C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 137 CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ FAKÜLTELERİNİN PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ Azz KUTLAR, Aslan GÜLCÜ ve Yalçın KARAGÖZ ÖZET Bu çalışmada Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez Faültesnn Ver Zarflama Analz (VZA) le performans değerlendrmes yapılmıştır. Analzde sabt getrl ve grd yönelml CCR ve ölçeğe göre değşen getrl BCC model ullanılmıştır. Yapılan analz sonucunda Tıp, Dş Hemlğ,Güzel Sanatlar le İlahyat Faültesnn seçlen grd ve çıtılar çerçevesnde, dğer faültelere göre, vermll sorlarının daha düşü olduğu tespt edlmştr. Anahtar Kelmler: Cumhuryet Ünverstes, Ver Zarflama Analz,VZA, Vermll. ABSTRACT The Performence Assessment of Dfferent Facultes of Cumhuryet Unversty In ths paper, a data envelopment analyss (DEA) s used to estmate the performonce of eght facultes acceptng students, of Cumhuryet Unversty. The analytcal technque employed, s an nput orented CCR model wth constant rates of return; and output orented BBC model wth varable returns to scale. The results show that, as regards the selected nputs and outputs, the effcency scores of the Medcal Scool, the facultes of Dentstry, Fne Arts and Theology are lower than the other facultes of the Unversty. Key Words: Cumhuryet Unversty, Data Envelopment Analyss (DEA), Effcency. 1.GİRİŞ 1974 yılında urulan Cumhuryet Ünverstes, başlangıçta Tıp Faültes ve Fen Edebyat Faültelernden bareten, bugün ünverste bünyesnde, lçelerde ve merezde yer alma oşuluyla, 9 faültes, 12 mesle yüse oulu, 3 yüseoulu ve lgl ensttüler bulunmatadır. Cumhuryet Ünverstes 2004 yılı tbaryle 7743 aded yüse oullarda, 10586 aded faültelerde olma üzere toplam 18329 adet öğrencye eğtm-öğretm hzmet sağlamatadır. Bununla brlte toplam 1267 adet aadem personel ve 1061 adet dar personel ünverste bünyesnde görev yapmatadır. Ünverste bünyesnde bulunan faültelerden Eğtm Faültes, Mühendsl Faültes, İtsad ve İdar Blmler Faültes ve Fen-Edebyat Faültes hem örgün öğretm hem de nc öğretm olara hzmet vermetedr. Prof. Dr., Cumhuryet Ünverstes, İİBF, İtsat Bölümü Yrd. Doç. Dr., Atatür Ünverstes, Eğtm Faültes Yrd. Doç. Dr., Abant İzzet Baysal Ünverstes, Bolu MYO
138 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Dğer açıdan, faültelere ayıtlı öğrenc sayısı tüm ünverste öğrencsnn yüzde 58 oranına arşılı gelmetedr. Faülteler bazında yüzdel dağılımda se yüzde 6,6 oranında Tıp Faültes öğrencs; yüzde 2 oranında İlahyat Faültes öğrencs, yüzde 1.4 oranında Dş Hemlğ Faültes öğrencs, yüzde 1,7 oranında Güzel Sanatlar Faültes öğrencs, brnc ve nc öğretm toplam öğrenc sayısı göz önüne alınara yüzde 25 oranında Fen-Edebyat Faültes öğrencs, yüzde 24 oranında Mühendsl Faültes öğrencs, yüzde 19,6 oranında İtsad ve İdar Blmler Faültes öğrencs, yüzde 19,3 oranında Eğtm Faültes öğrencs bulunmatadır. Yen urulan Ten Eğtm Faültesnde se eğtm-öğretm henüz başlamamıştır. Ayrıca ünverste bünyesnde retörlüğe bağlı olara, Atatür İleler Araştırma ve Uygulama Merez, Çevre Sorunları Araştırma Merez, Follor Araştırma Merez, Sağlı Hzmetler Uygulama ve Araştırma Merez (Hastane), Kangal Köpeğ Araştırma ve Yetştrme Merez yer almatadır. Bu çalışmada Cumhuryet Ünverstesnn 2000-2004 yılları arasında öğrenc alan sez faültesnn performans değerlendrmes ver zarflama analz(vza) tenler le yapmatadır. Bu nedenle faültelern vermllğ, sabt zamanın dışına taşınmış vermll, faülteler arasında eş zamanlı yapıldığı gb, zaman boyutu çersnde ısmen dnam br şelde de ele alınmıştır. Ayrıca, br dönem çersnde stat olara bütün faültelern performansı ölçüleblmş ve aynı sabt zaman dlm çersnde bu faültelern vermllğ end aralarında arşılaştırılablmştr. Faülteler arar veren brmler (KVB) olara ele alınıren, grd ve çıtılar değş modellere göre değş sayıda analzde yer almatadır. Ver zarflama analznn en ço blnen CCR ve BCC şelnde tanımlanan modeller ayrı ayrı ullanılmıştır. Dünyada Ver Zarflama Analznn özellle hastane, bana ve eğtm urumlarına çoça uygulandığı görülmetedr. Ülemzde değş setörlere at VZA tenler ullanılıren eğtm setörü le lgl VZA uygulamalı dotora çalışmalarına (Yeşlyurt,2003) rastlanmatadır. Uluslararası çalışmalarda eğtm urumları le lgl VZA uygulamalarının orta öğretm urumlarına yönel olara (Soterıou et al,1998) öğrenclern performansı ölçülmüş veya oulların etnlğ üzernde yorumlar (Ruggero,2003) yapılmıştır. Yüse öğretm urumları le lgl çalışmalarda örneğn, Avustralya le lgl Abbott and Doucoulagos(2001) ve Avran(1999) devletn desteledğ ünverstelerde eğtmn performansını ele alınmatadır. Ayrıca Ameran Ünversteler le lgl çalışmalara örne olara Dunbar and Lews(1995), ullanılan grd ve çıtılarla lgl Kng(1997), Japon Ünversteler le lgl Hashmoto and Cohn(1997) un çalışmaları sayılablr. Çalışma üç ana başlıtan oluşmatadır. Brnc bölümde performans analz ele alınara, performans ve performansın tanımı ve ölçümü ele alınmatadır. İnc bölümde, performans ölçüm tenlernden olan ver zarflama analz yer alamatdır. Ayrıca ver zarflama analznn teor temeller ve gerel matematsel denlemlerne yer verlmştr. Üçüncü bölümde Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez faültesnn son beş yıllı ver zarflama analzne göre performanslarının ölçümü yapılmıştır.
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 139 Çalışmada Tıp Faültes, Dş Hemlğ Faültes, Fen-Edebyat Faültes, Mühendsl Faültes, İtsad ve İdar Blmler Faültes, İlahyat Faültes, Eğtm Faültes, Güzel Sanatlar Faültes arar veren brmler (KVB) olara modellerde yer almatadırlar. Grd olara aadem personel, dar personel, personel gderler, yollular, hzmet alımları, tüetm malzemes ve yüz ölçüm ullanılmıştır. Çıtı olara; ayıtlı öğrenc sayısı, öğrenc harçları, projeler, lsans üstü öğrenc sayısı ele alınmıştır. Farlı grd ve çıtı bleşmler ullanılara değş CCR ve BCC modellerne at uygulamalar gelştrlmştr. Sonuç ısmında Cumhuryet Ünverstesnn lgl faültelernn performans değerlendrlmes yapılara çalışma sonuçlandırılmıştır. 2.TEORİK ÇERÇEVE Teor çerçeve altında Performans ve vermll avramalarına yer verlren, nc alt başlıta Performans ölçüm tenlernde Ver Zarflama Analz ele alınmatadır. 2.1. Performans ve Vermll Breysel ve toplumsal yaşamın hemen hemen bütün alanlarını apsayan performansın, orta br tanımına rastlanılmaz. Anca Tür Dl ve Tarh Kurumu, performansı başarım olara tanımlamatadır. Performans, br ş yapan breyn veya grubun o şle amaçlanan hedefe yönel olara, nereye varabldğ, ney sağlayabldğnn fadesdr. Performansın tanımlanmasında nerede olduğumuz, ne adar y olabldğmz ve nerede olmamız geretğ soruları yer almatadır. Endüstr devrmnn başlangıcında bu boyutlar âr malyet olara belrgnleşren, daha sonra dönemlerde ar malyet performans üçgen bçmne dönüşmüş, gdere bu üçgene alte ve müşter doyumu elenmştr. Son dönemlerde bu sınıflandırmaya çalışanların davranışı, pazar durumu, ürün lderlğ, amu sorumluluğu gb daha yen boyutlar atılmıştır. (Aal, 2000: 15). Çağdaş İtsat blmnn öncüler sayılan Fzyoratlara adar uzanan vermll avramı, br üretm ya da hzmet brmnn ürettğ çıtı le bu çıtıyı üretme çn ullanılan grd arasında lş anlamına gelmetedr. Yan vermll, çeştl mal ve hzmetlern üretmnde ullanılan aynaların etn ullanımıdır. Drucer e göre se (1997: 59); Bugün dünden y, yarın bugünden daha y olmalıdır ı savunan br nançtır. Eonom ve sosyal yaşamın sürel değşen oşullara uyarlanmasıdır, yen tenler ve yöntemler uygulama çabasıdır, nsanın gelşmesn savunmatır. Bugünü anlamına 20. yüzyılın başlarında ulaşan vermll, çıtı le bu çıtıyı üretme çn ullanılan grd arasında orana denlmştr: Ç t ι ι Vermll =, Grd şelnde fade edlr (Proopeno, 2001: 3).
140 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Eonomstlere göre vermll; ten vermll ve tahss vermll olara ye ayrılmatadır. a) Ten Vermll: Aynı şartlar altında, br dz grdden en yüse düzeyde çıtı üretlmes veya aynı çıtının daha az grd le elde edlmes olara tanımlanablr (Özcan, 1992: 29). b) Tahss Vermllğ: Whte ve Özcan a (1996: 298).göre tahss vermllğ; Grd malyetlern göz önünde bulundurara, belrl çıtıların sağlanmasında, en uygun grd bleşmn seçme başarısı olara tanımlanmatadır. Farlı olara vermll sonuçlarla, bu sonucu elde etme çn harcanan zaman arasında lş olara da tanımlanablr. Vermll, performansla bazen arıştırılsa ble, ondan hayl farlı br avramdır. Br anlamda vermll, br organzasyon tarafından üretlen mal ve hzmetlern etenl ve etll ölçümlerdr. Performans se, gerçeleşen başarı veya belrl amaçları, hedefler, ödev ve sorumluluları yerne getreblmede potansyel yetene, apaste ve becerler tam ullanablmetr. 2.2. Parametresz Yöntem: Ver Zarflama Analz (VZA) Performansı ölçen tenler üç başlı altında toplanablr. Özellle muhasebe ve fnans alanında şletmelern fnansal yapılarını bell br sıra düzenne göre oranlamayı temel alan oran analz, geçmşn verlern ullanara geleceğ tahmn etmey amaçlayan parametr yöntemlerden oluşan regresyon analz ve son yıllarda ullanımı gdere yaygınlaşan parametr olmayan (non-parametrc) ver zarflama analz (data envelopment analyss) tenler ullanılmatadır. Burada l syle lgl ısa açılamalar yaptıtan sonra esas ampr değerlendrmelere geçlecetr. Ver Zarflama Analz son yıllarda gere amu gere özel setöre etnl ölçüm tenler çnde en yaygın olara ullanılmatadır. Ver Zarflama Analz nn geçmş, Edwardo Rhodes n Cornege Mellon Ünverstes nde çalışmaları le başlamıştır. Analz, Program Follow Thorough a atılan ve atılmayan oul gruplarının performansını arşılaştırmatadır (Charnes et al. 1994). Burada 70 tane oulun görel ten vermllğn fyatları göz ardı edere çolu grd ve çıtılarla tahmn steğ, CCR (Charnes, Cooper, Rhodes) model olara blnen VZA oransal denlemn doğurmuştur. VZA le lgl l maale Journal of Operatons Research de 1978 de yayınlanmıştır (Charnes et al 1994). Blnen bu CCR model, ölçeğe göre sabt getr varsayımı altında uygulanmatadır. Daha sonra Baner n ve Baner, Charnes ve Cooper ın çalışmalarında ölçeğe göre değşen getr durumunu fade eden BCC model ortaya çımıştır. CCR ve BCC modellernn her br çn grdye ve çıtıya yönel olma üzere ayrı şelde uygulanmatadırlar. Böylece VZA, vermszl aynalarının yanı sıra vermszl türlern açılayaca onuma getrlmştr (Yolalan, 1993:14). Ayrıca Charnes, Cooper, Golany, Seford ve Stutz tarafından ortaya atılan toplamsal model ve çarpımsal model adı altında yen modeller gelştrlmştr. Son
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 141 dönemlerde ategor değşenlern de VZA model le değerlendrlmes yönünde çabaları söz onusudur(baner ve Morey 1986:1315-1332). VZA başlangıçta ar amaçlı olmayan, amu setörü gb uruluşların arşılaştırmalı vermlllernn ölçülmesn amaçlamışen, sonraları ar amaçlı üretm ve hzmet setörlernde de yaygın br şelde ullanılmıştır. Günlü hayatta VZA yöntemnn başlıca ullanım alanları; (Spah 1998:32-33 );Tıp (Hastaneler ve dotorlar), Eğtm (ortaöğretm ve ünversteler), Üretm, İşletmeler, Fast Food Loantaları, Toptancı Mağazaları, Banacılı, Slahlı Kuvvetler (personel araştırması, hava taşıtları baımı), Sporlar, Uzay çalışmaları vb. Ver Zarflama Analz (Data Envelopment Analyss), doğrusal programlama teorsnn lelerne dayanan arar veren brmlern (KVB,Decson Mang Unts) nsp vermllğn tahmn etme çn tasarlanmış parametresz br yöntemdr. VZA nın temelnde benzer KVB arasında, gözlenen grd ve çıtılar esas alınara, arşılaştırmalı ten vermlller değerlendrlmesdr(norman ve Stoer 1991:85-87). 2.2.1.VZA nın İfades Toplam fatör vermllğ yada çıtıların grdlere oranından elde edlen bast vermll formülü aşağıda gbdr; Vermll = Çıtıların ağırlılı toplamı Grdlern ağırlılı toplamı Belrl br brmn vermllğ se, v y 1 w x 1 j 1 1 j + v y 2 + w x 2 2 j 2 j +... +... şelnde br matematsel fadeyle gösterldğnde burada, v 1 = brnc çıtı ağırlığı y 1j = j brmden elde edlen l çıtı w 1 = brnc grd ağırlığı x 1j = j brm tarafından tüetlen l grd VZA modeln açılamanın en y yollarından br toplam fatör vermllğdr. Yuarıda te br KVB nn vermllğn hesaplama çn ullandığımız formül, aynı zamanda toplam fatör vermllğn hesaplama çn te br oran le özetleyen formüldür.
142 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Br KVB nn x, =1,2,...,m grdlerden, y, =1,2,...,t çıtılarını ürettğn varsayarsa, değşenler üzernde uygun ağırlılar (v = 1, t; w = 1,...,m) yoluyla denlemn özet aşağıda şelde yazablrz: (1) t = 1 m = 1 v w y x Kesrl program toplam fatör vermllğ oranından yola çımatadır. Bu program VZA nın avramsal model olara düşünülmel, doğrusal programlama se vermll hesaplaması çn ullanılan prat br yöntem ntelğndedr. Ağırlıların doğrusal programlama aracılığıyla belrlenmesnde ısıt söz onusudur; Brncs, ağırlıların poztf olma zorunluluğu; ncs se, modelde KVB çn ağırlılı çıtıların ağırlılı grdlere oranının brden büyü olmamasıdır. Ağırlılar bazen sanal transformasyon veya sanal çarpanlar olara tanımlanır ve bunların eonom anlamı bulunmamatadır. VZA, bu oranda gözlenen grdler (x ) le çıtıları (y ) ver olara alır, bu grd ve çıtılar çn p arar brmnn performansını benzerlernn performanslarına göre masmze eden ağırlılar seçmetedr; Max. v w t = 1 m = 1 v w y x p p Z tane brden üçü eşttr ısıtı altında; t m 0 v y c = 1 = 1 w x c 1 (2) c = 1,...p,...,Z v, w > 0 tüm grd ve çıtılar çn.
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 143 Modelde v ve w, grd ve çıtı ağırlılarını göstermetedr. Modeln esas çözümü, p, adar KVB çn elde edlen br vermll değer ve bu değere ulaşma çn gerel ağırlılar sepetn verr. Kesrl programın yuarıda denlem Charnes, Cooper ve Rhodes (1978,1979) un çalışmalarından derlenmştr. Denlem, her arar brm çn ayrı ayrı hesaplama yapara Z adet KVB sayısı adar ağırlı ümes elde etmetedr. Amaç fonsyonunda ağırlılar, brmn vermll değern ( 1) ısıtı altında masmze etmetedr. Denlem aracılığıyla hesaplanan performansın 1.00 olması gözlemlenen le potansyel performansın çaıştığı anlamı çıar. Bu durumda her KVB nn en y durumu meydana getrdğ veya en y durumda olduğu anlaşılır. Gözlemlenen performansı potansyel performansın altında olan br KVB nn 1 den düşü br vermll değer olur. 2.2.2. Prmal ve Dual Modeller Kesrl denlem, doğrusal ve onves olma şartlarını arşılamadığı durumda vermll değern hesaplamada ullanılmaz. Charnes and Cooper:(1962, 181-185), bu esrl denlem doğrusal br programa dönüştüreblme çn br transformasyon ullanmışlardır. Transformasyonda esrl fonsyonda amaç fonsyonunun paydası 1 e eştlenr. t Mas. vw v yp (3) = 1 Kısıtlayıcılar: t m = 1 v v, w >0 m = 1 y c = 1 w bütün ve lar çn. w x c = 1 x c c = 1,...,p,...,Z Bu grupta l denlem doğrusal olup, grdlern ağırlılı toplamını 1 le ısıtlar ve v, w çn uygun değerler seçere p KVB nn ağırlılı çıtı toplamını masmze eder ve vermll değer 1 aşamaz. Başa br doğrusal program p KVB çn ağırlılı grdler mnmze edlere ve ağırlılı çıtılar 1 e eştlenere elde edlr;
144 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Mn Kısıtlayıcılar: m = 1 t = 1 m. v w w x (4) w v x y c c = 1 t = 1 v p y c c = 1,...,p,...,Z v, w >0 tüm ve lar çn. VZA da poztf ısıtı Charnes, Cooper ve Rhodes (1979) tarafından modele onulmuştur. w > ε, =1,...,m v > ε, t=1,...,t = 1 6 ε, non-archmedean sabt olara blnen ve 10 cvarında, hmal edleblr br değerdr. Yuarıda aynı verler ullanara orta br doğrusal program formüle etme mümündür;(3) ve (4) nolu formüller doğrusal programlardır. Vermllğn hesaplanmasında (3) ve (4) sayılı denlemlern dual ullanır. (3) numaralı denlemn dual, gerçe vermll sınırının doğrusal parçalı yalaştığını, m grdnn mtarlarını, t çıtı mtar düzeyn arşılama çn mnmze eder; m t Mn. λ chp ε s + s (3 dual) = 1 = 1 Kısıtlayıcılar: x y p p Z. h p s = xcλ c =1,...,m Z c= 1 c= 1. s = ycλ c =1,...,t λ 0 c = 1,...,p,...,Z s s c 0 0 =1,...m (grd ayla değşenler)
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 145 = 1,...,t (çıtı ayla değşenler) Yuarıda ullanılan h p ısıtsız en, ε hmal edleblr br sabttr. Dual programda p KVB nn vermll şartı; h =1 ve s s = 0 p = bçmnde olmalıdır. Dual program, grd ve çıtı üzernde ağırlılar yerne KVB üzernde ağırlıları ( λ c ) hesaplanır. Dual programda ağırlılar sıfıra eşt veya sıfırdan büyü olmalıdır. Dual program grd ve çıtılar üzernde (m+t) ısıt sayısı, Z tane KVB üzernde Z tane ısıt taşıyan programa, hesaplama olaylığı nedenyle terch edlmetedr; m t Mas. S λ c f p + ε s + s (4 dual) = 1 = 1 Kısıtlayıcılar: f x s s p p y p s + s = Z = c= 1 Z c= 1 0, = 1,..., t c λ y =1,...,t c λ 0, c = 1,..., p,..., Z c 0, = 1,..., m c c λ x =1,...,m Burada f p ısıtsızdır. ( Charnes et al,1998:26-42; Cooper, 2000:43; Uysal, 2003: 55-59) 3.AMPİRİK BULGULAR Bu çalışmada Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez faültesnn aynı grd ve çıtılar ullanılara vermlller ölçülmeye çalışılmıştır. Ver Zarflama Analz ullanılara yapılan çalışmada, bu analzn çoça blnen CCR ve BCC modeller ullanılmatadır. Ver zarflama analznde elde edlen vermll bast şelde çıtıların grdlere oranı şelnde fade edlmetedr. Daha öncede belrtldğ gb bu oran, bre (1.00) eşt veya brden üçü olma zorundadır. Veya yüzde olara fade edlme stenr se, yüz ve altı değer alma zorundadır. Böyle br durumda sonuçlar yüzü(100) geçemez. Br veya 100 değern aşamayan durumda arar veren brmn verml çalışmadığı varsayılmatadır.
146 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Buna arşın br veya yüzde olara fade edlen durumda 100 brmne eşt olduğu durumda arar veren brmn etn çalıştığı anlamı çıar. Çalışmada ullanılan CCR ve BCC modeller çn tür fonsyon bçm ullanılıren, vermll çn yne tür yönelm esas alınmıştır. CCR model çn verml sürecnde ullanılan fonsyon, ölçeğe göre sabt getrldr. Buna arşın BCC model çn ölçeğe göre değşen getrl durum esas alınmatadır. Bunlardan brncs bell br çıtıyı elde etme çn grdler mnmze etme şelnde gerçeleştrlen analze grd yönelml, bell br grd le çıtı masmze edlme stenen uygulamaya da çıtı yönelml uygulama denlmetedr. Bu çalışmada CCR model grd yönelml ve ölçeğe göre sabt getrl üretm fonsyonu temel alınmıştır. Buna arşın BCC model çn çıtı yönelml ve ölçeğe göre sabt getrl fonsyon esas alınmıştır. Ölçeğe göre değşen getrl fonsyon ullanıldığında, bu fonsyonun doğası gereğ, çıtının eğlm sonuca yansır. Vermll soru le brlte üretm sürecnn azalan veya artan olduğu da ortaya onulmatadır. VZA analz çn Frontler Analyst ve EMS programları le tablolar çn br eonometr programdan stfade edlmştr. 3.1.Değş Modeller Çerçevesnde Ver Zarflama Analz Çalışmanın esasını Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez faültesnn 2000-2004 dönemnde vermll sorları oluşturmatadır. Yuarıda dönemn seçlmesnn neden; 2000 önces yıllar çn gerel verlern elde edlmemesnden aynalanmatadır. Bütün çabalara rağmen, Ünverstenn daha önce yıllara at sağlılı blglerne ulaşılamamıştır. Analzde, faülteler arar veren brmler (veya decson mang unts,dmu) (KVB) olara yer alıren eğtm sürecnde ullanılan personel ve personel gderler, ullanım alanı grd olara, ayıtlı öğrencler ve öğrenc harçları çıtı olara ullanılmatadır. Güzel Sanatlar Faültes 2000 yılında öğrenc almadığı çn bu yıla at analzler sadece yed faülteye at, dğer yıllara at analzlerde se sez faülte esas alınmıştır. Ver zarflama analznn üç farlı model ullanılara yapılan çalışmada arar veren brmler le modellerde ullanılan grd ve çıtıların br döümü ve ısaltmalar aşağıda verlmetedr. Başlıca ver zarflama analznde en ço ullanılan CCR ve BCC modeller brlte ullanılmatadır. Karar Veren Brmler ( KVB) TIP Faültes Dş Hemlğ Faültes Fen-Edebyat Faültes Mühendsl Faültes Eğtm Faültes İtsad ve İdar Blmler Faültes Güzel Sanatlar Faültes İlahyat Faültes Kısaltma TIP DİŞ FEN-ED MUHEN EGITIM IIBF GUZEL SAN ILAHIYAT
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 147 Modellerde ullanılan ve vermllğ belrleyen en temel değşenler aşağıda şeldedr. Grd ve çıtılar bütün modeller çn ullanılmamıştır. Bu değşenlern etnlğn ölçme çn en hayat olanlardan yola çıılara analzler gelştrlmştr. Grdler Kısaltmalar Çıtılar Kısaltmalar Aadem Personel AP Öğrenc Sayısı OG İdar Personel İP Öğrenc harçları OH Personel Gderler PG Yüz Ölçüm YÖ 3.1.1. CCR-I Modeller Bu başlı altında CCR modelnn A ve B şelnde farlı uygulamasına yer verlmetedr. Modellerde farlılı grdlern farlı ullanımı le lgldr. a. CCR-IA Model Bu alt başlı altında CCR modelnn en bast şel ullanılmatadır. Tür Ünverstelernn blnen temel amacının mesle elemanı yetştrme olduğundan, temel çıtı olara ayıtlı öğrencler esas alınmalıdır. Bunun çn ayıtlı öğrenc sayısı ve öğrenc harçları ayrı çıtı olara ele alınmıştır. Aadem personel sayısı ve aadem ve dar personel gderler farlı uygulama çn ayrı ayrı te grd olara ullanılmatadır. Bast CCR-IA model, bell çıtı çn malyetler mnmze eden grd yönelml br model olup, ölçeğe göre sabt getrl varsayımı altında çalışmatadır. Te grd olara önce aadem personel sayısı ve nc olara toplam personel gderlerne yer verlmştr. Aşağıda Tablo 1 de Aadem personeln te grd olara ullanıldığı model ele alınmatadır. Tablo 1 de görüldüğü gb, sadece aadem personeln grd, öğrenc sayısı le öğrenc harçlarının çıtı olara ullanıldığı ölçeğe göre sabt getrl durum ve grd yönelml CCR-IA modelne göre, bütün faülteler arasında Tıp Faültesnn en düşü soru gösterdğ ve bu sorun analze onu olan beş yıl boyunca neredeyse sabt olara seyrettğ görülmetedr. Düşü performansa göre yapılan sıralamada nc sırayı Dş Hemlğ Faültes ve bunu İlahyat Faültes ve Fen- Edebyat Faültesnn tap ettğ görülmetedr. Buna arşın hemen hemen her yıl İtsad ve İdar Blmler Faültes le sadece 2000 yılı çn Mühendsl Faültesnn ve 2001 ve 2002 yıllarında Eğtm Faültesnn tam performansla çalıştıları görülmetedr. Vermllğn bu Faültede en yüse olmasının neden, ullanılan grd ve çıtılarla doğrudan lgldr. Eğtme salt aadem personel, öğrenc sayısı ve öğrenc harçları açısından baıldığından, bu sonucun böyle olması belenr. Tıp ve Dş Hemlğ Faülteler, genellle uygulamaya yönel ve öğrenc başına ayrılan aynaların mesle gereğ yüse olmasından
148 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ dolayı, bu Faültede öğrenc sayına göre ço fazla aadem personel bulunmatadır. Bunun çn bu faültenn performansları dğerlerne nspeten daha düşü çımıştır. Tablo 1 Br Grdl (AP) İ Çıtılı (OH, OG) CCR-IA Modelne Göre Faültelern Vermlller KVB Sor 2000 2001 2002 2003 2004 TIP 5,71 6,09 5,14 4,86 5,22 DİŞ 6,89 10,78 11,34 8,63 9,30 ILAHIYAT 13,33 13,88 15,44 18,32 13,62 FEN-ED 36,77 42,32 36,48 40,39 42,62 EGITIM 78,40 100 100,00 92,56 96,74 IIBF 100,00 100 99,66 100,00 100,00 MUHEN 100,00 57,07 73,40 64,56 68,74 GUZEL SAN ---- 74,52 47,02 27,60 28,87 Aşağıda Şel 1 ver zarflama analznn en öneml avramı olan vermll sınırını göstermetedr. Şelde 2000 yılı çn Cumhuryet Ünverstesnn bütün faülteler çn vermll sınırını ve faültelern performansını göstermetedr. Grafğn d esen öğrenc harçlarının aadem personele oranı, yatay esen se öğrenc sayısının aadem personele oranını göstermetedr. 2000 yılı çn İİBF ve Mühendsl Faültesnn yüzde 100 vermllğe sahp olduğunu göstermetedr. Bunun yanında İİBF nın öğrenc harçları yönünden, Mühendsl Faültesnn se öğrenc sayısı açısından daha yüse performans sergledğ görülüyor. Dğer taraftan vermll sınırının altında yer alan dğer bütün faültelern düşü performanslı olduğu, vermlllernn yüzde yüzün altında olduğu ve düşü vermllğn sınıra olan uzalıla ters orantılı olduğu abul edlr.
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 149 Şel 1 Faültelern 2000 Yılına At AP grdl, OG ve OH CCR-IA Modelnn Çıtılı Vermll Sınırı Gösterm Vermll sınırına orjnden çzlen doğrunun üzernde yer alan faülteler le lgl açılama braz daha farlıdır. Bu doğrunun üzernde yer alan faülteler (tıp, lahyat gb) çıtı ve grd oranlarını değştrmeden çıtıyı yüseltere aynı performans düzeyn yaalayablece durumda olduğu anlamı çımatadır. b. CCR-IB Model Aşağıda Tablo 2. se personel gderlernn grd olara ullanıldığı ve önce modelde olduğu gb çıtının yer aldığı CCR-IB modelnn sonuçlarını göstermetedr. Bu tabloda da görüldüğü gb, Tıp ve Dş Hemlğ, İlahyat, Güzel Sanatlar ve Mühendsl Faültesnn sırasıyla en düşüten en yüse performansa doğru sıralandığı görülmetedr. İlgnç br şelde Mühendsl Faültesnn personel gderler grd olara ullanıldığı durumda, vermllğn olduça düştüğü görülmetedr. Bunun açılanablr gereçes; bu Faültede personeln uzun süreden ber görev yaptıları ve bu nedenle ücretlernn yüse olduğu söyleneblr. Yne İİBF ve Eğtm Faültesnn bu farlı grd çnde en yüse performansı gösterdler göze çarpmatadır.
150 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Tablo 2 Br grdl, (PG) Çıtılı, (OH) ve (OG), CCR-IB Modelne Göre Faültelern Vermlller Karar Brmler Sor 2000 2001 2002 2003 2004 TIP 7,23 5,84 4,67 4,72 5,18 DİŞ 10,56 12,08 10,31 8,76 9,49 ILAHIYAT 16,17 12,41 14,89 18,02 13,14 MUHEN 37,75 56,63 66,18 61,56 63,71 FEN-ED 41,97 38,01 32,53 36,97 39,74 IIBF 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 EGITIM 100,00 100,00 100,00 95,31 100,00 GUZEL SAN -- 3,87 23,44 34,78 31,71 Şel 2 de se faültelern 2000 yılına at ve VZA nın vermll sınırını gösteren grafte en yüse vermllğn İİBF ve Eğtm Faültesne at olduğu dat çemetedr. Orjnden sınıra çzlen doğru üzernde yer alan Tıp ve Dş Hemlğ Faülteler oransal grdy değştrmeden çıtılarını artırara vermlllern yüselteblece durumdadırlar. Şel 2 Faültelern 2000 Yılana At PG Grdl Ve OG ve OH Çıtılı CCR-IB Modelnn Vermll Sınırı Gösterm
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 151 Yuarıda tabloda verlen Faültelern yıllara at vermll değerlerne baıldığında İİBF ve Eğtm Faültesnn, yıl stsna, farlı grd durumlarına göre bütün yıllar boyunca en yüse vermllğe sahp olduları göze çarpmatadır. Anca İİBF nn 2003 ve 2004 yıllarında bütün faültelerden farlı olara her grd ( AP ve PG) durumunda da en yüse vermllğe sahp olduğu ortaya çımatadır. Aşağıda vermll sınırını gösteren 2004 yılına at grafte İİBF nın en yüse performansı gösterdğ görülüyor. Aadem personeln grd olara ullanıldığı l grafte hçbr faültenn bu sınıra ulaşmadığı anlaşılmatadır. Şel 3 Faültelern 2004 Yılana At AP Grdl, OG ve OH Çıtılı CCR-IB Modelnn Vermll Sınırı Gösterm Personel gderlernn grd olara ullanıldığı aşağıda grafte se, İİBF her oran açısında en yüse vermllğe sahp en, Eğtm Faültesnn de bu sınır üzernde yer aldığı gözlenmetedr. Personel grdler her oordnat çn paydada yer almatadır.
152 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Şel 4 Faültelern 2000 Yılana At PG Grdl, OG ve OH Çıtılı Vermll Sınırı Gösterm 3.1.2. Ölçeğe Göre Sabt Getrl ve Grd Yönelml CCR-II ve Ölçeğe Göre Değşen Getrl Çıtı Yönelml BCC-I Model Bu başlı altında Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez faültes le lgl yapılan Ver Zarflama Analznde CCR ve BCC modeller ayrı ayrı ullanılmatadır. Analzde Aadem Personel, İdar Personel, Personel Gderler ve Faültelern yüzölçümü grd olara ullanılıren, Öğrenc Sayısı ve Öğrenc Gelrler çıtı olara ullanılmatadır. Aşağıda Tablo 3 da CCR-II model ullanılara yapılan vermll analznde, verlen grd ve çıtılar çerçevesnde İlahyat Faültesnn beş yıl boyunca sorunu tam vermll düzeyne çıaramadığı görülmetedr. Dş Hemlğ br yıl harç bütün yıllarda en düşü performansı sergledğ ve bu Faültey nc en düşü performans le Tıp Faültesnn tap ettğ görülmetedr. Bu model çerçevesnde en yüse performansı İİBF, br yıl harç bütün yıllar boyunca yüzde 100 vermll soruna sahp olduğu görülmetedr. Yne nc sırada Eğtm Faültes en performanslı faülte olara görülmetedr. İ faülte harç 2002 yılında dğer bütün faülteler çn performansın en yüse yıl olduğu gözden açmamatadır. Beş yıl boyunca faültelern performansı zlendğnde Ünverste genelnde performansın düştüğü ve Ünverstenn daha düşü verml olara faalyette bulunduğu açıça görünmetedr.
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 153 Tablo 3 CCR-II Model İle VZA Sor Karar Brmler 2000 2001 2002 2003 2004 DİŞ 10,56 100,00 11,37 8,76 9,51 TIP 14,02 100,00 15,07 16,60 17,67 ILAHIYAT 18,98 29,04 22,32 22,38 16,29 FEN-ED 43,61 100,00 46,52 40,39 42,71 IIBF 100,00 100,00 100,00 64,56 100,00 MUHEN 100,00 100,00 73,55 100,00 68,74 EGITIM 100,00 100,00 100,00 95,31 100,00 GUZEL SAN ----- 74,52 47,09 34,78 31,81 Aşağıda Tablo 4. de gösterlen ölçeğe göre değşen getrl ve çıtı yönelml BCC-I modelne göre yapılan ver zarflama analznde, sorlarla brlte ölçeğe göre getr durumu da fade edlmetedr. Sorların yanında ölçeğe göre getrnn arttığı (art.) azaldığı (azl.) veya sabt (sbt.) aldığı ısaltmalarla gösterlmetedr. Tabloya baıldığında bu sonuçların br önce tabloya göre vermlllern braz arttığı görülmetedr. Bunun neden BCC modelnn daha esne ve ölçeğe göre sabt getr yerne ölçeğe göre değşen getrnn ullanılması le vermllğn artmasına neden olmatadır. Tablo 4 BCC-I Model İle VZA Karar Brmler / Sor/Ölçe 2000 2001 2002 2003 2004 DİŞ 16,11 azl. 17,22azl. 11,67azl. 9,24 azl. 9,99 azl. TIP 33,30 art. 29,27art. 28,35art. 29,30 art. 29,66 art. FEN-ED 85,45 art 97,44art. 96,44art. 100,00sbt. 100,00 sbt. IIBF 100,00 sbt. 100,00sabt. 100,00sbt 100,00sbt 100,00 sbt. MUHEN 100,00 sbt. 88,84art. 100,00sbt. 98,56azl. 100,00 sbt. EGITIM 100,00 sbt 100,00sabt. 100,00sbt. 100,00sbt. 100,00 sbt. ILAHIYAT 100,00 sbt. 25,25azl. 25,16azl. 24,65azl. 17,91 azl. GUZEL SAN ---- ----- 100,00sabt. 100,00sbt. 100,00sbt. 100,00 sbt.
154 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ Dş Hemlğ Faültesnn bütün yıllar boyunca en düşü performansı sergledğ, üstel azalan getrye sahp olduğu görülüyor. Bu Faültey İlahyat ve Tıp Faültes zlemetedr. İlahyat Faültesnde azalan getr söz onusu en Tıp Faültes çn ölçe, artan getrl durumdadır. Bu modele göre İİBF, Eğtm ve Güzel Sanatlar Faültes bütün yıllar boyunca yüzde 100 vermllğe sahp olduları dat çemetedr. Yıllar boyunca Dış Hemlğ, İlahyat ve Tıp Faültes çn vermllğn gttçe düştüğü görülüyor. 4.SONUÇ Cumhuryet Ünverstesnn öğrenc alan sez faültesnn 2000-2004 yıllarını apsayan dönemde performanslarını değerlendrme çn ver zarflama analz yapılmıştır. Bu analzde Charnes, Cooper, Rhodes gelştrdler ölçeğe göre sabt getrl CCR model le Baner, Charnes ve Cooper ın. gelştrdler ölçeğe göre değşen getrl BCC modellernn değş versyonları ullanılmıştır. Bu modellerden CCR ölçeğe göre sabt getrl ve grd yönelml olara ullanılıren, BCC model se, ölçeğe göre değşen getrl ve çıtı yönelml olara ullanılmatadır. BCC model, CCR modelne göre daha esne olduğundan, performans sürecnn azalan veya artan olduğunu tespt edeblmetedr. Bu modellerde değş grd ve çıtı mtarları le değş alternatfler ullanılmıştır. Çalışmada temel olara farlı uygulama yapılmıştır. Bunlardan lnde farlı te grdl ve çıtılı uygulamada CCR model ullanılıren, nc uygulamada CCR-IA, CCR-IB ve BCC-I modeller şelnde brlte ullanılmatadır. Bu nc uygulamada, grd sayısı artırılıren çıtı sayısı, brnc ısımda gb le sınırlandırılmıştır. Bütün uygulama sonuçlarına baıldığında Cumhuryet Ünverstesnn bütün Faülteler çn elde edlen sonuçları aşağıda şelde ısaca değerlendrlmştr. İl VZA uygulamasında CCR modelnn A ve B versyonu şelnde yapılan uygulamada, A model çn İİBF ve Eğtm faültes harç dğer bütün faültelern düşü performanslı olduğu ortaya çımıştır. Özellle Tıp, Dş Hemlğ ve İlahyat Faültelernn sırasıyla olduça düşü performans sergledler görülmetedr. Benzer br sonuç B versyonu çn de söz onusudur. Bu modelde sadece vermll br mtar artmıştır. İnc uygulamada BCC ve CCR modeller brlte ullanılmıştır. Bu modellerde grd mtarı artırılıren çıtılar se öğrenc sayısı ve öğrenc harçları le sınırlandırılmıştır. Bu modellerden l olan CCR-II e göre Tıp, Dş Hemlğ, İlahyat ve Güzel Sanatlar Faültesnn daha önce modellerde olduğu gb düşü performanslı olduları göze çarpmatadır. Anca bu modellerde 2001 yılı çn İlahyat ve Güzel Sanatlar Faültes harç dğer bütün Faültelern yüzde 100 vermll soruna sahp olduları görülüyor. Faat daha sonra yıllarda vermlller terar düşme eğlmne grmştr. Yalnız bu modelde verml olan İİBF ve Eğtm Faültelerne Mühendsl Faültes dahl olmuş ve BCC-I modelnde se, İİBF, Eğtm ve farlı olara Güzel Sanatlar Faültes bütün yıllar çn yüzde 100 performanslı olara görünüyor. Fen-Edebyat Faültes son yıl
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 155 (2003,2004), Mühendsl Faültes se l (2000) ve son yıl (2004) yüzde 100 performansa sahptr. Dğer Faülteler se her zaman olduğu gb Tıp, Dş Hemlğ ve İlahyat Faülteler bütün yıllar boyunca düşü vermllle çalışmatadırlar Bununla beraber Tıp Faültes, dğer düşü verml faülteden farlı olara, artan eğlml getrye sahp olduğu anlaşılıyor. Sonuç olara Tıp, Dş Hemlğ, İlahyat ve Güzel Sanatlar gb bazı Faültelern neredeyse ele alınan bütün yıllar boyunca düşü performanslı olmalarının nedenlernde br, bu Faültelern özel oşulları olduğu söyleneblr. Bunlardan Tıp ve Dş Hemlğ Faültelernn öğrenc dışında dğer sağlı hzmetlernde yer aldılarını unutmama gerer. Bunun dışında Güzel Sanatlar Faültes, özel yetene steyen öğrenclere htyaç duyduğundan aynı homojenlğ bu faülteden de belememe gerer. Dğer taraftan İlahyat Faültesnde verm düşülüğü son yıllarda bu Faülteye rağbetn azaldığının yanında, puanlarda uygulamalar, öğrenc yönelmn öneml ölçüde sınırlamatadır. Yuarıda özel oşullar değerlendrldğnde, bu dört Faültenn dğer faültelere nazaran düşü performanslı olmalarını özel şartlara bağlama gerer. Sonuçta Cumhuryet Ünverstes bütün olara düşünüldüğünde ünversteye at Faültelern genelde yüse performanslı olduğu söyleneblr. KAYNAKÇA AKAL, Z., (2000), İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetm Ço Yönlü Performans Göstergeler, MPM Yayınları, No: 473, Anara. AVKIRAN,N., (2001) Investgatng Techncal and Scala Effcences of Avustralan Unverstes Through Data Evelopment Analyss.,Soco-Economc Plannng Scences 35,57-80. BANKER, R.D., Charnes A.,and Cooper W.W., (1984), Some Models for Estmatng Techncal and Scale Ineffcences, Management Scence 30, 1078-92. CHARNES A., Cooper WW., and Thrall R.M., (1986), A Structure for Classfyng and Caracterzng Effcency and Ineffcency n DEA, CCS Research Report 512, Center for Cybernetc Studes, The Unversty OF Texas at Austn, 1-46. CHARNES A., Cooper WW., Rhodes E.L., Measurng the Effcency of Decson Mang Unt, European Journal of Operatonal Reserach 2(6),1978. CHARNES A., Cooper WW.,and Rhodes E.L. (1978), Measurng the Effcency of Decson Mang Unt, European Journal of Operatonal Reserach 2(6),429-44. CHARNES A., Haag, S., Jasa, P. And Semple, J., (1992), Senstvty Effcency Calssfcatons n the Addtve Model of DEA, Internatonal J. of Systems Scence, 23(5), 789-98.
156 KUTLAR, GÜLCÜ ve KARAGÖZ CHARNES, A. and Neralc, L. (1990), Senstvty Analyss of the Addtve Model n DEA, European Journal of Operatonal Reserach, 48(3), 332-41. CHARNES, A. Cooper WW., Levwn A.,Y.Seford,L.M.,(1998) Data Evelopment Analyss,Theory,Methodolgy and Applcaton, Kluwar Academc Publshers,Massachusets. CHARNES, A. Cooper WW., Rhodes E.L.,(1979) Short Communcaton: Measurng the Effcency of Decson Mang Unts, European Journal of Operatonal Research, 3(4),339. CHARNES, A., Cooper WW., and Rhodes E.L., (1979), Measurng the Effcency of Decson Mang Unts, European Journal of Operatonal Research, Vol. 3(4),339. CHARNES, A., Cooper., W.W. (1962) Programmng wth Lnear Fractonal Functonals, Naval Research Logstcs Quarterly, :9(3/4) 181-184 COOPER,w.w., Seford,L,M, Tone,K. (2000) Data Evelopment Analyss,Kluwar Academc Publshers,Boston. DRUCKER,P. F., (1994), Kaptalst Ötes Toplum, (Çev. B. Çoraçı) İnılâp Ktabev İstanbul,s.123. DUMBER,H., Lews,D.R. (1995) Departmental Productvty n Amercan Unverstes: economcs of Scale and Scope, Economcs of Educaton Revew 14,:119-144. FARREL, M.J., (1957), The Measure of Productve Effcency, Journal of the Royal Statstcal Socety, Seres A, General, 1-20, 253-81. FARRELL, M.J. (1957) The Measurement of Productvte Effcency, Journal of Royal Statstcal Socety, A, 120(3),253-290. FARRELL, M.J., M. Feldhouse.( 1962) Estmatng Effcent Producton Functons Under Increasng Returns to Scale, Journal of The Royal Statstcal Socety, Seres A (General),. GÜLCÜ, A., (2001), Cumhuryet Ünverstes Araştırma Hastanes Üzernde Ver Zarflama Analz (VZA) Yöntem İle Görece Vermll Analz, MPM Vermll Dergs 4,113-138. GÜLCÜ, Aslan. Cumhuryet Ünverstes Araştırma Hastanes Üzernde Ver Zarflama Analz (VZA) Yöntem le Görece Vermll Analz, Mll Prodütvte Merez, Vermll Dergs, (2001/4 )113-138. GÜLEN, Kemal Güven. İşletme Performans Ölçüm Tenler ve Çmento Sanay Uygulaması, (Yayınlanmamış Dotora Tez), İÜ. Sosyal Blmler Ensttüsü, İstanbul, 1994. HASHİMOTO, K.,Cohn, E. (1997) Economcs of Scale and Scope n Japanes Prvate Unverstes, Educaton Economcs,5(2),107-115 HUSSAIN,A.Jones,M.,(2001) An Introducton to Fronter Analyst,Banxa Software Ltd.,UK. Jont Commsson on Accredtaton of Health Care Organzatons www.jcaho.org/ Erşm: 16.06.2003.
C.Ü. İtsad ve İdar Blmler Dergs, Clt 5, Sayı 2, 2004 157 KING,W.D.(1997) Input and Output Substtuton n Hger Educaton,Economcs Letters57,107-111. MINTZBERG, H., (1981), Organzaton Desgn: Fashon or Ft?, Harvard Busness Revew, 103-116. NORMAN M., Stoer, B. Data Envelopment Analyss: The Assessment of Performance, Waley, New Yor, 1991. ÖZCAN, Y.A., (1992-93), Senstvty Analyss of Hosptal Effcency Under Alternatve Output/Input and, Knowledge and Polcy 5(4), 1-29. ÖZCAN, Y.A.,and Ersoy, K., (1994), Effcency of Health Care n the Republc of Turey, (bldr) June 13, 1994. TIMS XXXII, Anchorage, Alasa, USA. ÖZGEN, H., ve Öztür, A., (1992), Türye'de Devlet Hastanelernn Yönetm ve Organzasyon Yapısını Vermll Açısından İnceleyen Br Araştırma, Sosyal Syaset Dergs Yıl: 1, Sayı: 8 İstanbul. PROKOPENKO, J.(2001). Vermll Yönetm (çev.: O. Bayal., N. Atalay, E. Fdan)MPM Yayın No: 476 Anara. RUGGİERO, J.,(2003) Comment on Estmatng School Effcency, Economcs of Educaton Revew 22,631-634 SOTERIOU,A.C.,Karahanna,E.,Papanastasou, C.,Daouras,M.S.,(1998), Usng DEA to Evaluate the Effcency of Secondery School: the Case of Cyprus, Internatonal Journal of Educartonal Management 12(2),65-73. TARIM, A..(2001) Ver Zarflama Analz : Matematsel Programlama Tabanlı Görel Etnl Ölçüm Yalaşımı, Sayıştay Yayınları Araştırma/ İnceleme/ Çevr Dzs, No:15, Anara UYSAL, Y. G. (2003), VZA Yöntemyle Görece Vermll Analz ve Krz Yıllarında (2000-2001) CÜ Araştırma Hastanes Üzernde Br Uygulama, CÜ Sosyal Blmler Ensttüsü (Yayınlanmamış Yüse Lsans Tez), Svas,. YAVUZ, İ.(2001) Sağlı Setöründe Etnl Ölçümü (Ver Zarflama Analzne Dayalı Br Uygulama), MPM yayınları No:654, Anara. YEŞİLYURT,C.,(2003) Matemat Programlama Tabanlı Etnl Ölçüm Yöntemlernden Ver Zarflama Analz le Orta Öğretmde Etnl Ölçümü, Dotora Tez (yayımlanmamış), Cumhuryet Ünverstes Sosyal Blmler Ensttüsü.. YOLALAN, R.(1990) Ver Zarflama Yöntem, Vermll Dergs, 3,.123-133. YOLALAN, R.(1991) Parametresz Etnl Ölçütler ve Ver Zarflama Yöntem, MPM yayınları No:454 YOLALAN, R.(2001) Banacılıta Vermll Konferansı Açılış Konuşması http://www.nsanaynalar.com/ 20/04/2002.