YUMUAK ASTAR MADDELER SOFT DENTURE LINING MATERIALS

Transkript

1 YUMUAK ASTAR MADDELER SOFT DENTURE LINING MATERIALS Dr. Bilge Turhan BAL* Prof. Dr. Hüsnü YAVUZYILMAZ** ÖZET Yumuak astar maddeleri, dihekimli.inde maxillofasiyal ve tam protezlerde tutuculu.u arttrmak, mukoza irritasyonlarn ortadan kaldrarak hastalar rahatlatmak amacyla ve ayn zamanda konvansiyonel syla polimerize olan akrilik rezin protezleri tolere edemeyen hastalarn tedavilerinde sklkla kullanlmaktadr. Bu makalede yumuak astar maddelerinin özellikleri ve kullanm alanlar genel olarak incelenmitir. Anahtar Sözcük: Yumuak astar maddeleri, protez kaide materyalleri Yumuak astar maddeleri; sahip olduklar esneklik ve yumuaklk özellikleri ile tam ve bölümlü protezlerde, protez üzerine gelen kuvvetlerin eit olarak da.tlmasn sa.lamak ve atrofik bölgelerde oluan kuvvet da.lmlarn azaltmak amacyla, protezlerin doku yüzeylerine uygulanan yumuak polimerlerdir. 1-5 Son yllarda geni bir uygulama alan bulan bu materyaller; ortodontide ve periodontolojide; çeitli ine ve plaklarn hazrlanmasnda, çene yüz protezlerinde; cerrahi defektlerin düzeltilmesinde, epitez ve obtüratör hazrlanmasnda, kret atrofisi, rezorpsiyonu ya da kemik andrkat olan tam ve bölümlü protez hastalarnda baaryla kullanlmaktadrlar. 3,6,7 Ancak bu maddeler ideal bir ürünün tüm özelliklerini karlayamad.ndan dolay, bir çok klinik sorunlarn erken çözümü için geçici olarak snrl sürelerle kullanlmaktadr. 5 Yumuak astar maddeleri, ilk olarak 19. yüzyln 2. yarsnda tam protezlerin astarlanmas için düünülmü ve uygulanmtr 6. Laney 5, klinik uygulamas ilk kez 1945 ylnda Matthews tarafndan yaplan bu materyallerin, proteze esneklik kazandrarak alveol kretleri üzerindeki basncn eit olarak da.tlmasn sa.lad.n ve sonuçta, atrofik bölgelere gelen basnc da azaltt.n bildirmektedir. Bu tür maddelerin bir plastik yapmcs SUMMARY Soft denture lining materials are often used in order to gain retention for maxillofacial and complete dentures, to get off the mucosal irritation to provide the comfort for patients and they are also used when treating patients unable to tolerate conventional heat polimerized acrylic resin prosthesis. In this article soft denture lining materials are reviewed to their properties and clinical implications. Key word: Soft denture lining materials, prosthetic base materials tarafndan 1959 da di hekimli.ine sunulan yumuak esnek plastik maddeler oldu.unu belirtilmektedir 8.?deal bir yumuak astar maddesinin özellikleri ilk olarak 1961 ylnda Graig ve Gibson 9 tarafndan belirtilmitir. Bates ve Smith 10 protez temizleyicilerinin akrilik ve silikon materyalleri üzerindeki fiziksel ve mekanik etkilerini incelemiler ve bu gruplar içerisinde bir akrilik ve bir silikon materyalinin iyi sonuçlar verdi.ini açklamlardr. Laboratuvar özelliklerinin iyi olmas nedeniyle 89 hastann protezlerine silikon ve akrilik astar maddesi uygulamlar ve mukozal irritasyon, tat üzerine temizlemenin ve kullanmann etkilerini incelemilerdir.?ki materyal arasnda bir karar verilemezken materyallerin baz özellikleri arasnda anlaml farkllklar oldu.unu gözlemlemilerdir. Akrilik materyalinin plastizer kayb nedeniyle zaman içerisinde sertleti.ini ve bununda materyal yüzeyinde pürüzlülü.e neden oldu.unu ve mukozann da iritasyona u.rad.n belirtmilerdir. Silikon materyalinin ise tükürükle slanmad.n ve uyumlanmasnnda zor oldu.unu vurgulamlardr.silikon materyalinin yumuak astar maddesi olarak üretimi Bernhort ve Robinson tarafndan olmutur. 11,12 Yumuak astar maddelerinin ço.unlu.u ilk uygulama tarihlerinden günümüze kadar, pratik uygulamalardan çkartlm, bir ksm ise halen uygulanmaktadr. Günümüzde uygun bir yumuak astar maddesi *, Gazi Üniversitesi, Di Hekimli.i Fakültesi,Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal, Aratrma Görevlisi ** Gazi Üniversitesi, Di Hekimli.i Fakültesi,Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal 53

2 bulunmas için klinik ve deneysel çalmalar devam etmektedir. Aratrmalar bir yandan mevcut maddelerin gelitirilmesi di.er yandan yeni madde üretimi yönünde olmaktadr. Yumu3ak Astar Maddelerinin S4n4fland4r4lmas4 1. Hazrlan Eekillerine Göre: 1.1. Oda Scakl.nda Polimerize Olanlar 1.2. Isyla Polimerize Olanlar Kullanm Amaçlarna Göre: 2.1. Geçici Amaçla Kullanlanlar 2.2. Daimi Amaçla Kullanlanlar. 2,3,6 3. Kimyasal Yaplarna Göre: 3.1. Do.al Kauçuk ve Türevleri 3.2. Polivinil Reçineler 3.3. Hidrofilik Polimerler 3.4. Poliüretanlar 3.5. Yumuak Akrilikler Oda Scakl.nda Polimerize Olan Yumuak Akrilikler Is ile Polimerize Olan Yumuak Akrilikler Hazr Akrilik Tabakalar Toz-Likit Sistemleri 3.6. Silikon Esasl Bileimler Oda Issnda Vulkanize Olan Elastomerler Is ile Vulkanize Olan Elastomerler 3.7. Polisülfazinler. 3,6 1. Hazrlan Eekillerine Göre: 1.1. Oda Scakl.nda Polimerize Olan Yumuak Astar Maddeleri: Oda scakl.nda polimerize olan yumuak astar maddeleri akrilik ve silikon esasl olmak üzere iki grupta incelenmektedirler. 6 Oda ssnda sertleen (otopolimerize) yumuak astar maddeleri hasta a.znda direkt olarak uyumlanabilmeleri, uygulamalarnn kolay olmas ve ekonomik olmalar nedeniyle syla sertleen astar maddelerine bir alternatif olarak gösterilmektedir.oda ssnda sertleen yumuak astar maddeleri, iyileme srasnda protezin uyumunu sa.lamak ve doku sa.l.n arttrmak için doku artlandrc olarak da kullanlabilirler. 13,14 Ancak yumu- aklklar, esneklikleri, boyutsal stabilite ve slanabilirlikleri, zamanla pöröz bir yap kazanmalar, kirlenmeleri ve enfekte olmalar gibi fiziksel ve mikrobiyolojik özellikleri, bu maddelerin klinik kullanmda geçici olmasna neden olmutur Isyla Polimerize Olan Yumuak Astar Maddeleri: Isyla polimerize olan yumuak astar maddeleri de akrilik ve silikon esasl olmak üzere iki grupta incelenmektedirler Kullanm Amaçlarna Göre: 2.1. Geçici Amaçla Kullanlan Yumuak Astar Maddeleri: Geçici amaçla kullanlan yumuak astar maddeleri oda scakl.nda hazrlanrlar. Kullanm süreleri birkaç hafta ile birkaç ay arasnda de.iir, ancak bu süre materyallerin yaplarna göre de.iiklik gösterebilir. Protez yenileninceye kadar ya da daimi astarlama yaplncaya kadar eski protezlerin uyumlanmasn ve rahat bir ekilde kullanlmasn sa.lar. 6,16,17, Bu materyallerin zamanla yaplarnda bozulma meydana gelir ve yüzeyleri düzensizleir. Materyallerin pürüzlü yüzeye sahip olmas, artklarn kontaminasyonunu arttrmaktadr. Sonuçta; Candida albicans ve di.er baz mikroorganizmalarn materyal üzerinde tutunumu artarak; protez stomatiti, oral, gastrointestinal ve pnömopulmonel enfeksiyonlar görülebilir. Materyallerin temizlenmesinde kullanlacak protez temizleyici ajanlarn seçimine özen göstermek gereklidir. Oksijen içeren temizleyici maddeler materyallerin yüzeylerinin bozulmasna neden olabilirler Daimi Amaçla Kullanlan Yumuak Astar Maddeleri: Daimi yumuak astar maddeleri çi.neme etkisi ile oluan ve protezden bazal dokulara aktarlan enerjiyi absorbe etmek amacyla kullanlrlar. Bu materyaller s ile polimerize edilirler ve kullanm süreleri alt ay ile be yl arasnda de.iir. Zaman geçtikçe materyallerin yapsnda bozulmalar gözlenebilir. 6,16,17 3. Kimyasal Yaplarna Göre: Kimyasal yaplarna göre yumuak astar maddeleri, çeitli aratrmaclar tarafndan farkl ekillerde snflandrlmtr; Zaimo.lu ve arkadalar 18, 1993 ylnda kimyasal yaplarna göre yumuak astar materyallerini aa.da dizelenen ekilde snflandrmlardr: a) Akrilik esasl rezinler b) Vinil rezinler c) Silikon lastikler. Richard Von Noort 19, yumuak astar maddelerini: a) Silikon lastikler b) Akrilik esasl yumuak astarlar - Zamanla plastikletiricileri szan sistemler - Polimerize plastikletiricili sistemler, olarak snflandrmtr. Braden ve arkadalar 20, 1995 ylnda bu maddeleri kimyasal yaplarna göre: a) Akrilik rezin materyaller - Isyla polimerize olan akrilik materyal - Oda ssnda polimerize olan akrilik materyal. b) Silikon elastomerler - Isyla polimerize olan silikon - Tek pat silikon lastik 54

3 -?lave polimerizasyonlu silikon lastik - Fluorosilikon. c) Polifosfazin elastomerik sistem d) Deneysel sistemler - Do.al lastik (Polimetil metakrilat (PMMA) kopolimer sistem) - Toz halinde elastomer eklenmi akrilik sistem - Fluoropolimer, olarak snflandrmlardr. McCabe e 16 göre yumuak astar maddeleri: a) Akrilik esasl - Oda ssnda sertleen - Isyla sertleen. b) Silikon esasl - Isyla sertleen - Oda ssnda sertleen?lave polimerizasyonlu silikon lastik Kondanse silkonlar. c) Polifosfazin, olarak snflandrlmtr Do.al Kauçuk ve Türevleri: Yumuak do.al kauçuk, ilk olarak 1869 ylnda yumuak astar maddesi olarak kullanlmtr. Do.al kauçuklar, tükürü.ü hzla emer ve a.za yerletirildikten ksa bir süre sonra özelliklerini kaybederek dokularla uyumsuz hale gelirler. Günümüzde yumuak astar materyali olarak do.al kauçu.un kullanm tümüyle terkedilmitir. 6, Polivinil Reçineler: Polivinil klorür (PVC) ve polivinil asetat (PVA) olmak üzere iki ekilde kullanma sunulmutur.?deal yumuak astar materyalini bulmak için yaplan aratrmalarda vinil kopolimerler klinikte baar ile uygulanan ilk sentetik materyallerdir. A.z ortamnda polivinil klorid krlgan bir materyal olmasnn yan sra polivinil asetat ar derecede esnek ve bükülebilir özelliktedir. 7,21 PVC yumuak astar maddesi ile bitirilen protezlerin baz dezavantajlar vardr. Bunlarn banda 3-18 ay sonra materyalde plastikletirici kaybna ba.l olarak meydana gelen sertlemedir. 6,7,21 Ayrca bu materyaller abrazyona kar dirençsizdirler. 7 PVC nin 100 C nin üstünde polimerizasyon ssna ihtiyaç göstermesi ve birlikte polimerize edildi.i akrili.in yaps üzerine olumsuz etki yapmas üzerine PVA yumuak astar maddesi gelitirilmitir. Maddenin; ksa sürede sertleti.i ve yüzeyinde çatlaklar olutu.u için a.zda kullanlmamas gerekti.i bildirilmitir. Bu nedenle di hekimli.inde kullanmlarndan vazgeçilmitir. 3,6,7, Hidrofilik Polimerler: Hidrofilik polimerler balangçta ideal yumuak astar materyalleri olarak düünülmütür. Bunun nedeni oda ssnda ekillendirilebilmeleri, uyumlanabilmeleri, tesviye ve polisaj ilemleri yaplabilecek kadar dirençli olmalar ve 37 C de klinik uyum göstermeleridir. Ancak bu materyaller ile ilgili dezavantajlar, avantajlarndan daha fazladr. Suya konuldu.unda özel karakteristikleri veren hidroksi gruplarnn orijinal hacimleri % 37 nin üzerinde artmakta ve sonuç olarak yumuak astar maddesi % 20 orannda imektedir. Bu materyallerin boyutsal stabiliteleri yeterli de.ildir. 6,7, Poliüretanlar: Difonksiyonel veya polifonksiyonel hidroksi bileiklerinin, difonksiyonel veya polifonksiyonel izosiyonat ile reaksiyonundan oluurlar. Materyal di hekimli.inde kullanm için polyol, izosiyonat ve katalizörden oluan üç likit ile desteklenmitir. 7 Poliüretanlar; protez kaide pla.na, rutin laboratuvar yöntemleri dnda özel yöntemlerle uygulanmasna ra.men, yeterli ba.lant göstermezler. Besin maddeleri, içecekler ve tütünden oldukça fazla etkilenerek birkaç ay gibi ksa sürede koyu kahverengi renk alrlar. Bu dezavantajlarndan dolay aratrmaclarn büyük ço.unlu.u poliüretan elastomerleri, yumuak astar maddeleri arasna sokmamaktadrlar. 3, Yumuak Akrilikler: Oda Scakl.nda Polimerize Olan Yumuak Akrilikler: Tozu; polietil metakrilat veya polimetil metakrilat ve\veya isobütil metakrilattan, likiti; aromatik esterler ( ekil verici, plastikletirici) ve etil alkolden oluan yumuak akril türüdür. Toz, yumuama noktas düük sentetik bir polimerdir ve likitte bulunan % 6-10 etil alkol polimeri kabartarak genellikle benzer ester olan çözücü tarafndan daha kolay eritilmesini sa.lar. 3,6,17,21 Aromatik esterleri; dibütil fithalat, benzil salisilat, metil salisilat, bütil fithalat, bütil glikonattan oluur. A.zda sertleen yumuak astar maddeleri eski protezlerin daimi olarak astarlanmasndan ya da yeniden yaplmasndan önce, protezlerin belirli bir süre daha rahat kullanlmasn sa.lar. 22 Oda scakl.nda polimerize olan yumuak akrilikler daha fazla artk monomere sahiptirler ve geçici yumuak astar maddesi olarak kullanlrlar. 16,22,23 Aykan 23, çalmasnda oda ssnda sertleen yumuak astar maddelerinde daha fazla artk monomer salnm oldu.unu belirtmitir Is ile Polimerize Olan Yumuak Akrilikler: Hazr Akrilik Tabakalar: Hazr akrilik tabakalar; akrilik protez kaidesine akrilik bir çözücü ile ba.lanan polietil metakrilat ve poli asetat kopolimerlerinden oluan tabakalardr. Bu kopolimerler yüksek su emilimi ve içeri.inin, çözünme sonucu bozulmas nedeniyle daimi yumuak astar maddesi olarak kullanlmazlar. 6, Toz-Likit Sistemleri: Tozu; polietil metakrilat veya butil metakrilat, likiti; metil, etil veya N-butil metakrilat ve 55

4 plastikletiricilerden oluan sistemlerdir.plastikletiriciler ana maddeye yumuaklk sa.larlar. Bunlarn ana madde içinde az veya çok olmas monomerin ve polimerin yapsna ba.ldr. Sertlemeye geçi derecesi daha düük olan monomer kullanld.nda daha az oranda plastikletirici gerekir. Akril esasl yumuak astar maddelerinin en önemli sorunlarnda biri plastikletiricilerin zaman içinde çözünmesidir. Plastikletiriciler azaldkca elastiklik özelli.i azalr ve sonuçta madde zamanla sertleir. Bunu önlemek için, polimerize olan plastikler kullanlabilir ya da plastikletirici kullanmadan yüksek akril metakrilat esterleri elastomerler ile kartrlr. 6,19, Silikon Esasl Bileimler: Oda Issnda Vulkanize Olan Silikon Elastomerler: Oda ssnda vulkanize olan silikon elastomerler, genellikle geçici yumuak astar maddelerini olutururlar. 2?ki tip oda ssnda sertleen silikon elastomer, yumuak astar maddesi olarak kullanlmaktadr. Bunlar ölçü materyali olarak kullanlan ilave ve kondanse tip silikon elastomerlerle benzerdirler. Kondanse polimerize tip genellikle pat ve likitten olumaktadr. Pat; hidroksidimetil siloksan polimer ve inert bir doldurucu içerir. Likit ise; tetraetil silikat gibi bir çapraz ba.layc ajan ile dibutilkalay dilaurate gibi organokalay bileimli bir katalizörden meydana gelir. Pat ile likit kartrld.nda bir kondanzasyon çapraz ba.lanma reaksiyonu oluur. Bu reaksiyonun ara ürünü olarak alkol aç.a çkar. 6,16,21,24?lave polimerize silikonlar ise son zamanlarda kullanlmaya balayan yumuak astar maddeleridir. Bunlar ölçü almada kullanlan ürünlere çok benzerler ve iki pat halinde bulunurlar. Bu patlardan eit miktarda kartrlr ya da bu ilem tabanca sistemi kullanlarak gerçekletirilir. 16 Oda ssnda sertleen silikonlarn en büyük dezavantaj, ba.layc bir ajan kullanlmasna ra.men, akrilik protez kaide pla.na zayf ba.lant oluturmalardr. Temizleme ve polisaj ilemleri güçtür, bu nedenle materyal yüzeylerine Candida ve mikroorganizma tutunumu çok fazladr. Uzun süre yumuak kalabilmeleri ise avantajlardr. 6,7,16, Is ile Vulkanize Olan Silikon Elastomerler: Is ile vulkanize olan silikon esasl yumuak astar maddeleri aralarnda çapraz ba.lantnn olutu.u pendant ve terminal vinil gruplarnn bulundu.u polidimetil siloksan içerikli tek komponentli pat ve jel eklinde bulunurlar. Sv olan polimer, silika gibi inert doldurucular ile pat haline getirilir. Pat, stld.nda ayrlarak çapraz ba.lant reaksiyonu balatan peroksit benzeri bir serbest radikal balatc içerir. Akrilik protez kaidesi ile silikon astar maddesi arasndaki ba.lant bir silikon polimer metil siloksan veya aksilan ba.layc ajanlar ile sa.lanr. 2,7,16 Silikon esasl bileimler, yumuak astar maddeleri için gerekli görülen fiziksel ve kimyasal özelliklere en yakn materyaller olarak görülmütür. 6,16 Bu maddeler belirli elastikiyetleri sayesinde destek di ve dokulara zarar vermedikleri gibi çi.neme srasnda protezlerin dikey ve yatay yöndeki muhtemel hareketlerinde ortaya çkan basnçlar dilere ve dokulara yumuatarak iletmektedirler ancak bu maddelerin akrilik ile ba.lantlarnn zamanla bozulmas ve C. albicans üremesi en önemli iki sorun olarak ortaya çkmaktadrlar. 6,16, Polisülfazinler: Polisülfazinler, sakz a.acndan üretilmi bir yar organik polifosfazin floroelastomerdir. Bu maddeler sert ve yumuak olmak üzere hazr plaklar halinde bulunurlar ve uygulanmas syla sertleen silikon ürünleriyle benzerdir. Önerilen sertleme süresi 74 C de 8 saattir. 74 C de 2.5 saat ve takiben 100 C de 30 dakika sertleme de bir baka hazrlama eklidir. 16 Silikon ve Akril Esasl4 Yumu3ak Astar Maddelerinin Kar34la3t4rmas4 1. Daimi Yumuaklk Fark: Akril esasl olanlarda yumuakl. materyalin içerisine katlan plastikletiriciler sa.lar, ancak bu maddelerin zamanla szmalar sonucu astar materyalinde sertleme görülür. 6,19,24 Silikon esasl yumuak astar maddeleri, yaplarnda plastikletiricilerin bulunmamas ve % arasnda inorganik silikat içermeleri su emilimini azaltt.ndan, yumuakl.n uzun süre devam ettirdi.i ve akrilik proteze yakn oranda az su absorbsiyonu gösterdikleri belirtilmektedir. 26,27 2. Kaide Pla.na Ba.lanma Fark: Yumuak astar maddelerinin protez kaidesiyle iyi ba.lant yapmas istenir. 28 Akril esasl yumuak astar maddeleri yaplar gere.i akrilik kaide pla.na daha iyi ba.lanma sa.larlar. Silikon esasl astar maddeleri akrilik kaideye çok az kimyasal ba.lant oluturur veya hiç oluturmaz bu nedenle silikon esasllarda ba.lanmay sa.layan adezivler kullanlmaldr. 6,19,24 Molloplast B nin (s ile vulkanize olan silikon esasl astar maddesi) Prolastic ten (oda ssnda vulkanize olan silikon esasl astar maddesi) daha yüksek yapma kuvveti gösterdi.i bildirilmitir. 26 Kulak ve ark. 29 çalmalarnda, farkl silikon esasl astar maddelerine (Ufigel P, Ufigel C, Mollosil, Molloblast B, Permafix ve Permaflex) termosiklus uyguladktan sonra ba.lant dayankllklarn incelemilerdir. Her maddenin farkl derecelerde ba.lant dayankll. gösterdi.ini ve termosiklus ileminden sonra Ufigel C ve Mollosil materyali hariç di.er yumuak astar maddelerinin ba.lant dayankllklarnn dütü.ünü açklamlardr; ancak klinik uygulamalar için tüm materyallerin ba.lant 56

5 dayankllklarnn kabul edilebilir snrlarda oldu.unu belirtmilerdir. Ba.lantnn zayf olmas bakteri üremesi, plak ve ta oluumu için uygun ortam oluturur. Ayrca eski protezlerin astarlanmas da protez pla. mikroorganizmalar ve di.er ajanlar absorbe etmi oldu.undan yapma kuvvetinin az olmasna neden olur. 28,30 3. Su Absorbsiyon Fark: Akril esasl yumuak astar maddeleri daha çok su emerler, bu nedenle daha kolay bozulurlar Mantar ve Di.er Mikroorganizmalarn Üreme Fark: Yumuak astar maddelerinde görülen problemlerin banda mantar üremesi gelmektedir.silikon esasl yumuak astar maddelerinin mantar türü mikroorganizmalarn tutunumuna daha yatkn oldu.u belirtilmitir. 6,19,24 Hasanreiso.lu ve arkadalar 31, Molloplast B yumuak astar maddesini fiziksel özellikleri ve C. albicans üremesi yönünden de.erlendirdikleri çalmalarnda on hastaya yumuak astar materyali uygulamas yapmlardr. 1,5 gün, 1 ve 3 aylk zaman periyotlarnda hastalardan Candida izolasyonu için steril eküviyonlarla kültürler almlar ve üç aylk inceleme sonucunda elde edilen kültürlerde C. albicans a rastlamadklarn belirtmilerdir. Bu sonucu da hastalarn a.z hijyenlerinin yeterli olmasna ba.lamlardr. Yumuak astar maddelerinin yüzeylerinde zamanla bozulmalar meydana geldi.i ve bu durumun mantar için uygun üreme ortam yarataca. bildirilmektedir. 27,32 5. Elastikiyet Fark: Silikon esasl astar materyalleri yumuak akriliklere oranla daha elastiktirler. Andrkatl vakalarda akrilik esasl yumuak astarlara oranla daha baarl olarak kullanlabilirler. 6,19,24 6. Yrtlma Fark: Silikon esasl yumuak astar maddeleri düük yrtlma direncine sahiptirler Doku Tolerans: Bascom 32 silikon esasl yumuak astar maddeleinin doku toleransnn akrilik esasllara göre daha iyi oldu.unu bildirmitir. Yumu3ak Astar Maddelerinin Kullan4ld464 Yerler Basncn hafifletilmesi gereken relief alanlarnda, Alveol kretlerinde ileri derecede atrofi ve rezorpsiyon olan, sert protez kaidesinin a.r meydana getirmesi nedeniyle protezlerini kullanamayan hastalarda, Bilateral andrkat olan vakalarda, cerrahi ilemin kontrendike olmas durumunda, Eski protezlerin uyum bozukluklar nedeniyle dokulara zarar verdi.i durumlarda, yeni bir protez yaplmadan önce destek dokularn sa.lkl ve normal koullara getirilmesi amacyla doku iyiletirici olarak, Fonksiyonel ölçü maddesi olarak, Kalnl. bölge bölge de.iiklik gösteren hiperemik ve gevek mukozas olanlarda, Yar sürekli astar maddesi olarak, Tek tam protezlerde, alveol kretin ar basnç almasn önlemek amacyla, Bruksizm vakalarnda ortaya çkan mukoza iritasyonlar ve ar basnç sonucu meydana gelen kemik resorpsiyonlarn önlemek amacyla, A.z kurulu.u olan vakalarda mukoza travmalarn önlemek amacyla, Geçici kaide plaklarnn altnda stabilizasyonu sa.lamak amacyla, Preprotetik cerrahi sonras kemik ve mukoza greftleri üzerinde yara iyilemesi tamamlanncaya kadar geçici olarak,?mmediat protezlerde, Cerrahi ve periodontal ine altnda, obtüratör ve epitez yapmnda, Sistemik bir patolojinin destek dokulardaki olumsuz etkilerini azaltmak amacyla, Radyoterapi görmü kiilerde, destek dokularda travmalara neden olabilecek etkenleri ortadan kaldrmak için, Tehis amac ile, protezlerdeki ar temas ve basnç bölgelerinin saptanmasnda, Palatinal ve mandibular torusu olan hastalarda, Kronik protez irritasyonu olan vakalarda baaryla kullanlrlar. 1,3,5,6,17,22,33,34 Yumu3ak Astar Maddelerinin deal Özellikleri Uygulamas kolay olmal, Sert kaide maddesi ile ba.lants yeterli olmal, Yumuakl.n ve esnekli.ini devaml koruyabilmeli, Boyutsal stabilitesi iyi olmal, Çi.neme kuvvetleri altnda ezilmemeli, bozulmamal, kopma ve çatlama göstermemeli, Rengi sabit kalmal, zamanla lekelenme olmamal, Tad ve kokusu güzel olmal, -Su emmemeli ve mikroorganizmalarn barnmasna olanak sa.layacak ekilde pörözite göstermemeli, Sa.l.a zararl maddeler içermemeli, Abrazyona dirençli olmal, Toksik olmamal, destek dokularda alerji ve iritasyona sebep olmamal, Protez kaide pla.nn direncini azaltmamas için esneme gösterebilmeli, Kolay temizlenebilmeli, Tesviye ve polisaj kolay yaplabilmeli, Tamiri kolay olmaldr. 6,17,22 Yumu3ak Astar Maddelerinin Avantajlar4 - Protez tutuculu.unu arttrrlar. 57

6 - Ar basnçlar absorbe ederek rezorbsiyonu azaltrlar. - Sa.l.n kaybetmi, ancak bu durumun dönüebilir düzeyde oldu.u vakalarda, destek dokular üzerinde vibromasaj etkisiyle kan dolamn uyararak ksa sürede iyileme sa.larlar. - Protez kaide pla. altndaki destek dokularda biyolojik hücre faaliyetlerinin normal olarak devamn sa.larlar 6. Yumuak astar maddelerinin avantajlarnn geçerli olabilmesi için esnekliklerinin devam etmesi gerekir 6. Yumu3ak Astar Maddelerinin Dezavantajlar4 1. Maliyet ve Yapm Problemleri: Yumuak astar maddesi uygulamas yaplm bir protezin maliyeti, tek kaide materyalinden yaplm bir protezden daha fazladr. Daimi yumuak astar maddelerinin klinik uygulamalar karmaktr, laboratuvar ilemleri zaman alcdr. Baz yumuak astar maddeleri klinikte hasta a.zna do.rudan uygulanabilir, ancak bu materyaller daha az stabildir ve ksa bir klinik döneme sahiptir. Tüm yumuak astar maddelerinin uygulamas ve modifiye edilmesi zordur. Polisaj ileminde sert kaide ile yumuak astar arasndaki ba.lant bölgesinde problemler vardr Protez Kaidesinde Krlmalara Neden Olmas: Yumuak astar maddesi ile kaplanan protez kaide maddesinin dayankll. önemli derecede azalr. Yumuak astar maddesinin yeterli derecede yastk etkisi gösterebilmesi için, 2-3 mm. kalnlkta olmas gerekir. Maddeye yer açmak için akrilik kaide inceltilir, bu ilem sonucunda krlganlk artar. Di.er bir neden ise yumuak akril monomeri ve silikon adezivlerinin kaide materyali üzerinde çözücü etki oluturarak yapnn direncini zayflatmasdr. Yumuak astar maddesi uygulanan protezlerin esnekli.inde artma meydana geldi.i belirtilmektedir. 1,17,20,21 3. Yüzey Devamll.:?deal yumuak astar maddesi; yüzey anmasna, sert kaide materyali kadar direçli olmaldr. Ancak bu maddelerden, özellikle de silikon esasl olanlarn anmaya kar dirençleri düüktür. Bu duruma yumuak astar maddelerinin yüksek sürtünme katsaylarnn neden oldu.u düünülmektedir. Yumuak astar maddesi uygulanan protezlerin temizli.inde kullanlan ve oksijen aç.a çkartan ajanlarda silikon yüzeyinde çukurcuklar oluturmaktadr. Frçalarn kullanlmas, yumuak astar maddelerinin yüzeylerinin bozulmasnda di.er önemli bir etkendir. 1,6,24 4. Protez Kaidesinden Ayrlma: Yumuak astar maddesi uygulanan protezlerin di.er önemli baarszlk nedeni, protez kaidesi ile astar maddesi arasndaki ba.lantnn bozulmasdr. Akrilik esasl yumuak astar maddeleri, yaplarndan dolay akrilik kaideye yeterli ba.lant sa.larken silikon esasl maddelerin ba.lantlar zayftr. Oda ssnda sertleen silikon esasl yumuak astar maddelerinin sert kaideye ba.lanabilmesi için uygun bir adeziv kullanlmaldr. 1,2,6,22,29,30 5. Esneklik: Yumuak astar maddelerinin sertlemeleri yaplarndaki plastikletiricilerin ortama szmas sonucu meydana gelir. Bu durumda esnekli.ini kaybeden madde tüm avantajlarn da kaybeder ve zararl olmaya balar. Akrilik esasl astar maddelerinde görülen bu olay silikon esasl maddelerde gözlenmez. 1,6 6. Boyutsal Stabilite:?deal yumuak astar maddesinin klinik uyumunun ve kullanm süresinin genellikle boyutsal stabilitesine ba.l oldu.u kabul edilmektedir. Yumuak astar maddelerinin ço.u, yaplar gere.i boyutsal olarak stabil de.ildir. Su emilimi ve plastikletiricilerin zaman içerisinde szmas boyutsal stabiliteyi etkilemektedir Hijyen: Yumuak astar maddelerinin en büyük dezavantajlarndan birisi de temizli.inin zor olmasdr. Hem oksijen aç.a çkarc hem de hipokloritli protez temizleyici ajanlar, özellikle silikon esasl yumuak astar maddelerine zarar verebilirler. 35,36 Ylmaz ve ark 37 çalmalarnda; farkl yumuak astar maddelerini, farkl mkroorganizmalarla contamine etmiler ve 4 farkl dezenfektann bu mikroorganizmalara etkilerini incelemilerdir. Aratrmaclar, en etkili dezenfektan maddesinin sodyum hipokloritli solüsyonlar oldu.unu açklamlardr. Ancak aratrmaclar yaptklar di.er bir çalma sonucunda bu dezenfektanlarn yumuak astar maddelerinin fiziksel özelliklerini anlaml derecede etkilediklerini açklamlardr. 38 Hatal frçalama yöntemi ile de silikonlarn yüzeylerine zarar verilebilir. Yumuak astar maddelerinin ço.u a.z svlarn yaplarna alrlar. Protez hijyenine dikkat edilmedi.i durumlarda bu svlar bozulurlar ve yumuak astar maddesinin hem protezi kullanan hasta hem de çevresindeki kiiler için zararl hale gelmesine neden olurlar. Protez temizli.i yumuak di frças ve di macunu ile yaplmaldr. 1,22,39 Machado ve ark 40 çalmalarnda mikrodalga dezenfeksiyonunun, yumuak astar maddelerinin sertli.ini ve bu maddelerin protez kaidesine ba.lanmalarn etkilemedi.ini bildirmilerdir. 8. Mantar ve Mikroorganizmalarn Üremesi: Sert akriliklere göre yumuak astar maddelerinin pürüzlü yüzeyleri, plak ve di ta birikimine yol açmakta, maya ve benzeri organizmalarn üremesine uygun bir ortam hazrlamaktadr. Bu materyallerin temizleme güçlü.ü, ortamdaki birikimi daha da arttrmaktadr. 1,6,17,19,22,24,33 Graham ve arkadalar 41, 1991 ylnda yapt. aratrmada, yumuak astar maddelerinin mantar üremesini ve varl.n destekledi.ini belirtmektedir. 58

7 Wright 27, yumuak astar maddelerinin yüzeyinde zamanla bozulmalar meydana geldi.ini ve bu durumun mantarlar için uygun üreme ortam yarataca.n bildirmektedir. Canay ve arkadalar 42, on hastann alt tam protezlerinin sa. ve sol lingual uzantlarna açtklar boluklara iki farkl syla sertleen daimi yumuak astar maddesi uygulayarak yaptklar çalmada, alt ay sonra materyalleri çkartmlar ve materyaller üzerindeki mikrobiyal tutunumu de.erlendirmilerdir. Silikon esasl yumuak astar maddesinde, akrilik esasl olana göre daha fazla mikrobiyal tutunum oldu.unu belirtmiler ve materyaller üzerinde bulunan mikroorganizmalarn ço.unlu.unu, normal a.z florasna ait mikroorganizmalarn oluturdu.unu belirtmilerdir. Okita ve arkadalar 43, in vitro çalmalarnda, dört farkl doku artlandrc, bir yumuak astar materyali ve akrilik rezin materyalini, C. albicans ve S. mutans adezyonu açsndan mikrobiyal adezyon testi ile de.erlendirmilerdir. Sonuçta dört farkl doku artlandrc materyali arasnda istatistiksel olarak anlaml bir fark bulmazken, akrilik rezin materyali üzerine, di.er materyallere oranla daha az bakteri ve mantar tutunumu oldu.unu belirtmilerdir. Aratrmaclar, ayn konu üzerinde yaptklar in vivo çalmalarnda üç hastann üst protezlerinin doku yüzeylerinde sekiz bölgeye yerletirdikleri iki akrilik esasl doku artlandrc maddeyi iki saat, 2, 7, 14 gün boyunca mikrobiyal adezyon yönünden de.erlendirmiler ve bölgeler arasnda fark olmazken, materyaller arasnda eit miktarda tutunum oldu.unu ve mikrobiyal örtünün zamanla artt.n göstermilerdir. Aratrmaclar çalmalarnda; yüzey pörözitesi, yaps ve mikrobiyal hücreler ile materyaller arasndaki fiziksel, kimyasal etkileimlerin mikrobiyal tutunmada etkili önemli faktörler olabilece.ini ileri sürmülerdir 43. Nikawa ve arkadalar 44 yumuak astar maddelerinin bileimlerinin C. albicans kolonizasyonuna ve üremesi üzerine olan etkilerini incelemiler, plastikletiricilerin ve likitte bulunan etil alkol miktarnn C. albicans üremesi üzerine etkisi oldu.unu, polimer partikül boyutlarnn ise daha az etkisi oldu.unu açklamlardr. SONUÇ Yumuak astar maddeleri, konjenital oral defektlerin kapatlmasnda, travmatize oral mukozada, kemik undrkat olan hastalarda, bçak srt kreti olan ya da alveol kretlerin atrofik oldu.u hastalarda uzun yllardan beri kullanlmaktadr. Di hekimli.inde geni kullanm alan olan bu maddeler halen gelime yolundadr. Avantajlarnn yansra bir çok da dezavantaja sahip olan bu maddelerden olumlu sonuçlar alabilmek için hekimlerin materyallerin yapsal özelliklerini iyi bilmeleri gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. Mack PM. Denture soft lining materials: clinical indications. Aust Dent J 1989;34: Phillips RW. Skinner s science of dental materials. 9th, Philedephia: W.B. Saunders Co; 1991, Turfaner M, Kutay Ö. Günümüzde protezler için kullanlan yumuak astar maddeleri, MÜ Di Hek Fak Derg 1987; 3: Staner K. Resilient denture base materials. Part I. introduction and laboratory evaluation. Br Dent J 1962;113: Laney RL. Processed resilient denture liners. Dent Clin North Am 1970;14: Çalkkocao.lu S. Tam protezler. Üçüncü bask,?kinci cilt,?stanbul: Teknografik matbaaclar sitesi; 1998, Anderson J N. Applied Dental Materials. 5th ed., London: Blackwell Scientific Publications; 1977, Akçaboy C, Suca S. Ölçü maddeleri ve klinik uygulamalari. Ankara: Gazi Üniversitesi?letiim Fakültesi Matbaas;1993, Graig RG, Gibson P. Properties of resilient denture liners. JADA 1961; 63: Bates JF, Smith DC. Evaluation of indirect resilient liners for dentures:laboratory and clinical tests. J ADA 1965;70: Barnhart GW. Silicone ruber as a resilient denture base material. J Dent Res 1960;39: Robinson JE. Clinical experiments and experiences with silicone rubber in dental prosthesis.j Prosthet Dent 1963; 13: Loney RW, Price RBT, Murphy DG. The effect of polishing on surface roughness of tissue conditioners. Int J Prosthodont 2000; 13: Mccarthy J, Moser J. Tissue conditioning and functional impression materials and techniques, Dent Clin North Am 1984; 28: Zaki HS, Ketzan KJ, Carrau RL. Hypersensivity to temporary soft denture liners: a clinical report. J Prosthet Dent 1995; 73: Mccabe J F, Walls A W G. Applied Dental Materials. 8th ed, U.K :Blackwell Science;2000, Uzun G, Çelebi N. Yumuak astar materyallerinin fiziksel özellikleri. Hacettepe dihekimli.i fakültesi dergisi 1999; 23: Zaimo.lu A, Can G, Ersoy E, Aksu L. Di Hekimli.inde Maddeler Bilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basmevi;1993,

8 19. Noort RV. Introduction to Dental Materials. London: Mosby St Lois;1994, Braden M, Wright PS, Parker S. Soft lining materials-a review. Eur J Prosthodont Rest Dent 1995; 3: Mack PM. Denture soft lining materials: materials available. Aust Dent J 1989; 34: Craig, G.R., Powers, M.J.: Restorative Dental Materials, 11th ed., Missouri: Mosby Inc St Lois; 2002, Aykan L. Akrilik esasli yumuak astar maddelerinde candida albicans adezyonu ve rest monomer saliniminin saptanmasi, Gazi Üniviversitesi Sa.lk Bilimleri Enstitüsü, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal, Ankara, 2002, Doktora Tezi. 24. O brien J W. Dental materials and their selection. 2nd ed, Chicago: Quintessence Pub Co; Evlio.lu G, Dervi E. Yumuak astar maddeleri. Dihekimli.inde Klinik Derg 1997;10: Kawano F, Kon M, Koran A, Graig RG. Shockabsorbing of four processed soft denture liners. J Prosthet Dent 1994;72: Wright PS. The success and failure of denture soft lining materials in clinical use. J Dent1984; 12: Noort V. Dental Materials 1992 literature review. J Dent 1994;22: Kulak ÖY, Sertgöz A, Gedik H. Effect of thermocycling on tensile bond strength of six silicone- based resilient denture liners. J Prosthet Dent 2003;89: Sertgöz A, Kulak Y, Gedik H, Taskonak B. The effect of thermocycling on peel strength of six soft linin materials. J Oral Rehabil 2002;29: Hasanreiso.lu U, Kalipçilar B, Ayhan N. Silikon esasl yumuak besleme materyallerinin baz fiziksel özellikleri ile candida üremesi yönünden de.erlendirilmesi. A Ü Di Hek Fak Derg 1987;14: Bascom PW. Resilient denture base materials. J Prosthet Dent 1966;16: Yilmaz H, Aydn C, Turhan B, Özçelik B, Abbaso.lu U. De.iik dezenfektanlarin yumuak astar maddelerine etkisinin mikrobiyolojik olarak de.erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Di Hekimli.i Bilimleri Dergisi 2003; 9: Abrahams S, Hellen W. Fabrication of an overdenture covering a torus palatinus using a combination of denture base materials: a case report. Dent Today 2006;25: Nikawa H, Iwanaga H, Hamada T, Yuhta S. Effect of denture cleansers on direct soft denture lining materials. J Prosthet Dent 1994a; 72: Goll G, Smith DE, Plein JB. The effects of denture cleansers on temporary softliners. J Prosthet Dent 1983; 50: Ylmaz H, Aydn C, Turhan Bal B, Özçelik B. Effects of disinfectants on resilient denture lining materials contaminated with Staphylococcus aureus, Streptococcus sobrinus and Candida albicans. Quintessence Int 2005;36: Ylmaz H, Aydn C, Turhan Bal B. Ocak F: Effects of different disinfectants on physical properties of four temporary soft denture liner materials. Quintessence Int 2004;35: Davenport JC, Wilson HJ, Spence, D. The compatability of soft lining materials and denture cleansers. Br Dent J 1986;161: Machado AL, Breeding LC, Puckett AD. Effect of microwave disinfection on the hardness and adhesion of two resilient liners. J Prosthet Dent 2005;94: Graham BS, George DW, Burke J, Thomson JP. In vivo fungal presence and growth on two resilient denture lining. J Prosthet Dent 1991; 4: Canay ER, Hersek NE, Çerikçio.lu N. Color stability and microbiologic comparasion of two soft lining materials- in vivo. Hacettepe Dihekimli.i Fakültesi Dergisi 1995; 19: Okita N, Orstavik D, Orstavik J, Ostby K. In vivo and in vitro studies on soft denture materials: microbial adhesion and tests for antibacterial activity. Dent Mater 1991; 7: Nikawa H, Yamahoto T, Hamada T. Effect of components of resilient denture lining materials on the growth, acid production and colonization of candida albicans. J Oral Rehabil 1995; 22: Yaz43ma Adresi: Dr. Bilge TURHAN BAL Gazi Üniversitesi, Di Hekimli.i Fakültesi, Protetik Di Tedavisi Anabilim Dal. 8. CADDE, 82. SOKAK, Emek- ANKARA 06510, TÜRK?YE bilgeturhan@gmail.com bilgeturhan@hotmail.com Fax: Telefone: