Miktal DOGANLARI) 1) Cumhur iyet Onivers it esi, Tokat Ziraat Fakiiltesi, Tokar. li ll{j~

Transkript

1 TOroy. I. Biyolojlll MUcadel. Kongr..i (' 2-1. Subat 1966) Adana air EKT OPARAZtf OLAN Exe rit e s raborator (F.) [Hytn.r Ichneumonidae)'UN KITLE ORETIMINDE YENI air KONUKC;U Tenebrio molhor L. (Col. : Ten ebrionidae)'un KULLANIMI OZ~: RI NE C;ALl~MALAR Miktal DOGANLARI) OZET Exe ristes roborator (F. ) lin kiitle tlretimi srras mda la bor a tu va r kosul la nnda kulla rulun le pidop t e r kc nukcu lar la yaprla n iiret imde karsrlasrla n g u ~ liiklerden bazrl a nru ortadan kaldrrmak ve dah a ucuz iir etim yap ma k amac ryla, bu ca hs rnad a bir coleopte r olan Tenebrio molitor L. ilk ola ra k E.roborator ic in kcn ukcu oia rak ku llamlrru strr, Cabsmada, 'Lmoltt o r larvae ve pupae' si iize rinde par azit la rva tsmm gellsm esi, bu konu kc ularm pa raz itin pupa donerai ne pupa ag rrh gma ve e rginle rin be slenme ve yumu na ka yma dav ramsla nna e t kisi, Gall eria mellonella L. la rvae lsi iize ri nde parazitin gelis me ve da vra msla rtyla mukayesesi yaprlarak ac ikla nma ya cahsrlrrusn r. Yaprlan cahs mala r sonu cunda coleo pt e r konukcunun parazit in kane iiretiminde basan yla kullamlahileceg! ve iiret im masr af la n nm dne mli diizeyde azal t rlabilecegi bel irlen m i ~ t ir, SU"; MARY A USE OF NEW nosr, Tenebrio molitor L. (Col. : Tenebrionidae) FOR MASS CULTURE OF ECTOPARASITIC WASP, Exe rt is roborator (1".) (Hym: Ichneumonidae) In t his wo rk, a coleopt e r, Tenebrio mol it or L. wa s fi rst ly used as a host f o r Exe rist es roborator (F.) in or de r to solve so me of the proble ms during the ma ss re a ri ng of E. roborator on th e lepidopte rous host s unde r la bo ratory co ndi t ions, a nd fo r t he pu rpose of more cheap mass pro duc t ion of t he parasite. By the work t he deve lopment of the pa rasit ic lar vae on th e larvae and pupa e of 'Lmoliror, th e eff ec ts of t he host s on t he pupal stage a nd pupal weig ht of the parasite, a nd on t he fee ding a nd oviposition activiti es of t he adults we re explained by t he com parison with t ha t of t he la rvae of Gal le ria mellonella L. As a result, th e suc ces sf ul usabilit y of the coleopter host for mass product ion of th e pa ras it e was obse rved and th e cost of t he pro duct ion was highl y reduc ed by t his wa y, li ll{j~ Exerjstes roborator Fab. (Hym. Ichn eum onidae ) 6ne mli bir ekto pa ra zit olup konukculan arasmda bir co k za rarh urtrllar bulunmaktad rr, Esas 1) Cumhur iyet Onivers it esi, Tokat Ziraat Fakiiltesi, Tokar Ln

2 olarak Avrupa, Asya ve Kuzey Af rika ' da bulunan para.." in ko nukç ul arı aras ı nda l.oltostege sticticalis, Osırinia nubilalis Hbn. (Mcyer, 1934; Bakcr, 1934); Fecıinophora gossypiella (Saund.) (Savvidis, 1967 ) ve Gnorim\," ' '1 ma opereulella (Zeller) (Thomson, 1975); Dipsoshecia scopigera (Scop.) (= D.ichıı cu n ;Jniformis (Schiff.) (Boumier and Khial, 1968); Rhyaeionia buoliana Schiff. ( V,ısic, 1967; Maksimovic and Schindler, 1969) bulunmakttıdır. Ulkemizde bulundugu ise ilk olarak Sedivy (1959) tarafından konukçu wıilme ksizin belirti l miştir, Konukçularından bazılarının bulundugu Güney :\frika \It' "'uzey f\merika' ya zaıarlılarla biyolojik mücadele yapmak amacıyla it hal edilmişti r (Townes ve ark ). Özellikle Amerika Birleşik De\'letlerindE' Mısır Kurdu, O.nubilalis, ile mücadele yapmak amacıyla E.roborator'un biyol Dj isi üze ri nde Hake r (1934) tarafından, Kanada'da ise Fax (1927) tarafından çok detaylı ça lı ~malar yapı l mıştır. Elde edilen fenler her iki ülkede de bu konukçu üzerinde para.ziti yerleşti rmek amacıyla araziye ~'ayı lmışsa da herhangi bir başarı sağ l an amamıştır (Mc Guan and Coppal, 1962)~ Aynı araştırıcılar R.buoUana ile macadele amacıyla E~roborator yayımlarında da başarı sağlamadığını belirtmişlerdir. Clausen (1956) mısır kurdu'na kar ş ı Amerika'daki parazit yay ı mlarında sadece> bi rkaç kez konukçu üzerinden elde edilmüisede bu ülkede tesis edil di ğine dair he rhangi bi r kay ıda rastlanı! madığlo1 bild i rm işıi r. Ancak bu başarısızlığa r ağmen ç alışmalar d urmamı ş çeş İtli araştı rm a la rda kullanılmak a macı yla laboratuvur koşulla r ında değişik konukçular üze rinde E.roborator üretimine devam edilmi ştir. Mesela Thompson (1974) farklı konukçularda beslenen E.coborator'un çeşitli dönemlerinde ki amino asiı miktarla rı üzerinde çalışmak amacıyla bu parazit Pembe Kurt, P~gossypiclla ve patates güvesi, G.operculeUa, larvaları üzerinde üretilmiştir. Ayrıca çeş itli araştır malarda kullanmak amacıyla Simon Fraser üniversity, Sumaby, S.L, Kanada' daki laboratuvarda bu parazit GaUeria mellonella larvaları üzerinde üretilmektedir. üretim sırasında yumurtanın konulma s ından lar vae 'nın beslenmesi [amamlanıncaya kadar geçen 6-7 günlük peryodda konukçu larvae'nin saprofit bakteriler ' tarafından enfekt e edilip kalitesinin bozularak çürümesi dolayısıyla en az 3-4 kez değiştirilmesi gerekmektedir. Bu da kütle üretimi sırasında yüksek düzeyde işgücüne gereksinim duyulmasına neden olmaktadır. Bu çalışmayla E.roboratortun labora tuva rda kütle üretimine kolaylık saglamak amacıyla şimdiye kadar kullanılmakta olan lepidopte r konukç ulardan ayn olarak bir coleppıer olan Tenebrio molitor L. larvae ve pupae'si kullanılmı ş tır. Bu konukçu üzerinde üretimin Kroboratarlun çeş itli biyolojik özelliklerine etkileri ve bunun G.mellonella üze rinde üretim s ıra s ındaki biyolojik özeııikle ri yle karşılaştırması yap ılmı ştır.

3 MATERYAL VE METOT Materyalolarak kuuanılan E.roborator, G.mellonella L. ve T.molitor'e ait larvae, pupae ve yumurtalar Biologieat Sc İ ences Department, Simon Fraser University, Bumaby, B.C., Kanada'daki kültürlerden a lınmı ş tır. Yapılan denemeler de E.roborator, özel üretim kaplarında yet i şti rilmi şt ir. Bu üretim kapları şu şekilde yapı lmı ştır: 5 cm kalınlığındaki mika levhalae içine aşağı yukarı uzunca elips şeklinde 2 cm uzunluğunda 0.5 cm genişliğindeki yuvalar açılmıştır. Bu l e vhanın alt ve üst taraflarına ı mm kalınlığında levhalar vidalar yardımıyla tutturularak yuvalar alt ve üstten kapaııjıp özel hücrel e r o luşturulmuştur. her yuvaya isabet edecek şeki ld e üst kapaklara 3 nolu böcek iğnesiyle birer delik açılmıştır. üretim sırasında konukçu olarak T.moliter 60 0 C deki suya 30" batırıldıktan sonra üretimin yapıldıgı hüc relere konulmuşlardu. Bunların herbiri üzerine ince deve tüyü fırça yardım ıyl a kültürde n alınmış E. roborator yumurtaları, tek tek konularak ÜSt levha kapatılmıştır. Burudaki E. roborator fertlerinin gelişme durumları incelenmiştir. Pupae olduktan sonra üst kapak açılarak erkek ve dişi puplar ayrı ayrı 60x40x40 cm boyutlarındaki kafeslere konularak bunlardan çıkan erginler çeşitli gıdalarla beslenmişlerdir. Denemeler % 70 nisbi nem ve o C sıcaklıkıaki büyütrne kabinlerinde yapılmıştır. Yapılan denemelerde tek faktörlü olanlar tamamiyle şansa bağlı, çok faktör!ü olanlar ise şansa bağlı tam bloklar deneme desenine göre analizleri yapılmış, ortalamaların mukayesesinde ise Duncan testi uygulanmı ş tır. Denemeler: 1- Larva döneminde çeşitli konukçularla beslenmenin, E.roboratorlun yumuua konumundan ergin çı k ış ına kadar olan yaşam dönemlerine etkisi: Bu denemede T.malitar'un yeni gömlek degiştirmiş beyaz renkteki son dönem larvae ve beyaz renkteki yeni ol u ş muş pupaelsi il e G.mellonella larvaelsi konukçu olarak kuııanılmışlardır. Bu konukçulardan G.meııanella larvae'si, E.roborator larvaelsi pupa oluncaya kadar üç kez değiştirilmiştir. Diğer konukçulardan bir kısmı bir defa değiştirilirken, diğer kesimi ise değiştirilmemiştir. Konukçular üze rinde Krobaraıar yum urt aları konulduktan sonra bunların açılma durumu ve daha sonra larva ve pupa döneml erine erişme durumları gözlenerek bu dönemler gün olarak saptanmışt ır. Ayrıca elde edilen erkek ve dişi pupae'nin ağırlıkları ölçülerek birbirleriyle mukayeseleri yapılmıştır.

4 2- Çeşit li konukçularda beslenen larvaelden elde edilen Exeristes roborator erginlerinin yumurta verimine ve yaşam süresine çeşitli gıdalarla beslenm enin etkisi: Bu denemede farklı konukçularda larvaların ın beslenmesi sonucu elde edilen erginler ayrı ayrı denemeye alınmı~la r dır. Her konukçudan elde edilen fenler ikiye ayrılmış 60x40x40 cm boyutlarındaki kafeslere konulmuş ve bunlara ayrı ayrı bal ve pamuk fitiliere cmdirilmiş şekerli (sakkaraz) su verilmiştir. Her kafese ayrıca pamuk fitillere emdi ri lmiş halde saf su verilmiş ve bunlar bittikçe yenilenmişlerdir. Çiftleşmeden sonra her gruptaki dişilere ayrı ayrı Lmalİtür larvae ve pupaelsi ile G.mellonella larvae ve pupaelsi veri lmiştir. T.ffiolitor larvae ve pupae'si ~'erilen diş i lerden bazılarına bu konukçuyla beslenmemeleri nedeniyle daha son ra G.mellonella larvaelsi verilmiştir. Konukçuyla beslenmesini tamamlayan dişiler, üretim kaplarına yerleştirilmiş G. mellonella larvae'si veri lmiş ve üzerine konulan yumurtalar günlük olarak sayılmış ve konukçulardan uzaklaşıırılmıştır. Dişiler i n yumurta koyma öncesi dönemi, yumurta koyduğu süre ve yumurta koymayı tamamladıktan sonra yaşadığı süre gün olarak belirlenmiş ve konulan yumurta sayısı saptanmıştı r. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA 1) Yapı l an denemede konukçular üzerine konulan yumurtalardan % IZ-18 ' i açılmamış ve bu duruma konukçuların etkisi arasında istatistiki bir fark olmamıştır. Yumurta döneminin süresi, açılan yumurtaların %21.7'sinde L.S gün, %78.3'ünde 2 gün ortalama 1.89 gün olmuştur. Fox (1927) ve Bake r (1934) bu dönemin I-LS gün olduğunu belirtmişlerdir. Exeristes roborator'un erkek ve dişilerinin larva döneminin süresine larvae'nin üzerinde beslendiği çeşitli konukçuların etkisine i l işk i n va ryans analizlerinde bu dönemin süresine larvaların beslendiği konukçuların etkil eri arasında 0.01 ihtimal sınırlarına göre; ayrı cinsiyetteki larvae 'n İn gelişmesine etkileri arasında ise O.OS ihtimal sınırına göre farklar o l duğu saptanmıştır. Çeşitli konukçularda beslenen E.roborator larvaelsinde ortalama larva dönemi ve bunların mukayesesinde (Çizelge 1) G.meBonella larvae'sinde konukçunun üç kez değiştiri lm esiy l e yetiştirilen parazitin la rva dönemi, diğer konukçularda beslenenlerinkine göre istat istiki olarak daha uzun olmuştur. Diğer konukçularda beslenenl erin larva dönemle ri a r asında ise istatistiki olarak fark yoktur. 72

5 <;izelge l. Fa rkh konu kcularda beslenen Exe ristes roborator larva e' sinde o rt ala ma larva d6nem i (gun) ve bunjann mukayes esi Konukcular vc bunla.rm degi~tirilme sayisi T ene brio malitor larvae (0) T. molitor larvae (I) 'r.molit or pupa e (0) 'r.molttor pupae (I) Gal le ria mellonella (3 ) Larva donemi (gun) 9.06 bl) 9.77 b 9.05 b 9.97 b a l) Ayru harfi t as tyan ortalamala r 0.01 iht imal srm nna gore ayru grupta ndrtl ar, Yap rlan analizde e rkek le rin 9.57 giinliik o rt a la ma larva donerni disile rdeki giinliik o rt alama larva doneminden 0.05 ihtim al srrur ma gore farkh e rknus ti r, Degisti rilmis veya degisti rilme mis fa rklr kcnukcu larda beslenen f ar kh cinsiyetteki E. robo ra tor larvae ' si nin ortalama larva donemle ri ve bunla nn muka yesesi nde (Ciaelge 2) lie; kez degi sti rilmi s G. mellone lla larvaet si iize rinde besl enen E. robo rato r erkekl erinde en uzun olarak sapta nan giinig k o n a la ma larva d6ne mi dig erl e rinden fa rkla ola rak bulunurken bu kon ukcuda beslenenl erin disil e rind e en kisa ola ra k belirl enen 8.5 giinliik o rt a la ma la rva do ne mi, dige r ko nukcul arda beslenenl er in disilerininkine oranla (degisti rilmis T.molitor pupaesi ha rlc ) ist a ti sti ki olarak f a rkh, dige r e rke kle rinkiyle ise aym gruba girm ist i r. Dige r taraft an d egi ~ti rilm i ve deg ist i ril me mis T.m oliwr larvae ve pupa e'si tlze rinde beslen en K robo rator e rke k larv ae' sinde o rtalama larv a donem i ist atisriki ola rak ay m g ruba gi re rken disile r de kendi a rala rmda ayn bi r grup olus tu rmusla rd n. Ancak degisti rilme mis 'Lmcl iro r pupae' si uzerind e bes le ne n dis i larva et nin larva dc ne mi He G.mellonella iize rinde beslenen dis! larvae'ninkiyle aym clmust ur, Fox (1927) t a ra ftndan O.nubilali s la rvas: iizerinde u re ti mle rde larva dcn ern i ortalam a ola rak e rke kle rde 9.3; dis ile rde ise 10.3 gun ola ra k verilmis ti r, Exe ris tes roborator'un la rvae'si ge lism esini t a ma mladikta n som a ic inde bes ledi kle ri hiic renin bir kcseslnde kokon 6 re re k bunun ic inde pup 01 musla rdir. Bu pupa e'de n erkek ve disil e rde pupa d6nem i siiresine larvaen in iizerinde beslendig i ces irli konukc ula nn e rki sine ilisk in var yan s an alizinde bu siireye konukcul a nn etkisi ile her konukcunun ay n ci nsiyet t eki pupa sii resi ne et kisi 0.01 iht ima l srm nna go re 6ne mli diizeyd e birb irinden fa rkij olurke n,

6 74 Cizelge 2. Farkh konukcul arda beslene n ayn cinsiyette ki Exer'istes roborator la rvae'sinde orr ala rna la rva don em i (gun) ve bunla nn mukayesesi Kcnukeul ar ve bunja nn Larva ddnemi {gtln] degi. t ir ilme sayrsa Er kek Disi Tenebrio molitor la rvae (0) 8.68 e e be l) T. moli to r larva e (I ) 9.26 bee bd 'r. molltc r pupa e (0) H.83 ede bee 'Lmolit or pupae (I) 8.84 ee b Galleria mellonella larvae (3 ) a 8.5 e e rke k ve disi pupae siire si a ras tnda istatistiki fark saptanma nustrr. Cesitl ] konuke;ula rda beslen en E. robo rat o r lar vae' sind en olusa n ferr le rde ortala ma pupa donernl silrele rinin muka yesesinde CCizelge 3) d e g i ~t ir ilme mis T.molitor larvae ve pupa e ' si iize rinde besjenen la rvae Ide" olusan pupae ' de saptana n bu donem in saresi en uzun ola rak 0.01 ihti mal smr rla n na gore digel"ie rinden fa rkh clmusrur, Diger t a ra ft an bu siire 11e; kez d eg i ~ t ir itmls G.mellonella larvae ts l iizerinde beslenen la rvae -den olusa n pupae' de en krsa olarak sapta nrms ve diger konukcul ar bu iki si rur a rasmda kal rmsr rr, Cizelge 3. Farkh konukc;ula rda besle nen Exeristes roborator la rvae'-. sinden el de edit e n pupae-de or tal am a pupa donemi ve bunlann muka yesesi Konukcular ve bunlann degi:jtirilrne seyisr Tenebrio moutor la rva CO) T.moliror pupa (0) T.moliror lar va (I) T. moli ro r pupa (I) G.mellooell. larv ae (3 ) Pupa dcnemi (giln) a b 7.61 b 5.98 e I) Ayru harti tastyan ortalamalar 0.01 iht imal srmrma gore aym gruptandular. Fa rkh konukcula rda be slen en E.roborator larv ae ' sinde elde edile n Ia rkh ci nsiye tte ki pupae ' de saptanan ortalama pupae don eml e ri ve bunlarrn muka yes es inde <C;izelge 4) lie; kez degis t irilmis G.mellonella larva e'sinde be s len en parazit lar vaetden elde edil en 2 pupae 'de 4.57 gun olarak en kisa oldugu ve digerie rinden 0.01 ihtima l stm rma go re israt ist iki ola ra k fa rklt oldu gu

7 <;izelge 4. Farkh kon ukcula rda beslenen Exeristes roborator larva e '-. sinde n elde edit en fa rkh c insiye n e ki pupae- de sap tanan o nala ma pupae d6nemler i ve bunla n n mukayesesi Konukeular ve bunlann deg~tirilme saytsa Tenebrio molitor la rvae (0 ) T.molitor la rvae (I) T.molitor pupae (0) T.molitor pupae (I) G.mellonella larv ae (3) Pupa Erkek 9.33 al) 6.00 c 9.22 a 7.70 b 5.56 c don emi (giin) Di>ji 8.66 ab 8.20 ab 9.45 a b 4.57 d I) Ayru harfi t~lyan ortalamalar 0_05 ihtimal suu n na gore aym gruptandula r. saprannusc u. En uzun pupa donem i de d eg i ~ t i ri l m em i ~ T. moli to r pupae 'si tize-. rinde beslene n la rvae tden eld e edil en 0 pupae'de 9.45 gun olarak tesbit ed il- + mis a ncak bu onalama dlge r konukc;ulardan bazrl arr yla isratist iki ola rak a ytu gruba gi rmisr ir (<;izelge 4). Aym sekilde dige r konukcularda beli rle ne n ort a lama pupa don eml er i de ke ndi a ra lannda ceaitli gruplar cl usturmusla rdrr. F ox (1927) O.nubilalis uzerinde elde ett igi parazit in pupae'sinde pupa d6nem i ni e rkekle rde 6.6j dlsile rde Larva d6neminde c;e~ i t1i ise 7.4 giln ola rak bulrn ust ur, kon ukc;ula rla besle nme nin ve konukcularm deg isr trilm e du ruml arrmn farkh cinsiyetrek i Bcrcborator pupa e aguhkla rma et kisini gos te rir varyans a nalizle rinde e rkek pupaet dek i mgr' i1k ortalama agr rltk ile dis! pup ae 'dek i mgt' Irk o rt ala ma aguhk arasmdaki fark, 0.01 iht imal smt nna gor e onernlidi r, Diger tarahan ayn ayn konukc ularda beslene n lar vae -den eld e editen pupae agrrhkla n da 0.05 ihtimal srmnna gore birb ir inden ista tist iki ola ra k farkh olrnustur, Farkh konukcul arda beslenen Ecroborator la rvae 'sinde el de edilen pup a e 'nin ortalama agrrhkl anmn muk ayesesinde hir kez degi~ti r il m i T.molitor la rvae 'si iize rinde be slemeyle elde edilen pupala rda ort ala ma mgr 'la en yiikse k pupa ag u llk saptanmrs an cak bu konukcudan elde editen o rtalama pupae aglfllg1 i1 e ile; kez deg i.~ tirilm i!j G.mellonell a la rvae ' s inden elde ed ilen pupa e drsmda kalan diger konukcularda n el de e dilen pupae'nin o rtala ma agrrhkl an a rasrnda iat a t jsti ki bir fark gcrul memisti r. Aym sekil de bir kez d egi ~tirilm i ~ T.molitor lar va e " si dismda kalan diger konukeulardan elde edi len E..roborator pupa e'sinin or t alamu agtrllkla n ihti mal SIOUlOa gore ayru gruba gi rrnislerdir C«;izelge 5). 75

8 c;izelge 5. F a rkh konukcularda besl enen Exeristes rcborator larvae" sinde n elde edil en pupae' nin o rt alama a grr lrklart ve bunlann mu kay es esi Konukcular ve bunlann deg~tir ilme sayrsr Tene brio molitor larvae (0) T.molitor lar vae (1) T.molitor pupae (0) 'Lmoliror pupae (I ) Galleria mellonella lar vae (3) Pupa aguhgl (mgr) a bo a a b a b b 1) Aym harf i tasryan ortalamalar 0.05 ihtimal smmna gore ayru gruptandrrlar, Cesitli konukcula rdan elde edilen pupa e ' de n erkekle rde sa pt a na n mgr.'lik agrrhk; Thomson (l975)'in G.operculella la rvae 'sinde n elde et tig i pupae'dan e rkekle rde sap t adig. 14 mg r dan bir az fazla P.gossypiella'dan elde ettigi er kek pupae ' de saptadigr 20 mgr.vdan da ha dusukt ur, Aras t trrnarr uzda disi pupae 'de sapt ad rgrmrz 29.7 mgr. flrk agr rh k, T homson (l975)'in p.gossypiella'dan elde e t t igi disi pup ae' ninki He a ym olu rken, G.operculella'dan elde et t igindekinden da ha faz la olarak t esb it edi lmisti r, Bunun ned eni belki de bu iki gr up konukc unun vucudunda icerdigi ces itl i gtda maddel e rinin kompozisyo n Ia n a ras mda ki farktan olusm ak tadi r. Bu durum un ac ikhg a kavusr urulrnas r ic in derinlemesine cahsmala nn yapil masr ge rek mekt edi r. 2) Ces itl i konuk cula r iizer inde beslenen E.roborator larvaet si nde elde edile n e rgi nie r c rkist an hem en soma grda olarak verilen bal, seke rli su ve saf su uze rinde beslenmisle rdir, Crkrs ra n a a gl yuka n iki- uc gun som a ci t rl ese n disile r, konu kcu prot eini sa gla mak am acryla verile n G.mellonella larvesi ve 'Lmol itor la rvae ve pupae'sinden sadece G.mellonella ile besl en mi slerdir, Beslenm e konukcusu ola rak 'Lmolitor verilen e rgi nle r, yum ur ta vermeksizi n sadece 4-9 (6) gtin yas ay a bil misle rdi r. He r tic; konuk cudan eide ed ilen e rginie r bal veya sekerle besl endikten som a G.mellonella la rvae ' siyie besl en ince 3-9 (6.77) gtinluk bir yumur t a koyma oncesi dc nemden sonra yumuna koyrnaya ba larmsla rdir, Yasam sur eleri icinde yumur t a koydukl an gtin sayt si (35) olarak ve yumurt a koyma sonrasm daki yesam sure st de 1-29 (5.33) gun ola rak sapra nnus u r, Sal ve seke r iize rinde beslenen erginier G. mellonella ilzerinde beslend ikle ri t akdi rde yumurt a verm isle rdir. Tcmolitor verilen er ginle r bunlar ilzerin- 76

9 de be slenme di kleri ic in yu murta koyrna rruelardr r, kon ulan yumurta sayrs r e rginle r arasmda biiytik Iarkhhk go sterm is ve (226) ola ra k sa pt a nmrstr r, Lep idop ter ve coleopter ko nukcula r tize rinde beslenen larv ae -den elde edi le n erginle rin davramsla n ar asm da beslenme kon ukcu su drsmda biiygk bir fark gortllm emistir. Erginle r ova riu ml a nm gelisti reb ilrnek Icin mutlaka bir lepidopter la rva iize rinde beslenme si ge re kmektedi r (C;izelge 6). Nit e kim Fox (1927) ve Ba ker (1934) e rg inle rde n yumurta elde etmek ici n O.nubil alis la rvae " sini yiyecek ola ra k e rginle re ve rm isl erdir. Diger ta raftan Leius (1961) de cesitl i hymenopte r pa raz itlerin yum urta ist ihsa li ici n cesuli ka ynak lardan almdlg l ka rbonhydratlara e k ola ra k mu t laka konu kc unu n ",DeUI stvis ryl a besle nme si ge regi ni vu rgulamrs n r, Yapr lan cahsmada alman so nucla r (<;izelg e 6) He daha once ki arast rrrcrla rm (Fox, 1927, Ba ker 1934) buldukla n sonucla r a ras m da 6ne mli bi r [ark sap ta nrms t i r, Ciaelge 6. Ceshli konukcula rda be sl en en Exeristes robora tor larvae" sinden elde edilen e rginlerin yum urta veri mi ne ve yasam stlrele rine cesirl i gtdala rla beslenme nin et kisi E. roborator Iarvasrmn beslendigi kon uk<;u E rginin besle n dig i grda Erginin beslendigi konu~ u Yu murta kayma cocest dcn em (gun) Yumurta Yumuna YUOIurkonu ldu- ka yma ta gu donem so nresa sa)'ls I (gun) done m (gun) Galleria mellonella Ba l G.mellonella 3 G..mellonelJa Bal G.mell onelja 5 G. me llonejla Seker G.mell on elja 6 G. me llo nella ~ e k er G.mc llonella 9 Tene brio moli t or Bal T.moli tor 9 la rva larva T.mol ito r la rva Bal T.moli tor 6 larva 'Lmolitor larva Bal G.melJonelJa 9 1'.molitor la rva ~ ek e r T.molitor 4 larva T. molit o r la rva ~eke r G. me llonella 8 T.molit o r larva ~eke r G. me HoneJla 7 T. molito r pupa Bal T. molit or 5 pupa T. molit or pupa Bal G.mellonella 7 T.molitor pupa ~eker G.mellonella

10 Sonuç olarak E.roboratorlun kütle üretimi 'sırasında larvae dönemle rinin ge li ş melerind e konukçu olara k en az üç kez d eg i şti rilme s i gereken lepidopter konukçular yerine, çoğu zaman de ğ iştirilmeye gerek duyulmayan veya sadece bir kez değiştirilmeyle parazitin larva döneminin tamamlandığı T.malitor larvae veya yeni oluşmuş beyaz renkteki pupae (p repupa) 'sinin kullanılabileceği belirlenmiştir. böylece üretim sı rasınd a büyük killfet olan ve yüksek düzeyde işç ili ge gereksinim duyulan kokuşan lepidopte r larvae' nin değiştirit m e iş l em ind e n kurtulmu ş olacak ve kütle halinde üre tilen parazitler daha ucuza mal edilebilecektir. sağ l ayan TEŞEKKüR Araştırm a l a r sır as ında ihtıyaç duyulan ko.1ukçu ve parazit materyalleri böeek kültürle ri laboratuvar sorumlusu Dr.A.Syed'ej ç alışmalarımda he r türlü ya rdımı esirge meyen Prof.Or.B.P.Beirne'ye teşekkürü bir borç bi lirim. LITERATüR Baker, W.A-, Studies of Exeristes roborator (Fab.), a parasite of the European com bo rer, in the Lake Erie a rea. USOA, Washington D.C., Technical Bull etin No pp. Hourfiier, A. and Khia! B., Dipsosphecia scopigera Scop., the sainfoin c1earwing. Annls Epiphyt. 19: elausen, C.P., Biological control of insect pests in the Continental United States. U.S.D.A., Washington, D.C., Tech. BulL. No: 1139, 151pp. Fax, J.H Tht! life history of Exeristes roborator Fab., a parasite of the European Com Borer. Nat io nal Research Council, Repon No.21, 58 pp + 14 ph. Leius, K., Influence of food on fecundi ry and longevity of adults of Itaplectis cooquisitor (Say) (Hymenoptera: Ichneunonidae). Can Ent 93: Maksimovic. M. und Schindler, U., Unte rsuchungen übe r den Keifernknos pentriebwickler Rhyacionia (Evetria) buoliana Schiff. und seine Parasiten in Serbien. Zej[. Angew. Entom. 64: Mc Gugan, B.M. and Coppel, H.C A review of the biological control atremp against insects and weeds in Canada. Pan ıı. Biological 78

11 control forest insect, Technical Communucation No: 2. Commonwealth Institute of Biological Control. Mayer, N.F., Schlupfwespen, die in Russland in den letıten Jahren aus Sch~dlingen gezogen si nd. Zeitsch. F.angew. Em. 20: Savvidis, S.D., Studies on the biology and control of the conon pest Platyedıa(:Pectinopboıal gossypiella Saund, LL. Rep. PI.Pon.agric. Res.Stn.Thessaloniki 3: Sedivy, J.., Wissenschaftliche ergebnisse der zoolagischen Expenditian des National-Museums İn Prag nach der Türkei. 26. Hyrnenoptera, İncheumonidae. Acta Entarnol. Mus.Nat.Pragee. 33: 107-1I5. Tbompson, S.N., Aspects of am ina acid metabol ism and nut rit ion in t he ectoparasiroid wasp, Exeristes roborator. J.Insect Physiol. 20: , Oefined me ricid and holid ie diets and aceptic feeding procedures for artificially rearing the ektoparastoid Exeristes roborator (Pabricius). Ann Entemol. soc. Am. 68: Townes, H., Momoi, S., and Townes, M A catologue and reclassification of the eastem Plearctic Inchneumonidea. Amer.Ent.Inst. 5: Vasic, K., The parasites of the pine-shoot moth (Rhyacionia buoliana Schiff) In Serbia and macedenia. Zast. Bilja 18: TARTIŞMA N.KILI~ÇER: J) Asalak yumurta kaymadan önce konukçusunu paratiz ediyormu? 2) ü retimde konukçu değiştirilmesi klasik asalak tarifine uyuyormu? 3) Konukçu larvaların hızlı ölümünü neye bağlıyorsunuz? CEVAP: 1) Erginler kenukçuyla beslenirken önce paralize edip daha sonra onu tamamen predatör olarak yemekte ve birkaç gün beslendikten ve yu mur talarıru o luşturduktan sonra yumurta koymaktadır. 2) Insektadum'da konukçunun parazitin yetiş me sine uygun hale getirilmesi doğadaki parazitin ist e diği hale getirilmesi için yap ılmıştır. Durum doğaya paralel hale getirilmeye ve böylece konukçu asalak ilişkisi tesis edilmeye ça lışılmıştır. 3) Konukçu larvalar içerilerindeki mikrobial faaliyet sonucu öldüğü düşünülmektedir. 79

12 A.KANSU: Asalak bir türün başka bir konukçu üzerinde üretilmesi düşüncesi ilginç bir görüştür. Bu çalışmada sonuç da bu görüşü destek l emiş ve daha ucuz bir ilretim sistemi bulunmuştur. Bu durumda şöyle bir soru akla geliyor. T.molitorun sadece belirli bir dönemi uygun olduğuna göre, kitle üretiminde de bu olumlu sonuç ortaya çıkabilecekmi? CEVAP: Lmolitor laboratuvarda hem çok kolay hem de çok ucuz üretildiği için bu dönemleri e lde etmek zor değildir. Bu dönemdeki konukçular e lde edi l diği nde kitle üretimi nde başarı sağ l a n abi l ir. co