İçindekiler 1. Özel Yetenekli Öğrencilerin Psikolojisine Genel Bakış... 1 Marilena Z. Leana-Taşcılar Özet...1 Üstün zekâlıyım: "Eyvah!" mı? "Yaşasın!" mı?...4 Etiketleme...6 Etiketlemenin Avantajları ve Dezavantajları...7 Farklı üstünlük profilleri...8 Özel yetenekli olarak tanılanan öğrenciye öğretmen bu durumu nasıl anlatabilir?...10 Cinsiyet, özel yeteneklilik ve uyum sorunları...11 Özel yetenekli öğrencilerde stres...12 Özel yetenekli öğrencilerde depresyon...14 İntihar...16 Diğerleri üstünlüğü nasıl görür/algılar?...18 Özel yetenekli çocukların yakın ilişkileri...19 Arkadaş ilişkileri...20 Yalnızlık...22 İçe Dönük Dışa Dönük...22 Aşırı Duyarlılık...24 Motivasyon Sorunları...25 Beklenmedik başarısızlık...26 İki kere farklı olmak...28 KAYNAKÇA...30 2. Özel Yetenekli Öğrencilerde İçsel ve Dışsal Motivasyon... 35 Sevgi Topçu Özet...35 Zekâ Kuramlarında Motivasyonun Yeri...36 Motivasyonun Tanımı...38 Motivasyon Süreci...39 ix
Güdü ve Güdü Çeşitleri...40 Fizyolojik Güdü...41 İçgüdü...42 Sosyal Güdü...42 Psikolojik Güdü...42 Motivasyonun Kaynakları...43 İçsel Motivasyon...43 Dışsal Motivasyon...44 Genel Motivasyon Yaklaşımları...46 Davranışçı Yaklaşım...46 Bilişsel Yaklaşım...47 Sosyal Öğrenme Yaklaşımı...47 Özel yetenekli Öğrencilerde Motivasyon...48 Özel Yetenekli Öğrencilerde İçsel-Dışsal Motivasyon...49 Öğrenim ve Öğretimin Rolü...52 Ebeveyn ve Öğretmen Desteğinin Rolü...53 Sosyal ve Duygusal Gelişim...54 Motivasyon ve Başarı...56 Motivasyon ve Övgü...57 Motivasyonu Düşük Özel Yetenekli Öğrencilerin Motivasyonunu Artırmak İçin Öğretmenler Neler Yapabilir?...59 KAYNAKÇA...61 3. Özel Yeteneklilerde Mükemmeliyetçilik... 71 Betül İlter ÖZET...71 Özel yetenekli çocuklar ve mükemmeliyetçilik...72 Özel yeteneklilerde mükemmeliyetçilik tipleri...76 Üstün yeteneklilerde mükemmeliyetçiliğin gelişimi...80 Özel yeteneklilerde mükemmeliyetçilik üzerine yapılan araştırmalar...82 Mükemmeliyetçilik ile ilişkili kavramlar...86 Başarısızlık ve Mükemmeliyetçilik...86 Erteleme ve Mükemmeliyetçilik...87 Mükemmeliyetçilik ile baş etmek için neler yapılabilir?...88 Grup Müdahalesi Stratejileri...91 Psikoeğitim...93 Motivasyonel Teknikler...93 Sosyal Olarak Yapılandırılmış Kökenleri Haritalama ve Eleştirel Düşünmeyi Teşvik...94 Bilişsel Davranışçı Teknikler...94 Sosyal Beceri Eğitimi...94 Sanat Etkinlikleri...95 Aile Tedavisi Bileşenleri...95 Öğretmen-Sınıf Bileşeni...95 KAYNAKÇA...100 x
4. ÖZEL YETENEKLİ Çocuklar ve Okuma Becerisinin Kazanımı... 107 Elif Suel ÖZET...107 ERKEN OKUYAN Özel Yetenekli Çocuklar...109 Okuma Becerisinin Kazanımı...111 Okuma Becerisinin Kazanımında Önemli Bir Faktör: Fonolojik Farkındalık...117 Erken Okuyan Özel Yetenekli Çocukların Profili ve Tanılanması...121 Ortalama Üstü Genel Yetenek...122 Motivasyon...122 Yaratıcılık...122 Yeterli Başarıyı Gösteremeyen Özel Yetenekli Okuyucular...127 Erken Okuyan Özel Yetenekli Çocukların Aileleri ve Öğretmenleri İçin Öneriler...127 Okuma Eğitiminde Hızlandırma Gruplama Zenginleştirme Uygulamaları...134 Hızlandırma...134 Gruplama...134 Zenginleştirme...135 Okumalar Yoluyla Bilişsel Gelişimin Desteklenmesi...135 Özel Yetenekli Okuyucularla Yapılan Zenginleştirme Etkinliklerinin Değerlendirilmesi...142 Okumalar Yoluyla Sosyal Duygusal Gelişimin Desteklenmesi...142 OKUMA GÜÇLÜĞÜ YAŞAYAN ÜSTÜN ZekâLI ÇOCUKLAR...143 FONOLOJİK FARKINDALIK EĞİTİMİ İÇİN KULLANILABİLECEK ÖRNEK ETKİNLİKLER...147 Kafiye Farkındalığı Gelişimi...147 Sözcük Farkındalığı Gelişimi...148 Hece Farkındalığı Gelişimi...148 İlk-Son Ses Farkındalığı...149 Fonem Farkındalığı Geliştirme...151 KAYNAKÇA...152 5. Matematik Beni Kaygılandırıyor!... 155 Yasemin Deringöl ÖZET...155 KAYGI...156 Kaygının Belirtileri...158 ÖĞRENMEDE KORKU VE KAYGI...158 MATEMATİK ve KAYGI...161 Matematik Kaygısının Yapısı...165 Matematik Kaygısının Sebepleri...166 Matematik Kaygısının Etkileri...171 Matematik Kaygısı ve Matematik Başarısı...174 xi
Matematik Kaygısının Azaltılması...174 Matematik Kaygısının Tedavisi...177 ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLER VE MATEMATİK KAYGISI...179 SONUÇ ve ÖNERİLER...183 KAYNAKÇA...186 6. Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Rehberlik ve Danışmanlık... 199 Ebru Özbaş Özet...199 ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERE YÖNELİK REHBERLİK...200 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Rehberliğin Amacı...203 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Rehberliğin Önemi...204 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Rehberliğin Kapsamı...204 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Kişisel Rehberlik...209 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Eğitsel Rehberlik...216 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Mesleki Rehberlik...221 ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERE YÖNELİK DANIŞMANLIK...226 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Bireysel Danışmanlık...226 Özel Yetenekli Öğrencilere Yönelik Grup Danışmanlığı...228 KAYNAKÇA...229 7. Özel Yetenekli Öğrencilerin Ailelerine Yönelik Rehberlik ve ÖĞRETMENLERİNE Yönelik MÜŞAVİRLİK HİZMETİ... 231 Ebru Özbaş Özet...231 Özel Yetenekli Öğrencilerin Ailelere Yönelik Bireysel Danışmanlık...233 Aşırı Duyarlılık Konusunda Yapılabilecekler...237 Mükemmeliyetçilik Konusunda Yapılabilecekler...238 Yetenek Geliştirmeye Yönelik Yapılabilecekler...239 Çok Fazla Aktiviteye Katılım Konusunda Yapılabilecekler...240 Düzensizlik Konusunda Yapılabilecekler...241 Kurallara Aşırı Bağlı Olma Konusunda Yapılabilecekler...242 Arkadaş Edinme Konusunda Yapılabilecekler...242 Alay Edilme Konusunda Yapılabilecekler...245 Hayal Kırıklığı Konusunda Yapılabilecekler...245 Anksiyete, Endişe ve Korkular Konusunda Yapılabilecekler...246 Stres ve Depresyon Konusunda Yapılabilecekler...246 Özel Yetenekli Öğrencilerin Ailelerine Yönelik Grup Çalışmaları...247 Özel Yetenekli Öğrencilerin Ailelerine Yönelik Seminer Çalışmaları...249 Özel Yetenekli Öğrencilerin Ailelerine Yönelik Veli Okumaları...249 Özel Yetenekli Öğrencilerin Öğretmenlerine Yönelik Müşavirlik xii
Hizmeti...250 Özel Yetenekli Öğrencilerin Öğretmenlerine Yönelik Seminer Çalışmaları...252 Sonuç ve öneriler...252 KAYNAKÇA...255 8. Dinleyen ve Dinlenen Aile... 257 Nüket Afat ÖZET...257 Özel Yetenekli Çocukların Ailelerinin Dinlenme İhtiyacı...258 Dinleme Türleri...264 İyi Bir Dinleyici Olabilmek...268 Çocuklardaki Dinleme Becerisinin Gelişimi...282 Kaynakça...289 9. Özel Yeteneklilerde Bibliyoterapi Kullanımı... 291 Betül İlter ÖZET...291 Özel Yetenekli Çocukların Okumaya İlişkin Tutumları...292 Özel Yetenekli Çocukların Okuma Özellikleri...294 Bibliyoterapinin tanımı ve süreci...296 Bibliyoterapi ile İlgili Yapılan Araştırmalar...302 Bibliyoterapinin Sınıf İçinde Kullanımı...305 Mükemmeliyetçilik ile Baş Etmek İçin Bibliyoterapinin Kullanımı...308 Öz saygıyı Artırmak İçin Bibliyoterapi Kullanımı...311 Matematik Kaygısını Azaltmak İçin Bibliyoterapi Kullanımı...314 Öğretmenlere öneriler...315 Özel Yetenekli Öğrencilerin de Bulunduğu Sınıflarda Bibliyoterapi Uygulama Örneği...318 KAYNAKÇA...322 10. Özel Yetenekli Öğrenciler İçin Destek Eğitim Odası... 329 Elif Süel ÖZET...329 ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLER İÇİN DESTEK EĞİTİM ODASI...330 DESTEK EĞİTİM ODASI HİZMETİNİN PLANLANMASI...333 DESTEK EĞİTİM ODASI ÇALIŞMALARI...335 ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLER İÇİN DESTEK EĞİTİM ODASINDA KULLANILABİLECEK ÖRNEK UYGULAMALAR...339 xiii
Düşünme Becerileri Öğretimi...339 Yaratıcılık Öğretimi...341 Yaratıcı Düşünmenin Dört Boyutu...342 YARATICI DÜŞÜNME EĞİTİMİNDE KULLANILABİLECEK BAZI YÖNTEM VE TEKNİKLER...344 SCAMPER Tekniği...344 Sinektik Tekniği...349 Nitelik Sıralama Tekniği...354 YARATICI PROBLEM ÇÖZME TEKNİĞİ...356 KAYNAKÇA...361 11. Öznel İyi Oluş: Üstün ve Özel Yetenekli Çocuklarda Neden Önemlidir... 363 Marilena Z. Leana-Taşcılar Pozitif Psikoloji Nedir?...363 Pozitif Psikolojinin Varsayımları:...364 Okullarda optimizm nasıl sağlanabilir?...367 Olumlu birey nasıl yetişir?...367 Öz Yeterlik...367 Övgü ve Öğrenme Üzerindeki Etkileri...371 Kendini Gerçekleştirme...372 Topluma hizmet çalışmaları ve ÖZEL YETENEKLiler...374 İyi oluş...376 KAYNAKÇA...378 EDİTÖR ve YAZARLAR HAKKINDA... 383 xiv