İnsan Kaynakları Yönetimi Bilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programları Bilimsel Yöntemleri I Dr. M. Volkan TÜRKER 6 Bilimsel Süreci* 1. Gözlem alanının belirlenmesi 2. Ön Bilgi Toplama Yazın Taraması 3. Problem Tanımlama sorusunun tanımlanması 4. Kuramsal (teorik) Çerçeve Kuramsal irdeleme - Değişkenler açıkça belirlenmeli ve tanımlanmalı 5. Sav ve Hipotez Oluşturma 6. Bilimsel nın Tasarımı Evren ve Örneklem belirleme, yöntem belirleme 1 * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s.31. 2 Bilimsel Süreci 3. sorusunun tanımlanması ve sınırlandırılması 6. Bilimsel nın Tasarımı 7. Veri Toplama, Analiz ve Bulguların Yorumlanması 3. Problem Tanımlama sorusunun tanımlanması 2 Geri bildirim 8. Sonuç Çıkarma Hipotez doğrulandı mı? Sorusunu yanıtlandı mı? 3 4 1
Yazın taraması ile, araştırma sorumuzu oluşturan temel unsurların neler olduğunu, söz konusu temel unsurların, mevcut yazında nasıl tanımlandığını, araştırma sorusunu oluşturan temel unsurlara ilişkin kuramsal yaklaşımların neler olduğunu, söz konusu yaklaşımların ortak noktaları ve farklılıklarının neler olduğunu, ve araştırma sorumuzu, hangi kuramsal yaklaşım çerçevesinde ele alacağımızı, Bu aşamada sonra; Artık benimsediğiniz kuramsal yaklaşımdan yola çıkıp araştırma sorusunun tanımlanması gerekmektedir. sorusu açık ve net bir dille ifade edilmedikçe, sonraki adımlarda başarılı bir bilimsel araştırma süreci yürütmek olanaksız olacaktır. öğrendik, kavradık. 5 6 Önemli hatırlatma! sorusu, mutlaka mevcut durumda ciddi şekilde ters giden bir şeyler ile ilgili olmak zorunda değildir (Bu nedenle İng. research problem, araştırma sorusu olarak Türkçeye tercüme edilir). Mevcut bulunan iyi bir durumun geliştirilmesine yönelik bir takım cevapları da arayabilir. 7 Semptomlar hastalık değildir! sorusunun belirlenmesinde, esas soru yerine o soruya konu olan değişkenlere bağlı bir takım semptomların dikkate alınması dikkat edilmesi gereken bir hata kaynağıdır. Ör. Bir işletmede verimlilik azalması gözlemleniyor. Yönetici iş akış düzenini değiştiriyor. cı, bu iki değişken arasındaki ilişkiyi değerlendiriyor, sonuçta çok az bir iyileşme görülüyor. 8 2
Semptomlar hastalık değildir! Ancak, verimlilik azalmasının esas nedeni, çalışanların moral ve motivasyonlarının düşük olması olabilir. Oysaki semptomlara odaklanıldığı için araştırma sorusunu doğru tanımlamak mümkün olmayacaktır. 9 Neden-sonuç ilişkisi Semptomları ayırt etmenin yolu; Söz konusu faktörün, esas problemin öncülü (olası bir nedeni) veya sonucu olup olmadığını aramaktır. Son örnekte bahsedilen araştırmada; Esas problem; düşük moral ve motivasyon, Sonuç; verimlilik kaybıdır (buna ilave olarak işe devamsızlık, sabotaj, vs. sonuçlar da oluşabilir). 10 Örnek 1 ÖRGÜTSEL GÜVEN VE İŞ TATMİNİ ARASINDA BİR İLİŞKİ VAR MIDIR? Örgütsel Güven Sorumuz 11 Örgütsel Güven Güven Kavramı Örgütte Güven Kültürünü Etkileyen Faktörler Güvenin Oluşumu ve Gelişimi ile İlgili Geliştirilen Teoriler Güven Modelleri Mishra nın Güven Modeli Mayer, Davis ve Shoorman ın Örgütsel Güven Modeli Jarvenpaa, Knoll ve Leidner in Küresel Sanal Ekiplerde Güven Modeli Stephen Covey in Güven Modeli Gabarro nun Yönetici Çalışan Güven Modeli Whitener ve Arkadaşlarının Yönetsel Güvenilirlik Modeli Schindeler ve Thomas ın Güvenilenin Özellikleri Çalışması Jennings in terfi ve güven arasındaki ilişkiyle ilgili çalışması 12 3
nin Tanımı Kuramları 1) Maslow un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı 2) Alderfer in ERG Kuramı 3) Herzberg in ki Faktör Kuramı 4) McClelland ın Başarı İhtiyaç Kuramı 5) Vroom un Beklenti Kuramı 6) Porter-Lawler Kuramı 7) Eşitlik Kuramı Örnek 2 İŞ TATMİNİ VE İŞ ROTASYONU ARASINDA İLİŞKİ VAR MIDIR? İş Rotasyonu Sorumuz 13 14 İş Rotasyonu Rotasyonun Tanımı İş Rotasyonunun Çeşitleri Kalıcı Rotasyon Geçici Rotasyon Proje Bazlı Rotasyon Yarı Zamanlı Rotasyon Stajyerlere Yönelik Rotasyon Programları 15 nin Kavramı nin Tarihsel Gelişimi Geleneksel Yaklaşım İnsan İlişkileri Yaklaşımı İnsan Kaynakları Yaklaşımı Teorileri Maslow un Motivasyon Teorisi: İhtiyaçlar Hiyerarşisi Herzberg in Motivasyon Hijyen Teorisi Mccleland ın Motivasyon Teorisi ERG Teorisi Vroom un Beklenti Kuramı Adams ın Eşitlik Kuramı İş Özellikleri Modeli Cornell Modeli nin Ölçülmesi ni Etkileyen Bireysel ve Örgütsel Faktörler 16 4
ve İş Rotasyonu Arasındaki İlişki Çalışanların Rotasyon Uygulamalarından Beklentileri ile İlişkisi Monotonluğun Azalması Beklentisi ile İlişkisi Terfi Beklentisi ile İlişkisi Ücret Beklentisi ile İlişkisi Bilgi Artışı Beklentisi ile İlişkisi İş Arkadaşları ile İlişkilerin Güçlenmesi Beklentisi ile İş Tatmini İlişkisi Yönetim Desteğinin Artması Beklentisi ile İlişkisi Diğer Örnekler Organizasyonlarda küçülme stratejilerinde insan kaynakları planlaması nasıl olmalıdır? Hedef ve yetkinlik bazlı performans değerlendirme sistemi nedir? İş-aile çatışması, iş tatmini ve yaşam tatmini arasında ilişki var mıdır? Dönüşümcü liderlik davranışlarının personelin iş tatminine etkisi var mıdır? Performans değerlendirme sonuçları ücrete nasıl yansıtılır? Kariyer Gelişimi Beklentileri ile İlişkisi 17 18 Diğer Örnekler Kadınların yerel yönetim kademelerinde sınırlı düzeyde yer almalarının nedenleri nelerdir? Yetkinliklere dayalı insan kaynakları yönetimi nedir? İşyerlerinde psikolojik yıldırma olgusu nedir? EFQM mükemmellik modelinin insan kaynakları performans sonuçları üzerine etkisi var mıdır? Bedensel engelliliğin örgüte bağlılık ve iş tatmini üzerinde etkisi var mıdır? Diğer Örnekler Örgütün yapısı ve kullanılan bilgi sisteminin türü, yönetsel karar alma süreçlerinin algılanan verimliliğini ne ölçüde etkiler? Küçülme uygulamalarının, işletmelerde uzundönemde gösterdiği etkiler nelerdir? İş yaşamının kalitesi olgusunun bileşenleri nelerdir? 19 20 5
Haftaya görüşmek dileğiyle Dr. M. Volkan TÜRKER 21 6