Orta Frekanslı Akımlar Enterferansiyel Akımlar (EFA) Uzm. Fzt. Ayşe Zengin Alpözgen A. TA RİH ÇE Hans Nemec ta ra fın dan bu lun muş ve ilk ola rak 1950 ler de Av ru pa da ta nı tıl mış tır. 1980 ler de Ka na da ve Ame ri ka da yay gın laş mış tır. Fiz yo te ra pist le rin fark lı pa to lo jik du rum lar için en çok kul lan dı ğı 5 fiz yo te ra pi aja nın dan bi ri dir. B. TA NIM İki ve ya üç ta ne or ta fre kans lı si nu zoi dal akı mın en ter fe ran sı ve ya üst üs te bi niş me - si ne da ya nır. 0-1000 Hz ara sı akım la ra dü şük fre kans lı akım lar de nir. 1001-10000 Hz ara sı akım la ra ise or ta fre kans lı akım lar de nir. C. ÖZEL LİK LE Rİ Akım şid det le ri ay nı, fre kans la rı fark lı 2 si nü zoi dal al ter na tif akı mın ay rı dev re ler - den te da vi edi le cek vü cut böl ge si ne gi ri şi ile ger çek le şir (Şe kil 1). Şe kil 1. Ta şı yı cı Or ta Fre kans Orta fre kans lı akım la rın ço ğu 3900-4000Hz ara sın da ta şı yı cı bir or ta fre kans de ğe ri - ne sa hip tir. Bu akım lar yak la şık ola rak sa ni ye de 1-100 atım lık bir dü şük fre kans ara - lı ğın da en ter fa ren si yel akı mın atım la rı nı sağ la mak için prog ram la na bi lir ler (Şe kil 2). 145
Şe kil 2. Üst üste etkileşim veya binişme gösteren iki orta frekanslı akımdan birisinin frekansı 4000 Hz de sabit, diğerinin ise 3900-4000 Hz arasında değişir. C1 = 4000 Hz C2 = 3900-4000 Hz İki akımın karşılaştığı yerde enterferansiyel alan oluşur. Sonuç ta or ta ya çı kan akı mın fre kan sı, te da vi sa ha sı na gi ren bu akım la rın fre kans far kı ka dar dır ve bu de ğer 0-100 Hz ara sın da de ği şir (Şe kil 3). Akı mın fre kan sı 20 sn lik de vir için de al çak tan yük se ğe, yük sek ten al ça ğa doğ ru de ği şir. A akımı 4000 Hz B akımı 3900 Hz Enterferansiyel akımın atım frekansı 100 Hz Şe kil 3. Fre kans Kom po nent le ri En ter fe ran si yel akım, dü şük fre kans lı (1-100 Hz) akım atım la rı nın oluş tu rul ma sıy la ka rak te ri ze dir. Böy le ce ge le nek sel dü şük fre kans lı sti mü las yon tak lit edi lir. Te da vi edi ci ve fiz yo lo jik et ki den so rum lu baş lı ca pa ra met re: En ter fe ran si yel akı mın dü şük fre kans kom po nen ti dir. 146
D. ET Kİ LE Rİ D.1. Fiz yo lo jik Et ki le ri Yüzeyel elektrotlar yolu ile periferal duyu ve motor sinirleri depolarize edilir. D.2. Te da vi Edi ci Et ki le ri Başlı ca te da vi edi ci et ki le ri ağ rı, üri ner in kon ti nans ve kan akı mı/ödem te da vi le ri dir. En ter fe ran si yel akım dü şük fre kans özel li ği ne sa hip mo dü le edil miş si no zoi dal bir akım akı şı sağ lar. Bu nun so nu cun da pe ri fe ral si nir ler de de po la ri zas yon mey da na ge - lir. Du yu lif leri (af fe rent ler) uya rıl dı ğın da ka pı kon trol te ori si ne gö re ağ rı aza lır. Mo - tor lif ler (ef fe rent ler) uya rıl dı ğın da ise te ta nik kas kon trak si yo nu mey da na ge lir. Bu du rum üri ner in kon ti nans te da vi sin de pel vik ta ban kas la rı nın kon tak si yo nu için kul - la nı la bi le ce ği gi bi, kan akı şı art tır ma ve ödem te da vi sin de kas la rın pom pa la ma sı için de kul la nı la bi lir. Anal je zik Et ki Kapı kon trol te ori si ne da ya nır. Si nir ile ti min de blo kaj sağ la nır. Do la şım da ar tış so nu - cu ağ rı re sep tör le ri ni uya ran kim ya sal mad de ler uzak laş tı rı lır. Pla se bo et ki si gi bi fak - tör ler de söz ko nu su dur. Mo tor Et ki 0-10 dev\sn en etkilidir. Ayrıca 0-100 arasındaki frekanslarda derin ve düz kasların uyarılabilirliğinin arttığı bilinmektedir. Denerve kası kastırmaz. Du yu sal Et ki Deri di ren ci ni ko lay ye ne bil di ği, fre kan sı or ta grup ta ol du ğu, do ku da iyon ha re ke ti - ne ne den ol ma dı ğı ve po la ri zas yon sü rek li de ğiş ti ği için ya nık oluş tur maz. De ri im pe dan sı, fre kans la ters oran tı lı dır. Akı mın or ta fre kans özel li ğin den do la - yı uy gu la ma sı ra sın da da ha az de ri di ren ci ile kar şı la şı lır. Da ha kı sa akım du ras yo - nu ve da ha kü çük de ri im pe dan sı so nu cu de rin do ku la ra da ha bü yük bir akım pe - net ras yo nu sağ la nır. Akım di ğer sti mü la tör le re oran la da ha de rin do ku la ra ka dar iler le ye bi lir. Di ğer Et ki le ri Do la şım ar tar. Ödem aza lır. Ter mal et ki si yok tur. Ağ rı his si ol maz. 147
E. TİP LE Rİ Et ki si En di kas yo nu Fr. 0-10 de vir/sn Ka sıl ma oluş tu rur Kas re ha bi li tas yo nu Fr. 0-100 devir/sn Ven ve Lenf do la nı mı nı art tı rı r Ödem te da vi si Fr.90-100 devir/sn Se da tif et ki Ağ rı te da vi si Fr.sa bit 100 devir/sn Anal je zik et ki Ağ rı te da vi si F. Cİ HAZ LAR VE EKİP MAN F.1. Sti mü la tör Tip le ri Kab lo lu / kli nik tip (Şe kil 4) Ta şı na bi lir tip Va kum üni te si Şe kil 4. Va kum En ter fe ran si yel Spazma bağlı ağrılı durumlar için önerilir. Dolanımın arttırılmasını sağlar. Alet, vakum & akım yada sadece vakum olarak çalışabilir. Vakum elektrotlar karşılıklı yerleştirilir (Şekil 4). Vakumun durasyonu ve şiddeti istenilen şekilde ayarlanabilir. En sık bel ve bo yun böl ge le rin de ağ rı+spazm için kul la nı lır. Adez yon ve kons ti - pas yon gi bi du rum lar da da de nen mek te dir. Uy gu la ma süresi 20-30 dk dır. F.2. Elek trot Tip le ri Fark lı bü yük lük ve ya pı da, kar bon la do - yu rul muş las tik baz lı elek trot lar (Şe kil 5). Şe kil 5. 148
Va kum tip elek trot lar Vakum tip elek trot la rın kul la nı mı ge nel lik le pel vik ta ban böl ge si gi bi elek trot yer le - şi mi ve sa bit len me si nin zor ol du ğu sı nır lı vü cut böl ge le rin de dir (Şe kil 6). Şe kil 6. F.3. Elek trot la rın Sa bit len me si ve Ara Mad de Karbon elek trod la rın sa bit len me sin de ken di ken di ne ya pı şan bant lar ve hi po al ler je - nik ped ler kul la nı lır (Şe kil 7). Şe kil 7. Va kum en ter fe ran si yel uy gu la ma sın da elek trot la rın sa bit len me si için va kum pom pa sı nın ayar la na bi lir emiş gü cü kul la nı lır. Ara mad de ola rak elek tro kon dük tif jel ve su da ıs la tıl mış / nem li sün ger kul la nı - lır (Şe kil 8). Şe kil 8. G. UY GU LAN MA SI G.1. He def len miş Alan Hasta akı mı, te da vi edi len böl ge nin üs tün de ve ya do ku lar da tam ola rak his set me li - dir. a. İnsan vü cu du ho mo je nik ol ma dı ğın dan en ter fe ran si yel akı mın tam ola rak ne re de olu şa ca ğı nı tah min et mek müm kün de ğil dir. 149
b. Has ta nın akı mı his set me ye baş la dı ğı yer bu lu na na ka dar elek trot lar, te da vi edi le - cek alan da bir ta raf tan di ğer ta ra fa ha re ket et ti ril me li dir. G.2. Elek trot Yer le şi mi Enter fe ran si yel akı mın do ku için de oluş ma sı için elek trot lar çap raz ola rak yer leş ti ri - lir (Şe kil 9). Diz böl ge si Dirsek böl ge si Bel bölgesi Omuz bölgesi Şe kil 9. G.3. Do zaj Akım şiddeti, uygulanan yöntem ve tedavi süresine göre belirlenir. Akım Şid de ti (ma) Mümkün olduğunca düşük tutulmalıdır. Genellikle 1-100 ma arasında değişir. Hastanın genel hassasiyeti ve hissi önemlidir. Uy gu la nan Yön tem Devamlı Mod: Frekans hep aynı değerde tutulur. Tarama Modu: Frekans, belli Hz arasında değişir (örn: 90-100 Hz) 150
Te da vi Sü re si Toplam 10-30 da ki ka ara sın da de ği şir. Ge nel lik le iki li mo da li te 10 da ki ka+10 da ki ka ve ya tek mo da li te 15 da ki ka şek lin de uy gu la nır. H. EN Dİ KAS YON LA RI Endikasyonları ağrı, ödem ve kas rehabilitasyonudur. İnkon ti nans, os te oar trit, bel ağ rı sı, kı rık iyi leş me si, yu mu şak do ku ya ra lan ma sı (omuz gi bi), kas-is ke let sis te mi prob lem le ri, pe ri ar trit, epi kon di lit, te no pa ti, pe ri fe rik vas kü ler prob lem, dis tor si yon, omuz-el sen dro mu, si ya tal ji-mi yal ji, nev ral ji (tri ge mi - nal, ok si pi tal), mig ren, Mul tip le Skle roz da hi per ref lek si, pal mar pso ria sis, Her pes Zos ter, adez yon, kons ti pas yon, Fas ci al Pa ra li zi, Su deck at ro fi si gi bi has ta lık la rın semp to ma tik te da vi le rin de kul la nı la bi lir. I. KON TR EN Dİ KAS YON LA RI Hamilelik döneminde abdominal, lumbosakral ve pelvik bölge: Uterin kontraksiyonu ve fetal gelişimi etkileyebilir. Servikal geçiş bölgesi: n. Vagus, n. Phrenicus ve karotis sinüsleri uyarabilir. Kraniyal geçiş bölgesi: Serebral disfonksiyona neden olabilir. Torakal geçiş bölgesi: Aritmi ve fibrilasyona neden olabilir. Hemorojik bölge üzerine: Hemorojik cevabı arttırabilir. Elektronik implant varlığında: Cihazların çalışmasını etkileyebilir. Arterial ve venöz trombus bölgesi Aktif hareketin kontrendike olduğu durumlarda Malign tümör bölgesi ve çevresi Hipotansiyon, hipertansiyon Vücut ısısının arttığı durumlar Ay rı ca cid di bo yut lar da kar di yo pa ti si olan has ta lar da, men tal kon füz yo nu olan has ta lar da, KDD ve MDD ile me sa fe ve et ki le şi mi (en az 5 met re me sa fe de ol ma lı) olan du rum lar da, me ta lik imp lant lar üze ri ne ya pı lan uy gu la ma lar da, aşı rı tüy len me böl ge le rin de, has sas de ri böl ge le rin de, ya ra böl ge le rin de ve uy gu la ma dan kay nak - la nan has ta lar ara sı en fek si yöz ge çiş ler açı sın dan dik kat li olun ma lı dır. Avan taj la rı ve De za van taj la rı Anav taj la rı: Ya nık oluş ma ris ki yok tur. Bu sa ye de du yu ku su run da uy gu la na bi lir. De ri re zis tan sı nı azalt tı ğı için uy gu la nır ken ağ rı yap maz. Va kum la kul la na bil me özel li ği var dır. De za van taj la rı: Denerve kasları stimüle etmez. Termal etki oluşturmaz. 151