1 2. Ünite 2 ve 3. onulr Dynıklılık - Ypışm ve Birbirini Tutm A nın Ynıtlrı 1. Aynı hcimlerde, frklı geometrik biçimlerde oln cisimlerden en küçük yüzey lnın ship oln küredir 10. Su ve cm boru rsındki büyük... dezyon kuvvetleri nedeniyle su kılcl borunun iç çeperlerinde yükselir. 2. Vrlıklrın uzunluk, genişlik ve derinlik ölçüleri eşit ornlrd rtırıldığınd en büyük rtış hcimde olur. 11. Bir süngerin suyu emme etkisi, selüloz gibi lifli mteryllerin içindeki... kılcl borulrd suyun yükselmesine dynır. 3. Bir krınc vücut ğırlığının birkç ktı ğırlığındki yükleri tşıybilir Aynı krıncyı orntılı olrk insn kdr büyütürsek kendi ğırlığını bile tşıymz 12. Sıvılrın yüzey gerilimi, sıvı sıcklığı... rttıkç zlır. 4. Dynıklılık cismin kesit lnı ile doğru orntılı hcmi ile ters orntılıdır. 5. Bir sıvının küresel şekil lmy meyilli olmsı yüzey gerilimine bğlıdır. 13. Sbun ve deterjnın suyun yüzey gerilimini... zltıcı etkileri vrdır. 14. P R S 6. Bir sıvının kendi molekülleri rsındki çekim kuvvetine... kohezyon kuvveti denir. Bir zemin üstüne konuln eşit hcimli P, R, S sıvılrının yüzey gerilimleri rsınd... S > R > P ilişkisi vrdır. 7. Sıvının molekülleri ile içinde bulunduğu kbın molekülleri rsındki çekim kuvvetlerine... dezyon kuvveti denir. 15. Cm tüpe konuln sıvı şekildeki gibi dengedeyken kohezyon kuvveti dezyon kuvvetinden... küçüktür 8. ohezyon kuvvetleri dezyon kuvvetlerinden dh büyük ise sıvı bulunduğu kbı... ısltmz 9. Yğmur dmllrının cm ypışmsı... dezyon kuvvetine örnektir. 16. Yprk üzerinde su dmlsının küresel biçim lmsının nedeni kohezyon kuvvetinin dezyon kuvvetinden... büyük olmsıdır.
2 2. Ünite: Mdde ve Özellikleri B nin Ynıtlrı ( D ) 1. üçük cisimlerin birim kütlesine düşen yüzey lnı, büyük cisimlere göre dh fzldır. ( D ) 9. Suyun yüzey gerilimini düşüren ve onun çok koly yyılmsını sğlyn mddelere ısltm mddeleri denir. ( Y ) 2. Aynı mddeden ypılmış yükseklikleri eşit dikdörtgenler prizmsı ve silindir şeklindeki cisimler bir ğırlığı dengelemek için kullnılslr silindir biçimindekinin dynıklığı dh fzldır. ( Y ) 10. tılr ve sıvılr bulduklrı ilk fırstt yüzey lnlrını küçülterek küp hâline geçerler. ( Y ) 11. Sıvılrd sıcklık rttıkç yüzey gerilimi de rtr. ( D ) 3. ütleleri eşit; dikdörtgen prizm, silindir ve küre için kesit lnı krşılştırılınc en küçük orn hcim kürede çıkr. ( D ) 4. Özkütle değişmeden cisimlerin hcmi hngi ornd rtrs, ğırlıklrı d ynı ornd rtr. ( D ) 12. Cm tüpe konuln sıvı şekil deki gibi dengeye geliyors kohezyon kuvvetleri dezyon kuvvetlerinden büyüktür. sıvı ( D ) 5. Yüzey gerilimi sıvıdn sıvıy değişir. ( Y ) 13. ( D ) 6. Adezyon, bir mddenin tom vey moleküllerinin diğer bir mddenin tom vey moleküllerine uyguldığı çekim kuvvetidir. X Y Z Bir yüzey üzerine konuln eşit hcimli X, Y, Z sıvılrındn yüzeyi en çok ısltn Y sıvısıdır. ( Y ) 7. ılcl bir cm boru bir kp suyun içine konulup Ağrı Dğı nın tepesine götürülürse boru kesinlikle ğzın kdr su ile dolr. ( D ) 14. Su yüzeyinde yürüyen şekildeki böceğe dezyon kuvveti etki eder. ( D ) 8. Bir sıvının yüzeyindeki moleküller, ylnızc yüzeydeki diğer moleküller ve yüzeyin ltındki moleküller trfındn çekilir.
DAYANIII YAPIŞMA VE BİRBİRİNİ TUTMA 3 Test 1'in Çözümleri 3. 1. Boyutlrı orntılı olrk değiştirilen bir cismin dynıklılığı değişir. Cismin dynıklığı kesit lnı hcim ornın göre değerlendirilir. 2r 3r Boyutlrı orntılı olrk rtırıln silindirin hcmi, kütlesi, kesit lnı, yüzey lnı rtr. kesit lnı hcim ornı yni, dynıklılığı zlır. G 1 = 20 kg Şekil I G 2 =? Şekil II İpin tşıybileceği yük kesit lnıyl, yni yrıçpının kresiyle orntılıdır. Bu orntıyı ynı cins ip için genelleştirirsek; G1 G2 G3 Gn = = = = S1 S2 S3 Sn yzbiliriz. Bğıntıdki G ğırlık, S ise kesit lnıdır. Bun göre; G1 G2 = S1 S2 G1 G2 r1 2 = r rr2 2 20 G2 = 2 2 ( 2r) ( 3r) 20 G2 180 = = = 45 2 2 4r 9r 4 kg bulunur. 2. 2 küpünün boyutlrı orntılı olrk 2 ktın çıkrılmış ve küpü elde edilmiş gibi düşünülebilir. Bun göre nin hcmi nınkinin 8 ktıdır. nin kesit lnı nınkinin 4 ktıdır. Bir cismin dynıklılığı için, kesit lnı hcim ornın bkılır. Bu orn bkıldığınd nin dynıklılığı nınkinin 2 1 sidir. İçinde boşluk olmmk koşuluyl bir cisim orntılı olrk büyütüldüğünde özkütlesi değişmez. 2 2 Ynıt A dır. 4. Z X Aynı cins mddeden ypılmış silindirlerin dynıklıklrı yükseklikleri ile ters orntılıdır. Bu nedenle dynıklılıklrı rsındki büyüklük ilişkisi, D X = D Y > D Z biçimdedir. Y Ynıt A dır.
4 2. Ünite: Mdde ve Özellikleri 5 Silindirin yüksekliği h olmk üzere dynıklılığı D = h 1 9. bğıntısı ile verilir. h değişmediğine göre dynıklılık d değişmez. r 3r 6. Oyun hmurundn ypıln küpün hcminin 8 ktın çıkmsı için bir kenr uzunluğu 2 ktın çıkmlıdır. Bir kenr uzunluğu oln küpün dynıklılığı; D = 1 ile verilir. üpün kenrı 2 ktın çıktığın göre dynıklılığı yrıy düşer. Ynıt B dir. Tblod verildiği gibi küresel cisimlerde; kesit lnı hcim = 3 bğıntısı ile verilir. 4r 3 D 4r = D 3 4( 3r) D = D 3 4r 3 12r D = 3 bulunur. D 7. Verilenlerin üçü de köprünün dynıklılığını rtırır. 10. Düzgün bir prizmnın dynıklılığı yüksekliği ile ters orntılıdır. 2 3 8. Bir kenrı oln küpün dynık- 2 3 lılığının 1 e inmesi için bir ke- 4 nrının uzunluğu 4 kt rtmlıdır. Bu durumd küpün hcmi, dolyısıyl ğırlığı; (4) 3 = 64 ktın çıkr. D = D = 1 1 3 D 1 = olur. D 3 Ynıt B dir.
DAYANIII YAPIŞMA VE BİRBİRİNİ TUTMA 5 Test 2'nin Çözümleri 1. Suyun sıcklığı rttırıldığınd molekülleri rsındki kohezyon zlcğındn yüzey gerilimi zlır. İyonik tuzlrın sud çözünmesi yüzey gerilimini rtırır. Bunun nedeni, çözünen iyonlrl su molekülleri rsındki elektriksel etkileşimdir. Suy deterjn ktıldığınd ise su molekülleri rsındki kohezyon kuvveti sıcklıkt olduğu gibi zlır. Bunun sonucund yüzey gerilimi zlır. O hâlde yüzey gerilimini rtırmk için verilenlerden ylnız II ypılmlıdır. Ynıt B dir. 4. cm P m cm R 2m cm mg 2mg 3mg S 3m Her sıvı dmlsı şekilde görüldüğü gibi, şğı yönde ğırlığının etkisindedir. Ayrıc sıvı molekülleri ile cm molekülleri rsınd bir dezyon kuvveti vrdır. Sıvıyı cm ypıştırn kuvvet, dezyon kuvvetidir. Denge olduğun göre, S sıvısı ile cm rsındki dezyon kuvveti 3 mg ye eşittir. Bir bşk ifdeyle, S sıvısı ile cm rsındki dezyon kuvveti ötekilerden dh büyük olup F S > F R > F P dir. Ynıt C dir. 2. M Şekil incelendiğinde sıvısı ktı yüzeyi ısltmış, X Y Z 3 2 sıvısı yüzeyi z ısltmış, M sıvısı yüzeyi ısltmmıştır. Bu durumd M nin yüzey gerilimi en büyük olup X e krşılık gelmektedir. nın yüzey gerilimi en küçük olup Z ye krşılık gelmektedir. Ynıt A dır. 5. X Y Z Verilen kptki sıvı cıv gibi içine kpnn, bir bşk ifdeyle, kohezyon kuvveti dezyon kuvvetinden dh büyük bir sıvıdır. Sıvı ile ktı rsındki dezyon kuvveti zldıkç sıvı dh lçlır. Z levhsının bttığı yerde sıvı en çok lçldığın göre X ile sıvı rsındki dezyon kuvveti dh büyüktür. sıvı 3. ılcllık olyınd sısu M vının ince borulrd yükselmesi borunun çpı ile ters orntılıdır. Boru inceldikçe sıvı yüksekliği rtr. M borusundki suyun yüksekliği diğerlerinden fzl olduğun göre r M en küçüktür. Bir bşk ifdeyle r > r > r M dir. 6. Bir kb hcminden dh fzl su konulmsının nedeni suyun yüzey gerilimidir. Ynıt A dir.
6 2. Ünite: Mdde ve Özellikleri 7. tılrın belirli bir şekli vrdır. Anck sıvılr girdiği kbın şeklini lır. İçinde boşluk olmmk koşuluyl hem ktılr hem de sıvılr sıkıştırılmz. Bu nedenle II. özellik hem ktılrın hem de sıvılrın ortk özelliği olbilir. Sıvı molekülleri öteleme hreketi ypr, fkt ktı molekülleri öteleme hreketi ypmz. Bu nedenle sorumuzun doğru ynıtı ylnız II dir 9. M çok uzun kılcl cm boru Ynıt B dir. su Yer çekiminin olduğu bir yerde yukrı yönde dezyon kuvvetleri, tüpteki yükselmiş suyun ğırlığın eşit oln kdr devm eder. Yer çekiminin olmdığı yerde dezyon kuvvetinin dengedeyken bir kuvvet yoktur. Bu nedenle sıvı tüpün en üst noktsın kdr yükselir. 8. M N Şekil I Şekil II Şekil I deki sıvısının yüzeyi çukur biçimindedir. Bu sıvı bulunduğu kbı ısltır. Şekil II deki sıvısının yüzeyi tümsektir. Bu sıvı bulunduğu kbı ısltmz. sıvısının yüzey gerilimi sıvısınınkinden büyüktür. Şekil I de sıvısı ile M tüpü rsındki dezyon kuvveti, Şekil II dekinden dh büyüktür. C seçeneğinde sıvısının özkütlesi kesinlikle ninkinden büyüktür diyor. Bu seçenek ynlıştır. Her zmn kesinlikle doğrudur denilemez. Ynıt C dir.
DAYANIII YAPIŞMA VE BİRBİRİNİ TUTMA 7 Test 3'ün Çözümleri 1. Sıcklık rttıkç sıvılrın yüzey gerilimleri rtmz, ksine zlır. 4. Gemilerin su üzerinde klıp yüzebilmesinin nedeni sıvı kldırm kuvvetidir. Ynıt C dir. 5. I. Sıcklık sıvı yüzey gerilimini zltır. II. Hcim değişikliği sıvılrın yüzey gerilimi üzerinde etkili değildir. 2. Yer çekiminin olduğu yerlerde sıvı girdiği kbın şeklini lır. Yer çekimsiz yerlerde sıvı girdiği kbın şeklini lmz. Sıvılrın girdiği kbın şeklini lmlrının nedeni yer çekimi kuvvetidir. III. Sıvıdki tuz miktrı rtırıldığınd sıvının yüzey gerilimi rtr. Ynıt A dır. 3. Sıvının en üstünde kln moleküllere, ortdkilere denilmiştir. 6. I. Su örümceklerinin btmdn suyun üstünde yürümeleri suyun yüzey gerilimini knıtlr. II. Durgun su yüzeyine bırkıln bir iğnenin btmm nedeni yine suyun yüzey gerilimidir. III. Yüzey geriliminin büyük olmsındn dolyı norml su çmşırlr yeterli miktrd etki etmiyor. Suy deterjn ktıldığınd yüzey gerilimi zlıyor ve çmşır dh çok etki ediyor. gibi sıvının iç kısmındki bir molekül komşu moleküller trfındn her yönde eşit bir kuvvetle çekilir. Böylece iç kısımdki moleküller dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir. Sıvının yüzeyindeki gibi bir moleküle etki eden kuvvetler şekildeki gibidir. Bu nedenle moleküle etki eden kuvvetler şekildeki gibidir. Bu nedenle molekülü dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir. Bunun sonucund yüzeydeki moleküllerle içerdeki komşu moleküller rsındki uzklık zlır ve elstik bir ypı orty çıkr. Bun yüzey gerilimi dı verilir. molekülleri yüzey gerilimine sebep olur. 7. Bir sıvının içinde bulunduğu kbı ısltıp ısltmycğı sıvı molekülleri ile yüzey rsındki dezyon (ypısın) kuvvetine bğlıdır. Sıvının bulunduğu yüzeyi ısltıp ısltmycğı sıvının hcmine bğlı değildir. Sıvının konulduğu kbı ısltıp ısltmmsı sıvının sflığın d bğlıdır. Ynıt C dir.
8 2. Ünite: Mdde ve Özellikleri 8. Suyun yüzey gerilimi zltılırs; 10. I. Diğer mddelerle etkileşimi kolylşır. II. Bulunduğu ortmı dh koly ısltır. kılcl cm boru kılcl cm boru III. irlere dh çok nüfuz ederek çmşır yıkmyı kolylştırır. Şekil I Şekil II Şekil I deki sıvının yüzeyi çukur şeklindedir. Bu sıvı bulunduğu kbı ısltır. I. öncül doğrudur. Şekil II deki sıvının yüzeyi tümsektir. Bu sıvı bulunduğu kbı ısltmz. II. öncül doğrudur. sıvısının yüzey gerilimi nınkinden büyüktür. 9. 11. kılcl cm boru sıvı ılcl bir borud sıvının yükselme miktrı borunun kesit lnı ile ters orntılıdır. Borulrd sıvı seviyelerinin frklı olmsının nedeni boru klınlıklrının frklı olmsıdır. Ynıt A dır. Sıvının ince borud yükselme miktrı borunun klınlığın bğlıdır. Dh ince bir boru kullnılırs su seviyesi noktsın çıkbilir. Denge durumund suy it dezyon kuvveti ile boru içindeki sıvı ğırlığı birbirine eşittir. su