APSİS ARAÇ TAKİP SİSTEMİ İLE ŞEHİR HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASI ve KONYA UYGULAMASI

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Öğretiminde 30. Yõl Sempozyumu,16-18 Ekim 2002, Konya SUNULMUŞ POSTER APSİS ARAÇ TAKİP SİSTEMİ İLE ŞEHİR HARİTALARININ SAYISALLAŞTIRILMASI ve KONYA UYGULAMASI Özşen ÇORUMLUOĞLU, İbrahim KALAYCI, Ayhan CEYLAN Selçuk Üniversitesi, Mühendislik Mimarlõk Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü Kampüs KONYA, Özet: Genel araç takip sistemleri araçlarõn konumsal bilgileri hakkõnda veri üreten sistemler olarak bilinmektedir. Fakat özellikle Türkiye gibi sayõsal haritalarõ tamamlanmamõş ülkelerde bu sistemlerin çalõşmasõ sayõsal haritayõ önemli bir altlõk olarak kullanmalarõndan dolayõ genelde mümkün olamamaktadõr. Bu çalõşma ile sayõsal haritasõ bulunmayan (özel amaçlarla üretilenler hariç) Konya`nõn ana caddelerinde Apsis araç takip sistemi ile GPS verileri toplanmõş ve sistemin tüm şehirde çalõşmasõna olanak sağlayacak bir sayõsal haritasõnõn üretimi gerçekleştirilmiştir. Daha sonra üretilen bu sayõsal harita altlõk olarak kullanõlarak Apsis araç takip sisteminde kontrolü sağlanmõştõr. Bu sistemle üretilen sayõsal harita daha ileriki aşamada toplu taşõm araçlarõnõn konumsal ve sayõsal güzergah bilgilerinin işlenmesi için de bir altlõk oluşturabilecektir. Bu sayede toplu taşõm araçlarõ ana duraklarõnda bilgi üreten akõllõ toplu taşõm bilgi sistemi için de gerekli olan ilk adõm atõlmõş olacaktõr. 1. GİRİŞ GPS yeryüzündeki durağan veya hareketli pek çok obje veya olguya ait konumsal verilerin üretiminde dünyada yoğun bir şekilde kullanõlmaktadõr. Bu veriler üretilirken yapõlacak işin doğruluk gereksinimlerine uygun bir GPS tekniğinin ve donanõmõnõn seçimi sonuçta beklenilen verimlilik açõsõndan oldukça önemlidir. Örneğin bu veriler jeodezik amaçlõ bir çalõşma için üretilecekse bağõl GPS tekniğinin statik ölçüm yöntemiyle uygulanmasõ ve çift frekanslõ bir alõcõ donamõna sahip olunmasõ gereklidir (Hoffmann ve ark., 1992). Jeodezik amaçlar dõşõndaki yüksek konumsal doğruluğun istenmediği, gerek durağan ve gerekse hareketli objelerin konumlarõnõn belirlenmesini amaçlayan uygulamalarda ise (metre altõ hassasiyet istenenleri hariç) yapõlacak işin doğruluk gereksinimlerine uygun olarak tek bir GPS alõcõsõ üzerinden sadece kod veya kod ve faz ölçümlerinin yapõldõğõ GPS`teki mutlak konum belirleme tekniği, tatbik anlõ kinematik GPS (RTKGPS) yöntemi ile birlikte uygulanabilmektedir (Murakami, 2000). Bu GPS tekniğinin uygulandõğõ alanlardan biri de araç takip ve yönetim sistemleridir. Günümüzde GPS yardõmõyla çok değişik meslek gruplarõna ait hareketli araç ve makinelerin gerek lokal gerekse küresel anlamda takip ve yönetimleri dünyada yaygõn bir şekilde uygulanmaktadõr. Bu bağlamda tarõm araç ve makineleri, yol yapõm araç ve makineleri, açõk maden işletmelerindeki araç ve makinelerin ve hatta tren ve hava araçlarõnõn takip, yöneltme ve yönetimleri gerçekleştirilebilmektedir. Bu sistemlerden genelde yönetim amaçlõ olanlarõ metre altõ bir doğruluk gerektirdikleri için diferansiyel GPS (DGPS) tekniğiyle ve yine GPS`in RTK (Real Time Kinematic) modunda yapõlmaktadõr (Leick, 1990). DGPS yönteminde sabit GPS alõcõsõna ait veriler bir radyo modem link aracõlõğõyla hareket halindeki araca aktarõlarak gerek duyulan metre altõ doğruluk bağõl GPS tekniğiyle sağlanmaktadõr (Pushpraj, 2002). Bunun dõşõnda, denizde gemi filolarõnõn, karada kamyon ve tõr gibi filolarõn, ticari ve özel 535

2 Apsis Araç Takip Sistemi İle Şehir Haritalarõnõn Sayõsallaştõrõlmasõ ve Konya Uygulamasõ araçlarõn, ambulans, itfaiye, polis, banka araçlarõ ve tren gibi pek çok servis ve değişik hizmetler veren araçlarõn takip ve yönetimi yapõlabilmektedir. Bu tür araçlarõn takibi ve yöneltilmesinde gereksinim duyulan doğruluk çok yüksek (3-5 m) olmadõğõ için GPS`teki mutlak konumlama yöntemi yeterli olmaktadõr [Çorumluoğlu, 2002]. Bu tip araç takip, yöneltme ve yönetim sistemlerinin pratik olarak gerek yerel ve gerekse küresel anlamda kullanõmõ, ancak uygulama alanõnõn sayõsal haritalarõ mevcutsa mümkün olmaktadõr. Hemen hemen dünyanõn tüm yöreleri için genel karayollarõ haritalarõna ulaşmak olanaklõyken Amerika, Avrupa ve diğer bazõ ülkeler hariç çoğu ülkedeki şehirlere ait sayõsal olarak üretilmiş haritalara ulaşõlamamaktadõr. Bunun en büyük nedeni bu şehirlere ait sayõsal şehir haritalarõnõn bulunmamasõdõr. Ülkemizde de birkaç büyük şehir hariç pek çok şehrin gerek basõlmõş gerekse sayõsal haritalarõ bulunmamaktadõr. Özellikle yöresel bazlõ çalõşan araç takip ve yönetim sistemlerinin en önemli gereksinimi olan sayõsal haritalarõn şehirsel bazda bulunmamasõ (ki küresel bazlõ çalõşan sistemlerde dahi bazõ durumlarda bu gereksinim hissedilmektedir) şeklinde ortaya çõkan açõk, ülkemizdeki araç takip, yöneltme ve yönetim sistemlerinin kullanõmõ ve yangõnlaşmasõ noktasõnda karşõlaşõlacak en büyük engel olarak gözükmektedir. Bu engelin aşõlabilmesi ise pratik ve hõzlõ bir sayõsal şehir haritalarõ üretiminin gerçekleştirilmesi ile yakõndan ilgilidir. 2. SAYISAL ŞEHİR HARİTASININ ELDE EDİLMESİ Öncelikli olarak, mevcut basõlõ Konya şehir haritasõ tarayõcõda dijital hale getirilmiştir (Şekil 1). Daha sonra, taranarak dijital hale getirilmiş Konya şehir haritasõ üzerinde (haritanõn raster koordinatlarõ ile WGS84 GPS koordinatlarõ arasõndaki dönüşümde referans olarak kullanõlacak olan) tespiti kolay ve belirgin (kavşak vs.) en az 3 noktada belirli bir süre veri toplanmõştõr. Bir sonraki adõm olarak ise, bu noktalarõn Apsis Araç Takip Programõnda bulunan Durak Raporlama işleviyle raporlanarak, harita üzerinde işaretlenmesi ve WGS84 konum bilgilerinin durak raporlarõ dosyasõnda tespiti gerçekleştirilmiştir. Daha sonra bir dönüşüm programõ ile taranarak dijital hale getirilmiş olan Konya Şehir Haritasõnõn tespit edilen bu 3 nokta yardõmõyla, raster koordinatlarõ ile WGS84 koordinatlarõ arasõndaki dönüşüm gerçekleştirilerek tüm harita WGS84 sisteminde koordinatlar üretir şekilde sayõsal hale getirilmiştir. Programa, sayõsal hale getirilmiş bu haritanõn tanõtõmõ, sol üst ve sağ alt köşe WGS-84 koordinatlarõ girilerek yapõlmaktadõr. Bu şekilde Apsis Araç Takip programõna tanõtõmõ yapõlan sayõsal harita, araç takip işlemine hazõr hale getirilmiş olmaktadõr. Böylece, çalõşõlan bölgeye ait data dosyasõ açõldõğõnda o bölgeye ait tanõtõlmõş harita otomatik olarak program tarafõndan ekrana getirilmektedir (Şekil 2). Şehir merkezinde toplanan verilerin sayõsal harita ile uyuşumunun kontrolü de yine program içinde mümkün olabilmektedir: Bu kontrol için, sayõsal hale getirilmiş haritanõn sol üst ve sağ alt köşe WGS84 koordinatlarõ, boş bir resim dosyasõ olarak tanõtõlõr. Toplanan datalarõn bu boş resim 536

3 Çorumluoğlu,Kalaycõ,Ceylan dosyasõ üzerine çizgisel olarak dökümü sağlanõr. Daha sonra üzeride sadece data toplanõlan yerlerin çizgisel olarak gösterildiği resim (Şekil 3) ile daha önceden sayõsallaştõrõlan resim haritanõn yazõcõ çõktõsõ alõnõp çakõştõrõlmak suretiyle kontrol sağlanõr ve uyuşumsuzluklarõn tespitine çalõşõlõr. Şekil 1: Taranarak dijital hale getirilmiş Konya şehir haritasõ 537

4 Apsis Araç Takip Sistemi İle Şehir Haritalarõnõn Sayõsallaştõrõlmasõ ve Konya Uygulamasõ Şekil 2: Apsis Araç Takip Sistemi yazõlõmõna sayõsal haritanõn yüklenmesi Şekil 3: Apsis Araç Takip Sistemi aracõlõğõyla toplanan verilen çizgisel gösterimi. 538

5 Çorumluoğlu,Kalaycõ,Ceylan 3. SONUÇ: Bu çalõşmada araç takip ve yöneltme sistemlerinde altlõk olarak kullanõlabilecek sayõsal bir şehir haritasõnõn hõzlõ ve acilen üretimini gerçekleştirmek amacõ ile, mevcut basõlõ şehir haritalarõnõn tarayõcõlar vasõtasõyla dijital hale getirilerek, konu bölgeye ait Apsis araç takip sistemi (veya başka bir araç takip sistemi) yardõmõyla elde edilen GPS verilerinin uyumlandõrõlacağõ bir teknik önerilmektedir. Bu bağlamda, örnek çalõşma olarak, Konya için araç takip ve yöneltme sistemlerine altlõk olarak kullanõlabilecek bir sayõsal şehir haritasõnõn hõzlõ bir şekilde üretimi, Harita Genel Komutanlõğõ tarafõndan üretilip basõlmõş bulunan mevcut bir Konya şehir haritasõnõn tarayõcõda dijital hale getirilmesi ve Apsis araç takip sistemiyle elde edilen GPS verileri ile uyumlandõrõlmasõ gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bu sayõsal harita kontrol amacõyla adõ geçen araç takip yazõlõmõnda kullanõlmõş ve aracõn şehir içindeki seyri konumsal ve anlõk olarak takip edilebilmiştir. 4. KAYNAKLAR: Çorumluoğlu, Ö, 2002, Yüksek presizyonlu GPS teknikleri, sunu formatõndaki ders notlarõ, S.Ü., Konya. Hoffmann, W. B., Lõchtenegger, H., Collõns, J., Theory and Practice, Springer-Verlag, New York, Leick, A., 1995, Satellite Surveying, John Wiley and Sons, 560 sayfa. Murakami, E. & D. P. Wagner, 2000, Can using Global Positioning System (GPS) improve trip reporting?, Transportation Research -C, 7C: Pushpraj, K. L., 2002, Dynamic Platform Tracking and Information System (DPTIS), GPS Technology Group Manager Raporu, Advanced Micronic Devices Ltd., Hindistan. 539