıı etkili olduğu söyleebilir. Tüm haftalarda yoğuluğu yemde yararlama oraı üzerie etkisi istatistiksel olarak öemsiz bulumuştur. Souçlar, birçok araştırma (Aderso ve ark., 2004; Kum ve Kocaoğlu, 2006; Şimşek ve Kılıç, 2006; Bishop, 2009) ile uyum içidedir. Uygulaa kafes yoğuluklarıda yemde yararlama oraı bakımıda olumsuzluk gözlemede Deizli tavukları barıdırılabilse de beş tavuk/ yoğuluk grubuda yem alımıı ve bua bağlı yumurta verimii olumsuz etkileebileceği, kaibalizmi gelişme ihtimali ve hayva sağlığı ile refahı açısıda daha düşük yoğuluklarda yetiştiriciliğii yapılmasıı daha doğru bir yaklaşım olacağı düşüülebilir. Kafes katları geelde verim özelliklerii öemli düzeyde olumsuz etkilememiştir. Kümeste ışık, havaladırma, temizlik işlemlerii gerektiği gibi sağlaması durumuda ilgili faktörü verimleri olumsuz şekilde etkilemesii e aza idirilebileceği ifade edilebilir. Tavuk başıa düşe kafes taba alaıı 656.0 cm 2 de 492.0 cm 2 ve 393.6 cm 2 ye azaltılmasıı yumurta verimi, yumurta ağırlığı ve yem tüketimii olumsuz yöde etkilediği tespit edilmiştir. Bu edele Deizli tavuklarıa hırçı mizaçları da düşüülerek verimleri ormal düzeyde seyretmesi bakımıda hayva başıa 492.0-656.0 cm 2 arasıda kafes taba alaıı sağlaması ve de e fazla dört tavuğu barıdırılmasıı doğru bir yaklaşım olacağı söyleebilir. Teşekkür Bu makale Ada Mederes Üiversitesi BAP tarafıda desteklemiş ola SAE-08023 o lu doktora tez projeside hazırlamıştır. Kayaklar Aksoy FT, Ertuğrul O, Nazlıgül A ve Yılmaz S (1996). Deizli tavuklarıı ka grupları ve ka grubu allelleri üzeride bir araştırma. III. Uluslararası Tavukçuluk ve Tavuk Hastalıkları Sempozyumu, 3-5 Ekim 1996, Maisa, s: 43. Alta Ö, Alta A, Özka S, Özka K, Akbaş Y ad Ayha V (2002). Effects of cage desity o the performace of layig hes durig high summer temperatures. Turkish Joural of Veteriary ad Aimal Scieces, 26, 695-700. Aderso KE, Davis GS, Jekis PK ad Carroll AS (2004). Effects of bird age, desity ad molt o behavioral profiles of two commercial layer strais i cages. Poultry Sciece, 83, 15-23. Aderso KE, Havestei GB ad Brake J (1995). Effects of strai ad rearig dietary regimes o Brow-egg pulled growth ad strai, rearig dietary regimes, desity ad feeder space effects o subsequet layig performace. Poultry Sciece, 74, 1079-1092. Bell DD (2002). Cage magemet for layers. I: Commercial Chicke Meat ad Egg Productio, 5th Edit., DD Bell ad Jr WD Weaver (Eds.), Norwell MA: Kluwer Academic Publishers, pp. 1007-1040. Beyi K, Norris D ad Tsatsiyae PM (2006). Effects of stockig desity ad group size o the performace of white ad brow Hylie layers i semi-arid coditio. Tropical Aimal Health ad Productio, 38, 619-624. Bishop RJ (2009). Cage desity effects o productio ad welfare of layers. A report for the Rural Idustries Research ad Developmet Corporatio, http://www.rirdc.gov.au/reports/eggs/daw-4e.doc, Erişim tarihi: 10.04.2009. Duca DB (1955). Multiple Rage ad Multiple F Tests. I: Biometrics, 11, 1-42. Harvey WR (1987). User s guide for LSMLMWPC-1 versiyo mixed model least-squares ad maximum likelihood computer program. Ohio Uiv. Columbus, Mimeo. Hemsworth PH ad Barett JL (1989). Relatioships betwee fear of humas, productivity ad cage positio of layig hes. British Poultry Sciece, 30, 505-518. İpek A, Şaha Ü ve Yılmaz B (2002). Kafes koumu ve grup büyüklüğüü yumurta verim ve kalite özelliklerie etkisi. Tavukçuluk Araştırma Dergisi, 4, 8-12. İşca Mİ, Teki ME ve İal S (1998). Yumurta tavuklarıı kafeslerde farklı yerleşim sıklığıda performasları. Hayvacılık Araştırma Dergisi, 8 (1-2): 111-114. Kapla G (2004). Bir Deizli tavuk sürüsüde telek çıkarma özellikleri ile ilgili bir araştırma. Doktora Tezi, Akara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Akara. Kum E ad Kocaoğlu GB (2006). The effect of orgaic acid supplemetatio o performace of layig hes reared at stadard or high cage desity. Joural of Health Sciece, 15 (2): 99-106. Nahasho SN, Adefope NA, Ameyeu A ad Wright D (2006). Layig performace of Pearl Guiea Fowl Hes as affected by cagig desity. Poultry Sciece, 85, 1682-1689. Nazlıgül A, Ertuğrul O, Orma M ad Aksoy FT (1995). Some productio characteristics of layers from differet geetic origi (Gallus domesticus) ad effects of differet cage positio o egg productio ad egg weight traits. Turkish Joural of Veteriary ad Aimal Scieces, 19, 339-347. Obaşılar EE (2003). Farklı kafes pozisyou ve sıklığı koşullarıda barıdırıla ticari yumurtacı tavukları bazı stres parametreleri ve bağışıklık gücü yöüde karşılaştırılması. Doktora Tezi, Akara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Akara. Obaşılar EE ve Aksoy FT (2005). Stress parameters ad immue respose of layers uder differet cage floor ad desity coditios. Livestock Productio Sciece, 95, 255-263. Obaşılar EE, Demirtaş SE, Kahrama Z, Karademir E ad Demir S (2009). The ifluece of differet beak trimmig age o performace, H-L ratio ad atibody productio to SRBC i layig hes. Tropical Aimal Health ad Productio, 41 (2): 221-227.
Dereli Fida ve Nazlıgül 37 Deizli Irkı Tavuklarda Bazı Verim Özellikleri Özdamar K (2004). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Aalizi, 3. Baskı, Kaa Kitabevi, Eskişehir. Özdoğa N ve Gürca İS (2006). Deizli ve Gerze yerli tavuk ırklarıda yumurta verimie ait bazı özellikler. Lalaha Hayvacılık Araştırma Estitüsü Dergisi, 46 (2): 13-21. Özdoğa N, Gürca İS ve Bilge A (2007). Deizli ve Gerze yerli tavuklarıda yumurta ağırlığı ve yumurta ağırlığıı tekrarlama derecesi. Lalaha Hayvacılık Araştırma Estitüsü Dergisi, 47 (1): 21-28. Rolad Sr DA, Bryat M, Rolad AL ad Self J (1997). Performace ad profits of commercial leghors as iflueced by cage row positio. Joural of Applied Poultry Research, 6, 284-289. Sarıca M, Boğa S ad Yamak US (2008). The effects of space allowace o egg yield, egg quality ad plumage coditio of layig hes i battery cages. Czech Joural of Aimal Sciece, 53 (8): 346 353. Sohail SS, Bryat MM ad Rolad DA (2004). Effect of reducig cage desity o performace ad ecoomics af secod-cycle (force rested) commercial leghors. Joural of Applied Poultry Research, 13, 401-405. Şahi S, Macit M, Esebua N ad Karaca H (2007). Effect of cage desity o performace ad quality traits of layers. Joural of Applied Poultry Research, 31 (1): 37-39. Şimşek E ad Kılıç İ (2006). Buildig evirotmet ad iteractio of populatio desity ad their relatioship to layer performace. Iteratioal Joural of Poultry Scieces, 5 (9): 856-862. Yeer T (2004). Kafes koumu ve yerleşim sıklığıı Deizli ırkı bir sürüde ve ticari bir yumurtacı sürüde bazı özelliklere etkileri. Doktora Tezi, Akara Üiversitesi Sağlık Bilimleri Estitüsü, Akara.