Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı. Bülten. May ıs 1997 No: 25

Transkript

1 Kuzey K ıbr ıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Bülten May ıs 1997 No: 25

2 1. BÖLÜM K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Bankac ılık Faaliyetleri IL BÖLÜM Ekonomik Gelişmeler İÇİNDEKİLER Sayfa Üretim, istihdam ve Fiyatlar a)üretim Art ışı ve Kaynaklar ın Kullanımı b)istihdam 53 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler Mali ve Parasal Geli şmeler 56 a) Mali Gelişmeler 61 b) Parasal Gelişmeler Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi 61 a) Ticaret ve Pazarlama 61 b) Ödemeler Dengesi III. BÖLÜM Merkez B ankas ınm Yıllık Hesapları Bilanço 72 Kar ve Zarar Hesab ı Hesaplar Hakkında Aç ıklamalar IV. BÖLÜM Bankac ılık İstatistikleri V. BÖLÜM Bankacılık Kesiminin Özel Ilgi Duyaca ğı Mevzuat VI. BÖLÜM Tabloların Listesi

3

4 I. Bölüm KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHUR İYETİNDE MERKEZ BANKASI VE BANKACILIK FAAL İYETLER İ 35/1987 say ılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Yasası'nda belirtilen çerçevede bankalar taraf ından getirilen kı sa vadeli senet ve vesikalan reeskonta kabul ederek veya Kamu Kurum ve Kurulu şlarına Hazine Kefaleti karşılığı nda avans vermek suretiyle, piyasaya para sürme ve bankalara kaynak sa ğ lama görevleri bankam ızca sürdürülmilştür. 31 Mart 1997 tarihi itibariyle TL avans ve reeskont i ş lemkritablol'de, TL avans ve reeskont i şlemlerinden doğanborç bakiyelerinin 31 Aral ık 1994, 31 Aral ık 1995 ve 31 Aralık 1996 tarihleri itibariyle kar şılaştırması ise Tablo 2'de gösterilmiştir. 31 Mart 1997 tarihi itibariyle Dövizli avans ve reeskont i ş lemleri Tablo 3'te Dövizli avans ve reeskont i şlemlerinden doğan borç bakiyelerinin 31 Aral ık 1994, 31 Aralık 1995 ve 31 Aral ık 1996 tarihleri itibariyle karşılaştırması ise Tablo 4'te gösterilmi ştir. -3-

5

6 TABLO 1 31 Mart 1997 Tarihi itibariyle TL Avans ve Reeskont i şlemleri Banka Kaynaklanndan Kulland ırdan : Milyon TL Hazine Kefaletini Haiz Bonolar Üzerine Avans ii Il Il Il O Il Il K.M.S.Cypfruvex ışletmecilik Ltd. Tarımsal Donat ım Kummu Devlet Üretme Çiftlikleri Toprak Ürünleri Kurumu Borç Bakiyesi Senet Adedi Senet ı 394, , , , , 10, , ,863.3 Hazineye K ısa Vadeli Avans Hazine ve Muhasebe Dairesi 11,808,000.0 Küçük EsnafVe K. Vala fl ar B ankası Ltd. 98, ,015.5 Sanatkar Senetleri Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd , ,722.3 Sanayi Senetleri K. Vakıflar Bankas ı Ltd. 7, ,000.0 Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd Il Il K. Yat ınm Bankası Ltd _IZ 3,370.0 ( Tasfiye Halinde ) 10, ,120.0 Tarım Senetleri K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd. 525,890.4 _ Ihracat Senetleri Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. 23, ,000.0 K. Kredi Bankas ı Ltd _ , ,500.0 Turizm Senetleri K. Yat ırım Bankas ı Ltd. 626,9 8 1,800.0 ( Tasflye Halinde ) Döviz Mukabili K. Kredi Bankas ı Ltd. 16,446.0 TL Avans Hesab ı Kıbrıs Altınbaş Bank Ltd ,446.0 TOPLAM 13,235, ,

7 Diğer Kaynaklardan Kulland ırdan : Sanayi Teşflk Fonu Eximbank ihracat Hazırl ık Kredileri Eximbank ihracat Kredileri Yerel Gazeteleri Destekleme Fonu ÖZET: II Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. K. Yat ırım Bankas ı Ltd. ( Tasfiye Halinde) K. Yat ırım Bankas ı Ltd. ( Tasflye Halinde) Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. K. Yat ırım Bankas ı Ltd. ( Tasfiye Halinde) K. Vakıflar Bankas ı Ltd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. Everest Bank Ltd. TOPLAM Borç Balciyes' 1, ,128. ı 11 1, , A 5, , , I 2, I~yon TL Senet Senet Adedi t 6 1, , , , , , , , Banka Kaynaklar ından Kulland ınlan Diğer Kaynaklardan Kulland ınlan GENEL TOPLAM 13,235, ,588.4 _32 13,248, , , ,

8 TABLO 2 TL Avans ve Reeskont Borç Baldyelerinin 31 Aral ık 1994, 31 Aral ık 1995 ve 31 Aral ık 1996 Tarihi itibariyle Kar şılaştırmas ı Banka Kaynaklarından Kullandırdan : Milyon TL. Kredi Borçlu 31 Arahk 31 Aralık 31 Arahk Hazine Kefaletini 1.2Zi 12k Haiz Bonolar üzerine Avans K.M.S.Cypfnıvexisl.Ltd. 106, , ,644.3 II tl Tarımsal Donat ım Kurumu 4, , ,963.1 It Devlet Üretme Çiftlikleri 14, ,678.5 It Toprak Ürünleri Kurumu , , ,625.4 Hazineye Kısa Vadeli Avans Hazine ve Muhasebe Dairesi ,470, ,808,000.0 Küçük Esnafve Sanaticar Senetleri K.Valaflar Bankas ı Ltd. 41, , ,754.5 It tl " Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd , , ,256.0 Sanayi Senetleri K.Vala flar Banlcas ı Ltd. 4, ,000.0 K.Kredi Bankas ı Ltd K. Ticaret Bankas ı Ltd tt AsbankLtd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd tt K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd. 2, K. Iktisat Bankas ı Ltd Türkiye Iş Bankası A.Ş tl K.Yatırım Bankas ı Ltd. 3, , ,972.1 (Tasfıye Halinde) Limasol T. Koop. Bankas ı Ltd K.Faisal Islam Bankas ı Ltd K.HürBankLtd. 1, Everest Bank Ltd , , ,855.4 Ihracat Senetleri K. Vakıflar Bankas ı Ltd. 4,258.5 Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd ,200& , , ,000.0 Turizm Senetleri ıı K. Vakıflar Bankas ı Ltd. Türkiye Iş Banlcas ı.a. Ş. AsbankLtd K. Yat ırım Bankas ı Ltd (Tasfıye Halinde) Tarım Senetleri K. Vakıflar Bankas ı Ltd. 9.0 K.T.Koop.MerkezBanlcas ı Ltd

9 Döviz Mukabili TL Avans Hesab ı tl K.Kredi Bankas ı Ltd. K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd. Tunca Bank Ltd. K. Hür BankLtd. K ıbrıs Alt ınbaş Bank Ltd. TOPLAM 1,169, , , , , , ,970, ,512,501.1 Diğer Kaynaklardan Kullandu ılan Turizm Te şvik Fonu II ft K. Vakıflar Bankas ı Ltd. K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd. K.Ticaret Bankas ı Ltd. Türkiye Iş Bankas ı A. Ş. K.Faisal Islam Bankas ı Ltd. Limasol T. Koop. Bankas ı Ltd ,226.3 Sanayi Teşvik Fonu tl tl tl ft tl K. Vakıflar Bankas ı Ltd. K.T.Koop. Merkez Bankas ı Ltd. Türk Bankas ı Ltd. K.Kredi Bankas ı Ltd. AsbankLtd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. K. iktisat Bankas ı Ltd. K. Yat ırım Bankas ı Ltd. (Tasfiye Halinde) K.Faisal Islam Bankas ı Ltd. Limasol T. Koop. Bankas ı Ltd. 1, , , , , , , , , ,128.0 Eximbank Ihracat Kredisi K. Vakıflar Bankas ı Ltd. K. Yat ırım Bankas ı Ltd. (Tasfı ye Halinde) Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd , , ,669.0 Eximbank Ihracat Hazırl ık Kredileri K. Yat ırım Bankas ı Ltd. 1,953.0 (Tasflye Halinde) Yerel Gazeteleri Destekleme Fonu K. Vak ıflar Bankas ı Ltd. tt tl Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. Everest Bank Ltd. TOPLAM 13, , , ÖZET: Banka Kaynaklarmdan Kulland ınlan 1,169,375.9 DiğerKaynalclardanKullandr ılan GENEL TOPLAM 1,183, ,970, ,512, ,980, ,525,

10 TABLO3 31 Mart 1997 Tarihi itibariyle Dövizli Avans ve Reeskont i şlemleri Kredi Türü Borçlu Borç Senet Bakiye,si Adedi Senet ı Sanayi Senetleri Asbank Ltd. L 45, " Deniz Bank Ltd. E 32, K.Tunca Bank Ltd. E 23,300 " " K. Vakıflar Bankas ı Ltd. E 78, K K. Hür Bank Ltd. f f. 217, E 45,520 E 32,804 f 23,300 E 78, L 221, Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd. $ 18, K. Vakıflar Bankas ı Ltd. $ 43,540 Everest Bank Ltd. $ 8, K. Kredi Bankas ı Ltd. $ K. Hür Bank Ltd. $ 55, K.T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. $ 16, Asbank Ltd. $ 36, Deniz Bank Ltd. $ $ 279, $ 286, $ 18,700 $ 43,540 S 8,700 $ 91,141 $ 62,140 $ 16,160 $ 36,400 $ Asbank Ltd. DM 36,480 2 DM 36, Everest Bank Ltd. DM 64,505 2 DM 68, K. Tunca Bank Ltd. DM DM DM 224,985 8 DM 228,780 ihracat Senetleri 44 " K. Vakıflar Bankas ı Ltd. E 21,500 " Everest Bank Ltd. E 28,000 " K. Tunca Bank Ltd. 820ii 57, f 21,500 28, fi 57, " Everest Bank Ltd. $ $1,374, " Everest Bank Ltd. DM2,205, DM2,205,000 Ticari Senetler Asbank Ltd. E 23,280 " " K. Vakıflar Bankas ı Ltd. E K K. Hür Bank Ltd. E ,750 CC 4 K. Hür Bank Ltd. $ 104,515 " " K. Kredi Bankas ı Ltd. $ 342,848 K " K. Vakıflar Bankas ı Ltd. $ 249, Everest Bank Ltd. $ 2,336,967 K K Deniz Bank Ltd. $ 70, Limasol T. Koop. Bankas ı Ltd. $ 40, K Yakın Doğu Bank Ltd. $ 500,000 K K Asbank Ltd. $ 30, f 23,280 f 930 f 42.S4 E 73,750 $ 104,515 $ 342,848 $ 249,000 $ 2,336,967 $ 85,000 $ 40,400 $ 500,000 S 30,000 $ 3,673, s3,688,730-9-

11 Turizm Senetleri K. Kredi Bankas ı Ltd. f L 5,260 et et K. Hür Bank Ltd. S 71,510 4 S 96,500 tl If Asbank Ltd. DM38,710 1 DM 40,200 Hazine Kefaletini Haiz Bonolar Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. Tar ım Senetleri K.T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. 750, ,000 1 $ 7,280,250 Eximbank ihracat Hazırlık Kredisi Everest Bank Ltd. S 45,000 Eximbank Ihracat Everest Bank Ltd. DM 209,000 Kredisi 2 S 45,000 7 DM 209,

12 TABLO 4 Dövizli Avans ve Reeskont Borç Bakiyelerinin 31 Aral ı k 1994, 31 Aral ık 1995 ve 31 Aral ık 1996 Tarihi Itibanyle Karşılaşt ırmas ı Kredi Türü Borçlu 31 Aralık Aral k Arahk1996 Sanayi Senetleri Asbank Ltd K. Kredi Bankası Ltd Deniz Bank Ltd K. Ticaret Bankası Ltd K. iktisat Bankası Ltd. 44 " K. Tunca Bankası Ltd K. Vakıflar Bankas ı Ltd. 44 " K. Hür Bank Ltd.?? tl Asbank Ltd. K.T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd. K. Vakıflar Bankası Ltd. K. Kredi Bankası Ltd. Limasol T. Koop. Bankas ı Ltd. Everest Bank Ltd. K. Hür Bank Ltd. Deniz Bank Ltd. K. Tunca Bank Ltd. 4,000 16,500 1,000 36, $ - $ - $104,800 $ 21,150 - $ $ - f 2,900 - f 19,240 3,000 f 156,427 f 24,140,4S1 270,137 - $ 9,700 $108,910 - $ 13,000 $ 52,590 - $ ,460 f 32,804 f 8,230 f 25,900 f 78, E 238,814 $ 36,400 $ 18,900 $ 43,540 $ 98,941 $ 18,700 $ 8,700 $ 72,140 $ 9,466?I el et GG 44 Asbank Ltd. Türk Bankası Ltd. K. Hür Bank Ltd. K. Tunca Bank Ltd. Everest Bank Ltd. $125,950 DM - DM 63,900 DM 50,300 DM317,390 $ 228,800 $ 306,787 DM - DM36,480 DM 80,000 DM321,299 DM 236,440 12M.144,2114 DMZ5,22 ihracat Senetleri tl K. Ticaret Bankası Ltd. K. Hür Bank Ltd. Everest Bank Ltd. K. Tunca Bank Ltd. Asbank Ltd. DM431,590 f 16,130 73, ,250 44,700 f 239,480 DM 545,929 DM348,848 f 105,800 f 19,770 f 88,350 f 18,000 45,660 17,220 f 9, ,310 54,990 et?t It t/ Everest Bank Ltd. K. Tunca Bank Ltd. $ 345,000 $1,424,700 $ 1,000,000 $ Everest Bank Ltd. K. Tunca Bank Ltd. $ 345,000 DM 543,690 DM DM 655,930 $1,440,340 $1,000,000 DM380,000 DM3,052,000 DNIM4,ffil DM 764,900 DM3,052,000

13 Ticari Semtler et tl tl tl et It et et et et et et et et et el et L 23,280 Asbank Ltd. L - 4. i ı 1 i 930 K. Vakıflar Bankası Ltd. - P I K. Hiirl Bank Ltd. -1 z i K. Vakıflar Bankası Ltd. 4 S 250 ı ı 0 S 250,000 $2,5 500 $ 2,390,687 Everest Bank Ltd. $ $ $ 109,000 Deniz Bank Ltd. $ 367,000 K. Kredi Bankası Ltd. $ $ Limasol T. Koop. Bankası Ltd. $ $ $ 52,540 $ - $ 48,685 K. Hür Bank Ltd. $ i------: Q Asbank Ltd. $ - $ 2,85,500 $3,247,912 Turizm Senetleri K. Kredi Bankas ı Ltd. - et et K. Hür Bank Ltd. " Asbank Ltd. 5,260 $-~ $-WZ2-2-0 DM- DM DM 40,200 Hazine Kefaletini Haiz Bonolar Akdeniz Garanti Bankası Ltd. - 71)0,000 f 750,

14 FAIZ FARKI FONU Teşviki öngörülen sektörler ve konular için tercihli faiz oranlar ın ın uygulanmas ın ı kolaylaştınnak amacıyla K.K.T.C. Merkez Banlcas ı bünyesinde Faiz Farla Fonu kurulmas ı 35/1987 say ılı K.K.T.C.MerkezBankas ı yasas ının 23. maddesinde öngörülmüştür. Yasanın 53. maddesi altında ç ıkarılan "K.K.T.C. Merkez Bankas ı Faiz Farkı Fonu Oluşturulmas ı Tüzüğü"nün 7. maddesine göre Fonun kaynaklar ı şunlardır: a) De vlet Bütçesine bu amaçla konulacak ödenek; b)k.k.t.c. Merkez Bankas ı nezdindeki Hazine fonlar faizlerine lcar şılık olarak Banka bütçesinden ayr ılacak belirli bir ödenek; c)bankalar ve yan kuruluşları ile kooperatifbankalan ve mevcut yasalar al tmda kredi vermekle yetkili k ılınnuş müesseselerin verecekleri her türlü nakdi krediler (kontrollu krediler hariç) üzerinden uygulanacak azami yasal faiz oran ı içinden üç puan ve döviz kredilerinde 1/2 puan faiz fark ının tahsil edilerek banka nezdinde aç ılan Faiz Farkı Fonuna yandan miktarlar; d)faiz farklann ı zaman ında yat ırmayanlara veya eksik yat ıranlara uygulanacak ayl ık yüzde 8 ve döviz kredilerinde ayl ık yüzde bir cezai faiz, ve e)türkiye Cumhuriyeti Devleti tarafından yap ılacak katk ılar. Tüzüğün 5. maddesi alt ında faiz iadesi oranlar ı kredi türleri itibariyle şöyledir: Tarım (Ayni) 0/050 Hayvanc ılık %41 Küçük Esnafve Sanatkar Kredisi /026 Turizm İşletme Kredisi %2 O Turizm Yat ırım Kredisi %31 Sanayici Kredisi /020 İhracatç ı Kredisi %3 1 Tabiatıyla ayni kredi için hem Merkez Bankas ı reeskont kaynağmdan hem de Faiz Fark ı Fonundan yararlanma olanağı yoktur. Böylece faiz iadesi uygulamas ıyla, Bankam ızca Yasada belirtildi ği üzere Kamu Kurum ve Kuruluşlarına avans verilerek veya bankalarca ibraz edilen k ısa vadeli senet ve vesikalar ı reeskonta kabul etmek suretiyle sa ğlanan kredi olanaklar ı yanında bankalara kendi kaynaklar ından tercihli sektörlere kredi verme olana ğı yaratılmışt ır. Faiz Farkı Fonu uygulamalar ı Tablo 5'te özet halinde gösterilmektedir. -13-

15 TABLO 5 FAIZ FARKI FONU UYGULAMALAR! Milyon TL Harcamalar 1987 Tarım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi Gelirler K.K.T.C. Mekez Ban as ı Katkısı Bankalardan Tarım (Ayni) Dönem Başı Bakiyes Dönem Sonu Bakiyesi K.K.T.C. Mekez Bankası atkısı Tarım (Ayni) Dönem Sonu Bakiyesi Bankalardan , Dönem Ba şı Bakiye 2, K.K.T.C. Mekez Bankası atkısı 3,500.0 Bankalardan 1,678.1 TC Yardım , Tanm (Ayni) Dönem Ba şı Bakiye. I 7, Turizm 1990 Sanayi 09 K.K.T.C. Mekez Bankas Katk ısı 4,000.0 Dönem Sonu Bakiyesi Bankalardan 3,254.5 TC Yardım Tarım (Ayni) Turizm 1991 Sanayi Dönem Sonu Bakiyesi 15, Dönem Ba şı Bakiy si 1, K.K.T.C. Mekez Banka Katkısı 3, Bankalardan TC Yard ım , , , Tarım (Ayni) Dönem Ba şı Bakiy si 20, Turizm K.K.T.C. Mekez Banka 'Katk ısı 2, Sanayi 1609 Bankalardan 14, ihracat 67.6 TC Yardım 1, Reeskont Kredileri için düzeltme Dönem Sonu Bakiyesi ,

16 1993 Tarım (Ayni) 1993 Turizm 1993 Sanayi 1993 İhracat 1993 Küçük Esnaf ve Sanatkarlar Dönem Sonu Bakiyesi $ Dönem Ba şı Bakiyesi K.K.T.C. Merkez Bankası Katkısı Bankalardan TC Yardımı Tarım (Ayni) 1994 Turizm 1994 Sanayi 1994 Küçük Esnaf ve Sanatkarlar Dönem Sonu Bakiyesi Dönem Ba şı Bakiyesi K.K.T.C. Merkez Bankası Katkısı Bankalardan Tanm (Ayni) 1995 Turizm 1995 Sanayi 1995 Küçük Esnaf ve Sanatkarlar Dönem Sonu Bakiyesi 1996 Tanm (Ayni) 1996 Turizm 1996 Sanayi 1996 Küçük Esnaf ve Sanatkarlar Dönem Sonu Bakiyesi Tanm (Ayni) İhracat Turizm Sanayi Küçük Esnaf ve Sanatkarlar Dönem Sonu Bakiyesi Dönem Ba şı Bakiyesi Bankalardan Dönem Başı Bakiyesi Bankalardan 1, , , , Dönem Başı Bakiyesi Bankalardan 1, , , Dönem Ba şı Bakiyesi , , , , , ,102.0 Not : Faiz Farkı iadesi taahhüt baklyesi 31 Mart 1997 tarihinde 38 milyar TL olarak hesaplanmıştır. -15-

17 YETKİLİ BANKALAR Para ve Kambiyo i şleri Yasas ındaki tanıma göre "Yetkili Bankalar" Kuzey K ıbrıs Türk Cumhuriy ti'nde faaliyette bulunan ve ithalat, ışına mesne te şkil eennlat turistlere mahsus döviz lemleri yapmaya, döviz almaya, dövizbulundunnaya, döviz satmaya, döviz sat ihracat i ş kılınan ankalanda ır. Merkez al ım bordrolar ı ve/veya makbuz tanzirn etmeye Maliye İş leri ile görevli bakanl ıkça yetkili Bankas ı dışında yetkili bankalar şunlardır: T.0. Ziraat Bankas ı Türk Bankas ı Ltd. Türkiye iş Bankas ı A. Ş. Kıbns Türk Koop. Merkez Bankas ı Ltd. Kıbrıs Kredi Bankas ı Ltd. Türkiye HalkBankas ı A. Ş. Kıbrıs Vakıflar Bankas ı Ltd. Limasol Türk Koop. Bankas ı Ltd. Kıbns Ticaret Bankas ı Ltd. Kıbrıs Endüstri Bankas ı Ltd. Kıbrı s Faisal İslam Bankas ı Ltd. AsbankLtd. Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd. K ıbrıs iktisat Bankas ı Ltd. K ıbrıs Yat ırım Bankas ı Ltd. (Tasfıye Halinde) Kıbrıs Hür Bank Ltd. Rumeli Bank Ltd. Kıbns EurobankLtd. F inba Finansal Bank Ltd. Everest Bank Ltd. Home and Overseas Bank Ltd. (Evvelce Independent Trade Union Bal ık Ltd.) Deniz Bank Ltd. Kıbr ıs Tunca Bank Ltd. Kıbrıs Altınbaş Bank Ltd. Yakın Doğu Bank Ltd. YasabankLtd. Med Bank Ltd. -16-

18 OFFSHORE BANKACILIĞI Offshore Bankac ıl ık Hizmetleri Yasas ı (48/1 990) alt ında izin al ıp tescil edilmi ş ve çal ışan bankalar şunlardır: East Mediterranean Trust Bank (O ff-shore) Ltd. (Evvelce East Mediterranean Trustand Banking Corporation Ltd.) The European Business Bank (EBB) Ltd. The European Commerce Bank (EC B) Ltd. The Euro Textile Bank (ETB) Ltd. Cyprus United Trade and Investment Bank Ltd. Atlas Bank o ffshore Ltd. imar BankOffshore Ltd. Pasifik Bank Offshore Ltd. (Faal De ğil) özbank Offshore Ltd Alliance Investment Bank Off-shore Ltd. (Evvelce Arabia Cyprus Bank (Off-shore) Ltd. Oki Bank (Offshore) Ltd. Mediterranean Union Bank (Offshore) Ltd. World Vaki foffshore Banking Ltd. Optima Bank (O ffshore) Ltd. Northem Island Offshore Bank Ltd. Cyprus Islamic (Offshore) Bank Ltd. Facto Bank (Offshore) Ltd. First Merchant Bank (Offshore) Ltd. Şeker Bank Offshore Ltd. Toprak Bank Offshore Ltd. C leveland O ffshore Bank ltd. Bank Turquoise Offshore Ltd. AdabankOffshore Ltd. Golden Union Offshore Bank Ltd. Trade Depos it Offshore Bank ltd. Overseas BankOffshore Ltd. (Tasfıye Halinde) Sovereign GoldDepositoly BankOffshore Ltd. UnibankOffshore Ltd. Cyprus Trade Development Bal ık offshore Ltd. Metropol itan Investment Bank Offshore Ltd. Maritima Offshore Bank Ltd. Yaş arbank Foreign Trade Offshore Ltd. (Evvelce Tütün Foreign Bank O ffshore Ltd.) EGS Bank O ffshore Ltd. Technical Export Import Bank O ffshore Ltd. -17-

19 YETKİLİ MÜESSESELER "Yetkili Müesseseler" Para ve Kambiyo I şleri Yasas ı Kurallar ı uyarınca döviz al ıp satmaya ve bulund aya yetkili kıl ınan müesseseleri anlatır. Bu müesseselerin Maliye I şleriyle görevli bakanl ıktan çal ışma izni almalar ı zorunludur. alen faaliyette bulunan yetkili müesseselerin isimleri ve kay ıtl ı büro adresleri aşağıda gösterilmi ştir. Birinci Döviz Al ım Satım Şirketi Ltd. 158 A Girne Caddesi, lefko şa. F ınnc ıoğullan Co. Ltd. 2-4 Asmaaltı Sokak, Lefko şa. Elmaslar Yat ırım Şirketi Ltd. 89 D Taner Küçük I ş Ham Girne Caddesi, Lefkoşa Ertuğrul Akbel and Sons Ltd. Osman Paşa Caddesi, Mustafa Hac ı Ali Apt., No. 2, Lefkoşa. Sun DövizBürosuLtd. Abdi Ipekçi Caddesi, Lefko şa. Nafa Döviz Al ım Satım Şirketi Ltd. Zafer Çar şisi No. 10 Atatürk Caddesi, Girne. Forexmanagement Services Ltd. II. Selim Caddesi, Arabac ıoğullan Apt. Dükkan No. 4, Lefkoşa. Er-Tem Yat ırım Şirketi Ltd. Namık Kemal Meydan ı, Magosa Batu Exchan ge Co. Ltd. 52 Istiklal caddesi, Ma ğusa. Gesfi Şirketi Ltd. 40 Abdi Çavu ş Sokak, Lefkoşa. Aktif DövizLtd. Bardak I ş Ham, Kat, 1,No. 1, Letkoşa. Rant Döviz Bürosu Ltd. 94 C Bedreddin Demirel Caddesi, Letkoşa. Aşardağ Exchange Ltd. 121 B Samsun Yolu, Baykal, Mağusa. ÖmerAlganer DövizLtd. 3 Hürriyet Sokak, Lefko şa. Denizatı Döviz Ltd. 23/1 Abdi Çavuş Sokak, Lefkoşa. -18-

20 Hakim Döviz Al ım Satım Şirketi Ltd. Dr. özgün i şham No. 13, Girne. ChequepointLtd. 3, Bedreddin Demirel Caddesi, Lefkoşa M. Osman ve Oğlu Yatırım Şirketi Ltd. Ataçağ Işhan ı, 9 Al i Ruhi Sokak, Lefkoşa. Uluçay Exchange Ltd. 13, Namık Kemal Meydan ı, G. Mağusa. Gala Exchange Bureau Ltd. Özkan Apt. RaifDenIcta ş Caddesi, Girne EşrefMevIütoğlu Ltd. 13, Mecidiye Sokak, e ızicanlazpasaj ı, Lefkoşa. Yedez Döviz Bürosu Ltd. K. 39 Ecevit Caddesi, Yedidalga. Yazgın DövizLtd. Salih Mecit Sokak. Vertaç II Apt., Lefko şa. Alcfnıansman Exchange Ltd. 16, Osmanpaşa Caddesi, Lefkoşa Tünal DövizBürosu Ltd. Ecevit Caddesi K. 156, Güzelyurt. Geyik Ltd. Mete Adatur Caddesi, Emtan I Blok A No. 1, Girne. Akın Gold DövizLtd. Mete Adan ır Caddesi Akın oto Galeri Yan ı Girne. Çakıcı Döviz Ltd. Ecevit Caddesi No: 43 Güzelyurt Nema Döviz Ltd. Salih Mecit Sokak. Ak 2 Apt. 12-C Lefkoşa. Orallar Ltd. AtatiirkCaddesi Girne Altmör Döviz Bürosu Ltd. Hürriyet Caddesi Girne. -19-

21 DEVLET KURU DÖVİZLER İ KKTC Merkez Bankas ı ve Diğer Bankalar s ınıflandı nnasma göre Devlet Kuru He ab ı nda tutulan dövizler Tablo ı ubat 1997 tarihi itibanyle toplam Devlet Kum Dövizi 5,753. bin ABD dolan olup tamam 6'da gösterilmiştir. 28 Ş serbesttir. -20-

22 TABLO 6 K.K.T.C. Merkez Bankas ı Hesab ında Tutulan Dövizin ve Di ğ er Bankalar Tasnifine Göre Devlet Kuru ABD Dolan Karşılığı ve Mevcut Taahhütler Bankalar Döviz Taahhüt Serbest 31 Aral ık 1988 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 42, , ' , , , , Aral ık 1990 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Aral ık 1991 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Aral ık 1992 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 31 Aral ık 1993 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Aral ık 1994 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 29 Aral ık 1995 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2 Şubat 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 2, , , , , , , , , , , , , , , , , ,1972 2,1972 1, , , , , , ,981.1 * , , , , ,121.2 (1,322.5) 5, , , , (427.3) 1, , ,476.0 (344.6) 744.0

23 262,1isan 1996 KKTC MerkezBankas ı Diğer Bankalar 27 Eylül 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 1 Kas ım 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 29 Kasun 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 27 Aral ık 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar

24 -23-

25 BANKALAR KURU DÖV İZLER İ Yine KKTC Merkez Bankas ı ve Diğer Bankalar tasnifı ne göre bankalarkurunda özel ve tüzel iki il r ad ına açılan döviztevdiat ve döviz mevduaplar t hesa ı ndaki dövizlere aitbilgiler Tablo 7'de verilmi ştir. 31 Aral k 1996 tarihi itibanyl Bankalar Kurundald toplam döviz ı k düze dedir. 406,523.1 bin ABD dolan milctal ı nda olup en yükse y

26 TABLO 7 KKTC Merkez Bankas ı ve Di ğ er Bankalar Tasnifine Göre Bankalar Tüzel Ki şiler Ad ı na Tutulan Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat Hesaplar ını n ABD Doları Karşılığı ve Hesap Türüne Göre Dökümü Bin ABD$

27 5, ,723 86,867, , , , , , , , , , ,081 3, , , ,254 3,710 7, , , , , ,849 20, , , , Mayıs 1996 KKTC MerkezBankas ı Diğer Bankalar 31 Temmuz 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 30 Ey1ü11996 KKTC MerkezBankas ı Di ğer Bankalar 8, , , , , ,140 3, , ,749 6, ,816 2,816 6, , , , ,997 55,220 92,317 93,551 92,690 93,929 88,538 89,792 6, , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,387 3, , , ,656 3, Kasım 1996 KKTC Merkez Bankas ı Diğer Bankalar 3, , ,103 1, , , ,

28 DÖVİZ REZERVLER İ Döviz Rezervlerim iz devlet kuru ile bankalar kuru olarak iki ba şlık altında görülmektedir. Devlet Kuru hesab ı nda tutulan dövizlertalsise tabi dövizlerdir. B ankalar Kuru ba şlığı altında gösterilen dövizler ise özel ve tüzel ki ş ilere ait döviz tevdiat ve mevduat hesapları ile banka ların kendi nam ve hesaplar ına tuttuklar ı dövizlerden oluşmalctad ır. Tablo 8 1den görüleceği üzere 31 Aral ı k 1996 tarihi itibariyle toplam döviz rezervlerimiz 513,821.3 bin ABD Dolan tutar ı nda olup en yüksek düzeye ulaşmıştır. -27-

29 TABLO 8 Tarih - Döviz Niteliği Döviz Rezervlerinin Art ış H ızı Bin ABD S, Bir önceki dönemle karşılaştırmas ı DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri 46, , ,722.9 AMilk , DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 85, a) Özel ve Tüzel Ki şiler a62. b)bankalar ınkendileri 183, AMIIIS129fi 45, DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan : 89, a) Özel ve Tüzel Ki şiler 12.Q2,1 b)bankalar ınkendileri Aralik , DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: 123, a) Özel ve Tüzel Ki şiler. 1$ b)bankalar ınkendileri 217, Atallk1222 8, DevletinKur Hesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: iler 17, a) Özel ve Tüzel Ki ş b)bankalar ınkendileri 233, Andıkl , DevletinKurHesab ında BankalarKurunda Tutulan : 2 9, a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri 301, k , DevletinKurHesab ında Bankalar Kuru l'da Tutulan : 83, a) Özel ve Tüzel Kişiler 4/ L1 b)bankalar ınkendileri _ a.

30 ALkihki2Z DevletinKurHesabmd a BankalarKurunda Tutulan : a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalann Kendileri DevletinKurHesabmda BanlcalarKurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalann Kendileri 51~ DevletinKurHesabmda Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalarinkendileri Mitıld22k Devletin KurHesabinda Bankalar Kurunda Tutulan : a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalarm Kendileri 2, , _, , , ,898.7 WM2 9;ı 22~ ,882.0, , , ı , , , _74229, 422,2.84: , DevletinKurHesabmda BankalarKurunda Tutulan : a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)b ankalarinkendileri Mayul22 324, , ,42, , DevletinKurHesabmda Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)b ankalannkenclileri Liaziran122.6 DevletinKurHesabmda Bankalar Kurunda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalann Kendileri 1.022~ 2, , $242,2 4,35_,U1A , , , ,222,5. 442,1,Şı a , DevletinKurHesabmda Bankalar Kuninda Tutulan: a) Özel ve Tüzel Ki şiler 4, b)bankalann Kendileri 344, ~ : :

31 AğlkşY2Ş 199 DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri 346,831 4, , EY fi DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri 356, , , , DevletinKurHesab ında Bankalar Kurunda Tutulan: a) özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri 370, , KMILLI-ffi DevletinKurHesab ında BankalarKurundaTutulan: a) özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri , = , DevletinKurHesab ında Bankalar Kurımda Tutulan : a) özel ve Tüzel Ki şiler b)bankalar ınkendileri , ,

32 DÖVIZ TEVD İAT VE DÖVİ Z MEVDUAT HESAPLAR İN İN C İNS VE VADELER İ NE GÖRE DÖKÜMÜ 31 Aralı k 1996 tarihinde Döviz Tevdiat ve Döviz Mevduat hesaplarnun cins ve vadelerine göre dökümü Tablo 9'da gösterilmektedir. Döviz cinsine göre en popüler parann ı sterlin daha sonra ABD dolan ve DM olduğu gözlentnektedir.

33 TABLO 9 at Hesaplar ın ın Cins ve k 1996 Tarihi itibariyle Döviz Tevdiat ve Döviz Mevdu in ABD $ 31 Aral ı Vadelerine Göre Dökümü Döviz TevdiatHesaplar ı adesiz 6 Ay vadeli 1 Yıl vadeli OPLAM Sterling , ,791.9 ABD Doları Alman Mark ı br ıs Liras ı To lam Ka 1$ , , ,959.2 öviz MevduatHesa lar ı 28, , ,949.1 adesiz 17, , , , Ay vadeli 18, , Yıl vadeli 40, , , ,966.6 OPLAM 305, ,8955 2, , ,789.8 KurFark ı 130, , , ,5 (1.6) 403,564.0 ENELTOPLAM 182, , , , , ,0432 3, ,2943 KurFarkı 406, ,

34 DÖV İZ KRED İLER İ Elde ettiğ imiz bilgilere göre 31 Aral ık 1996 tarihi itibariyle, bankalarca kulland ırılan döviz kredileri bakiyesi, ABD doları türünden $60, , sterlin türünden 50,425,074, Alman Mark ı türünden DM 14,101,542 KL türünden KL 149,673 ve Italyan Lireti türünden lit. 2,523,897 olmak üzere toplam olarak $ 1 55,089,868 ABD doları değerindedir.

35 TÜRK L İRASI MEVDUAT itibariyle 18,769.5 milyar TL miktar ında olan toplam mevduat Aral ı k 1 5 bazına göre %90.61 art ış alık 1996 gösterirkenbu dönemin hayat pahahl ığı %87.54larak o saptandı-0a göre mevduatta reel rt ış mevcuttur. Mart 1997'de sona eren üç ayl ı k dönemde mevduat %23.82 oraıunda artış gösterirken hayat pahahlığı % 4.23'e yüksehniştir.neticede bu dönemde reel art ış gerçekle şmediği gözlenmektedir.

36 TABLO 10 Türk Liras ı Mevduat ın Artış H ızı Amlıku211 Resmi Ticari Tasamıf 140, , (1(2, Atabk , ' Resmi Ticari 1 Tasamıf 79, , Diğer 627, AtalikIM Resmi Ticari Tasarruf nıf 375, Diğer 91, ,002, Bıffif Arahk1222 Resmi Ticari Tasarruf Diğer 11~4 Resmi Ticari Tasamıf Diğer ArAkkl22,1 Resmi Ticari Tasamıf Diğer Aribk~ Resmi Ticari Tasarruf AriddLIM2 Resmi Ticari Tasamıf Mevduatın Niteliğine evirdsilifuil ii 73, ,044.4 WM1 170, , , a , ,550, , , ,908, L45Q '7 2,998, ,369, , ,434, Q(21& ,483, ,022, , ,630, fi / ,846, Milyon TL Bivard~ k aradaginuaa

37 Q Resmi Ticari Tasarruf Diğer Resmi Ticari Tasarruf Diğer MartiM. Resmi Ticari Tasarruf Diğer Dihal1122- Resmi Ticari Tasarruf Diğer 2,364, , ,463,3.7, ı 10,019, ,540, , ,738, , ,41, , ,29, ,: 1, ,4 2, , 8,0002 8, ı 5, , 07, MıI Resmi Ticari Tasarruf Diğer aildrall22 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ağuştıbuffl Resmi Ticari Tasarruf Diğer ya Resmi Ticari Tasarruf Diğer 2 784, ,349.6,548,104.8 &g6.32 1,584,512.9,439, , ,075,471.7 f ,820, ,451, , ,725, ,628, ,112, ,468, ,595,1' AŞA 14,899, ,461, , ,115, h. 16,139,

38 alta.122 Resmi Ticari Tasarruf Diğer KLIİHUM Resmi Ticari Tasarruf Diğer Ariffik122 Resmi Ticari Tasarruf Diğer Qrak129-2 Resmi Ticari Tasarnıf Diğer ŞIdM Resmi Ticari Tasarruf Diğer Maff_1222 Resmi Ticari Tasarruf Diğer 4,988, , ,974, Z2Q2j. 22,058, ,698, ,065, ,121,922.1 L 23,241, ,590, , ,445,872.4 $.51,153_,L 16,552, ,670, , ,669,695.1.$Z,Ş222,1. 16,934, ,149, , ,698, ,769,500_5 3,599, ,012, ,798, (9j. 19,454,

39 RESM İ MEVDUAT Resmi mevduat ı n KKTC Merkez Bankas ı ile diğ er bankalar aras ındaki bölünümü TL hesaplarında Tablo 12'de gösterilmiştir. saplarında Tablo 1I ve Döviz

40 TABLO 11 K.K.T.C. MERKEZ BANKASI VE D İĞER BANKALAR NEZD İNDE TÜRK L İRASI RESM İ MEVDUAT (Milyon TL) Tarih Aralık 1992 AraWc 1993 AraWc 1994 Aralık 1995 Ocak 1996 Şubat 1996 Mart 1996 Nisan1996 Mayıs 1996 Haziran996 Temmuz 1996 Ağustos 1996 Eylül 1996 Ekim 1996 Kasım 1996 AraWc 1996 Ocak1997 Şubat 1997 Mart 1997 KKTC. Merkez Banlcası 25, , , , , , , , , , , , ,031, ,237, , , , ,248, , Diğer Bankalar 349, , ,201, ,969, ,135, ,151, ,202, ,045, ,252, , ,200, ,202, ,430, ,352, ,104, ,290, ,293, ,740, ,940, , , ,369, , ,364, ,540, ,419, ,472, ,784, ,439, ,451, ,112, ,461, ,590, ,670, ,149, ,599, ,988, ,698,855.1

41 760,541.1 TABLO 12 K.K.T.C. MERKEZ BANKASI VE D İĞER BAN LAR NEZD İNDE DÖVİZLİ RESMI MEVDUAT (Milyon TL) Tarih Aralık 1992 Aralık 1993 Aralık 1994 Aralık 1995 Ocak1996 Şubat 1996 Mart 1996 Nisan1996 Mayıs 1996 Haziran996 Temmuz 1996 Ağustos 1996 Ey1ü11996 Ekim 1996 Kas ım 1996 Aralık 1996 Ocak1997 Şubat 1997 Mart 1997 K.K.T.0 Merkez Bankas ı 12, , , , , , , , , , , , , , , , , , , / Diğer Bankalar 37, , , , , , , , , , , ,264, ,098, ,115, ,162, ,549, , ,069, / , , , , , , , , , , , , ,359, ,171, ,214, ,211, ,266, ,648, ,249.2

42 PLASMANLAR Türk Lirası mevduat artış hızı ileplasman artış hızinınlcarşılaştınnası Tablo 13' de gösterilmi ştir. Tablo 14'de Türk Lirası ve döviz plasmanlann ı n Türk Lirası karşıl ıklann ı Aral ı k 1996 ve Mart 1997 tarihleri itibariyle, Tablo 15' de ise döviz plasmanlann ın TL karşı lıldann ı aynı tarihler itibanyle kar şılaştırmalı olarak veriyoruz.

43 TABLO 13 TÜRK LIRASİ MEVDUAT ARTI Ş HIZI İLE TÜRK LIRAS İ PLASMAN ART İŞ H İZİNİN KARŞİLAŞTİRMASİ (Milyon TL) Tarih TL Mevduat Bir önc,elcidönernle Karşılaştırması TL Plasman Bir öncelcidönernle Karşılaştırması Aralık 1988 Aralık 1989 Arahk 1990 Aralık 1991 Arahk 1992 Aralık 1993 Aralık 1994 Aralık 1995 Ocak 1996 Şubat 1996 Mart 1996 Nisan1996 Mayıs 1996 Haziran996 Temmuz 1996 Ağustos 1996 Eylül 1996 Ekim 1996 Kasım 1996 Arahk 1996 Ocalc 1997 Şubat 1997 Mart , , , , ,550, ,998, ,483, ,846, ,019, ,489, ,841, ,807,497» 12,584, ,820, ,628, ,899, ,139, ,552, ,934, ,769, ,454, ,058, ,241, , , ,871» 483, ,655, ,918, ,006, ,851, " 2,698, ,810, ,108, ,831, ,453, ,515, ,901, ,695, ,180, ,576, ,108, ,751, ,457, ,154, ,948,

44 TABLO 14 İ SKONTO SENETLERİ VE BANKALAR TÜRK Lİ SEKTÖREL BAZDA VE GEÇMI RASI VE Ş ÖVİZ DÖNEMLE KARŞ PLASMANLARININ DILAŞ TIRMASI Nakliye ve Ulaşım Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret Turizm Bina ve in şaat Ş ahsi ve Mesleki Borçlar iskonto Senetleri ,017, ,145, , , ,072, , , ,146, , ,542, ,282, , , ,057, , , ,009, ,040,953.3 Not: Kamu Kurum ve Kurulu şları kurulu şları kalemi kar şısı na hazine kefaleti karşılığı nda gösterilen miktar Bankam ızea çe ş verilen avanslan da içermektedir. ( Bak Tablo itli 2 ) sektörlerdelci kamu kurum ve -43-

45 853,148.1 TABLO 15 SEKTÖREL BANKALAR DÖVİZ PLASMANLARI TL KARŞILII<LARININ BAZDA VE GEÇMIŞ DÖNEMLE KARŞILA ŞTIRMASI MilyonTL ,845, , , , ,079, , , ,879, ,741, , , , ,772, , ,770,

46 Il. BÖLÜM EKONOM İK GELİŞMELER

47 ı

48 EKONOM İK GELİŞMELER İ. Üretim, istihdam ve Fiyatlar a) Üretim Art ışı ve Kaynakların Kullanımı 1994, 1995 ve 1996 Üretici Fiyatlar ı yıllarında GS/vfffnın dağılımı ve Tablo 17'de Sabit Üretici Fiyatlar ve sektörelkatma de ı ğ ile kar erlerinin büyüme h şılaştırmalı ızları olarak gösterilmi tablo 16'da Cari ştir sabit fiyatları 1996'da yap ile 1994'de 7 ıl an,2 tahmine göre 7, TL'na 68.3 dü şmüş milyon TL olan GSMH, 1995'de 7,457.8 milyon TL'na yükselmi tür. Buna göre 1996'da %1.1 oran ınd ş ve Sabit üretici a bir düşüş ve fiyatları kaydedilmiştir yıllarında birinci s ile hesaplanan 1994, 1995 ve 1996 GSY ıranı n Kamu Hizmetleri, 1995 y İH'snun ılında sektöre] paylanna göz att ise Ticaret sektörünce i şgal edildiğini görürüz. Sanayi sektörü her üç y ılda üçüncü s ı rada görülmektedir. ığımızda ve 1995 yıllarına ait karşılaştırmal Kaynaklar içindelci pay ı ı Kaynaklar-Harcamalar Dengesi tablo Bu oranlar 1995`te s 1994'te %99.2 ve D 1 ı ra ile %98.4 v95 ış AÇ1ğ1/1Kaynaklariçindelcipayı 8'dedir. Gayri Safi Milli Hasılanm tüketime Bitmi ş e %1.6 olarak kesinle tir. Bu oranlar 19'te s şmiş %0.8 olarak görülmektedir. kamunun tir. 1994'te toplam kaynaklarm %14.3 'ü yat payı 19 ı ra ile 94'te %35.2 kesin 1 ve %86.5 olarak ınmlara %85.7'si yükselrniştir. den 1995te %27.1'e dü ş müş, özel sektörün Sabit Sermaye yabr payı ımlarnıda ise 1994'te %64.8'den 1995'te %72.9'a -47-

49

50

51

52 b) İstihdam 1993, 1994, 1995 ve 1996 y T ı arım yaklaşı llarmda istihdam ın k %23 payla birinci s sektörel dağılımı üçüncü ırayı karşılaştırmalı sırayı, Sanayi, Kamu Hizmetleri yaklaşık olarak Tablo 19'da verilmişt. yaklaşı k %11 payla dördüncü s %22 payla ikinci s ir ıra yı, inşaat ş Heryılda ırayı ve Ticaret yakla şı yakla k %10 payla ık % beşinci sırayı işgal etme 13 ktedir. payla -51-

53 TABLO 19 istihdam ın Sektörel Dağıl ım ı ve N fus a)taşocakçiliğt b)imalat Sanayi c)elektrik - Su 3.INŞAAT 4.TICARET -TURIZM a)toptan ve Perakende Ticaret b)otelcilik ve Lokantacilik 5.ULAŞ'TIRMAHABE RLEŞME LER 6.MALIMÜESSESE 7.SERBEST MESLEKLER 8.KAMUHIZIvIETLER I ( Kit ve Belediyeler dahil ) (*)ön Tahmin Ka ynalc:devletplanlarnaörgütü -52-

54 c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler yılları ile yılının ilk beş ayı ndaki fiyat hareketleri kar ağırl Devlet Planlama örgütünce yeni bir tüketim harcamalar ıklı şılaştı, yeni bir tüketim kal ı anketi yap rmalı ıbı hazırlanarak ılmış olarak Tablo 20'de verilmiştir. 1 Ocak 1988'den itibaren baz ve olarak bu anket kullan sonucu belirlenen eğilimlere ılmaya ba göre Hayat pahahlığı şlannuştır. %46.33, 1992'de %63.3 7, 1993'de 986Va %61.1 %48.09, 6, 1 994'te 987Ve %215.01, %43.01, 1 988'de 995 %62.57, 1 989'da %51.81, 1 990'da %69.41, 1 991'de %32.81 olarak saptanm ış 1te olup bunun mal ve hizmet gruplarma göre da%72.15, 1 996Va %87.54 ve 1 997'nin ilk be ğılımı ş Tablo 21'de gösterilmelctedir. ayında Yüsek enflasyonist ortamda maa mobil sistemi ş ve ücretlerin sat ın ve ücretlere yans uygulanmaktadır yılı alma gücünü korumak dü ıtılan sonuna kadar her dört ay sonundaki hayat ş üncesiyle 1983Y yılı ayarlanmaya artışlar 1986 yılı pahahl ndan ığı artışı berieşel başlanmıştır. ndan itibaren her üç ve 1 Nisan 1 990'dan itibaren her iki d ikkate al ınarak aydaki duruma maaş göre Bakanlar Kurulu 7/1 979 sa yılı Kamu Görevlileri G ve ücretlerin tarihinden geçerli olmak üzere her ay Yasas ı'nı n 121. maddesi uyarınca ı n ilk mesai günü pe ödenmelcte olan aylık şin maa ş olarak ödenmesini karara bağladı. Asgari ücret Saptama Komisyonu'nda, alman tavsiye kararlar 1 Ocak ı 1 uyar 987'den itibaren ayda ınca asari g ücret; 1 Ocak 1988'den itibaren ayda 90, ,000.- TL 1 Ocak 1989'dan itibaren ayda TL 1 Ocak 1990'dan itibaren ayda 205,000.-TL 1 Ocak 1991 'den itibaren ayda 52,500.-TL Ocak 1 992'den itibaren ayda 0,000.-TL 1 Ocak 1 993'den itibaren ayda 806,000.-TL Ocak 1 994'den itibaren ayda 1, 7,000.-TL 1 Ağ ustos 1 994'den itibaren ayda 3,000,000.-TL 1 Ocak 1995'den itibaren ayda 5,000,000.-TL 1 Eylül 1995'den itibaren ayda 9,420,000.-TL 1 Ocak 1996'dan itibaren ayda 11,590,000.-TL 1 Ocak I 997'den itibaren ayda 14,800,000.-TL olarak saptanm ıştır. 23,000,000.-TL

55 TABLO 20 HAYAT PAHALIUĞI Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık /0 M ı o ı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Kay nak:devletplanlarnaörgütü

56 TABLO 21 Hayat Pahal ılığını n Mal ve Hizmet Guruplanna Göre Dağılımı Yiyecek ve Içecek Ev ve Ev masrafı Giyim Ilaç ve Tıp Eğitim Ta şıt Hizmetler Eğlence ve Okuma Sigara Şahsi Harcamalar Ocak 1988' den itibareb yeni dökiim uygulanm ıştır, ş öyle ki : Gıda Giyim EvEşyası Sağlık ve Kişisel Bakım ile İlgili Harcamalar % % % % Ulaştırma ve Haberle şme Kültür, Eğitim ve Eğlence Konut ve Konut ile İ lgili Harcamalar. Sigara Total * Aral ık - Mayıs Dönemi ' Kaynak : Devlet Planlama örgütü

57 2. Mali ve Parasal Geli ş meler a) Mali Gelişmeler B ütçe harcamalan 1990'da milyar TL,1991'de milyar TL 1992 TL ve 1996'run o milyar TL,1994'de 6,260.5 milyar TL, 1995'de 13,655.4 milyar TL olarak gerçekle şmiştir. Bu harcamalann yerel gelir katk ısı %58.6 ve %75. ı rruzda yerel gelirlerin %21.7 ile %28.6 aras ı nda seyretm GSMH ile kar şılaşurdığ klan 6,094.6 milyar TL'naba 1995 yılı sonu itibariyle birikmi ş bütçe aç ı Bütçe aç ıklarına karşılık TC Ziraat Bankas ı'ndan sa ğlanan krediler, fa TL tutanndadır yılı ndan sonra TC Ziraat B ankas ı`ndanborç alınmalı-115w. açığı 3,897.0 milyar TL olup borçlanmalarla kar şılanm ıştır. e 1,369.3 ıııilyartl,1993'de 2,504.3 bir ayl ık döneminde 18,383.2 milyar arasında seyretmi ştir. yerel gelirleri ş olduğunu görürüz. (Tablo 22 ve 23). iğ olmuştur. (Tablo 24). er hariç 1996 y ılı sonunda 55.9 milyar ablo 25) mali y ılı toplam bütçe -56-

58 1/4J:? MD 45 C>: kr; 1/4? er, ee e' 00 "1 R N Cl e. ej le? e. O, Ne. el el ri " CN 'q ry Cl en 'C? v5 00,?7, :t:z 3; ',(3 M (9!.. t: " t: `' '.2 1/40- `5 g Mee C? gp en vs e. VD eı: ry vn e- ey e- et esi r, m:;od er ey el ^' M en Gq e. N VD er N ev V er ee; e- en `R e' ey' "4: vn c r, e. cn vı -e cı S? v> "e ch en. el vn er er ev O.4^ el VD 1/4c, C> ^e el CN C> CN e.: 00 V> M el e l t, ırl 4 0 e' t, op ON ON Cr. N el 00 MD od oo O> Ch CN OD 00 Cl e. O e : ev -. e. ; MM.5 e el C5 C GT Oh e', e,.! :...: tl oo er M cl, M v-; oq en et 41 co ct en el e,) 45 V) ;5., ;.71, 7,5.,.4,1 g,,0 c;. ey V en i esi 0; e. g e Ki, 00,. VD 45 el " 5' z;.1, m t., N e..4. '''»i "C? e. G N tl C? in en C? e.": C> OCN er C? e.: ev ev V C? C? C? e > CeN et el en cı 00 V5 ev ee en -e -e er r- "' -e vd ei gp V> 00 te. ei CN el e. VD v2,k od e. Mt- OD et CN v5 ei er ds " el N co Ch QCı. ei v5 oci. Ch '.0 N te) Cr. 00 el V5 c: 0 05 te. CN e. et:i Ctı V5 00 et 0,1 M O. el ev e. re; GG eeı el M el c4 e. O, N N e. M ( 1 r."; 00 ct,c 0; el en ys 0q oo el R 'J: el el cr., e-, et,e;? r- V> V, te ON ON ON er er e- en en e. ON 00 M et e5 't ev CD CN V5 et en c? e. e. en od c5 C? en el el op r CN el c..;, v> ey er M en V5 (.,1 e.,1" C>,r e. e. ey v> c> ey cr, oq.g el C7 vı 52 CN OD g oeı vn 00 c5 et el r. 6 g g vn (1. en ey R" V r4 -. "'; en e. ev ey ek e - es ocı CN OD et kar Ö en M Oq et e/ el 00 ev el el 0. et g w? 00?,4 el I. r- 45 r es, er ;t en Ne- t- en 05 ee; 'ej 45 c; GO e^. 4 --, `Z c.) :-. "5.,, h Il..., b. -e, kg ı c.i :..: : 0.4 7$ Z') [_, L, c P 8,< >., a ni >. M,_, ci Z,,9t ca ı i', ; -67-

59 O '^.1 cr, v:ı t- t- 00 ~.,rı t-- "zr vı 09 t-c:4\:..o s, c C" C>. C41 ct 0 d Yı 00 ` c.4 v-ı 00 trı O e4 ce; 00 M 1 tl v iı ER 0 C 1 el fil o -9 et tv t".

60 TABLO 24 Yıllar İtibanyle Bütçe Aç ı klan 1975 Yıl ı Bütçe Aç ığı 1976 tt " II 1977 It " II 1978 It " /I 1979 " II II 1980 " It It 1981 II " It 1982 tl " II 1983 II " tl 1984 I/ " It 1985 tl " tl 1986 " 1987 II " II 1988 It " It 1989 II " /t 1990 II " It 1991 " 1992 " " II 1993 tl " It " II 1995 " II " 1995 Yılı Sonu Birikmi ş BütçeAçığı 1996 Yılı Onbir Ayl ık Bütçe Aç ığı Bütçe Açığı , , , , , , , , , , , , , , , ,897, ,094, ,856,575.0 ( Cari Fiyatlarla Milyon TL.) GSMII%'si Kaynak : Devlet Planlama örgütü

61 TABLO 25 rin (Faizler Hariç) T.C. Ziraat Bankas ı ndan Sağlanan Kredi!. Yıllar İtibarlylaDöküm ( Milyar TL.) Kaynak : Ekonomi ve Maliye Balcanli ğt Devlet Planlama örgütü

62 b) Parasal Gelişmeler Kuzey K ıbrı s Türk Cumhuriyeti Bankac ile ılık Bölümü alt ı Türkiye Cumhuriyeti aras ında imzalanan Ekonomik işbirliğ Cumhuriyeti Bankalar (De nda yer alan maddeler büyük ölçüde hayata geçirilmi ğiş ş i Protokolünün Para, Kambiyo, ve 22/1987 iklik) Yasas tir. 26/1987 say sayılı ı 1 Haziran Para ve Kambiyo 1987,35/1987 say ılı ılı Kuzey yeni Merkez Bankas Kıbrıs Türk 22/1987 say iş ılı leri Yasa ile (Değişiklik) Yasas ı ise 1 Kas ı ı Yasası değişik şekliyle38l 26 Haziran Bakanlar Kurulunca yap lan Pa /1982 say ı ı Para ve Kambiyo m 1987 tarihinden itibaren yürürlü ı işleri Yasas ı ğe altında konmuştur. yayı ra ve Kambiyo mlanarak ayni gün yürürlü işleri Tüzüğü de 2 Kas ı verilen yetkileredayamlarak, Yasas ğ ı 26 e ginniş m 1987 tarih 116 sayılı Kazı ve m 1990 tarih ve 117 say tir. Bu cümleden olmak üzere, 48/1990 say ılı Resmi Gazetede ve 3 sayılı ılı Resmi Gazetede yayı Resmi Gazete, Offshore Bankac ılı k Hizmetleri Bankacılık Hizmetleri mlanarak yürürlüğe girmiştir. Tüzüğü ise 9 Ocak 1991 tarih 3. Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi a) Ticaret ve Pazarlama değ er cari Toptan fiyatlarla ve perakente 1989'da ticaret KKTC Ekonomisinde önemli bir yer i 5 1 şgal 39,128.2 milyon TL, 1993'de 58,136.0 milyon TL, 1990'da 285,356.3 etmektedir. Bu sektörden do 1 milyon TL, 1991 ğ an katma olarak gerçekle şmiş,034,175.7 milyon TL, 1994'te 2,471,179.5 'de381,908.1 milyon TL, 1992'de payı ve 1996'da ise 8,4 milyon TL 1995'te 58,412.8 milyon TL olarak tahmin edilmiş 4,657,853.1 milyon TL olarak 1 görülmektedir. 990'cla %18.6, 1991'de istihdam %16.9, aç 1992'de %13.4, 1993'de %15.1, 1994'te %15.2, tir. Böylece 1995`te sektörün %13.4 ve G.S.Y.tH. 1996'da %13.79 içindeki ıs ından bak ıldığı nda toptan ve perakente ticaret sektöründe çal değ 1990, 1991, 1992'de 5172,1993 ve 1994'te 5182, 1995 ve 1996'da ise 5470 olarak saptanm ışanlar 1989'da 4948, er 1989'da 31.9 milyon TL. 1990'da 55.2 milyon TL, 1991'de 73.8 milyon TL, 1992'de ıştır Bu milyon suretle TL, ki şi 1993 başına katma milyon TL, 1994'te milyon TL,1995'te milyon TL ve 1996'da milyon TL Tablo 26 'de incelencliğinde, 1 şeklinde ortaya ç % aras yıllan itibanyledışa hnun %40. ıkmaktadır aras ındaki bölümünün ı diğer ülkelerden, dış arasındaki satın= ise % ndaki bölümünün ise di 1 aras bölümünün Türkiye'den ve ğer ülkelere yap ı ıldığını görürüz. ndaki bölümünün Türkiye'ye, %39.9- Dış alı mlarmuzda Türkiye birinci s ırayı alı rken, dış satimlann ıtzda 1995 yılı sonuna kadar en büyük pay Birle Krallığ a, 1996'da ise en büyük pay Türkiye'ye gitmi ş tir (Tablo 27). şik Tarım ürünleri dış satımlarnruzın %38 ve %57 aras ında değişen bir orannu oluştururken, %43 ile %60 aras ında değişen bir oranı da sanayi ürünlerinden olu şmuş tur (Tablo 28). Dış ticaret aç ığımız saptanmıştı r döneminde yıllarında, dış dolar bazında, sı (Tablo 30). satımın dış alımı karşılama ra ile 233.2, ve milyon ABD dolar oranuun %15 ve %47 ı aras olarak ında değiştiği görülmektedir Dış ticaretimizin geli şmesinde ulaşım ve haberle ş me en büyük etkenlerdendir. Politik ve ekonomik nedenlerle KKTC deniz ve hava limanlanna uluslararas ı ticarette mevcut ko şulları n gerektirdi ğii ş ekilde düzenli uçak ve gemi seferleri yapılamamaktadır. Dış dünya ile haberle şme imkanlan ını z da arzu edilen düzeyde değildir. Bütün bunlara karşın çok sayıda yabanc ı ülke ile ticari ili şkiler tesis edilmi ş olup durumun iyile ştirilmesi yönünde çal ışmalar sürdürülmektedir. lı ) Ödemeler Dengesi 1994, 1995 ve 1996 yıllarında ticaret aç ığı 260 milyon ABD dolan dolaylannda seyretmi ştir (Tablo 31). Genelde dış satımlannuz, dış alunlanmızı n yüzde 26.1'ini kar şılayabilmiştir dönemi d ış ticaretini gösteren Tablo 30 incelendiğ inde en iyi perfonnansm, ihracat ın, ithalat ın (1/047.1'ini karşıladığı 1980 yılında, en kötü perfonnans ın ise ithalat ı n sadece %14.7'sini karşı layabildiği 1992 yılmda olduğu görülür. Görünmeyen i ş lemler Turizmin karla& 1994'te milyon ABD dolar 1996'da milyon ABD dolan olarakgörülmelcted. Di ı, açık 'te milyon yıllarında sı ğ er görünı neyenlerin etkisiyle Can işlemler ABD doları ve gelen turist sayısı ra ile 4.2, ve 10.5 milyon ABD dolar ı olarak gerçekle Dengesindeki toplam turist sayısı 365,195 olup, bunun %79.2'si Türkiye'den, %20.8'i ise di şmiştir ğer ülkelerdendir y yılında KKTC'ye 117,206 olup bunun %86.3'ü Türkiye'den %13.7'si ise di ğer ılının ilk dön ülkelerden gelmi ayında ştir (Tablo 32). -61-