Transkript

1 hkm Jeodezi, Jeoinformasyon ve Arazi Yönetimi Dergisi 2008/1 Sayý 98 Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri Zerrin DEMÝREL 1, Mehmet GÜR 2 Özet Gerek 1992 Rio Dünya Zirvesi ile baþlayan ve uluslararasý anlaþmalarla ortaya konan sürdürülebilir geliþme için küresel ortaklýk ve eþgüdüm, gerekse anamalýn küreselleþmesi ile oluþan yarýþmacý ortam ve taþýnmaz piyasalarýnýn ekonomik büyümede giderek artan önemi, toprak ve iyeliðinin yönetiminde deðiþimleri baþlatmýþtýr. Bu deðiþimlere ek olarak teknolojik geliþmeler, deðiþen ve çeþitlenen iþ piyasasý, disiplinlerarasý ortak çalýþmalarýn ve rekabetin artmasý mesleðimizde de deðiþimleri kaçýnýlmaz kýlmaktadýr. Mesleðimizin, arazi yönetiminde ve gelecekte etkin ve yönlendirici olabilmesi için bu deðiþimleri anlamasý ve uyum saðlamasý gerekmektedir. Makalede, sözü edilen deðiþimlerin mesleðimize yansýmasý, teknik boyutundan çok toplumsal boyutu ile ele alýnmýþtýr. Anahtar Sözcükler Arazi Yönetimi, Kadastro, Taþýnmaz Piyasasý, Mesleki Eðilimler, Sürdürülebilirlik Abstract Land Management and Its Influence on Changes in Our Profession As well as global partnership and coordination for sustainable development first introduced in Rio World Submit in 1998, competitive job environment formed by globalization of capital and increasing importance of land markets in economical growth have initiated transformation in management of land and its ownership. Inevitable changes in our profession, in addition to these drivers, are technological improvements, changing and diversifying job market, increasing interdisciplinary work fields and competition. It is essential for our colleagues to fully grasp and accommodate these changes in order to be leading and effective in land management today and in future. This paper sheds a light on the effects of these changes on our profession from a social standpoint rather than technical one. Key Words Land Management, Cadastre, Land Market, Sustainability, Professional Trends 1. Giriþ Arazi yönetiminin konusu toprak/arazi (land), genel olarak; yeryüzünün suyla kaplý olmayan belirli bir bölümü, hava ve su gibi, canlýlarýn yaþamsal vazgeçilmezlerinden bir diðeri, canlýlarýn beslendiði kaynaklarýn ana deposu ve batý dillerinde algýlandýðý gibi ülke topraklarý olarak tanýmlanabilir. Topraða bakýþ, toplumsal geliþmelere, toplumlarýn gereksinimine ve onu algýlayýþlarýna göre deðiþim göstermektedir. Önceleri, beslenme için geçimlik tarým yapýlan yeryüzü parçasý olarak algýlanýrken günümüzde, insanoðlunun yaþamý için tüm temel gereksinimlerini saðladýðý, artan nüfusun etkinliklerinden ve doða olaylarýndan ötürü bozulmayla karþý karþýya kalan, yeniden üretilemeyen, sonlu bir doðal kaynak (WB 2002) olarak görülmektedir. Doðal kaynaklarýn kendini yenileme gücünün üstünde tüketilmesi ve kirletilmesiyle oluþan küresel çevre sorunlarý artýk daha fazla ertelenemez duruma gelince, olasý felaketlerden kaçýnabilmek ve daha iyi bir gelecek için, doðal kaynaklarýn yönetimi konusunda birbirleriyle ve geliþmekte olan ülkelerle uzlaþmak amacýyla Birleþmiþ Milletler bünyesinde yapýlan görüþmeler sonucunda 1983 yýlýnda, Birleþmiþ Milletler Dünya Çevre ve Kalkýnma Komisyonu kurulmuþtur. Komisyonun adýndan da anlaþýlacaðý gibi bu yeni yaklaþým çevre ve kalkýnmayý/geliþmeyi ayný ölçüde içeren, sürdürülebilir kalkýnma/geliþme anlayýþýnýn temelini oluþturmuþtur. Sürdürülebilir geliþme; bugünün gereksinimlerini, gelecek kuþaklarýn da kendi gereksinimlerini karþýlayabilme olanaðýndan ödün vermeksizin karþýlamak olarak ilk kez 1987 de, bu komisyonun çalýþmalarý doðrultusunda hazýrlanan ve Birleþmiþ Milletler Genel Kurulu nda kabul edilen Ortak Geleceðimiz adlý raporda tanýmlanmýþtýr. Birleþmiþ Milletler tarafýndan bu rapor tüm üye ülkelere daðýtýlmýþ, böylece sürdürülebilirlik ilkesi ilk kez gündemde yerini almýþtýr. Tüm dünyada bir dönüm noktasý olarak kabul edilen 1992 Rio Dünya Zirvesi ve Gündem21 ile sürdürülebilirlik ilkesine göre arazi yönetimi; arazinin hem ekonomik hem de çevresel olarak sürdürülebilir geliþmeye yönelik yönetimiyle ilgili eylemlerin tümü, arazi kavramý da, dünyanýn yeryüzü parçasý olup, altýnda, üstünde ya da üzerinde sabitlenmiþ, iyelik ve kullaným haklarýna konu olan her þey (UNECE 1996, FIG 1999) biçiminde betimlenmiþtir. 2. Günümüzde Arazi Yönetimi Yirminci yüzyýlda ekonomik ve teknolojik geliþmeler, üretim biçimlerinde ve toplumsal yaþamda önemli deðiþikliklere neden olurken, dünya nüfusu da yüzyýlýn baþýna göre 2,5 kat artmýþ ve 6 milyarý geçmiþtir. Hýzlý ve kontrolsüz geliþen sanayi, teknolojinin ve üretim çeþitliliðinin deðiþtirdiði toplum davranýþlarý ve nüfus artýþý dünyanýn tüm doðal dengelerini zorlamaya ve bozmaya baþlamýþtýr. 1 Prof. Dr., 2 Arþ. Gör., YTÜ Ýnþaat Fakültesi, Kamu Ölçmeleri Anabilim Dalý, 34349, Beþiktaþ/Ýstanbul -5-

2 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri hkm 2008/1 Sayý 98 Her yýl yaklaþýk 60 milyon insan kentlere göçmektedir. Bu göç, kentlerin denetimsiz büyümesine ya da yetersiz yeni kentsel alanlarýn oluþmasýna neden olmaktadýr (UNEP web p.). Dünya karasal alanýnýn yaklaþýk %5 ini oluþturan kentsel alanlarda neredeyse dünya nüfusunun yarýsý yaþamaktadýr. Ancak bu kentsel nüfusun %32 si varoþ olarak tanýmlanan bölgelerde barýnmaktadýr (WRI 2005). Küresel ve yerel ölçekte, arazi kaynaklarý kýtlaþmakta, toprak, su gibi doðal kaynaklarýn niteliði bozulmaktadýr. Bozulmanýn etkilerinin bu kadar aðýr olmasýnýn önemli nedenlerinden biri de hýzla deðiþen fiziksel, ekonomik ve toplumsal yapýya ayak uyduramayan, çevresel yapýyý önemsemeyen, toprak ve doðal kaynak kullanýmýný tek boyutlu ekonomik yaklaþýmlara göre yönlendiren arazi yönetim sistemleridir. Oysa; ekolojik, ekonomik, toplumsal ve kültürel geliþmeler topraða etik bir anlayýþla bakmayý gerektirmektedir (DEMÝREL 2005). Sürdürülebilir arazi yönetimi; beslenme, barýnma ve geçinme gereksinimlerinin karþýlanmasý, toplumsal gönencin ve nitelikli yaþamýn saðlanmasý, doðal yaþam alanlarýnýn korunmasý ve kollanmasý, çevre ve ekosistemlerin, özellikle toprak ve su kaynaklarý ile öteki doðal kaynaklarýn korunmasý ve geliþtirilmesi, ekonomik sistemlerin sürekliliði (topraða dayalý sanayi, tarým vb.), teknik altyapýnýn saðlanmasý ve geliþtirilmesi için en uygun arazi kullanýmý ve iyelik düzenlemesi gibi toprak kullanýmýyla doðrudan ya da dolaylý iliþkili konulardaki sorunlarýn saptanmasý ve gereksinimlerin karþýlanmasý, önlemlerin alýnmasý ve uygun politika, plan ve kararlarýn geliþtirilmesinde bilgi, yönetim ve düzenleme araçlarýyla önemli rol oynamaktadýr. Ýyeliði çýkýþ noktasý alan arazi yönetimi modeli (Þekil 1) sürdürülebilirlik temelinde, þu üç bileþenden oluþmaktadýr (ENEMARK 2005a): Ýyelik bileþeni; arazi ve kaynaklar üzerindeki iyelik ve haklarýn güvencelenmesini, kamu veya çevre adýna kullanýmlarýnýn kýsýtlanmasýný, vergilendirme ve alým satým iþlemeleri için deðerleme iþlemlerini, arazi kullanýmlarýnýn planlanmasý ve denetimi için bilgi altyapýsýný, donatý, teknik altyapý ve yapýlaþma ile taþýnmaz geliþtirme için gerekli düzenlemeleri, vb. gibi politika ve yasal çerçeveye göre biçimlendirilmiþ uygulama araçlarýný içerir. Toprak politikalarý; ekonomik sistem, toplumsal adalet gibi ulusal politikalarýn bir parçasý olarak iyelik güvenliði, taþýnmaz piyasalarý (toprak alým-satým iþlemlerinin düzenlenmesi ve kredi sistemlerin oluþturulmasý), arazi kullanýmýnýn sürdürülebilir yönetim ve denetimi, doðal kaynaklarýn ve çevrenin korunmasý, geri kalmýþ bölgelerin geliþtirilmesi vb. gibi konularla iliþkilidir. Faaliyetlerin, amaçlarýn, stratejilerin ve paydaþ iliþkilerinin tanýmlandýðý politika ve yasalardan oluþur. Bilgi altyapýsý; taþýnmaza iliþkin iyelik verileri ile sürdürülebilirliði destekleyecek yapay ve doðal çevreye iliþkin topografik, toplumsal ve ekonomik veri setlerini ve bunlarýn yaný sýra e-devlet ve e-vatandaþ uygulamalarýný saðlayacak altyapýlarý içerir. Birey, toplum ve kamu kurumlarýnýn eþgüdümüne ve en uygun arazi yönetim kararlarýnýn uzlaþý ile alýnmasýna olanak saðlar. Arazi yönetim modelinin bileþenleri; ülkelerin toplumsal, kurumsal, kültürel yapýlarýna baðlý olarak farklýlýklar göstermektedir. Þekil 1: Sürdürülebilir Arazi Yönetimi Modeli (ENEMARK 2005a) 3. Arazi Yönetiminin Mesleðimizdeki Yeri Yakýn bir zamana kadar jeodezinin çerçevesi açýkça çizilebilirken, meslek alaný ve sýnýrlarý göreceli olarak tartýþmasýzdý (MAGEL ve KLAUS 2001). Ama bu arada toplumsal yaþamda mesleðimizi de etkileyecek önemli geliþmeler oldu (ENEMARK 2002a, ENEMARK ve CAVERA 2003): Sürdürülebilir geliþim, ekonomik, toplumsal ve çevresel ilgilerin, karar üretim, planlama, düzenleme, denetleme ve izleme sürecine katýlmasýný gerekli kýldýðý için, özellikle kaynak kullaným politikalarýnda son 20 yýlda köklü deðiþimler olmuþtur. Teknolojinin saðladýðý kapsamlý mekansal veri üretim ve kullaným olanaklarý da bu geliþimi desteklemektedir. Teknolojik geliþmeler mesleðimizi etkilemiþ, özellikle GPS, geleneksel ölçme disiplininde, yüksek çözünürlüklü uydu görüntüleri de harita üretimi alanýnda devrim niteliðinde deðiþimlere neden olmuþtur. Büyük boyutlu veri setlerini depolamayý olanaklý kýlan veri tabaný teknolojileri ile daha etkin veri yönetimi, iþleme ve analizlerine olanak saðlayan CBS teknolojileri, mekanýn, dolayýsýyla arazi ve bileþenlerinin tanýmlandýðý mekansal bilgi ortamlarý yaratmýþtýr. Bunlara ek olarak geliþen ve gelecekte mekansal bilgi görüntüleme ve kullanýmýna odaklanacak internet ve WWW gibi iletiþim teknolojileri deðiþimi daha da zorlamaktadýr. Küreselleþme, bilgi ve iletiþim teknolojisi desteðiyle politik, ekonomik, kültürel ve toplumsal yapýlarý birbirine daha çok baðýmlý ve birbirini etkiler duruma getirmiþtir. Mikro ekonomik reformlar ise birçok ülkede devlet politikasý ve kurumlar boyutunda etkili olan; özelleþtirme, -6-

3 hkm 2008/1 Sayý 98 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri yerelleþme, yerel yönetimlerin güçlendirilmesi, yetki ikamesi (yerinden yönetim), maliyetin geri kazanýmý, kalite kontrolü, kamu-özel sektör ortaklýðý ve hizmet sunumunun saðlanmasý gibi politik nitelikli konularda yapýlmýþ, teknolojik alandaki odaklanmayý, ulusal mekansal veri altyapýlarýnýn oluþturulmasý, geliþtirilmesi ve yönetimine kaydýrmýþtýr. Yüzyýlýn son çeyreðindeki bu geliþmelerin getirdiði piyasa koþullarý, teknolojinin uzmanlýk alanlarýmýza katkýsý, toprak ve kaynaklarýna küresel ölçekteki istem ve farklý disiplinlerle ortak çalýþma gerekliliði, mesleðimizin geleneksel yapýsýný doðal olarak etkilemiþtir (Þekil 2). sürdürülebilir geliþme, ekonomik kalkýnma ve sosyal adaleti saðlama temelinde, tüze ve bilgi altyapýsý ile ilgililere hizmet ve taþýnmaza dayalý çok amaçlý istemlere yanýt verme amacýný taþýmaktadýr (TING ve WILLIAMSON 1999). Arazi yönetimini; toprak kaynaklarýnýn kullaným ve geliþimini yönetim süreci biçiminde tanýmlayan Kadastro Raporu (FIG, 1995), yönetim politikalarýna iliþkin hedeflerin baþarýya ulaþabilmesi için toprak ve doðal kaynaklarýn kapasitesine, iyeliðine ve kullanýmýna iliþkin bilgilere gereksinim duyulduðunu belirtmekte ve kadastronun tanýmýný þöyle yapmaktadýr: Kadastro, topraða iliþkin hak, kýsýtlýlýk ve sorumluluk kayýtlarýný içeren parsel temelli güncelleþtirilmiþ bilgi sistemidir. Þekil 2: Arazi yönetiminde ve mesleðimizde deðiþime neden olan etkenler (SHULTE 2005 ve ENEMARK 2002a,b den uyarlanmýþtýr) Arazi yönetimi; sürdürülebilir bir geliþme için toprak kaynaklarýný kullaným politikalarýndan, doðal varlýklarýn korunmasýndan, tarýmsal verimliliðin artýrýlmasýndan, arsa ve konut politikalarýnýn oluþturulmasýndan taþýnmaz piyasasýnýn yönetimine kadar geniþ bir alaný kapsayan, çok aktörlü, çok deðiþkenli (DUMANSKI 1997, KEEN 1997, HERVEG vd. 1999, WILLIOMSON vd. 2006) bütüncül bir sistem olarak mesleðimizin kadastro ve toprak düzenleme bileþenleri ile taþýnmazý, taþýnmaz piyasasýnda ele alýþýný etkilemektedir Kadastro Ýnsan-toprak iliþkisinin temelinde yer alan iyelik ve kullaným hakký, genel olarak arazi ve onun kaynaklarýnýn birey veya gruplar tarafýndan yasal veya toplumsal kurallara göre kullanýlmasý ve yönetilmesi olarak tanýmlanýr (FAO 2002). Arazi ve kaynaklar üzerindeki güvenli iyelik ve kullaným haklarý, sürdürülebilir geliþim için olanaklar saðlayan en temel ve en kritik koþullardan biri olarak gösterilmektedir (FAO ve UNEP 1997, GTZ 1998, WILLIAMSON 2001). Ýyelik anlayýþý ve kadastral sistemler, ülke ve kültürlere göre kimi farklýlýklar gösterse de (Þekil 3) genel olarak çevresel yönetim, Þekil 3: Dünyadaki kadastral sistemlerin genel görünümü (ENEMARK 2005a) Kadastro genelde, parselin geometrik tanýmýný, parsele iliþkin hak ve kýsýtlýlýk kayýtlarýný, iyeliði ya da bu haklarýn denetimini ve kimi durumda da parselin deðerini içerir. FIG (Uluslararasý Haritacýlar Federasyonu) in (1998), Geleceðin Kadastral Sistemlerine Ýliþkin Bir Vizyon-Kadastro 2014 adlý raporu, geleceðin kadastrosuna iliþkin eðilimleri ortaya koyarken, tescile konu arazinin sýnýrlarý belirlenmiþ parçasý olan parseli (land parcel), sürdürülebilir arazi yönetimindeki kapsamlý faaliyetlerin gereksinimlerini karþýlamak için arazi kullanýmýnýn farklý bir kýsýtlamasýyla oluþan arazi arazi nesnesi (land object) ile geniþletmiþtir. Ýyeliðe konu olan alanlara ek olarak; yasa ve plan kararlarý uyarýnca su ve doðanýn korunmasý, gürültü ve kirlilikten korunmak için bölgelemeler, arazi kullaným bölgelemeleri ve doðal kaynaklarýn kullanýmýna ruhsat verilen alanlar yasal arazi nesnesi olarak belirlenmiþtir. Diðer bir yönelim ise; arazi ile ilgili kurumlarla eþgüdümün kurulmasý, iyelik bilgilerinin çevre verileriyle baðlantýsýnýn saðlanmasý ve doðal kaynaklarýn etkin bir arazi yönetimi içinde izlenmesi için teknolojik geliþmelerin de saðladýðý geniþ olanaklarla kadastronun bir bilgi sistemi içinde modellenmesidir (Þekil 4) (ENEMARK 2004, 2005). -7-

4 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri hkm 2008/1 Sayý 98 Özelikle ekonominin küreselleþtiði ve uluslararasý ekonomik iliþkilerin arttýðý günümüzde taþýnmaz piyasasýnda etkin bir yere sahip olabilmek için, küresel anlamda ekonomiye, taþýnmaza, taþýnmaz deðerleme ve geliþtirme yöntem ve ölçünlerine iliþkin eðitimin alýnmasý önem kazanmaktadýr (SCHULTE vd. 2005) Toprak Düzenlemeleri Þekil 4: Kadastronun bileþenleri (ENEMARK 2005a) 3.2. Taþýnmaz Piyasasý Taþýnmaz piyasasý, yirminci yüzyýlýn son çeyreðinde daha da önem kazanmýþtýr. Ekonomik büyümenin bankacýlýk sektörü ile yýldýzý parlayan diðer bir aktörü olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Yeni geliþen taþýnmaz piyasasý; arazileri konut, ticaret, endüstriyel ve özel amaçlar doðrultusunda geliþtiren, kamu ve özel finansman sistemleriyle desteklenen, iþletme, hukuk, mimarlýk, inþaat gibi farklý sektörlerin yer aldýðý, geliþtirme, deðerleme, yönetim ve satýþ gibi farklý boyutlarý olan, çok disiplinli bir alandýr (SCHULTE 2005). Taþýnmaz piyasasý, iyelik ve haklarý kadastral sistem tarafýndan güvencelenen taþýnmazýn deðerini likitide ederek ekonomik sistem içine aldýðýndan, ekonomik geliþmenin itici gücü olarak görülmekte, dengeli ekonomik büyümenin önemli bir bileþeni olarak ele alýnmaktadýr. Ayrýca yarattýðý ekonomik geliþmeye ek olarak toplumsal istemlere göre iþlediðinden, özellikle geliþmiþ ülkelerde daha saðlýklý çevrenin ve yüksek yaþam standardýnýn oluþmasýna da doðrudan katkýda bulunmaktadýr. Kredilendirme, ipotek, tutsat (mortgage), ikincil piyasalar gibi finansal sistemler yasalarla tanýmlanmýþ ve güvence altýna alýnmýþ iyelikleri gereksinirler. Bu nedenle yasal bir taþýnmaz piyasasýnýn oluþabilmesi için kadastral sistemin kurulmuþ ve düzgün iþliyor olmasý önkoþuldur. Bankalar ve finans kurumlarý ulusal ve uluslararasý düzeyde taþýnmaz geliþtirme ve finansmanýný destekleme yoluyla müþterilerini ve kendi iþ alanlarýný geniþletmek için büyük atýlýmlar yapmaktadýrlar. Tutsat ya da ipotekli konut kredi sistemiyle taþýnmaz finansmaný kimi ülkelerde önemli boyutlara ulaþmakta, örneðin GSMH içinde ABD de yaklaþýk %72, Ýngiltere de %90, Almanya da %52, Yunanistan da %20 oranýnda yer tutmaktadýr. Bu iþ hacmi ve ekonomik boyut, sektörün mesleðimiz için ne kadar önemli olduðunu ve olacaðýný göstermektedir (DEMÝR ve PALABIYIK 2007). Salt parsel sýnýrlarýný ve kullanýmýný yasalar çerçevesinde, öngörülmüþ bir düzenleme planýna göre deðiþtirerek iyeliðin teknik olarak yeniden biçimlendirilmesi olan toprak düzenlemeleri amaç, içerik ve yöntem olarak günümüzde önemli ölçüde deðiþmiþtir. Bir yandan üretim yapýlarýnýn daha da iyileþtirilmesine, iþletmelerin geliþtirilmesine ve kýrsal kesimde tarým dýþý alanlarda iþ olanaklarýnýn yaratýlmasýna iliþkin istemler çok daha etkili biçimde öne çýkarken öte yandan kentsel yapýlaþma, altyapý, turizm ve bunlarýn yanýnda su ekonomisi, doða koruma, çevreye iliþkin baskýlar gelecekteki arazi kullaným çeliþkilerini daha da artýracaktýr (GEIERHOSS 2006). Çok yönlü beklentilerin karþýlanabilmesi ve çeliþkilerin dengelenebilmesi için toprak düzenlemeleri, sürdürülebilirlik temelinde arazi yönetimi içinde deðerlendirilmektedir (Þekil 5). Bu yaklaþýmda arazi yönetimi; küresel/ulusal düzeyde ilkesel yaklaþým, politik ve kurumsal eþgüdüm çerçevesinde ele alýnýrken bölgesel düzeyde, bir üst aþamada belirlenen politika ve stratejiler ile genel arazi ve kaynak kullanýmý kararlarý bütünleþtirilmektedir. Yerel düzeyde ise yerelin özelliklerine göre toprak kullanýmýnýn planlama ve düzenlemesi yapýlmaktadýr. Þekil 5: Sürdürülebilir geliþim temelinde arazi yönetimi, toprak düzenleme ve kadastro iliþkisi (DEMÝREL vd.2006) -8-

5 hkm 2008/1 Sayý 98 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri Arazi yönetiminin bu sürecini destekleyen, uygun ve güncel arazi kullaným verileri üzerine kurulu, genellikle kadastro, tapu, taþýnmaz deðerleri, bina ve konut bilgileri gibi veri setlerinden oluþan ve mekansal bilgi altyapýsýnýn temeli olan kadastral haritalar ile topografik haritalarla iliþkilendirilmiþ veri altyapýsýdýr. 4. Arazi Yönetimi Anlayýþýnýn Meslek Eðitimine Yansýmalarý ve Uluslararasý Eðilimler Arazi yönetimi, topraðýn yönetimi ile ilgili politikalar ve bu politikalarýn uygulama araçlarýný içeren bütüncül bir yapý olarak mesleðimizin jeodezi, jeoinformasyon ve arazi yönetimi (geodesie, geoinformation ve landmanagement) gibi üç temel direðinden biri olmuþ ve mesleði, disiplinler arasý etkileþime ve yeni çalýþma alanlarýna yönlendirmiþtir. Yerel ölçekte iyeliðe dayalý arsa ve arazi düzenlemelerinden baþlayarak yerel ve daha sonra bölgesel geliþim için toprak düzenlemelerine ve sonuçta arazi yönetimine gelinmiþtir. Bu süreç, eðitimde mesleðimizin salt geleneksel temel bilgilerinin yeterli olmadýðýný göstermekte, baþka disiplinlerdeki bilgilerle artan ölçüde donanmayý da gerekli kýlmaktadýr (MAGEL 2003) (Þekil 6). Bundan böyle mezunlar, iþgücü piyasasýndaki hýzlý deðiþimlere uyum saðlayabilecek ve gelecekteki problemlerle baþa çýkabilecek nitelikte olmalýlar. Burada üzerinde durulmasý gereken konu, mesleksel ve teknik becerilerin daha sonraki aþamalarda güncellenebilir ve kazanýlabilir olmasýna karþýn, kuramsal problem çözme ve öðrenmeyi öðrenme becerilerinin sadece üniversitelerde akademik eðitim süreci içinde kazandýrýlabilir olmasýdýr. Öðretim programlarýnýn mesleksel içerikleri ülkelere ve bölgelere göre farklýlýk gösterse de genel eðilimler aynýdýr (CLGE ve FIG 2000, ENEMARK, 2002ab, 2005b, 2007): Uzmanlýk becerilerine karþý yönetim becerileri : Teknolojik geliþmeler ölçme ve ölçüleri iþleme becerilerinin önemini azaltmýþtýr. Neredeyse herhangi bir kiþinin bir tuþa basarak ölçüm bilgilerini üretmesi ve bu bilgileri otomatikleþtirilmiþ sistemlerde iþlemesi durumuna gelinmiþtir. Ayný nedenlerle, CBS de disiplinler için bir araç olmuþtur. Geleceðin becerisi, mekansal verilerin yorumlanmasý ile müþterilerin, kurumlarýn, toplumlarýn beklentilerini karþýlayacak biçimde yönetilmesi arasýnda uzanmaktadýr. Çok yönlü ve çok disiplinli yapýda geleneksel uzmanlýk becerileri yeni beklentilere doyurucu ve uygun hizmet vermekte yetersiz kalacaktýr. Haritacýlar teknik becerileri yanýnda çeþitli projeleri planlama ve yönetme yetilerine sahip olmalýdýr. Yönetimsel yetilerin geliþtirilmesi, çok disiplinli yeni alanlarda mesleðimizin konumunu güçlendirmek bakýmýndan zorunlu görülmektedir. Konu temelli eðitime karþý proje temelli eðitim : Geleneksel konu temelinde eðitime seçenek olarak geliþtirilen proje temelli yaklaþýmda, uygulamalarla desteklenen dersler, yerini proje çalýþmalarý ile desteklenen derslere býrakmýþtýr. Proje çalýþmasý yaparak öðrenmeyi, öðrenme eylemini amaçlamaktadýr. Proje temelli çalýþma bir problem temelli Þekil 6: Arazi yönetimi için jeodezi eðitim, araþtýrma ve uygulamalarýnda beklentiler (MAGEL 2003) -9-

6 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri hkm 2008/1 Sayý 98 çalýþmadýr. Yeni ve bilinmeyen problemlerle baþa çýkabilmek için geniþ bir bakýþ açýsý kazandýrma ve yetenek geliþtirme amacýný taþýr. Üniversite eðitiminin genel odaðý, öðrenmeyi öðretmek olmalýdýr. Geleneksel eðitim, mesleksel ve teknik yeteneklerin kazandýrýlmasýna odaklanýrken yenilikler eklenti yaklaþýmý ile verilir; yeni tekniklerle ilgili bir veya birkaç ders öðretim planýna eklenir. Geleneksel konu temelli eðitimin, giriþimcilik ve yöneticilik becerilerini ve bilimsel yaklaþýmla problem çözme yetisini güçlendirecek biçimde deðiþtirilmesi gerekmektedir. Bu geliþme, üniversitelerin geleneksel rollerinin deðiþmesine de neden olacak, yerleþke içi etkinliklere odaklanan geleneksel bakýþ, zamanla mesleðe ve topluma hizmet eden etkinliklere doðru deðiþecektir. Mesleki eðitime karþý ömür boyu öðrenme : Yakýn zamana kadar bir kez mesleki becerileri kazanmak ömür boyu yeterli olabiliyordu. Günümüzde ise mesleði sürdürebilmek için bilgiler sýklýkla yenilenmek zorundadýr. Bu nedenle ömür boyu öðrenme veya sürekli mesleksel geliþim önem kazanmaktadýr. Sürekli mesleksel geliþim; kiþisel alabilirliðin (kapasitenin) gözden geçirilmesini, var olan becerilerin geliþtirilmesini ve yeni becerilerin kazandýrýlmasýný içeren bir eylem planýný gerektirir. Bu baðlamda, üniversite eðitimi ömür boyu öðrenme sürecinin sadece ilk adýmý olmaktadýr. Dersliklerde verilen eðitime karþý sanal akademi : Geleneksel sýnýf eðitimi, giderek görsel medya ile desteklenecek, deðiþecektir. Ýnternet olanaklarýný, uzaktan eðitim konusunda bütünleþmiþ araçlar olarak kullanma eðilimi artmaktadýr. Bu eðilim gelecekte sanal sýnýflarýn kurulmasýna yol açabilir. Elbette bilgisayar, öðretmenin yerini alamayacaðý gibi öðrenme sürecini de otomatikleþtirmeyecektir. Ne var ki sanal akademi yeni olanaklarý ile öðrenme ve anlamayý kolaylaþtýracak, bir yeni eðilim olan ömür boyu öðrenmeyi destekleyecek ve bu doðrultuda üniversitelerin etkilerinin güçlenmesini saðlayacaktýr. Bu doðrultuda ilk olarak FIG ve CLGE (Avrupa Haritacýlar Birliði) tarafýndan Delft Teknoloji Üniversitesinde 2000 yýlýnda düzenlenen konferansta ortaya konan (ENEMARK 2002a) ve izleyen süreçlerde geliþtirilen mesleðin gelecekteki kesiti Þekil 7 de verilmiþtir (ENMARK 2007) 5. Sonuç Günümüzde, hýzlý geliþen ve daha da geliþecek olan teknoloji ile geleneksel ölçmenin ödevleri, rutin ve otomatik olarak yapýlabilmektedir ( MAGEL ve KALUS 2001). Haritacýlarýn anlamasý gereken en önemli konu teknolojinin ölçme mesleðini deðiþtirdiðidir (FIG, 1998). Geliþim ölçme den (measurement) yönetim e (management) doðrudur (ENEMARK 2007). Çaðdaþ haritacý sadece deðiþim içinde yolunu bulacak deðil, deðiþimin kendisini yönetecek birikime sahip olmalýdýr. Bunun için de mekansal veriyi yönetecek ve kullanacak ve arazi yönetimindeki çok disiplinli karar üretme ve uygulama süreçlerinde lider olabilecek biçimde eðitim almak durumundadýr. Mesleðimizin geleceði için arazi yönetimi, bilgi teknolojileri ve çok disiplinli uygulamalarý konusunda politika ve stratejiler belirlenmelidir (ENEMARK 2002a). Þekil 7: Gelecekteki Haritacýlýk Kesiti ( ENEMARK 2007) -10-

7 hkm 2008/1 Sayý 98 Demirel Z., Gür M., Arazi Yönetimi ve Mesleðimizdeki Deðiþime Etkileri Yönetimsel becerileri geliþmiþ, disiplinlerarasý çalýþmalarda bütünleþmeyi, arazi yönetim faaliyetlerini yönlendirmeyi ve yönetmeyi baþaran haritacýlarýn yetiþtirilmesi baþarýlamazsa yeni iþ alanlarý kaybedileceði gibi, uzmanlýk konularýmýzý giderek minimize eden teknolojik geliþmeler yüzünden geleneksel çalýþma alanlarýmýzý da diðer disiplinlere kaptýrabiliriz (SHULTE 2005) Ulusal ve uluslararasý ölçekte topraðýnýn altýnýn, üstünün ve doðal kaynaklarýnýn en büyük ranta dönüþtürüldüðü ülkemizde toprak politikasýnýn oluþturulmasý, yasal altlýklarýnýn hazýrlanmasý ve bunlarýn uygulanmasý baðlamýnda arazi yönetimine mesleðimizde önemli görevler düþmektedir. Mesleðimiz eðitiminin bu bilinçle verilmesi ve eðitim programlarýnýn bu doðrultuda düzenlenmesi bir ulusal sorumluluktur. Kaynaklar CLGE/FIG: Enhancing professional competence of surveyors in europe, Proceeding of the CLGE/FIG conference helt at Delft University of Technology, November DEMÝR H. ve PALABIYIK K. V.: Tutsat (Mortgage), TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odasý Ýstanbul Þubesi, ISBN: , Ýstanbul, DEMÝREL Z., DEMÝR H., GÜR M.: Organik tarýmda arazi yönetimi, toprak reformu ve kadastro, Sürdürülebilir Rekabet Avantajý Elde Etmede Organik Tarým Sektörü Sektörel Stratejiler ve Uygulamalar Kitabý Kýsým 2 Bölüm 8,, Uluslararasý Rekabet Araþtýrmalarý Kurumu Derneði (URAK) Yayýnlarý, Yayýn no:2006/1, ISNB: , s:169, Ýstanbul, DEMÝREL Z.: Arazi yönetimi kavramýnýn getirdikleri, günümüzde jeodezi ve fotogrametri mühendisliðinin içeriði, Prof. Dr. Ekrem ULSOY adýna 50. Yýl Eðitim Sempozyumu, 15 Þubat 2005 Yýldýz Teknik Üniversitesi. DUMANSKI J.: Criteria and indicators for land quality and sustainable land management, ITC Journal, /4, 1997, s: SUSLUP/KeySpeakers/ ADumanski.pdf, ENEMARK S.: International trends in surveying education, International Trends in Surveying Education, FIG XXII International Congress, Washington, D.C. USA, April , 2002a, fig_2002/ts2-2/ts2_2_enemark.pdf, ENEMARK S.: Innovation in Surveying Education, Global Journal. of Engineering. Education., Vol.6, No.2, UICEE Published in Australia, 2002b, s: , vol6no2/enemark.pdf, ENEMARK S. ve CAVERO P.J.: The surveyor of the XXIst century, 2nd FIG Regional Conference, Marrakech, Morocco, December 2-5, 2003, Proceeding CD ISBN ENEMARK S.: Land management and development, CLGE International Conference 2005, European Professional Qualifications in Geodetic Surveying Brussels, 1-2 December 2005, 2005a, ENEMARK S.: Global trends in surveying education and the Role of FIG, 2005b azimuth_surv_edu_04_2005.pdf, ENEMARK S.: The surveying curriculum of the future, ESRI Education User Conference, San Diego, 16 June 2007 FAO ve UNEP: Our land, our future- new approach to land use planning and management, Publisher:Food & Agriculture Organization of the United Nations (FAO), ISBN-10: , ISBN-13: , 1997 FAO: Land tenure and rural development, FAO Land Tenure Series 3 Food and Agricultural Organisation of the United Nations, ISBN , Rome, FIG: The FIG statement on the Cadastre. FIG Publication Series No. 11, 1995., statement_on_cadastre.html, FIG: The bathust declaration on land administration for sustainable develepment, Publication No: 21, ISBN: , in Glossary of Terms pub21/figpub21.htm, FIG: Cadastre a vision for a future cadastral system, 1998, (Türkçe çeviri: Kadastro 2014, Gelecekteki Kadastral Sistem Ýçin Bir Vizyon, YOMRALIOGLU T., UZUN B., DEMÝR O., 2003), GEIERHOS M.; EWALD G., SCHLOSSER F.: Nachhaltige landetwicklung antworten der argelandentwicklung auf aktuelle herausforderungen im landlichen raum. ZfV Heft 5. s: , 2006 GTZ: Guiding principles on land tenure in development cooperation, Schriftenreihe der GTZ No. 264, html/tenure/te_sum.htm HERWEG K. STEINER K. SLAATS J.: Sustainable land management: quidelines for impact monitoring-, workbook, Centre of Development and Environment, Berne, 1999, pdf/slm.pdf, KEEN M.: Catalysts for change: the emerging role of participatory research in land management, The Environmentalist (Springer Netherlands), Volume 17, Number 2, s:87-96, 1997 MAGEL H.: Land policy and land management in germany, Public lecture in Melbourne, 6 February, 2003, council_2003_2006/magel-papers/magel_melbourne_feb_2003.pdf, MAGEL H., KLAUS M.: Geodesie- studium mit zukunft: es ist ein mass in allen dingen.200 jahre bayerische vermessungsverwaltung, Bayerisches Staatsministerium für der Finanzen, s.84-93, München, 2001 SCHULTE K.W, SCHULTE-DAXBÖK G., HOLZMANN C., WIFFLER M.: Internationalisation of real estate education, from pharaohs to geoinformatics, FIG Working Week 2005 and GSDI-8 Cairo, Egypt April 16-21, 2005 SCHULTE K. W.: Geomatics in the context of real estate, CLGE International Conference 2005, Brusell, 2005, s:11, seminar_brussels_2005/presentation/geomatics.pdf, TING L. ve. WILLIAMSON I.P.: Cadastral trends- a synthesis, Published in The Australian Surveyor, Vol.4, No.1, s: , UN-ECE: Land administration guidelines, United Nations Publicatýon, New York, USA, ISBN , wpla/publications/laguidelines.html, UNEP web p: Global Enviroment Outlook 2000, WB: Sustainable land management-challenges, opportunities and Tradeoffs, agricultural and rural development, World Bank ISBN , 2002, WILLIAMSON I. P.: Land administration best practice providing the infrastructure for land policy implementation, Land Use Policy, Volume 18, Issue 4, s: , 2001 WRI: The wealth of the poor managing ecosystems to fight poverty- World Resources 2005, United Nations Development Programme, United Nations Environment Programme, The World Bank, World Resources Institute, ISBN , 2005 WILLIAMSON I.; ENEMARK S., WALLACE J. (editors): Sustainability and land administration systems, Proceedings of the Expert Group Meeting, ISBN Melbourne,9-11 November 2005, pub.2006, EGM%20BOOK.pdf,