Prof. Dr. Nuri ÇEL K fi HUKUKU DERSLER Yenilenmifl 25. Bas

Transkript

1 Prof. Dr. Nuri ÇEL K fi HUKUKU DERSLER Yenilenmifl 25. Bas

2 Yay n No : 2738 Hukuk Dizisi : Bas - Eylül STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Pasifik Ofset Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3 Baha fl Merkezi A Blok Avc lar / STANBUL Tel: (0212) (Sertifika No ) : Gülgonca Çarp k Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. Narl bahçe Sok. Damga Binas No: 11 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) www. betayayincilik.com

3 Sevgili Eflim Emel ÇEL K e!

4

5 ÖNSÖZ Bu kitap, 1968 y l nda ilkini yay nlad m z fl Hukuku Dersleri nin yenilenmifl yirmibeflinci bas s d r. Kitap, bireysel ve toplu ifl hukuku mevzuat yan nda, yarg kararlar n ve bilimsel yay nlar da yans tmaktad r. As l amac m z ö rencilere yard mc olmakt r. Ayr ca, bu bas da da, fl Hukuku ile ilgili çevrelere yarar sa layabilmek için, uygulama sorunlar ele al narak de erlendirilmeye çal fl lm flt r. Kitapta, de iflik alanlardaki fakülte, yüksek okul ve bölüm ö rencilerinin farkl ders programlar göz önüne al narak, baz yerler büyük puntolu olarak gösterilmifltir. Bu bas dolay s yla belirtelim ki, 2011 y l nda fl Hukukunu ilgilendiren üç temel kanun ç kar lm flt r. Bunlar 6100 say l Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 6098 say l Türk Borçlar Kanunu ve 6102 say l Türk Ticaret Kanunudur. Kitapta, 1 Ekim 2011 de yürürlü e giren 6100 say l Kanunla ilgili de iflikliklere yer verilmifl, di er iki kanunun 1 Temmuz 2012 de yürürlü e girmesi göz önüne al narak mevcut uygulamay henüz etkilemeyen bu kanunlarla ilgili aç klamalara ve yay nlara ise yer verilmemifltir. Bundan baflka, Kitapta 2010 ve 2011 y llar nda fl Kanununda de ifliklikler yapan 6009 ve 6111 say l Kanunlarla ilgili esaslar da ifllenmifl bulunmaktad r. Ancak, ifl sa l ve güvenli i ile ilgili olarak 2012 y l nda 6331 say l fl Sa l ve Güvenli i Kanunu ç kar lm flsa da, fl Kanununun 72. maddesine iliflkin en önemli hükümleri 6331 say l Kanunun yay m tarihinden itibaren alt ay sonra, di er hükümleri ise bir ve iki y l sonra yürürlü e girece inden, henüz uygulamay etkilemeyen bu Kanunla ilgli aç klama ve de erlendirmelere bu bas da yer verilmemifltir. Kitab n yenilenmesinde yard m n esirgemeyen de erli arkadafllar m Prof. Dr. Nurflen Caniklio lu ile Doç.Dr. Talat Canbolat a, ayr ca yeni bas n n dizgisini ve kapak tasar m n özenle gerçeklefltiren Gülgonca Çarp k ile kitab n k sa sürede bas - m n sa layan Beta Bas m Yay m Da t m A.fi. yöneticisi Seyhan Satar a ve flirketin di er çal flanlar na teflekkürü borç bilirim. A ustos 2012 Nuri ÇEL K

6

7 Ç NDEK LER Önsöz...V K saltmalar...xxiii B R NC KISIM GENEL B LG LER Birinci Bölüm G R fi 1. fl Hukukunun konusu ve nitelikleri...1 I. fl Hukukunun konusu...1 II. fl Hukukunun niteli i...2 III. flçi-iflveren-devlet iliflkileri...2 IV. fl Hukukunun yeri fl Hukukunun do uflu ve geliflimi...3 I. Bat Avrupa'da flçi say s n n artmas ve iflçiyi koruma ihtiyac n n duyulmas Sözleflme serbestisi ilkesi ve sonuçlar Ça dafl fl Hukukuna geçifl...5 II. Türkiye'de Tanzimattan önceki dönem Tanzimat ve Meflrutiyet dönemi Kurtulufl Savafl ndan sonraki dönem fl Hukukundaki kanunlaflt rmalar n özellikleri I. Bireysel ifl iliflkilerinin ayr kanunlarda düzenlenmifl olmas II. fl Hukukunun di er alanlarla iliflkisi III. Baz iflçilere Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanmas IV. fl kanunlar aras nda baz farkl l klar n yarat lm fl olmas fl Hukukuna yön veren temel ilke ve düflünceler I. flçinin korunmas Anlam Anayasadaki iflçiyi koruyucu esaslar Emredici hukuk kurallar flçi yarar na yorum ilkesi II. flçinin kiflili inin tan nmas III. flçilerin yönetime kat lmalar Bat ülkelerinde Türkiye'de IV. Bireysel fl Hukukunu Tamamlayan Toplu fl Hukukunun Do mas V. Toplu fl Hukukunda taraflar n özerkli i fl Hukukunun kaynaklar I. Türk fl Hukuku kaynaklar Genel kaynaklar... 25

8 VIII 2. Özel kaynaklar II. Uluslararas fl Hukuku kaynaklar Çok tarafl sözleflmeler ve andlaflmalar ki tarafl iflgücü sevki andlaflmalar Çal flma örgütleri I. Türk çal flma örgütü Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl n n ba l ve ilgili kurulufllar Çal flma hayat n n denetimi ve teftifli ile görevli merciler II. Uluslararas Çal flma Örgütü Kuruluflu ve amac Organlar Çal flmalar kinci Bölüm fi HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI 7. flçi...33 I. flçi tan m ve kavram II. flçilerin çal flt r lma alan ve iflçi - memur ay r m Genel olarak flçi - memur ay r m ndan do an sorun ve bugüne kadarki çözümü Ç rak ve stajyer I. Ç rak Genel olarak Ç rakl a iliflkin mevzuat Meslekî E itim Kanunu...38 II. Stajyer flveren I. fl Kanununa göre iflveren kavram Tan m ve unsurlar flveren fonksiyonuna sahip kifliler II. Sendikalar Kanununa göre iflveren kavram III. Toplu fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanununa göre iflveren kavram flveren vekili I. fl Kanununa göre iflveren vekili kavram II. Sendikalar Kanununa göre iflveren vekili kavram III. Toplu fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanununa göre iflveren vekili kavram Alt flveren I. Kavram Yasal esaslara genel bak fl As l iflin bir bölümünde alt iflverene verilecek ifllere iliflkin koflul...47 II. Birlikte sorumluluk Kavram Yard mc ifl veya as l iflin bir bölümü ile sorumluluk Sadece ifl al nan iflyerinde çal flt r lma...52 III. As l iflveren - alt iflveren iliflkisinin s n rlar ve yapt r m S n rlar Yapt r m flyeri ve iflletme I. Genel olarak... 57

9 IX II. flyeri flyerinin tan m ve unsurlar flyerine ba l yerler kavram n n s n rlar flyerinin aç lmas flyerinin devri flyerini bildirme flyerinin kapat lmas III. flletme K NC KISIM B REYSEL fi HUKUKU Birinci Bölüm fi KANUNUNUN KAPSAMI 13. fl Kanununun kapsam na iliflkin kural ve istisnalar I. Kapsama iliflkin kural II. stisnalar konusuna genel bak fl III. Kanunda say lan istisnalar Deniz ve hava tafl ma iflleri Elliden az iflçi çal flt r lan tar m ve orman iflleri Tar mla ilgili yap iflleri Ev hizmetleri Ç raklar Rehabilite edilenler Esnaf ve Sanatkârlar Kanununa göre üç kiflinin çal flt iflyerleri IV. fl Kanunu kapsam d fl ndaki ifllere Borçlar Kanununun uygulanmas ve bu konudaki hükümlerin de erlendirilmesi Kapsam d fl b rak lan ifllerde Hizmet sözleflmelerinde...77 V. Sanayi, ticaret, tar m ve orman iflleri kinci Bölüm fi SÖZLEfiMES Birinci Kesim Genel Bilgiler 14. fl sözleflmesinin tan m ve ifl iliflkisi I. fl sözleflmesinin tan m II. fl sözleflmesi ve ifl iliflkisi Genel olarak Sözleflme ve kat lma teorileri Hukukumuzda ifl sözleflmesi ve ifl iliflkisi fl sözleflmesinin unsurlar I. Bir iflin görülmesi II. flin ücret karfl l nda görülmesi III. flin ba ml l k iliflkisine dayanmas Ba ml l k iliflkisi Ba ml l k iliflikisinin rolü fl sözleflmesinin hukuki nitelikleri I. Özel hukuk sözleflmesi olmas II. flçinin flahs na ba l olmas III. Karfl l kl borç yüklemesi... 91

10 X IV. Devaml bir sözleflme olmas fl sözleflmesinin türleri I. Borçlar Kanunu ve ifl kanunlar nda düzenlenen sözleflmeleri II. Sözleflme türünü ve çal flma biçimlerini belirleme serbestisi III. Sürekli ve süreksiz ifl sözleflmeleri Ay r m n esas Ay r m n önemi IV. Belirli ve belirsiz süreli ifl sözleflmeleri Ay r ma iliflkin esaslar Zincirleme ifl sözleflmeleri Ay r m n s n rlar V. Tam süreli ve k smî süreli ifl sözleflmeleri Ay r m n esas K smi süreli sözleflmelere uygulanacak kurallar VI. Ça r üzerine çal flma VII. Deneme süreli olan ve olmayan ifl sözleflmeleri VIII. Tak m sözleflmesi IX. Geçici ifl iliflkisi Genel olarak Kurulmas ve hükümleri Toplu ifl iliflkileri ile ilgisi Geçici ifl iliflkisi ve ifl arac l Çal flma koflullar n n düzenlenmesi I. fl sözleflmesi hükümleri II. fl sözleflmesini zorlayan veya tamamlayan kaynaklar Kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri Toplu ifl sözleflmesi hükümleri flyeri iç yönetmelikleri III. fl sözleflmesi hükmü haline gelen iflyeri uygulamalar flyeri uygulamas n n anlam flyeri uygulamalar n n ifl flart haline gelmesi IV. flverenin yönetim hakk kinci Kesim fl Sözleflmesinin Yap lmas 19. Taraflar n ehliyeti I. Kural II. S n rlar Yafl küçüklü ü Cinsiyet Sa l k durumu Yabanc l k fl Hukukunda sözleflme özgürlü ünün s n rland r lmas I. Sözleflme yapma özgürlü ünün s n rlar Sözleflme yapma zorunlulu u Sözleflme yapma hakk n n kötüye kullan lmas n n önlenmesi II. Sözleflmenin muhtevas n düzenleme serbestisinin s n rlar Genel olarak Özel olarak III. fiekil serbestisi ve s n rlar fl Kanununda düzenlenen ifl sözleflmelerinin flekli Öteki ifl kanunlar nda

11 XI 21. fl sözleflmesinin hükümsüzlü ü I. Sözleflmenin kesin hükümsüzlü ü II. Sözleflme ile ba l kal nmama Üçüncü Kesim fl Sözleflmesinden Do an Borçlar 22. flçinin borçlar I. fl görme borcu fl görme borcunun unsurlar fl görme borcunu yerine getirmemenin sonuçlar II. flverenin talimat na uyma borcu Genel olarak Girifl-ç k fl kontrolu Sigara içme yasa III. Sadakat borcu Esaslar Sadakat borcuna ayk r l n sonuçlar IV. Teslim ve hesap verme borcu V. Rekabet etmeme borcu Özelli i Koflullar Hükümleri flverenin borçlar I. Ücret ödeme borcu Genel olarak ücret Ücretin yüksekli i Hukuki bak mdan ücret flekilleri Ücret ödeme yeri ve flekli Ücret ödeme zaman Ücret hesap pusulas Ücrete iliflkin zamanafl m Ücretin korunmas na iliflkin yasal düzenlemeler Ücretin korunmas na iliflkin cezaî düzenlemeler II. flçiyi koruma borcu fl sa l ve güvenli i önlemleri ve iflverenin sorumlulu u Öteki önlemler III. Eflit davranma borcu Eflit davranma ilkesi Borcun mutlak olarak uygulanamayaca durumlar Borcun mutlak olarak uygulanabilece i durumlar S n rlar IV. flverenin di er borçlar Dördüncü Kesim fl Sözleflmesinin Sona Ermesi 24. Sözleflmeyi bildirimsiz sona erdiren durumlar I. Taraflar n anlaflmas II. Ölüm flçinin ölümü flverenin ölümü III. Belirli sürenin bitimi Sözleflmenin kendili inden sona ermesi Sözleflmenin sürdürülmesi

12 XII 3. Sözleflmenin sona ermesinin bildirim kofluluna ba lanabilmesi fl sözleflmesinin fesih bildirimiyle sona erdirilmesi I. Genel olarak fesih bildirimi Anlam Fesih bildirimi kavram ve nitelikleri Fesih bildiriminin hüküm do urma an Fesih bildiriminin flekli Fesih bildiriminin yap lma yeri ve zaman II. Süreli fesih bildirimi Uygulama yeri ve hükmü Ortak hükümler fl güvencesi d fl ndaki iflçinin sözleflmesinin feshi fl güvencesi kapsam ndaki iflçinin ifl sözleflmesinin feshi III. Süresiz fesih bildirimi Koflullar Nedenleri fl Kanununun 25. maddesine iliflkin anlaflmalar Feshi kullanma süresi Tazminat fl sözleflmesinin feshine iliflkin özel durumlar I. Toplu iflçi ç karma Esaslar Sendika temsilcileri ile görüflme Toplu iflçi ç karman n hükmü flten ç kar lanlar n yeniden ifle al nmalar zorunlulu u II. Askerlik veya kanundan do an çal flma ödevi ile ayr lma fl sözleflmesinin sona ermesinin hukuki sonuçlar I. Çal flma belgesi verilmesi II. flin kanuna uygun olarak b rak lmas flçinin sorumlulu u Yeni iflverenin sorumlulu u Birlikte sorumlulu un nedeni ve kapsam III. bra sözleflmesi IV. K dem tazminat Genel olarak Koflullar K demin hesaplanmas K dem tazminat n n miktar K dem tazminat n n tavan K dem tazminat hükümlerinin niteli i Zamanafl m ve gecikme faizi Üçüncü Bölüm fi N DÜZENLENMES Birinci Kesim Çal flma Süreleri 28. Normal çal flma ve di er çal flma flekilleri I. Normal çal flma süresi Genel olarak Çal flma süresi ve bunun günlere bölünmesi Çal flma günlerine bölünemeyen ifllerde denklefltirme Ola anüstü hallerde çal flma süresi...348

13 XIII II. Çal flma süresinden say lan durumlar Genel olarak Yolda geçen süreler III. Gece çal flmalar Gece kavram Hükümleri IV. Telafi çal flmas V. K sa çal flma Kavram Bildirim ve izin Süresi ve ödene i Normalden az çal flma süreleri Fazla çal flma ve fazla sürelerle çal flma I. fl Kanununda Kavram Nedenleri ve türleri Koflullar Azami süresi Fazla çal flma karfl l Yasaklar II. Öteki ifl kanunlar nda Deniz fl Kanununda Bas n fl Kanununda Haz rlama tamamlama ve temizleme iflleri I. Kapsam II. Hükümleri Ara dinlenmesi I. Anlam II. Süresi III. Hükümleri kinci Kesim Ücretli Tatiller ve Y ll k Ücretli zin 33. Tatiller ve tatil ücretlerinden yararlanma flekilleri I. Hafta tatili Anlam Ücrete hak kazanma koflulu II. Ulusal Bayram ve genel tatiller Yasal düzenleme Ulusal Bayram veya genel tatil gününün hafta tatiline rastlamas Ulusal Bayram veya genel tatil gününün çal fl lmayan Cumartesiye rastlamas Ulusal Bayram ve genel tatil günlerinde iflyerinin kapat l p kapat lamayaca Tatil ücretine girmeyen k s mlar Tatil ücretinin ücret flekillerine göre hesaplanmas I. Ayl k d fl ndaki ücret flekillerinde tatil ücretinin hesaplanmas Saat ücretinde Günlük ücrette Haftal k ücrette...377

14 XIV 4. Parça bafl na, akort, götürü veya yüzde usulü ile çal flan iflçilerin tatil günü ücreti II. Ayl k ücrette tatil ücretinin hesaplanmas Yasal düzenleme Ayl k ücret ile ayl k ödeme kavramlar Kanundaki hükmün uygulanmas esaslar Ayl k ücret ile öteki zamana göre ücret flekillerinin karfl laflt r lmas Ayl k ücret ile geçici iflgöremezlik ödene i aras ndaki iliflki Y ll k ücretli izin I. fl Kanununda Y ll k ücretli izin hakk ve niteli i Y ll k ücretli izne hak kazanma Y ll k ücretli izin süresi ve iznin uygulanmas II. Öteki ifl kanunlar nda Deniz fl Kanununda Bas n fl Kanununda ÜÇÜNCÜ KISIM TOPLU fi HUKUKU Birinci Bölüm SEND KALAR Birinci Kesim Genel Bilgiler 37. flçi ve iflveren kurulufllar kavram ve unsurlar I. flçi ve iflveren kurulufllar kavram Anayasa ve Sendikalar Kanunu hükümleri Kurulufl ve sendika deyimleri Günümüzde iflçi ve iflveren kuruluflu kavram flçi ve iflveren kurulufllar ve yabanc lar n durumu flçi ve iflveren kurulufllar ve kamu görevlileri sendikalar Sendika ve dernek kurma haklar aras ndaki farklar ve iliflkiler Sendika kurma hakk n n uluslararas alandaki güvencesi II. flçi ve iflveren kurulufllar n n tan m ve unsurlar Tan m Unsurlar Sendikac l n geliflimi I. Bat Avrupa ülkelerinde II. Türkiye'de Osmanl mparatorlu unda Cumhuriyet döneminde kinci Kesim Sendika Özgürlü ü ve Hakk 39. Sendika özgürlü ü ve hakk kavram Bireysel sendika özgürlü ü I. Sendika kurma ve sendikaya üye olma özgürlü ü Bu özgürlükten yararlananlar Bu özgürlükten yararlanamayanlar...418

15 XV 3. Sendika kurma özgürlü ü Sendikaya üye olma özgürlü ü II. Sendikadan ç kma ve sendikadan uzak kalma özgürlü ü Kollektif sendika özgürlü ü Sendika özgürlü ünün korunmas I. Bireysel sendika özgürlü ünün korunmas flçi sendikas na ve üye olup olmaman n ve faaliyet kat lman n hukukî güvencesi flçi sendikas na üye olup olmaman n ve faaliyete kat lman n cezaî güvencesi flçi kuruluflu yöneticili i ve yöneticilerin güvencesi flyeri sendika temsilcili i ve temsilcilerin güvencesi II. Kollektif sendika özgürlü ünün korunmas Genel olarak Sendikalar n iflyerlerindeki faaliyetleri Üçüncü Kesim flçi ve flveren Kurulufllar n n Kurulufl ve flleyiflleri 43. flkoluna göre sendikalaflma ilkesi I. flkoluna veya mesle e göre sendikalaflma II. Türkiye'nin durumu flkoluna göre sendikalaflma ilkesi flkollar n n kanunla belirlenmesi flyerinin girdi i iflkolunun belirlenmesi Kurulufl türleri ve kurulma koflullar I. Sendikalar flçi sendikalar flveren sendikalar II. Konfederasyonlar Tan m ve kuruluflu Federasyonun engellenmesi flçi ve iflveren kurulufllar n n kurulmalar I. Kuruculuk koflullar flçi sendikas kuruculu u flveren sendikas kuruculu u Konfederasyon kuruculu u II. Kurucu say s III. Kurulufl ifllemleri Tüzü ün haz rlanmas ve Valili e verilmesi lân flçi ve iflveren kurulufllar na üyelik I. Genel olarak üyelik II. Sendika üyeli i Sendika üyeli inin koflullar Üyeli in kazan lmas Üyelikten do an haklar ve borçlar Üyeli in sona ermesi III. Konfederasyon ve uluslararas kurulufl üyeli i Konfederasyon üyeli i...485

16 XVI 2. Uluslararas kurulufllara üyelik IV. flçi ve iflveren kurulufllar nda kat lma veya birleflme flçi ve iflveren kurulufllar n n iflleyifli I. Organlar Genel olarak Zorunlu organlar II. Gelirleri ve giderleri Gelirleri Giderleri flçi ve iflveren kurulufllar n n faaliyetleri I. Sendika ve konfederasyonlarn genel faaliyetleri II. Sendikalar n çal flma hayat na iliflkin faaliyetleri III. Sendika ve konfederasyonlar n sosyal ve ekonomik faaliyetleri IV. Sendikalar n faaliyetlerine iliflkin uygulamalar Sendikalar n baflar l baz faaliyetleri Sendikalar n baz konulardaki baflar s zl klar V. Kurulufllar n bask grubu niteli i VI. Sendikac l n sorunlar flçi ve iflveren kurulufllar na yasak faaliyetler I. Temel ilkelere iliflkin yasaklar II. Amaca ayk r l k hallerinde siyasi faaliyet yasa III. flçi ve iflveren iliflkilerindeki yasaklar IV. Ticaret yasa ve di er yasaklar V. Dernekler Kanununda yer alan yasaklar ve izne ba l faaliyetler flçi ve iflveren kurulufllar n n denetimi I. Genel olarak II. dari ve mali denetim III. Devlet Denetleme Kurulunun ve Baflbakanl n Denetimi IV. Genel güvenlik denetimi flçi ve iflveren kurulufllar n n faaliyetlerinin durdurulmas I. Faaliyetlerin durdurulmas nedenleri Tüzük ve belgelerin kanuna ayk r olmas D fl kaynaklardan izinsiz yard m ve ba fl al nmas Organlarda görev alamayacak olan n görevlendirilmesi Kapatmay gerektiren bir suç nedeniyle dava aç lmas II. Kayy m tayini Dördüncü Kesim flçi ve flveren Kurulufllar n n Sona Ermesi ve Hükümleri 52. flçi ve iflveren kurulufllar n n sona ermesi I. Kendili inden sona erme (infisah) II. Fesih Kurulufl karar ile fesih Kapatma Sona ermenin hükümleri I. Tasfiye II. Tahsis...516

17 XVII kinci Bölüm TOPLU fi SÖZLEfiMES Birinci Kesim Toplu fl Sözleflmesinin Özellikleri ve Yap lmas 54. Toplu sözleflme hakk ve özerkli i I. Toplu sözleflme hakk ve yararlar II. Toplu sözleflme özerkli i ve bunun s n rland r lmas sorunu Bat ülkelerinde Türkiye'de Toplu ifl sözleflmesinin tan m ve muhtevas I. Toplu ifl sözleflmesinin tan m II. Toplu ifl sözleflmesinin muhtevas Toplu ifl sözleflmesinin normatif k sm Toplu ifl sözleflmesinin Borçlar Hukukuna iliflkin k sm Toplu ifl sözleflmesinin hukuki niteli i Toplu ifl sözleflmesinin yap lmas I. Toplu ifl sözleflmesinin kapsam ve düzeyi Genel olarak flyeri veya iflyerleri toplu ifl sözleflmesi flletme toplu ifl sözleflmesi II. Toplu ifl sözleflmesi ehliyeti ve yetkisi Genel olarak flçi taraf flveren taraf III. Yetki tespiti ve itiraz Yetki tespiti için baflvuru Yetki itiraz Yetkisizlik tespitine karfl dava ve itiraz yollar Yetki belgesi IV. Toplu görüflmeye ça r ve toplu görüflme Ça r Toplu görüflme yeri ve zaman n n tespiti Toplu görüflme V. Toplu sözleflmenin imzalanmas ve flekli VI. flverenin toplu ifl sözleflmesiyle ba l l kinci Kesim Toplu fl Sözleflmesinin Hükümleri 58. Toplu ifl sözleflmesinin ifl sözleflmesi ile olan iliflkileri I. fl sözleflmesinin toplu ifl sözleflmesine ayk r olamamas Toplu ifl sözleflmesindeki normatif hükümlerin niteli i Toplu ifl sözleflmesindeki normatif hükümlerin ifl sözleflmelerine do rudan do ruya ve emredici etkisi II. fl sözleflmesindeki boflluklara toplu ifl sözleflmesinin uygulanmas III. fl sözleflmesinin iflçi yarar na olan hükümlerinin geçerlili i Yasal düzenleme ve anlam lkenin amac lkenin uygulanma zaman IV. flçilere toplu sözleflmenin üstünde haklar sa lanmas...563

18 XVIII V. Sona eren toplu ifl sözleflmesinin etkisi Genel olarak Sona eren sözleflmenin etki alan Sona eren sözleflmenin etkileme süresi VI. Eski ve yeni toplu ifl sözleflmeleri iliflkileri Bir toplu ifl sözleflmesi varken ayn düzeyde ikinci bir sözleflmenin yap lamamas Üçüncü Kesim Toplu fl Sözleflmesinin Uygulanma Alan 60. Toplu ifl sözleflmesinin kifliler aç s ndan uygulanma alan I. Sözleflmeden yararlanma koflullar n n sendikal -sendikas z ay r m yasa ile olan iliflkileri II. Sözleflmenin uygulama alan n n iflyeri iflvereni ve iflçileri ile s n rl olmas Uygulama esaslar ve sorunlar Sorunlar n temel nedeni ve çözüm yollar III. Sözleflmeden yararlanabilecek olan iflçiler Taraf iflçi sendikas üyelerinin sözleflmeden yararlanmalar Taraf iflçi sendikas na üye olmayanlar n sözleflmeden yararlanmalar Bakanlar Kurulu karar ile sözleflmenin teflmili IV. Yararlanma koflullar n n gerçekleflmemesine ra men iflçinin sözleflmeden yararland r lmas V. Sözleflme kapsam d fl nda b rak lma Toplu ifl sözleflmesinin yer aç s ndan uygulanma alan I. flyeri II. flyerinin nakli III. flyerinde baflka bir iflverenin ifl almas Dördüncü Kesim Toplu fl Sözleflmesinin De ifltirilmesi 62. Sözleflmenin hâkim taraf ndan de iflen koflullara uyarlanmas I. Uyarlamaya iliflkin Borçlar Hukuku esaslar II. Borçlar Hukuku esaslar n n toplu sözleflme için geçerli olup olamayaca a. Sözleflmenin taraflarca de ifltirilmesi I. Genel olarak II. Paraya iliflkin hükümlerin de ifltirilmesi Genel olarak Sözleflmede de ifliklik yapma ehliyeti ve yetkisi Beflinci Kesim Toplu fl Sözleflmesinin Sona Ermesi. 63. Toplu ifl sözleflmesinin süresi ve bitimi I. Toplu ifl sözleflmelerinde en az ve en çok süre Kural stisna II. Toplu ifl sözleflmesinin süresinin de ifltirilememesi III. Yürürlük bafllang c n n geriye götürülebilmesi Genel olarak Yürürlü ü geriye götürülebilecek hükümler...600

19 XIX 3. Yürürlü ün geriye götürülmesinden yararlanabilecek olanlar IV. Toplu ifl sözleflmesinin sona ermesi V. Toplu ifl sözleflmesinin feshi Toplu ifl sözleflmesinin hükümsüzlü ü I. Genel olarak II. Sözleflmenin hükümsüzlü üne iliflkin baz sorunlar Toplu ifl sözleflmesini sona erdirmeyen durumlar Üçüncü Bölüm TOPLU fi UYUfiMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI Birinci Kesim Genel Bilgiler 66. fl uyuflmazl klar ve toplu ifl uyuflmazl kavram I. Hak ve menfaat uyuflmazl klar II. Bireysel ve toplu ifl uyuflmazl klar Toplu ifl uyuflmazl klar n n çözümü I. Çeflitli sistemler Grev ve lokavt yasa ve zorunlu hakem S n rl bir grev ve lokavt serbestisi Genifl bir grev ve lokavt serbestisi II. Türkiye'de uygulanan sistem III. Toplu ifl uyuflmazl klar n n çözümünde baflvurulan bar flç yollar Bar flç yollar n amac Bar flç yol türleri kinci Kesim Arabuluculuk 68. Ola an arabuluculuk I. Arabuluculuk kavram II. Resmi arabuluculuk teflkilât III. Arabuluculu a baflvurma ve arabulucunun atanmas Uyuflmazl n tespiti Arabulucunun atanmas Arabulucu seçimine iliflkin sorunlar IV. Arabulucunun nitelikleri V. Arabuluculuk faaliyetleri Gönüllü arabuluculuk faaliyeti Zorunlu arabuluculuk faaliyeti VI. Özel arabuluculuk VII. Arabuluculuk sisteminin ve uygulamas n n elefltirisi Ola anüstü arabuluculuk Üçüncü Kesim Grev ve Lokavt 70. Grev ve lokavt kavramlar I. Grev ile lokavt aras ndaki nitelik fark II. Grev...634

20 XX 1. Tan mlamalar ve s n rlamalar Kanuni grevin unsurlar III. Lokavt Tan mlamalar ve s n rlamalar Kanuni lokavt n unsurlar Grev ve lokavt kararlar ve uygulamas I. Grev ve lokavt kararlar alma yetkisi Grev karar alma yetkisi Lokavt karar alma yetkisi II. Grev ve lokavt karar n n al nmas, tebli i ve ilân Grev ve lokavt kararlar n n al nmas Grev ve lokavt kararlar n n tebli i ve ilân III. Grev oylamas Oylaman n yap lmas Oylaman n sonucu ve hükümleri IV. Grev ve lokavt n uygulanmas Azami süre ve uygulama tarihi Sürelere uymaman n sonuçlar Grev ve lokavt n sonuçlar I. flyerinden ayr lma zorunlulu u Grev halinde Lokavt halinde II. Grev veya lokavta kat lamayacak iflçiler Düzenlemenin amac ve kapsam Kat lamayacaklar n tespiti Kat lamayacaklar n ismen belirlenmesi III. Grev veya lokavt n ifl sözleflmelerine etkisi Hizmet akitlerinin ask da kalmas flçilerin baflka ifl tutamamas ve iflverenin baflkalar n çal flt ramamas IV. Grev ve lokavt n konut haklar na etkisi V. Grev ve lokavt uygulamas n n çal flma hürriyeti ile olan iliflkileri Genel olarak Stoklar n d flar ç kar lmas Alt iflverenin ve iflçilerinin çal flma hürriyeti Grev s ras nda iflin baflka iflverene yapt r lmas VI. Grev ve lokavt gözcüleri Grev ve lokavt haklar n n kötüye kullan lmas I. Genel olarak II. Lokavt n iflyerini temelli kapatmak amac yla yap lmas III. Grev s ras ndaki zarardan sendikan n sorumlulu u Grev ve lokavt n sona ermesi I. Grev ve lokavt sona erdiren durumlar Sona erdirme karar flçi veya iflveren sendikas n n son bulmas veya faaliyetinin durdurulmas flçi sendikas n n üyelerini kaybetmesi II. Grev ve lokavt n sona ermesinin sonuçlar...667

21 XXI Dördüncü Kesim Grev ve Lokavt Yasaklar ve Erteleme 75. Grev ve lokavt yasaklar ve Yüksek Hakem Kuruluna baflvurma I. Genel olarak II. Grev ve lokavt yasaklar Sürekli yasaklar Geçici yasaklar III. Yasaklarda Yüksek Hakem Kuruluna baflvurma Baflvuru Yüksek Hakem Kurulunun kuruluflu Yüksek Hakem Kurulunun çal flmas ve kararlar Grev ve lokavt n ertelenmesi I. Genel olarak II. Erteleme nedenleri ve karar III. Erteleme durumunda uyuflmazl n çözümü Erteleme süresi içinde Erteleme süresinin bitiminden sonra IV. Yasal düzenlemenin elefltirisi Beflinci Kesim Toplu Hak Uyuflmazl klar ve Mahkemeye Baflvurma 77. Yorum ve eda davalar Eda davas nda faiz Alt nc Kesim Özel Hakeme Baflvurma 79. Özel hakeme baflvurulabilecek durumlar Özel hakem kararlar n n niteli i Yedinci Kesim Kanun D fl Grev ve Lokavt 81. Kanun d fl grev ve sonuçlar I. Kanun d fl grev Amaca ayk r l k Kanun hükümlerine ayk r l k II. Kanun d fl grevin sonuçlar Kanun d fl grevin hukuki sonuçlar Kanun d fl grevin cezai sonuçlar Kanun d fl lokavt ve sonuçlar I. Kanun d fl lokavt Amaca ayk r l k Kanun hükümlerine ayk r l k II. Kanun d fl lokavt n sonuçlar Kanun d fl lokavt n hukuki sonuçlar Kanun d fl lokavt n cezai sonuçlar Kaynaklar...689

22

23 KISALTMALAR Ank.BD : Ankara Barosu Dergisi ag : ad geçen age : ad geçen eser agm : ad geçen makale ags : ad geçen seminer AÜHFD : Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi AÜSBFD : Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi AY : Anayasa AYM : Anayasa Mahkemesi B : Birleflim b. : bent BGB : Bürgerliches Gesetzbuch (Alman Medeni Kanunu) BK : Türk Borçlar Kanunu bkz. : bak n z c. : cümle CSTD : Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi Çal flma ve Toplum: Ekonomi ve Hukuk Dergisi, Birleflik Metal- fl, stanbul Çimento flv. D. : Çimento Müstahsilleri flverenleri Sendikas (ÇM S) yay n organ, Ankara DK : 2908 say l Dernekler Kanunu dn. : dipnotu E. : Esas f. : f kra HFD : Hukuk Fakültesi Dergisi HMK : Hukuk Muhakemeleri Kanunu G da flveren : Türkiye G da Sanayii flverenleri Sendikas Yay n Organ, stanbul BD : stanbul Barosu Dergisi HD : fl Hukuku Dergisi, stanbul HU : fl Hukuku Uygulamas, Kararlar ve ncelemeleri, stanbul K : cra ve flâs Kanunu K D : lmî ve Kazaî çtihadlar Dergisi, Ankara- stanbul NTES flv. D. : Türkiye nflaat ve Tesisat Müteahhitleri flveren Sendikas yay n organ, Ankara

24 XXIV kt. ve Mal. D. : ktisat ve Maliye Dergisi, stanbul fl ve HD : fl ve Hukuk Dergisi, zmit fl H K D : fl Hukuku lmî ve Kazaî çtihatlar Dergisi, Ankara fl K. : fl Kanunu fll. ve HD. : flletme ve Hukuk Dergisi, stanbul flv. D. : flveren Dergisi, Ankara T A : ktisadî ve Ticarî limler Akademisi ÜHFM : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuas Ü FM : stanbul Üniversitesi ktisat Fakültesi Mecmuas K. : Karar Kamu- fl : fl Hukuku ve ktisat Dergisi, Kamu flletmeleri flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara Türk Kamu-Sen : Türkiye, Maden, Enerji ve Hizmet Sektörü Kamu flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara (Derginin yay n na son verilmifltir) karfl. : karfl laflt r n z KHK : Kanun Hükmünde Kararname K PLAS : Türkiye Kimya, Petrol, Lastik ve Plastik Sanayii flverenleri Sendikas Yay n Organ, stanbul Koop. K. : 1163 say l Kooperatifler Kanunu Legal HD : Legal Hukuk Dergisi, stanbul. Legal HD : Legal fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dergisi, stanbul Legal YK : Legal fl Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna liflkin Yarg Kararlar ve ncelemeleri Dergisi, stanbul m. : madde MERCEK : Türkiye Metal Sanayicileri Sendikas dergisi, stanbul MESS Gazetesi : Türkiye Metal Sanayicileri Sendikas yay n organ, stanbul MGK : Millî Güvenlik Konseyi MK : Türk Medenî Kanunu MMTD : Millet Meclisi Tutanak Dergisi N : kenar numaras O : Oturum Rn. : Randnummer (kenar numaras ) RG : Resmi Gazete RKD : Resmî Kararlar Dergisi, Adalet Bakanl, Ankara Selüloz - fl : Türkiye Selüloz, Ka t ve Mamülleri flçileri Sendikas yay n organ, zmit Sicil HD : MESS fl Hukuku Dergisi, stanbul SK : 2821 say l Sendikalar Kanunu t. : tarih TCK : Türk Ceza Kanunu Tekstil flv. D : Türkiye Tekstil Sanayii flverenleri Sendikas Dergisi, stanbul

25 XXV T K T SK Akademi TODA E Toprak flv. TSGLK TTK TÜH S TÜT S vd. v.s. Yarg. HGK Yarg. BK Yarg. 9. HD Yarg. 10. HD Yarg.21.HD Yasa D Yön. YKD : Türk çtihatlar Külliyat, stanbul : Türkiye flveren Sendikalar Konfederasyonu dergisi, Ankara. : Türkiye ve Ortado u Amme daresi Enstitüsü : Türkiye Toprak Seramik ve Cam Sanayii flverenleri Sendikas yay - n, stanbul : 2822 say l Toplu fl Sözleflmesi Grev ve Lokavt Kanunu : Türk Ticaret Kanunu : Türk A r Sanayii ve Hizmet Sektörü Kamu flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara : Türk Ulaflt rma Kamu flverenleri Sendikas Dergisi, Ankara (Derginin yay n na son verilmifltir) : ve devam : ve sair : Yarg tay Hukuk Genel Kurulu : Yarg tay çtihad Birlefltirme Karar : Yarg tay 9. Hukuk Dairesi : Yarg tay 10. Hukuk Dairesi : Yarg tay 21. Hukuk Dairesi : Yasa Hukuk Dergisi, stanbul : Yönetmelik : Yarg tay Kararlar Dergisi, Ankara

26