REKLAM AJANSLARINDA ÇALIŞANLARIN CİNSİYET FARKLILIKLARINA BAĞLI OLARAK STRES KAYNAKLARININ BELİRLENMESİ DETERMINATION OF STRESS SOURCES DEPENDING ON GENDER DIFFERENCES OF EMPLOYEES IN ADVERTISING AGENCIES Sinan SÖNMEZ Doç.Dr, ssonmez@marmara.edu.tr, Marmara Üniversitesi, Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, İstanbul Muharrem SÖZEN Yard.Doç.Dr., muharremsozen@gmail.com, Marmara Üniversitesi, Teknik Eğitim Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi, İstanbul Timur SÖYSAL Yard.Doç.Dr., timursoysal@gmail.com, Nişantaşı Üniversitesi, Meslek Yüksekokulu, İstanbul İbrahim Cemal MUTAFOĞLU ibrahim.mutafoglu@hotmail.com, The Reklam Hizmetleri A.Ş., İstanbul ABSTRACT Stress has a very negative impact on humans. Determining the sources of stress and the learning to cope with them will led to a happier condition in both social and working lives. Happiness is an important factor that increases the efficiency and motivation in business life. For this, managers must create peaceful work places. In this study, the determination of the stress sources employees of advertising agencies was explored. Also, the link between the sources of stress and gender differences was investigated. The study shows that work intensity, bad planning, working until late at night, employees financial situations, pressure to complete work projects, control of work relevant programs and pressure from managers were sources of stress for both women and men. But, it was found that women are more affected by these stress sources than men. Keyword: Stress, Gender, Advertising agencies ÖZET Stres insan yaşamında olumsuz bir etkiye sahiptir. Stres kaynaklarının belirlenmesi ve bunlarla başa çıkma yollarının öğrenilmesi, hem sosyal hem de çalışma hayatında mutlu olunmasını sağlayacaktır. Mutluluk ise iş hayatındaki motivasyonu ve verimliliğini arttıran önemli bir etmendir. Bunun için, Yöneticilerin huzurlu çalışma ortamları oluşturmalıdırlar. Yapılan bu çalışmada Reklam Ajanlarında çalışanların stres kaynakları belirlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, stres kaynakları ve cinsiyet farklılıkları arasındaki bağlantı araştırılmıştır. Çalışma iş yoğunluğu ve plansızlık, gece geç saatlere kadar çalışmak, çalışanların maddi durumları, 175
işlerin zamanında bitirilmesinde yapılan baskı, işe ilgili programlara olan hakimiyet ve yönetici baskısının hem kadınlar da hem de erkekler için birer stres kaynağı olduğu göstermiştir. Fakat kadınlar bu stres kaynaklarından erkeklerden daha fazla etkilendiği tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler : Stres,, Reklam ajansları 1. GİRİŞ Stresin günümüzde, en genel kabul görmüş tanımı durum ve birey arasındaki etkileşimdir (Michie S., 2002). Baltaş ise stresi; Organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan ve yansımasını psikolojik ve sosyal düzeylerde gösteren bir durum olarak tanımlamaktadır (Baltaş Z.,1998). Hayatımızın bir parçası haline gelen stres, hem zihinsel hem de fiziksel olarak bizleri etkileyip, gün içerisinde var olan enerjimizi tüketmektedir. Aşırı derecede olması insanların günlük faaliyetlerini yerine getirilmeyecek hale gelmesine ve hatta ciddi sağlık sorunları yaşamalarına sebep olabilmektedir (Şahin N. H., 1998). Hayatın gerçek bir olgusu haline gelmiş olan stresin, herkes için farklılaşabilen bir miktarda olması çalışma verimliliğini arttırmada etkilidir. Bu tür bir stres, bireyin gerek fiziksel gerekse ruhsal gelişimine katkı sağlayacağı gibi, bireyin olgunlaşmasında da önemli yere sahiptir. Fakat burada önemli olan etken bireyin stres oluşturucu olay veya ortamı nasıl algıladığı ve onun üstesinden gelmede ne derece başarılı olduğudur. (Şahin N. H., 1998). Stresle başa çıkma yollarının öğrenilmesi durumunda bireyin gerek mesleki yaşamda gerekse özel hayatlarında daha başarılı olabilecektir (Baltaş A.,1998). Çalışma ortamlarında yöneticiler çalışanları üzerinde oluşturduğu baskı ile, var olan iş güçleri koruyarak, kapasiteleri üstünde iş çıkarttırmaya çalışmaktadır. İşverenin çalışanları üzerinde bilinçli bir şekilde oluşturdukları korku, endişe, kaygı ve suçlama atmosferi ile kontrolün ellerinde oluklarını onlara hissettirmeye çalışmaktadırlar. Başka bir deyişle boyun eğdirici yönetim tarzını benimsetmeye çalışmaktadırlar. Bu koşullarda çalışanların yaşadıkları stres sonucunda, mevcut işlerinde bilgi ve becerilerini kullanarak işten zevk almak yerine, verilen işi rahatsızlık verici bir yük olarak görmelerine sebep olmaktadır (Şahin N. H., 1998). ve stres arasındaki ilişkiyi inceleyen literatürün birçoğunda çelişkili sonuçlar olsa da çok sayıda yazar kadınların erkeklere oranla daha sık stresli durumlarda kendilerini bulduklarını söylemektedirler (Matud M.P., 2004). Yapılan bu çalışmada iş sirkülasyonunun yoğun olduğu reklam ajanslarında çalışanların ne tür durumlarda daha çok stres yaşadıklarını ve bunların cinsiyet değişkenine bağlı olarak farklılıklarını ortaya koymak amacıyla yapılmıştır. 2. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ VE METOD Bu bölümde araştırmanın yöntemi açıklanmıştır. Araştırmada kullanılan yöntem, güvenirlik analizi, verilerin çözümlenmesi, evren ve örneklem, verilerin toplanması ile ilgili yapılan çalışmalar, verilerin işlenmesi ve araştırma da kullanılan istatistiksel teknikler ortaya konulmuştur. 176
2.1. Araştırma Yöntemi Bu araştırma, reklam ajanslarındaki çalışanların ne tür durumlarda daha çok stres yaşadıklarını ve bunların cinsiyet değişkenine bağlı olarak farklılıklarını ortaya koymak amacıyla, araştırmaya katılan çalışanların görüşleri üzerinden ortaya koymaya çalışan tarama modelinde bir çalışmadır. Tarama modeli, var olan bir durumu var olduğu haliyle ortaya koymayı amaçlayan araştırma türüdür (Karasar, 1999). Hazırlanan anket ilk olarak farklı zamanlarda sektörde çalışan farklı gruplara uygulanmış ve elde edilen verilerinin güvenirlik analizi yapılarak anket son haline ulaştırılmıştır. 2.2. Evren ve Örneklem Tablo 1. Reklam Ajanslarında Çalışanların Değişkenine Göre Dağılımı F % Kadın 32 32,0 Erkek 68 68,0 Toplam 100 100,0 Araştırmanın evreninin kesin olarak tespit edilmesinin mümkün olmadığından, çalışma örneklemini İstanbul İli ndeki çeşitli reklam ajanslarında çalışan ve tesadüfî olarak seçilen değişik görevlerdeki çalışanlar oluşturmaktadır (Mutafoğlu, 2013). Tablo 1 de görüldüğü üzere reklam ajanslarında çalışan 100 çalışana ulaşılmıştır. Bu çalışanlardan 32 Kadın, 68 Erkek dir. Tablo 2. Reklam Ajanslarında Çalışanların Yaş Değişkenine Göre Dağılımı Yaş F % 20 yaş ve altı 3 3,0 21-30 yaş arası 41 41,0 31-40 yaş arası 49 49,0 41-50 yaş arası 7 7,0 Toplam 100 100,0 Tablo 2 incelendiğinde; araştırmaya katılan çalışanlardan 3 ü 20 yaş ve altında olduğu, 41 i 21-30 yaş arasında olduğu, 49 u 31-40 yaş arasında olduğu ve 7 sinin 41-50 yaş arasında olduğu saptanmıştır. 177
Tablo 3. Reklam Ajanslarında Çalışanların Öğrenim Durumu Değişkenine Göre Dağılımı Öğrenim Durumu F % İlkokul mezunu 0 0 Ortaokul mezunu 2 2,0 Lise mezunu 33 33,0 Ön Lisans mezunu 16 16,0 Lisans mezunu 46 46,0 Yüksek Lisans mezunu 3 3,0 Toplam 100 100,0 Tablo 3 de incelendiğinde; araştırmaya katılan çalışanlardan ilkokul mezunu olmadığı, 2 sinin ortaokul mezunu olduğu, 33 ünün lise mezunu olduğu, 16 sının ön lisans mezunu olduğu, 46 sının lisans mezunu olduğu ve 3 ünün yüksek lisans mezunu olduğu görülmektedir. Tablo 4. Reklam Ajanslarında Çalışanların Medeni Hal Değişkenine Göre Dağılımı Bekar Evli Boşanmış F % F % F % Toplam Kadın 24 24,0 5 5,0 3 3,0 32 Erkek 35 35,0 30 30,0 3 3,0 68 Toplam 59 59,0 35 35,0 6 6,0 100 Tablo 4 de göre; araştırmaya katılan çalışanların 59 unun bekar olduğu, 35 inin evli olduğu ve 6 sının boşanmış medeni haline sahip olduğu ortaya konulmuştur. Tablo 5. Reklam Ajanslarında Çalışanların Meslekte Çalışma Kıdemi Değişkenine Göre Dağılımı Meslekte Çalışma Kıdemi F % 11 ay ve altı 6 6,0 1-5 yıl arası 17 17,0 6-10 yıl arası 28 28,0 11-15 yıl arası 26 26,0 16-20 yıl arası 16 16,0 21 yıl ve üzeri 7 7,0 Toplam 100 100,0 Tablo 5 incelendiğinde; araştırmaya katılan çalışanların 6 sı 11 ay ve altı mesleki kıdeme sahip olduğu, 17 si 1-5 yıl arası mesleki kıdeme sahip olduğu, 28 i 6-10 yıl arası mesleki kıdeme sahip olduğu, 26 sı 11-15 yıl arası mesleki kıdeme sahip olduğu, 16 sı 16-20 yıl 178
arası mesleki kıdeme sahip olduğu ve 7 si 21 yıl ve üzeri mesleki kıdeme sahip olduğu belirlenmiştir. Tablo 6. Reklam Ajanslarında Çalışanların Görev Değişkenine Göre Dağılımı Çalıştığı Kurumun Kuruluş Yılı F % Art Direktör 35 35,0 Mac Operatörü 3 3,0 Grafiker 56 56,0 Matbaa Sorumlusu 1 1,0 Atölye Şefi 2 2,0 Stajyer 1 1,0 Müşteri Temsilcisi 2 2,0 Toplam 100 100,0 Tablo 6 ya göre; araştırmaya katılan reklam ajanslarında çalışanların 35 inin art direktör olduğu, 3 ünün Mac operatörü olduğu, 56 sının grafiker olduğu, 1 inin matbaa sorumlusu olduğu, 2 sinin atölye şefi olduğu, 1 inin stajyer olduğu ve 2 sinin ise müşteri temsilcisi olduğu görülmektedir. 2.3. Güvenirlik Analizi Yapılan güvenirlik analizi sonucunda, oluşturulan ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğu ortaya çıkmıştır. Reklam ajanslarında çalışanlarının kontrol aşamasında karşılaşılan problemlere yönelik sorularının güvenirlik katsayısı α= 0,830 olarak bulunmuştur. Araştırmanın güvenirlik ve tutarlılığını bozan bir soruya rastlanmamıştır (Tablo 7). Tablo 7. Reklam Ajanslarında Çalışanların Kontrol Aşamasında Karşılaşılan Problemlere Yönelik Güvenilirlik İstatistikleri Cronbach s Alpha Cronbach s Alpha Based on Standardized Items N of Items 0,830 0,825 12 Alfa = 0,830 α için kriterler: 0,00 α < 0,40 ise ölçek güvenilir değildir. 0,40 α < 0,60 ise ölçek düşük güvenilirliktedir. 0,60 α < 0,80 ise ölçek oldukça güvenilirdir. 0,80 α < 1,00 ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir. 2.4. Verilerin Çözümlenmesi Deneklere uygulanan anketlerden elde edilen bilgiler kodlanarak bilgisayara yüklenmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS istatistik programı kullanılmıştır. Elde edilen 179
verilerin analizinde betimleyici istatistiklerden frekans (f) ve yüzde (%) kullanılmıştır. Elde edilen verilerin kolay yorumlanabilmesi için bulgular bölümünde tablolar oluşturulmuş, sonuçlar kısmında bu bulgular yorumlanmıştır. Araştırmada kullanılan anket (Dörtlü Likert Ölçeği) uygun olarak elde edilen görüşlerin aritmetik ortalamaları değerlendirilirken şu aralıklar göz önünde bulundurulmuştur. Ölçme aracında her bir maddenin ortalamalarının ne anlama geldiğini belirlemek üzere aralık değerleri hesaplanmıştır. Bu hesaplamada, ankette yer alan aralıkların eşit olduğundan hareketle (n-1/n) 4-1/4=0.75 aralık değer olarak bulunmuştur. Bu aralık değerden yola çıkarak ortalama değerlerin anlamları aşağıdaki Tablo 8 de verilmiştir: Tablo 8. Ortalama Değerlerin Anlamları Verilen Ağırlık Seçenekler Sınırı 1 Her Zaman 1.00 1.75 2 Sık Sık 1.76 2.50 3 Nadiren 2.51 3.25 4 Hiç 3.26 4.00 2.6. Verilerin İşlenmesi Anketten elde edilen veriler SPSS 15.0 paket programına girilmiş ve betimsel istatistikler, çapraz tablolar ve X 2 testleri bu program ile yapılmıştır. (Cengiz, 2014). Araştırmanın analiz aşamasında sırasıyla; 1. Örneklemi oluşturan reklam ajanslarında çalışanların kişisel özelliklerini özetlemek amacıyla; cinsiyet, yaş, eğitim durumunu, medeni hal; kariyer durumlarını özetlemek amacıyla; meslekteki kıdemleri ve işyerindeki görevleri değişkenlerinin frekans (f) ve yüzdeleri (%) hesaplanmıştır. 2. Reklam ajanslarında çalışanların cinsiyet değişkenine bağlı olarak, ankette bulunan stres ile ilgili ifadelere verdikleri (her zaman, sık sık, nadiren, hiç) dörtlü cevaplara göre çapraz tablolar oluşturulmuştur. 3. Reklam ajanslarında çalışanların, ölçeğe verdikleri puanların, cinsiyet değişkenleri bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir farklılaşmaya neden olup olmadığını araştırmak için X 2 testi uygulanmıştır. 4. Anlamlılık düzeyi, tüm istatistiksel hesaplamalarda 0.05 olarak kabul edilmiştir. Anlamlılık değeri, 0.05 ten küçük (p<0.05) bulunduğunda gruplar arasındaki farklılıklar anlamlı olarak kabul edilmiş ve sonuçlar buna göre değerlendirilmiştir. İstatistiksel analizler araştırmanın amaçlarına uygun olacak şekilde tablolar ile özetlenmiş ve sadece anlamlı çıkan tablolar verilmiştir. Tablolar altında gerekli açıklamalar sırasına göre yapılmıştır. 180
3. BULGULAR VE YORUMLAR Tablo 9. Reklam Ajanslarında Çalışanların Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. Kadın Erkek Toplam Her zaman 10 18 28 31,3% 26,5% 28,0% Sık sık 19 37 56 59,4% 54,4% 56,0% Nadiren 3 13 16 9,4% 19,1% 16,0% Hiç 0 0 0 0,0% 0,0% 0,0% Toplam 32 68 100 Tablo 9 da görüldüğü üzere, kadınların %31,3 ü Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. ifadesine her zaman şeklinde yanıt verirken, erkeklerin %26,5 i bu yönde yanıt vermişlerdir. Kadın deneklerin %59,4 ü ve erkek denklerin %54,4 ü Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. ifadesine sık sık şeklinde yanıtlar vermişlerdir. Kadınların %9,4 ü, erkeklerin %19,1 i Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. ifadesine nadiren katılmadıkları yönünde görüş belirtirken, kadın ve erkek deneklerin %0,0 ı Yaptığım işin stresli olduğunu düşünüyorum. ifadesine hiç katılmadıkları yönünde görüş belirtmişlerdir. Kadın ve erkeklerin verdikleri cevaplar arasında bir fark gözlenmemiştir.(x 2 =1,564, p=0,457) Tablo 10. Reklam Ajanslarında Çalışanların İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. Kadın Erkek Toplam Her zaman 15 14 29 Sık sık 46,9% 20,6% 29,0% 14 29 43 Nadiren 43,8% 42,6% 43,0% 3 23 26 Hiç 9,4% 33,8% 26,0% 0 2 2 Toplam 0,0% 2,9% 2,0% 32 68 100 181
Tablo 10 a bakıldığında; İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine kadınlar %46,9 u her zaman şeklinde görüş belirtirken, erkeklerin %20,6 sı her zaman şeklinde görüş belirtmişlerdir. Kadınların %43,8 i ve erkeklerin %42,6 sı İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine sık sık şeklinde yanıt verdikleri görülmektedir. Kadınların %9,4 ü İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine nadiren şeklinde katıldıkları görülürken, erkeklerin ise %33,8 i bu görüşe nadiren katıldıklarını ifade etmişlerdir. Kadınların %0,0 ı ve erkeklerin 2,9 u ise İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine hiç katılmadıkları görülmektedir. Kadınların ve erkeklerin İş yoğunluğu ve plansızlık bende stres yaratır. İfadesine verdikleri yanıtlarda anlamlı bir fark ortaya çıktığı görülmektedir.(x 2 =11,135, p=0,011) Tablo 11. Reklam Ajanslarında Çalışanların Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. Kadın Erkek Toplam Her zaman Sık sık Nadiren Hiç Toplam 11 17 28 34,4% 25,0% 28,0% 12 15 27 37,5% 22,1% 27,0% 9 28 37 28,1% 41,2% 37,0% 0 8 8 0,0% 11,8% 8,0% 32 68 100 Tablo 11 incelendiğinde; kadınların %34,4 ünün ve erkeklerin %25,0 ının Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. İfadesine her zaman şeklinde görüş bildirdikleri görülürken, kadınların %37,7 sinin erkeklerin %22,1 inin sık sık şeklinde görüş bildirdikleri görülmektedir. Yine kadınların Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. İfadesine %28,1 i nadiren şeklinde görüş belirtirken erkeklerin %41,2 si bu ifadeye nadiren şeklinde görüş belirttikleri görülmektedir. Kadınların %0,0 ı, erkeklerin ise %11,8 i Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. İfadesine hiç katılmadıkları görülmektedir. Kadın ve erkeklerin Geç saatlere kadar çalışma bende stres yaratır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında bir fark gözlenmemiştir.(x 2 =7,371 p=0,061) 182
Tablo 12. Reklam Ajanslarında Çalışanların Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. Kadın Erkek Toplam Her zaman 14 19 33 43,8% 27,9% 33,0% Sık sık 11 19 30 Nadiren Hiç Toplam 34,4% 27,9% 30,0% 7 25 32 21,9% 36,8% 32,0% 0 5 5 0,0% 7,4% 5,0% 32 68 100 Tablo 12 ye göz atıldığında; kadınların %43,8 i, erkeklerin %27,9 u Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. İfadesine her zaman şeklinde yanıt verdikleri görülürken; kadınların %34,4 ü, erkeklerin ise %27,9 u Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. İfadesine sık sık şeklinde yanıt verdikleri görülmektedir. Erkeklerin %36,8 i bu ifadeye nadiren katılırken, kadınların %21,9 u nadiren katılmaktadırlar. Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. İfadesine kadınların %0,0 ı, erkeklerin %7,4 ü hiç katılmadıkları görülmektedir. Kadın ve erkeklerin Maddi imkansızlıklar bende stres yaratır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında bir fark gözlenmemiştir.(x 2 =5,809 p=0,121) Tablo 13. Reklam Ajanslarında Çalışanların İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. Kadın Erkek Toplam Her zaman 13 15 28 40,6% 22,1% 28,0% Sık sık 15 23 38 46,9% 33,8% 38,0% Nadiren 4 22 26 12,5% 32,4% 26,0% Hiç 0 8 8 0,0% 11,8% 8,0% Toplam 32 68 100 183
Tablo 13 incelendiğinde, kadınların %40,6 sı İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine her zaman olarak yanıt verirken, erkeklerin %22,1 i bu ifadeye her zaman şeklinde yanıt vermişlerdir. İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine kadınların %46,9 u, erkeklerin %33,8 i sık sık şeklinde görüş belirtmişlerdir. Erkeklerin %32,4 ü İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine nadiren şeklinde yanıt verirken kadınların %12,5 i bu ifadeye nadiren şeklinde yanıt verdikleri görülmektedir. Kadınların %0,0 ı, erkeklerin ise %11,8 i İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine hiç katılmadıkları gözlenmektedir. Kadın ve erkeklerin İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı bende stres yaratır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark gözlenmiştir.(x 2 =10,718 p=0,013) Tablo 14. Reklam Ajanslarında Çalışanların Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. Her zaman Sık sık Nadiren Hiç Toplam Kadın Erkek Toplam 4 2 6 12,5% 2,9% 6,0% 5 7 12 15,6% 10,3% 12,0% 15 18 33 46,9% 26,5% 33,0% 8 41 49 25,0% 60,3% 49,0% 32 68 100 Tablo 14 e bakıldığında; reklam ajansında çalışan kadınların %12,5 i Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. İfadesine her zaman şeklinde görüş belirtirken, erkeklerin %2,9 u bu ifadeye her zaman şeklinde görüş belirtmişlerdir. Sık sık Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. Şeklinde görüş belirtenlerin % 15,6 sı kadın çalışanlar, %10,3 ü ise erkek çalışanlardan oluştuğu görülmektedir. Yine kadınların %46,9 unun Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. İfadesine nadiren katıldıkları, erkeklerin %26,5 inin bu ifadeye nadiren şeklinde katıldıkları görülmektedir. Erkeklerin %60,3 ü,kadınların %25,0 ı Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. İfadesine hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. Kadın ve erkek çalışanların Grafik programlarına olan hakimiyetimin azlığı bende stres yaratır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında anlamlı bir fark gözlenmiştir.(x 2 =12,106 p=0,007) 184
Tablo 15. Reklam Ajanslarında Çalışanların Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. Kadın Erkek Toplam Her zaman Sık sık Nadiren Hiç 9 7 16 28,1% 10,3% 16,0% 7 13 20 21,9% 19,1% 20,0% 12 34 46 37,5% 50,0% 46,0% 4 14 18 12,5% 20,6% 18,0% Toplam 32 68 100 Tablo 15 e göz atıldığında; Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. İfadesine kadın çalışanların % 28,1 i, erkek çalışanların %10,3 ü her zaman şeklinde görüş belirtirken, kadın çalışanların %21,9 u, erkek çalışanların %19,1 i ise sık sık şeklinde görüş belirtmişlerdir. Kadın çalışanların %37,5 i Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. İfadesine nadiren şeklinde yanıt verirken, erkek çalışanların %50,0 ı nadiren şeklinde yanıt verdikleri görülmektedir. Erkeklerin %20,6 sı, kadınların ise 12,5 i Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. İfadesine hiç katılmadıkları gözlenmektedir. Kadın ve erkek çalışanların Yönetici baskısı benim için stres kaynağıdır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında bir fark gözlenmemiştir.(x 2 =5,937 p=0,115) Tablo 16. Reklam Ajanslarında Çalışanların Personel yetersizliği stresimi artırır. İfadesine İlişkin Değişkenine Bağlı Bulgular Personel yetersizliği stresimi artırır. Kadın Erkek Toplam Her zaman Sık sık Nadiren Hiç Toplam 9 14 23 28,1% 20,6% 23,0% 9 23 32 28,1% 33,8% 32,0% 12 22 34 37,5% 32,4% 34,0% 2 9 11 6,3% 13,2% 11,0% 32 68 100 185
Tablo 16 da görüldüğü gibi; kadınların %28,1 i, erkeklerin 20,6 sı Personel yetersizliği stresimi artırır. İfadesine her zaman şeklinde görüş belirtirken, kadınların %28,1 i ve erkeklerin %33,8 i bu ifadeye sık sık şeklinde karşılık vermişlerdir. Erkeklerin %32,4 ü Personel yetersizliği stresimi artırır. İfadesine nadiren şeklinde yanıt verirken, kadınların %37,5 i bu ifadeye nadiren şeklinde yanıt verdikleri görülmektedir. Kadınların %6,3 ü, erkeklerin %13,2 si ise Personel yetersizliği stresimi artırır. İfadesine hiç katılmadıklarını belirttikleri görülmektedir. Kadın ve erkekin Personel yetersizliği stresimi artırır. İfadesine verdikleri cevaplar arasında bir fark gözlenmemiştir.(x 2 =1,893 p=0,595) 4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Çalışmanın gerçekleştirildiği reklam ajanslarında çalışanların büyük çoğunluğunu erkekler oluşturduğu, erkeklerden evli olanların kadınlara göre daha fazla olduğu, öğrenim durumları açısından üniversite mezunu sayısının çoğunlukta olduğu ve diğer büyük kısmının ise Lise mezunu olduğu görülmektedir. Çalışan yaş aralığını 21-30 ve 31-40 yaşlar oluşturmaktadır. Ankete verilen cevaplar sonucunda Reklam Ajanslarında çalışanlarda; 1) Yaptıkları işin stresli olduğu ve cinsiyete göre farklılaşmadığı, 2) İş yoğunluğu ve plansızlığın çoğunlukla kadınlar üzerinde stres yarattığı fakat erkeklerde de gene de stres kaynağı olduğu, 3) Kadın ve erkeklerde geç saatlere kadar çalışmanın stres teşkil ettiği, 4) 4-Maddi imkansızlıkların strese yol açtığı cinsiyetler arasında farka rastlanmadığı, 5) İşin zamanında bitirilmesi konusunda yapılan baskı erkeklerde daha fazla stres oluştururken kadınlarda strese maruz kaldığı, kadın ve erkekler arasında bu konuda fark görülmediği, 6) Grafik programlarına hakimiyetin stres unsuru olmadığı ve kadın ve erkekler arasında anlamlı bir farkın gözlenmediği, 7) Yönetici baskısının çalışanlar üzerinde stres kaynağı olarak görülmediği, erkek ve kadınlar arasında da fark gözlenmediği, 8) Personel yetersizliğinin stres kaynağı olmadığı, kadın ve erkeklerde fark gözlenmediği saptanmıştır. Çalışanların yukarıda bahsi geçen konularda daha az stres yaşamaları bakımından iş yoğunlukları azaltılmalı ya da personel sayısının arttırılması, geç saatlere kadar çalışma durumları göz önünde tutularak çalışanların dinlenmeleri için gerekli olanakların kendilerine sağlanması, çalışanların performans değerlendirmeleri yapılarak kadın ve erkekler arasındaki maddi olanakların dengelenmesi çalışanların işlerine motivasyonları açısından önemli olduğu unutulmamalıdır. İşin zamanında yetişmesinin önemli olduğu, fakat bundan önemli olan şeyin işin hatasız bir şekilde bitirilmesi olduğu konusunda çalışanların bilinçlendirilerek kaygı oranının azaltılması sağlanmalıdır. Hizmet içi eğitimlerden yararlanılarak iş ve işle 186
ilgili programlar konusunda eksiklikler ortadan kaldırılmalıdır. Yönetici fobisinin ortadan kaldırılması için çalışma arkadaşı kavramının işletme içinde oluşturulması, bu bağlamda çalışanların dinlenmesi, fikirlerine önem verilmesi, birlikte kararlar alınması ve uygulanması gerekmektedir. İşletme içinde ilişkilerin güçlenmesi için sosyal aktiviteler düzenlenmelidir. KAYNAKLAR Baltaş, Z. (1998). Stres ve Sağlık., 11 Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmalar, Pastel Matbaası, Ankara. Baltaş, A. (1998). Stres ile Başaçıkma Yolları ve İş Hayatında Stres, 11 Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmalar, Pastel Matbaası, Ankara. Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Nobel Yayınları, Ankara. Matud, M. P. (2004). Gender Differences in Stress and Coping Styles, Personality and Individual Differences, Vol. 37, Iss. 7, England. Michie, S. (2002). Causes and Management of Stress at Work, British Medical Journal: Occupational and Environmental Medicine, Vol. 59, No. 1, England. Mutafoğlu, İ. C. (2014). Matbaalar ve Reklam Ajansları Arasındaki Teknik Problemlerin Tespiti ve Çözüm Önerileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Şahin, N. H. (1998). Stresle Başa Çıkma: Olumlu Bir Yaklaşım, Türk Psikologlar Derneği Yayınları No:2, Ankara. Zengin, C. (2014). Meslek Lisesi Matbaa Alanı Öğrencilerinin İşletmelerde Sanayi Stajı Esnasında Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. 187