LKÖRETMDE TARH KONULARININ YEREL TARH LE LKLENDRLMESNN ÖRENC BAARISINA ETKS

Transkript

1 LKÖRETMDE TARH KONULARININ YEREL TARH LE LKLENDRLMESNN ÖRENC BAARISINA ETKS THE EFFECTS OF COMBINATIN THE HISTORY SUBJECTS WITH LOCAL HISTORY ON THE SUCCES OF STUDENTS IN PRIMARY SCHOOL Hasan IIK Özet Bu aratırmada yerel tarihin ve yerel tarih öretiminin ne olduu, faydası ve nasıl uygulanabilecei ortaya konulmaya çalıılmıtır. Bu aratırmanın amacı, yerel tarih öretiminin önemini belirlemek ve yerel tarih konularının tarih derslerinde ilenmesinin örencilerin akademik baarısı üzerindeki etkisini tespit etmektir. Aratırmada ön testson test deney kontrol gruplu model kullanılmıtır. Aratırmanın çalıma grubunu Erzurum ili Pasinler ilçesi Mehmet Akif Ersoy lköretim Okulu 6. sınıf örencileri oluturmaktadır. Uygulama sonucunda elde edilen veriler SPSS programı ile analiz edilmitir. Uygulama sonucuna balı olarak yerel tarih öretiminin örencilerin akademik baarılarını arttırdıı görülmütür. Ayrıca aratırmacının yaptıı gözlemlerde uygulamanın yapıldıı sınıftaki örencilerin tarih konularına karı tutumlarının olumlu ekilde gelitii gözlemlenmitir. Aratırma sonucunda, örenci merkezli öretimi temel alan ve daha çok duyu organına hitap eden yerel tarih öretim yönteminin kullanıldıı deney grubunun, geleneksel öretim yönteminin kullanıldıı kontrol grubu örencilerine oranla daha baarılı olduu görülmütür. Anahtar Kelimeler: yerel tarih, ilköretim, sosyal bilgiler, tarih Abstract In this research, it is tried to be explained the local history, what s local history teaching, its benefits and how it wüll be applied to teaching. The aim of this research is to determine the importance of local history teaching and to study local history subjects in history lessons with fixing the effects of academical success over students. Pretesting-post testing experiment control grouping model is used in this research. 6 th Class students of Mehmet Akif Ersoy Primary School in Pasinler, Erzurum, take part in the practicing of the research. Datas, as the results of application, were analized with SPSS programme. Related to the application Gazi Üniversitesi, Eitim Bilimleri Enstitüsü, Ortaöretim Sosyal Alanlar Eitimi Anabilim Dalı, Tarih Öretmenlii Bilim Dalı Doktora Örencisi, hasantarih@yahoo.com

2 291 Hasan IIK results, teaching local history increased the academic successes of students. Furthermore, it's seen as a result of observations of the researcher that students'behaviours to historical subjects have changed positively in the application classes. At the end of the research, it's noticed that based on student centered experiment group is much more successful with active using sense organs in local history teaching method than the control group in which mostly traditional teaching techniques were used. Key Words: local history, primary school, social science, history GR Tarihte yerellik ifadesi kiiden kiiye farklı anlamlar çarıtırmaktadır. En genel ifadesiyle yerel tarih; bir yörenin tarihinin sahip olduu kendine özgü niteliklerdir. Bir yörenin geçmiten günümüze tarihi geliimi ve bu geliim sonucu o yörede oluan tarihi izlerdir. Yörenin tarihi geçmii ve o geçmiten kalan izler o yörenin, bölgenin yerel tarihini oluturmaktadır. Yerel tarih, tarihin bir fizie kavutuu bir alandır, ama bu yerelin tanımının sadece bir parçasıdır. Çünkü mekân tek baına pasif bir cüz; dolayısıyla yerel tarih iki temel cüzün, yani insanın ve mekânın bir araya geldii bir bütünlüü ifade etmektedir (Danacıolu, 2001:6). Yerel tarih denildiinde öncelikle sınırları belli bir corafi alan, mekânsal bir sabitlik kastedilmektedir. Merkezinde insan olan bu yerel tarih, deiimleri ve bu deiimlerin insan üzerindeki etkilerini de incelemektedir. Bu balamda yerel tarih, yaadıımız çevredeki ailemizin, mahallemizin, köyümüzün ve ehrimizin de tarihidir. Sadece günümüzde yok olmu insanların ve mekanların deil; aynı zamanda halen var olanlarında tarihini içerir (Özbalkan, rik, 2003: 62-63). Yaadıımız çevre, kültür deerleri, adet ve gelenekleri, tarihi, corafi yapısı, yer ve sokak isimleri, mimari özellikleri, anıtsal yapıları, aile, dostlar ve komuluklarıyla dünyadan bir parçadır. Yaadıımız çevre bilgi ve kültürün kaynaıdır. lyasolu na göre (2001:39), tarihin sadece siyasal, kurumsal olayların mecrası olarak düünüldüünde, insanı görmek, kendinizi görmek, kendi geçmiinizi görmek imkanları iyice zorlamaktadır. Son yıllarda bütün dünyada daha da rabet kazanan gündelik yaam tarihçilii ve insanların bu tarihsel akıa kattıkları anlamların, yorumların da önemsenmesi yaklaımı kapsamında yorumun ve anlamın tarih kurgusunda öne çıkıı bugün sözlü tarih ve yerel tarih çalımalarının önemini temellendirme tartımasında oluturucu bilgi ve yaklaım kaynaklarıdır. Ulusal, uluslararası, siyasi, askeri ve diplomatik gelimeler insanlık tarihinin bir parçası olduu gibi sıradan insanın faaliyetleri ve çevresi de aynı ekilde insanlık tarihinin bir parçasıdır. Geçmie ilikin iyi bir kavrayı ulusal ve

3 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 292 uluslararası gelimeleri olduu kadar yakınımızda olup bitenleri de bilmeyi ve tanımayı gerektirir (Kyvig-Marty, 1998:7). Tarihin sadece ahsiyetlerin yön verdii siyasi ve askeri tarih olmadıı; bunların ötesinde ve derinliinde toplumsal, kültürel, iktisadi olayların, deiimlerin, geliimlerin ya da yıkımların yattıı tezi; yerel tarihin temel yaklaımıdır. Yaanılan bölgenin, ilin, kentin, köyün veya mahallenin geçmiine yönelik toplumsal ve kültürel sorumluluk bilinci ile ekillenen yerel tarih anlayıı makro tarih anlayıının mulâk bilgi kırıntılarından bizi kurtararak yaadıımız çevredeki tarihin aydınlıına bizi ulatırabilir. Bu da yaadıımız çevreyi geçmiten bugüne dein uzanan bir tarihsel bütünlüü içinde yeniden algılayabilmemizi ve böylelikle de eletirel bakıımızı yapıcı bir temele oturtmamızı salayabilir (Özbalkan, rik, 2003: 62). Yerel tarih konuları çerçevesinde anlatılan ulusal tarih konuları, geçmiten ders çıkarma amacının gerçekletirilmesi için fayda salar. Ve bu durum dorultusunda günümüz sorunlarının yorumlanması ve çözüm üretmeye katkıda bulunulması açısından önem arz etmektedir. Getirdii faydalar dorultusunda yerel tarihle zenginletirilmi bir ulusal tarih, insanlık ve uygarlık tarihinin ayrılmaz bir parçasıdır Yerel tarih konuları ülke tarihinin ana yapıtalarını tekil eder. Yerel tarih konularından yoksun bir ülke tarihi yetersiz sayılır (Somel,1999:4). Yerel tarih konularını içeren ülke tarihi konularının, günümüzde ortaya çıkan birçok ekonomik, toplumsal veya siyasal sorunların geçmie giden temellerinin ve nedenlerinin anlaılmasında ve bu sorunlara ilikin olarak akılcı ve gerçekçi çözüm önerileri hazırlanmasında salayacaı yapısal katkısı bulunmaktadır. Fakat ülkemizde bu bakı açısı dorultusunda yerel tarih konuları ülke tarihi konuları içerisinde yetersiz kalmaktadır (Somel,1999:4). Avrupa Konseyi nin tarih eitimiyle ilgili deiik konferanslarında, yerel ve bölgesel tarihin önemi, yerel ve milli tarih ile Avrupa ve dünya tarihi arasında denge kurulması gerektii dile getirilmitir. Anadolu topraklarında geçmiten bugüne birçok millet yaadıından her yerde tarihin izleri bulunmaktadır. Bundan dolayı ülkemizde genel tarih ile yerel tarihin beraber yürütülmesi ve bu konunun ilenmesinde kaynak sıkıntısı çekilmeyecektir. Yerel tarih konuları, küreselleme süreci sonucu insanlarda oluan üst kimlik (Küresel kültür; giyimde, tavırda, fast food türü yiyeceklerde, dilimize giren ngilizce deyimlerde görülüyor) in yanında kültürel bir derinliin, dengeli bir kiiliin olumasına katkı salamaktadır. nsan memleketini sevmek için ne kadar çok sebep bulursa, memleketine o nispette daha çok balanır ve orada kendisini âdeta geçmi nesillerle balı hisseder. Doup büyüdüümüz memleketin sevgisi, vatan sevgisinin en salam temelidir (Savard, 1976:222). Bu nedenden dolayı yerel tarihin öretimi önemlidir. Öretmenler, görev yaptıkları ilin tarihini devamlı ve ayrıntılı bir ekilde anlatmayı ödev saymalıdırlar.

4 293 Hasan IIK Bir kasabayı ya da kenti tıpkı bir tarihsel belge gibi okumak mümkündür. Geçmiin izleri binaların mimarisinde ve eski ilevlerinde, sokak adlarında, köprülerde, anıtlarda, dükkân, kahve ve lokanta adlarında, kasabanın ya da kentin geliim çizgisinde, özel konutların ve kamu binalarının yerleim düzeninde mevcuttur (Stradling, 2003: 138). Bulunduumuz ehir, ilçe, kasaba veya köydeki tarihi eserler, tarihten izler taıyan kalıntılar, efsaneler, geçmite yaanmı siyasi ve sosyal olaylar ve kurtulu günleri tarih konularının kolayca çocuk gözünde canlandırılmasını salar (Göksel, 1958:1). Bu çerçevede yerel tarih aktif eitimin en iyi aracı olarak tanımlanmıtır (Aktekin, 2006: 83). Öretim süreci içinde yakın çevre tarihi ile corafyasını merkeze almak mutlaka gerekli olmasa bile, öretmenlerimizin bu iki önemli kaynaı daima göz önünde bulundurmaları temenni edilir (Savard, 1976:221). Durlu ya göre (1962:11), yerel tarih öretimi dorudan doruya bir gözlem ve yaama öretimidir. Bunun için yerel tarih öretimi program maddelerinden deil, çocuktan yola çıkarak, bir kitabın çizdii planı, programdaki müfredatın sırasını deil, çocuk alâkalarının gösterdii yolu takip edecektir. Öretimde yerel tarihi ilemek isteyen, yaanılan çevredeki kaynaklardan faydalanmak isteyen bir öretmen her eyden önce o çevrede çocukların ve halkın nelere ihtiyacı olduunu aratırmalıdır. Yerel tarih öretimini kullanmak için önce öretmenin çevreyi bütün imkânları ile tanıması gerekir. Öztürk e göre (2001:202), iki tür tarih öretmenine örenci dilinde iyi öretmen denir. Birincisi, tatlı dilli, azından bal damlayan, esprili, elendiren - bir tür Reat Ekrem Koçu ya da Ahmet Refik Altınay tarzını yakalayabilenhocalar... kinci tür ise, ki galiba pedagojik olarak da daha doru olanı bu tarz- tarihin örencinin bizzat kendisine ne kadar ilikin olduunu, ne kadar her an içinde yaadıını, ne denli bugününü ve yarınını etkileyen bir ey olduunu çocuklara fark ettirebilen hocalardır. te bu ikinci tarzın sırrı, bu tarzı yakalamamızı salayacak anahtar, yerel tarihtir. Öztürk e göre (2001:204), Tarih öretmeni olarak; ben çocukta merak uyandıracaım, çocuklar tarihe dönük bir merak duygusuna, örenme arzusuna sahip olacaklar, ben onlara eer buna heveslenirlerse gereksinecekleri metodolojik formasyonu kazandıracaım diyorsanız, çocuklar bir bilmece çözmenin zevkiyle geçmile ilgilenebilmeliler diyorsanız, eer kendinizin en temel amacı olarak bunu koyuyorsanız, o zaman sizin için en önemli araçlardan biri yerel tarihtir. Tarih öretiminin faydalanacaı kaynakların baında, yaadıımız çevrede bulunan yakın ve uzak geçmie ait eserler ve geçmi dönemlerden günümüze ulamı olan kıyafetler, aletler, yapılar, gelenekler, efsaneler vb. gelir. Bu vasıtalar dorudan doruya inceleme imkânı vermelerinden dolayı büyük bir öneme sahiptir. üphesiz okulun bulunduu yörede incelenebilecek birçok tarihi eser ve kalıntılar bulunmaktadır. Bunlar; camiler, medreseler, mezarlar, eski okullar, kütüphaneler, imaretler, ifahaneler, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, su kemerleri, çemeler,

5 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 294 kapalı çarılar, kuleler, köprüler, surlar, kaleler, saraylar, kitabeler, müzede bulunan eya, her nevi buluntular gibi tarihi deeri bulunan ve tarih öretimi için deerli kaynaklardır. Çevrede bulunup da sınıfa getirilmesi mümkün olan eya (eski saatler, silahlar, elbiseler, kitaplar vb.) sınıfta gözden geçirilir. Böyle sınıfa getirilmesi imkânı olmayan eyleri, yerinde incelemek, bir ihtiyaç halini alır. Bu takdirde iki çareye ba vurmak zarureti vardır: Ders gezisi yapmak, örenciye inceleme ve gözlem ödevi vermek (Baymur, 1949:76). Yerel tarih konularının çocuklara anlatılması gereini kabul eden ve bunu uygulamak isteyen bir öretmen, yaadıı çevre ile ilgili bilgileri; kitaplardan, makalelerden, yüksek lisans ve doktora tezlerinden, gazetelerden, ehir rehberlerinden, haritalardan, belediyelerde bulunan yöre bilgilerinden, sözlü belgelerden yararlanarak elde edebilir (Kyvig-Marty, 2000:52). Ayrıca öretmen görev yaptıı çevreye ait elde edilebilecek kaynakları bir araya toplayabilir. Bunlardan bir kütüphane ve ariv kurabilir. Toplanan malzeme ve kaynakların fileri yapılıp; örencilerin bunlardan kolayca faydalanmaları salanabilir. Derlenen kaynakların yardımıyla yaanılan çevrede kurulan devletleri, burada yaayanların balarından geçenleri, medeni varlıklarını, bıraktıkları tarihi eserleri örenmek mümkündür (Uluçay, 1958:4). Uluçay ın da belirttii gibi (1958:6); yerel tarih, eski gazeteler, yazmalar, hâtıralar, haritalar, albümler, mektuplar, siciller, resimler ile de ilenebilir. Toplanan ev eyası, silahlar, kap kacak, elbiseler, çift aletleri, para ve dier araçlardan koleksiyonlar tertip ederek yörenin zamanla nasıl kalkındıı ve gelitii çocukların gözleri önüne serilebilir. Yerel tarihin anlaılmasında elde bulunan araç ve eserlerin yorumlanması, halkın düünce ve zihniyetini gösteren âdet ve yaayıların incelenmesi ön planda yer alır. Âdet ve eserlerin tespiti konusunda öretmen örencilerini tevik etmeli ve bu hususta onlara rehberlik etmelidir. Yerel tarihin örenilmesi için, öretmen örencilerine tek tek veya gruplar halinde ödevler verebilir ve örencilerine bazı çalımalar teklif edilebilir. Örencilere yaptırılması gereken çalımalarla ilgili olarak Uluçay unları belirtmitir (1958:7): Hikaye, anekdot, folklor, arkılar, elbiseler, resimler, fotoraf ve haritaların toplanması; o yerde yetien ünlü kimselerin hal tercümelerinin yazılması, anıtlarda, mezar talarında bulunan kitabelerin kopya edilmesi; tarihi olayların tasvirini yapan resimlerin kopyaları, sınır iaretleri ve tarihi binaların listesinin meydana getirilmesi; endüstrinin gelimesini, arazinin genileme ve daralmasını, nüfusun artıını gösterir harita, grafik ve tabloların yaptırılması; çevrede olan tarihi olayların dramatize edilmesi, halk türkü ve oyunlarının tespit edilmesi, mümkün ise türkülerin kasete, oyunların filme alınması. Tarih öretiminde geçmi öretildiinden, yaanıp bitenlerin konu edilmesinden dolayı büyük bir zorluk çekilmektedir. Tarih onun içinde yaayan ya

6 295 Hasan IIK da o devirde bulunanlar tarafından yaanmı ve bitmitir. Bu durum örenim için zorluklar içerdiinden tarih öretiminde büyük bir gayret göstermek gerekmektedir. yi bir tarih öreticisi tarihi yeniden canlandırarak örencilerin önüne serebilir (Köksal, 2007:33). Bu da hiç üphesiz çocuklara, yakın çevrede bulunan tarihi kalıntıları, eserleri göstermek, inceletmek ile mümkündür. Yaadıımız çevreden elde edilen tarihi kalıntıların ve eserlerin bulunduu müzelere çocuklar götürülmelidir. Fakat bulunulmayan yerlerde ise kazılarda elde edilen eserlerin resimleri, maket ve planları elde edilip çocuklara gösterilebilir. Müfredat programının örencilerden istedii bilgi seviyesine uygun olarak, yaanılan çevrede bulunmu, yöreyi idare etmi milletlere ait araç ve gereç elde edilir. Böylece örenciler, çevrelerinin medeniyetlerine ve siyasi olaylarına daha çok balanabilir. Çevrede yöreye hâkim olan milletlerden kalma eser kalıntıları, tümülüs ve höyükler varsa bunlar tespit edilip harita üzerinde gösterilmelidir. Ayrıca yaanılan çevrenin corafi durumu, ilk akın ve istilâlar, halkın buraya neden ve nasıl gelip yerletikleri, yörenin yetitirdii ünlü simalar, yörede bulunan tabii servet kaynakları birer problem olarak ele alınmalı ve üzerinde örencilerle tartıılmalıdır. Öretmen ilk olarak ora halkının nereden geldiini, corafi faktörlerin halkın meslek seçmesi, kültürel, sosyal ve ekonomik hayatlarında nasıl rol oynadıını ortaya koymalıdır (Uluçay, 1958:5-6). Yerel tarih öretiminde müzenin çok önemli bir yeri bulunmaktadır. Müzeler, bulundukları çevrenin dününe, baından geçen olaylarına dair eser ve kanıtları muhafaza etmekle; konuların ilenmesine ve yerel tarihinin incelenme ve öretilmesine çok yardım ederler. Yerel tarih öretiminde önemli bir yeri olan müzelerin, örencilere gezdirilip bilgi aktarılmasında yapılması gerekenler önemlidir. Öretmenin müzede inceletecei eserler üzerinde yeteri kadar bilgisi olmalıdır. Tarih öretmeni, örencilerini götürecei müzenin özelliklerini, örencilerine tanıtacaı materyalleri bilmiyorsa, müze faaliyetinde bulunması fayda getirmeyebilir. Örencilerin müzedeki eserleri, maaza vitrinindeki eyaları seyreder gibi görmeleri fayda yerine zararlıdır. Bundan dolayı müze gezisinden önce öretmen, müzenin gezilecek kısmını iyice örenmeli, neleri inceleteceini tespit etmeli, buna göre bir plan hazırlamalıdır. Eer varsa yetkililerden gerekli bilgileri almalıdır. Hazırlanan plan dahilinde yapılan müze ziyaretinden sonra sınıfta örencilerle bir deerlendirme yapılmalıdır. Gezi-gözlem yöntemiyle, tarihsel yapıların ve müzelerin gezilmesi geçmiin sürekli tehdit altında olduunu da gösterecektir. Bu da örencilerin çevrelerinde tahrip edilen geçmie ait unsurların farkına varmalarını salayacak, dolayısıyla örencilerde kültürel mirasa karı sorumluluk duyma davranıı gelitirecektir (Ata, 2002:109). Tarih dersi sınıfın sınırlarını amalıdır. Ancak bu yolla örenciler bu dersi sever ve anlar duruma gelebilirler. Yerel tarih ile öretilen bilgiler sonucunda

7 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 296 örenciler edindikleri bilgileri tarihi anlama ve algılamada bir vasıta olarak kullanabilirler (Paykoç, 1991:107). Çalık (1964: 6) yerel tarih öretiminin faydası için; çevrenin incelenmesi, doal, sosyal, ekonomik, kültürel olayların birer öretim konusu olarak ele alınması, sadece çocuklarımızın çevrelerini tanımalarını salamaz; aynı zamanda onları yaadıkları çevrenin problemlerine, olanaklarına karı bilinçlendirir, görü gelitirmelerine kaynaklık eder... demektedir. Çalık (1964:6) ayrıca; çada okulculuk anlayıının, çevrenin müfredat ve materyalinden faydalanmayı öretimde temel saydıını; ileride, çevresinin ekonomik, sosyal, kültürel, salık, barınma... gibi birçok problemlerini çözme sorumluluu ile ba baa kalacak çocuun, okul sıralarındayken çevresini tanıması kadar anlamlı bir eyin olmadıını; okula toplumun problemlerini tanımada ve çevreyi sürekli olarak gelitirecek programlar ekillendirmede çocua rehberlik edecek bir kurum gözüyle baktıımız sürece, öretim konu ve materyalimizi de çocuun çevresinden seçmek zorunluluumuzun olduunu belirtmitir. Çocuklara yaadıkları yerin tarihini aratırmakla ilgili ödevler verildiinde, çocukların tarih kitaplarında okunup ezberlemekle yükümlü tutuldukları, çou kez aratırmaya ve deerlendirmeye olanak bırakmayan bilgilerin ötesine geçmelerini salayabilir. Çocuklara yerel tarihle ilgili çalımalar yaptırmak (ödev, gezi, inceleme vs.) yerel tarihin örenilmesi için gereklidir ve faydalıdır. Çada eitimin balıca özelliklerinden biri örenciyi merkez almasıdır. Örenci eitimin odak noktasında yer almaktadır. Çada eitime bu özelliin kazandırılmasında önemli rolü olan John Dewey, öretimde çocuun psikolojik özelliklerinin esas alınması görüünü temel alarak çocua göre öretim ilkesini gelitirmi ve bu ilkenin en önemli öretim ilkesi olarak kabul edilmesini salamıtır. Böylece eitimin örenciyi merkez alan özellii, öretimde uygulanmaya geçirilmitir. Bu ilkeye göre, çocuun ne öreneceini onun ihtiyaçları ve istekleri belirler. Yani, çocuklar ilgi, ihtiyaç, özellik ve yeteneklerine uygun bir eitim programı içinde yetimelidir. Örencilerin ilgi, ihtiyaç ve yeteneklerini göz önünde bulundurmadan hazırlanacak bir programın uygulamada baarılı olması mümkün deildir (Büyükkaragöz ve Çivi, 1999:46-47). Yerel tarih öretiminin dayandıı pedagojik ilkeleri; Somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, yakından uzaa, açıklık, hazır bulunuluk ilkeleridir. Yerel tarih öretiminde içerik somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene, yakın çevreden uzaa doru, basitten karmaıa doru sıralanmalıdır. Çocuun tarihe karı ilgisinin uyanması, tarihe karı tutumunun artması için tarihi çocuun günlük hayatı içine koymak, yaadıı çevrede cereyan etmi olan olayları kendisine hatırlatmak, hatıraları yaatılmaya lâyık ecdadın hayatını anlatmak ve hemen yaadıı çevrede duran abideleri, harabeleri, çeitli tarihi kalıntıları kendisine göstermek suretiyle yapılabilir. Belirsiz bir çevre içinde deil de, kendi çevreleri içine konmu olaylar daha etkileyici, ahıslar daha gerçek

8 297 Hasan IIK olacaktır. Yerel topraın özsuyu ile beslenen bir milli tarih daha canlı ve daha iyi anlaılacaktır (Savard, 1976:222). Çocuk büyüdükçe, toplumsal dünyası da gittikçe büyür. Onun dünyası, önce evi, komuları, köyü veya mahallesi ve okulundan ibarettir. Sonraları, bunlara daha geni çevreler, kasaba, ehir, ilçe, il, corafi bölge ve yurdun bütünü katılır. Sonunda, dünyayı, üzerinde yaanan en büyük toplumsal çevre olarak tanımaya ulaır. Çocuun toplumsal dünyası geniledikçe, o da toplumsal bir varlık olarak geliir, büyür; iyi bir aile üyesi, iyi örenci, iyi hemeri, iyi vatanda ve iyi bir insan olur. lköretimin temel görevi, çocuu bu dorultuya yöneltmektir. Çünkü ilköretim örencisi, gelecein, omuzlarında birçok sorumluluklar taıyacak olan iyi vatanda, iyi insan adayıdır. Sosyal bilgiler dersinin bu vatandaın, bu insanın, kiisel ve toplumsal yönlerden çatısını kurmakta çok önemli rolü vardır. lköretim çocuu, bata bu dersin yardımıyla, metotlu olarak halkı, halkın karılıklı münasebetlerini; insanın doal ve toplumsal çevreyle olan karılıklı etkilerini incelemek, örenmek ve olumlu davranılar kazanmak imkânlarını bulur. Kiinin ve toplumun sorunlarını tanır; çözüm yollarını düünür, aratırır. Bu yoldaki bilgi ve yetenekleri kazandırmak, öncelikle sosyal bilgiler öretiminin ödevidir (Konuk, 1963:8). Sosyal bilgiler dersinin içerii açısından da bunu salayacak en uygun derste tarih dersidir. Bu yönde bir fayda salaması açısından tarih konularının çevre ile ilikilendirilerek ilenmesinde büyük fayda vardır. Yaanılan çevrede bulunan tarih eserleri, tarih dersleri müfredatı içinde hem birer konu, hem de deerli birer araç olarak yer alırlar. Tarih konularını ilerken de konular dorultusunda yaanan çevrede bulunan tarihi eserlerden, olaylardan ve izlerden faydalanılmalıdır. Milli Eitim Bakanlıı müfredat programlarında buna yer verilmitir yılında çalımalarına balanan ve u an uygulanmasına geçilen lköretim Sosyal Bilgiler ve Türkiye Cumhuriyeti nkılâp Tarihi ve Atatürkçülük derslerinin müfredatı deimeden önce yerel tarih konularının öretimi ile ilgili olarak programlarda öretmenlere de bazı esneklikler ve serbestlikler tanınmıtı. Tanınan bir esneklikte; sosyal bilgiler öretmenleri tarafından yerel tarih konularının ilenmesidir. Bu daha önce hazırlanan II. Kademe Sosyal Bilgiler Dersi Programında görülmekte idi. M.E.B.(1994:166) nın eski II. Kademe Sosyal Bilgiler Programının da; Çevredeki tarihi yer, anıt ve eserler gidilip görülecek, müzelerdeki tarihi eser ve belgeler gösterilecek, örencilerin geçmii kolaylıkla göz önüne getirmelerine ve böylece yapıcı ve yaratıcı çalımaları için malzeme edinmelerine imkan ve fırsat verilecektir (29. Madde), Eski eserlerle anıtların birer tarihi belge olduuna örencilerin dikkati çekilecek, bunların yıkılmakta ve bozulmakta oldukları kavratılacak ve yabancı ellere geçmemesinin ve korunmasının milli bir görev olduu fikri aılanacaktır (30. Madde ). eklinde belirtilmiti.

9 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 298 Talim Terbiye Kurulu Bakanlıının tarih ve 62 sayılı kararı ile kabul edilen sosyal bilgiler programının uygulanmasıyla ilgili açıklamalar bölümünün 7, 18, 31, 36. ve 40. maddelerinde yerel tarih öretimine yönelik direktiflere yer verilmitir. Bu maddeler unlardır: Konuların ileniinde, programdaki sıraya uymak esas olmakla birlikte öretmen, ünitelere çevre özelliklerini de dikkate alarak Türk milli eitiminin genel amaç ve temel ilkelerine uygun yeni konular ekleyebilir veya verilmi olan konuların yerlerini deitirebilir (7. madde), Öretmen, tarihi bir olay, Kurtulu Savaı veya Türk nkılâbı nın herhangi bir yönü üzerinde dururken, bu olayların çevredeki izlerini aratırır ve çocukların dikkatini bunlar üzerine çeker. Atatürk, hayatının herhangi bir safhasında okulun bulunduu yerde bulunmu, oradan geçmi ve orada bir kongre toplamı, bir beyanname yayınlamı, bir nutuk söylemi veya Türk inkılâplarının önemli bir safhasını balatmı ise okulun bulunduu yerde onun adına bir anıt varsa bir binaya, bir caddeye, bir meydana adı verilmi ise bunlar üzerinde durulur. (18. madde), Örencilerin, çalıma ortamları yalnız derslikler deil- aile, okul, çeitli topluluklar, kitaplıklar, müzeler, sergiler, vb. yerleri de kapsar. Örencilere bu yerlerde incelemeler, gezi, gözlem ve ilgili kiilerle görümelerde yaptırılır (31. madde), Konuların ileniinde, yakından-uzaa, somuttan soyuta, basitten karmaıa ilkesine uyulur (36. madde), Öretmen, geçmi uygarlıkları anlatıp tarihi kalıntılar üzerinde dururken örencilere, o devirden kalan yurda ve insanlıa hizmet etmi, orada domu ve orada yaamı Türk büyüklerinin müzelerde korunan yazılı ve yazısız eserleriyle araç-gereçleri incelettirir (40. madde) (MEB., 1998:S.62) tarihli programın, yukarıda ele alınan maddelerinde görüldüü gibi, öretmen tarafından çocuun yaadıı çevre tarihinin öretilmesinden bahsedilmektedir. Fakat bu konu esnek tutulmu, uygulama öretmene bırakılmıtır. En son 2003 yılında yenilenmeye balanan sosyal bilgiler program çalımalarına kadar uygulanan daha önceki programlara genel olarak bakıldıında, yerel tarih öretimine yer verildiini görmekteyiz. Yerel tarih öretimi istenirken bu hem zorunlu tutulmamı hem de ayrıntılı bir ekilde nasıl yapılacaına yer verilmemitir. Yenilenen Sosyal Bilgiler (4 7) ve Türkiye Cumhuriyeti nkılâp Tarihi ve Atatürkçülük dersinin müfredatında ise yerel tarih öretimi konusu daha çok öne çıkmı, derslerde kullanılması u ekilde yer almıtır. 4. ve 5. sınıflar Sosyal Bilgiler Dersi Öretim Programının uygulanması ile ilgili açıklamaların 9, 10. ve 11. maddeleri u ekildedir: 9. Öretmen, okulun bulunduu çevreye göre programdaki etkinlik örneklerini seçmeli ya da kendisi etkinlik hazırlamalıdır., 10. Millî ve dinî bayramlar, mahallî kurtulu ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yararlanarak, örencilerin tarihsel duyarlılıı gelitirilmelidir., 11. Öretmen, inceleme gezilerine önem vermelidir. Bu geziler pazaryerine, resmî dairelere, fabrikalara, sergilere, arkeolojik kazılara, atölyelere, müzelere ve tarihî mekânlara (tarihî yapılar, müze-kentler, sava

10 299 Hasan IIK alanları) yönelik olabilir. Bu geziler, sadece elenceli bir gün geçirme olarak düünülmemeli, her aaması planlanmalı ve deerlendirilmelidir. Örenciler için çalıma kâıtları hazırlanmalı ya da müzelerin çalıma kâıdı kullanılmalıdır. Örencilerin doal ve tarihî çevreyi koruma bilinci edinmeleri, sanat zevki ve estetik duygularını gelitirmeleri salanmalıdır. Tarihî bir kiilikten söz ediliyorsa, bu kii de okulun bulunduu çevrede domu, bulunmu ya da ölmü ise bu yönden deerlendirilmelidir. Bu kiinin medrese, cami, kütüphane, imaret, han, türbe, mahalle, sokak ve ev gibi herhangi bir eserde kitabesi varsa, bu kii ve eserleri ile ilgili örencilere aratırma projeleri verilebilir. Öretmen, sınıfta ya da müzede drama etkinlikleri ile geçmi yaantıların canlandırılması ve örencilerin tarihî kiilikler ile empati kurmasını salamalıdır (MEB, 2005:7-8, ). Programının uygulanması ile ilgili açıklamalarda bu maddelerin dıında 5. sınıf programı kılavuz kitabında 2. ünite olan Adım Adım Türkiye balıklı ünitenin yer aldıı kısımda öretmene bilgi notu olarak yerel tarih çalımalarının nasıl yapılacaı detayı ile açıklanmıtır (MEB, 2005: ). Yerel tarih öretimi ile ilgili 4 ve 5. sınıflarda yer alan bu maddeler aynı ekilde 6. ve 7. sınıf programlarında da 11, 12. ve 13. maddeler altında yer almaktadır ( MEB: 2006: 8-9). Yenilenen 8. Sınıf Türkiye Cumhuriyeti nkılâp Tarihi Ve Atatürkçülük dersi öretim programının uygulanması ile ilgili açıklamaların 3. ve 16. maddeleri u ekildedir: 3. Dersin öretmeni, okulun bulunduu yerin Milli Mücadele yıllarındaki mahalli tarih konulu aratırma ödevleri yoluyla, örencilerin mahalli tarihi, ulusal tarih ile ilikilendirmelerini salamalı, bu yolla milli bilinç ve tarih duyarlılıı oluturmaya çalıılmalıdır., 16. Öretmen, inceleme gezilerine önem vermelidir. Bu geziler, müzelere, Anıtkabir'e, Dolmabahçe Sarayına, Atatürk müze evlerine, sava alanlarına, Atatürk anıt heykellerine ve ehitliklere yapılabilir. Bu gezilerin her aaması planlanmalı ve deerlendirilmelidir. Örenciler için çalıma kâıtları hazırlanmalı ya da müzeler için hazırlanmı çalıma kâıtları kullanılmalıdır. Örencilerin doal ve tarihî çevreyi koruma bilinci edinmeleri, sanat zevki ve estetik duygularını gelitirmeleri salanmalıdır... Çocukların içinde yaadıkları çevre, okul programlarını gelitirmede önemli rol oynar. Her çevre kendine has kaynakları ve çocukların ufkunu açacak verimli imkânlara sahiptir. Bu kaynak ve fırsatlardan akıllıca faydalanmak çocuun çeitli yönlerden gelimesine yardım eder. Çocuun içinde yaadıı çevre, zengin bir örenme laboratuarıdır. Çocukların okulda yapacakları çeitli örenim denemeleri, çocuklar ve içinde yaadıkları çevre ile ilgili olduu oranda bir anlam ve deer kazanır. Çocuun çevrenin çeitli yönleri üzerinde yapacaı denemeler onun her günkü hayatını zenginletirmekle kalmaz, örenme ile hayat arasındaki sıkı ilikiyi daha iyi kavramasına da yardım eder. Çocuk içinde bulunduu çevreye nasıl uyacaını örenir, bir takım bilgi ve beceriler kazanır, bir takım tavır ve hareketler gelitirir. Çocuun okul dıındaki bu hayatı, çevresinin çeitli alanlarında denemeler yapmasına yardım edecek fırsatlar salar. Birçok

11 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 300 eitimcinin inanıına göre, okul sadece çocukları okutan bir yer olmaktan ziyade çevresindeki eitim, sosyal, ekonomik, salık, kültür ve elence faaliyetlerinin bir merkezi olmalıdır. Salıklı bir okul programı ve yaayıı okul, ev ve çevrenin birlikte plânlatırılmasını ve ileri yürütmesini gerektirir. Daha önceki sosyal bilgiler programlarında ve son yapılan programlarda yer alan yerel tarih öretimi konusunda yaptıımız uygulama ve sonuçlarına aaıda yer verilmitir. YÖNTEM Uygulama, yerel tarihle ilikilendirilmi bir program örneinin, Pasinler Mehmet Akif Ersoy lköretim Okulunun II. Kademe 6. sınıflarının I. dönemine yönelik yapılan bir uygulamadır. Sınıflardan 6-B deney grubunda yerel tarihle ilikilendirilmi, sosyal bilgiler örnek müfredat programı ilenirken, 6-A kontrol grubunda ise Milli Eitim Bakanlıı nın hazırlamı olduu sosyal bilgiler dersi genel müfredat programı ilenmitir. Uygulamaya balanmadan önce hem 6-A sınıfına hem de 6-B sınıfına hazırlanan ön test uygulanmı, uygulama bitirildikten sonrada iki sınıfa da aynı sorular son test olarak uygulanmıtır. Ön testten ve son testten elde edilen bilgiler karılatırılmı, sonuçlarla ilgili olarak frekans grafikleri oluturulmu, t-testi analizi yapılmı ve uygulamanın deerlendirilmesi yapılmıtır. Deney grubu Pasinler ilçesi sınırları içerisinde bulunan Hasankale ye ve Erzurum daki tarihi mekânlara gezi-incelemeye götürülmü ve bunun örencilerin derse yaklaımlarındaki etkisi belirtilmitir. Problem Cümlesi lköretim Sosyal Bilgiler Dersinde tarih konularının öretilmesinde yerel tarih öretimi ile ilikilendirilmesinin örencilerin akademik baarılarına etkisi var mıdır? Alt Problemler 1. Deney ve Kontrol gruplarının ön testten aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 2. Deney grubunun ön test ile son testten aldıı puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? 3. Deney ve Kontrol gruplarının son testten aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır?

12 301 Hasan IIK Amaç Aratırmanın amacı, yerel tarih öretiminin önemini belirlemek ve yerel tarih konularının tarih derslerinde ilenmesi ile örenci baarısı üzerindeki etkisini tespit etmektir. Bu aratırma ilköretim sosyal bilgiler dersindeki tarih konularını ilerken yerel tarih öretimini kullanmanın akademik baarıya etkisi geleneksel yöntemle karılatırarak aratıracaktır. Yerel tarih bir öretim yöntemi olarak ele alınacaktır. Örenci merkezli eitim dorultusunda tarih dersini örencilere sevdirmek ve tarih konularını daha zevkli hale getirmek, örencilerde tarih bilinci oluturmak amaçlanmaktadır. Aratırmanın Modeli lköretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde sınıf ortamında öretmen anlatısına dayanan geleneksel yöntemle ileniiyle, yerel tarih öretimini kullanarak ilenii arasında; örencilerin akademik baarılarını etkileme bakımından anlamlı bir fark olup olmadıını saptamayı amaçlayan bu çalımada deneysel yöntem kullanılmıtır. Aratırma sırasında uygulama yapılmadan önce deney ve kontrol gruplarına Ön Test, deneysel ilemlerin sonunda Son Test uygulanmıtır. Evren ve Örneklem Aratırmanın Evrenini Erzurum li, Pasinler lçesi 6. sınıf örencileri oluturmaktadır. Aratırmanın örneklemi ise; Erzurum ili, Pasinler ilçesindeki Mehmet Akif Ersoy lköretim Okulu 6 / B sınıfı yerel tarih öretiminin uygulandıı deney gurubu, geleneksel anlatım yöntemini kullanıldıı 6/A sınıfı kontrol gurubu olarak yansız seçim yoluyla atanmıtır. Örneklemi oluturan okul, sınıflar ve örenci sayıları tablo.1 de gösterilmitir. Tablo.1. Aratırmanın Örneklemi Grup Okul Sınıf Örenci Sayısı Deney Mehmet Akif Ersoy Ö. O. 6 /B 15 Kontrol Mehmet Akif Ersoy Ö. O. 6 / A 15

13 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 302 Verilerin Toplanması Aratırmanın alt problemlerini test edebilmek için 50 sorudan oluan çoktan seçmeli bir baarı testi hazırlanmıtır. Testte sorulacak 50 sorunun tespit edilebilmesi için aratırmacı tarafından öncelikle 75 soru hazırlanmı, güvenirlilik ve geçerliliin belirlenmesi amacıyla oluturulan bu test baka bir okulda uygulanmıtır. Güvenirlilik ve geçerlilik testi sonuçları yorumlanmı ve soruların madde analizi yapılarak soru sayısı 50 ye indirilmitir. Ön test-son test sorularının sonuçlarının deerlendirilmesi, test sonuçlarının frekans grafiklerinin ve t-testi tablolarının hazırlanması aratırmacı tarafından uzman görüleri alınarak yapılmıtır. Aratırmada ön test uygulandıktan sonra deney gurubunda yerel tarih öretim yöntemine uygun bir öretim, kontrol grubuna ise geleneksel yönteme uygun bir öretim uygulanmıtır. Konun bitirilmesinden sonra her iki guruba son test uygulanmıtır. Deney Grubu lem Süreci Deney grubunda dersleri ilemeye balamadan önce yerel tarihin ne anlam ifade ettii, okulun bulunduu çevrede yerel tarihle ilgili ne gibi materyalin olduuna dair bir ders yapılmıtır. Daha sonra deney grubuyla dersler aaıda belirtildii ekilde yürütülmeye çalıılmıtır. 1. Milli Eitim Bakanlıı nın hazırladıı müfredat programı yerel tarih konularıyla ilikilendirilerek bir program örnei hazırlandı ve yerel tarihle ilikilendirilmi, sosyal bilgiler örnek müfredat programı deney sınıfında uygulanmıtır. 2. Deney grubunda yapılan uygulama sırasında örencilerin derse yaklaımları ve ders dıındaki örenci yaklaımları aratırmacı tarafından gözlemlenmitir. 3. Deney grubu farklı zamanlarda Pasinler ilçesi sınırları içerisinde bulunan Hasankale ye ve Erzurum daki tarihi mekânlara gezi-incelemeye götürülmü ve bunun örencilerin derse yaklaımlarındaki etkisi aratırmacı tarafından gözlemlenmitir. 4. Deney grubunda örencilerin derse yaklaımlarının tespiti için, ders anında ve ders dıında örencilerin yönelttikleri sorular, belirttikleri düünceler aratırmacı tarafından belirlenmitir. 5. Deney grubunda Pasinler in tarihi geçmii ve Pasinler deki tarihi eserler aratırma-inceleme ödevi olarak verildi ve ödevlerden bazıları örenci tarafından derste sınıfa sunuldu

14 303 Hasan IIK Kontrol Grubu lem Süreci Deney grubunda yerel tarihle ilikilendirilmi, sosyal bilgiler örnek müfredat programı ilenirken, kontrol grubunda ise Milli Eitim Bakanlıı nın hazırlamı olduu sosyal bilgiler dersi genel müfredat programı ilenmitir. Verilerin Analizi Örencilerin ön test, son testten aldıkları puanlar SSPS(Statistical Package for Social Sciences) programı kullanılarak analiz edilmitir. Aratırmanın alt problemlerini test etmek için baımsız(ilikisiz) örneklemler için t- testi (Independent Samples t-test) ve ilikili örneklemler t- testi(paired Samples t-test) uygulanmıtır. Grupların testlerden aldıkları puanların kendi içlerinde kıyaslanması sırasında ilikili gruplar t-testi kullanılmıtır. Grupların testlerden aldıkları puanların birbirleriyle kıyaslanması sırasında baımsız gruplar t-testi kullanılmıtır. BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde aratırmanın alt problemlerini test etmek amacıyla, deney ve kontrol gruplarına ait verilerin analizi, bu analizlere ait yorumlar yer almaktadır. 1.Deney ve Kontrol gruplarının ön testten aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Tablo.2. Deney ve Kontrol Grubunun Ön test Baarı Puanlarının Farklılıı çin t- Testi Sonuçları Grup N X S t p Deney 15 32,8 10,8 Kontrol 15 30,4 9,7 0,63 0,75 Tablo.2 de de görüldüü gibi, deney ve kontrol gruplarının yerel tarih öretimi kullanımının örencilerdeki baarıya etkisini belirlemek için yapılan uygulamanın öncesindeki baarı testi sonucunda gruplar arasında anlamlı farklılık olmadıı belirlenmitir (t: 0,63). Deney grubunun ön test aritmetik ortalaması 32,8; standart sapması 10,8 iken, kontrol grubunun ön test ortalaması 30,4; standart

15 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 304 sapması 9,7 tir. Burada görüldüü gibi, deney grubunun ön testten aldıkları ortalama 32,8 dir. Kontrol grubunun ön testten aldıkları ortalama ise 30,4 tür. Buna göre iki grubun ön testten aldıkları puanlar birbirine çok yakındır. Bu sonuca göre, deney grubunun ve kontrol grubunun süreç baında birbirleri ile benzer özelliklere sahip oldukları ifade edilebilir. Yerel tarih öretiminin yapılacaı deney grubuyla geleneksel öretim yöntemlerinin kullanılacaı deneklerin, süreç baında bilgi düzeylerinin benzer olduu belirlenmitir. Bu veriler, aratırmanın denk gruplarla balaması için elverilidir. Grupların, baarı düzeylerinin homojen bir yapı gösterdii belirtilebilir. 2.Deney grubunun ön test ile son testten aldıı puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Tablo.3. Deney Grubu Örencilerinin Ön test-son test Baarı Puanlarının Farklılıı çin t-testi Sonuçları Grup N X S t p Deney 15 32,8 10,8 Kontrol 15 56,5 12,9-23, Tablo.3 te görüldüü gibi, deney grubunun ön test ve son test puanlarının karılatırmasına yönelik olarak yapılan baımlı t-testi analizinde, son test lehine anlamlı farklılık çıkmıtır (t: -23,4). Bu farklılıın, yerel tarih öretimiyle yapılan program sonucunda olutuu ileri sürülebilir. Bu verilere göre, yerel tarih öretimi kullanıldıı deney grubundaki örencilerin ön test puanları ortalaması ( X =32,8) iken, son test puanları ortalamaları ise ( X =56,5) olarak gerçeklemitir. Bu sonuçlara göre aralarında anlamlı düzeyde bir farklılık gözlenmitir. Elde edilen verilere göre, yerel tarih öretiminin uygulandıı deney gurubundaki örencilerin akademik baarılarında balangıca göre bir ilerleme olduu görülmütür. 3.Deney ve Kontrol gruplarının son testten aldıkları puanların ortalamaları arasında anlamlı bir fark var mıdır? Tablo.4. Deney ve Kontrol Gruplarının Son Testten Aldıkları Puanların Ortalamaları

16 305 Hasan IIK Grup N X S t p Deney 15 56,5 12,9 Kontrol 15 45,8 11,4 2,40 0,02 Tablo.4 te görüldüü gibi, deney ve kontrol gruplarına ait son test puanlarının karılatırılmasına yönelik yapılan baımsız gruplar t-testi analizinde, anlamlı farklılık çıkmıtır (t:2,40).. Deney grubu örencilerinin son test ortalama puanları 56,5; standart sapmaları 12,09 iken, kontrol grubu örencilerinin son test ortalama puanları 45,8; standart sapmaları ise 11,4 dür. Bu farklılık, deney grubunun lehine bir farklılıktır. Ortaya çıkan bu farklılıın, deney grubuna uygulanan yerel tarihle ilikilendirilmi tarih öretimi ile yapılan öretim sonunda olutuu söylenebilir. Bu bulgu deney gurubu örencilerinin, kontrol gurubu örencilerine göre akademik açıdan daha baarılı oldukları eklinde yorumlanabilir. Deney Grubunda Örenci Yaklaımları Aratırmanın bu bölümünde, yerel tarih konularının ilendii sınıfta bulunan örencilerin; ders sırasında ve ders dıında tarihle ilgili yaklaımlarına yer verilmitir. Yerel tarih ile ilikilendirilmi programın ilendii sınıfta örencilerin tarih dersini sevdikleri, ileride tarihçi olmak istediklerini belirtmilerdir. Örnein 13 yaındaki Murat Haymana isimli örenci Daha önce ileride doktor olmayı düünüyordum imdi ise tarihçi olmak istiyorum dedi. 13 yaındaki Merve Kutlu ise Daha önceden tarih konularını sevmiyordum imdi ise biraz sevmeye baladım dedi. Ayrıca örencilerin tarihi okul dıına; eve ve arkadaları arasına taıdıkları görüldü. Mesela; çocuklar yöreleri ile ilgili ebeveynlerine veya arkadalarına sorular sorduklarını ve kendilerinin bu soruları cevapladıklarını bu durumun holarına gittiini belirttiler. Örnein 13 yaındaki Nihal Güler isimli örenci lçemizin tarihini bilmek houma gidiyor. Geçenlerde baka okulda okuyan bir arkadaıma Pasinler in ilk isminin ne olduunu sormam ve onun bu soruya cevap veremeyip ona bu bilgiyi söylemem çok houma gitti dedi. 13 yaındaki Rıdvan Aydın isimli örenci ise Babamla Pasinler de ilk olarak hangi medeniyetin yaamı olduuna dair iddiaya girdik. Ben Urartular demitim. O da inanmadı ve kaymakamlıı arayarak orda birisine sordu. Benim dediim çıktı. Bu olay houma gitti dedi.

17 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 306 Uygulamanın yapıldıı sınıfta yerel tarihle ilgili bir konudan bahsederken, örencilerin tarihe yönelik birçok soru sordukları, ders anında derse daha çok katıldıkları görüldü. Ayrıca örencilerin televizyon programlarındaki tarihi eserlerle ilgili haberlere ilgilerinin arttıı, tarihi eser kaçakçılıı, tarihi eserlerin yamalanması, tahrip edilmesi gibi konulara duyarlı oldukları ve bu durumları sınıfta dile getirdikleri görüldü. Örnein 13 yaındaki Bülent Kele isimli örenci Dün akam haberlerde tarihi bir caminin halılarının çalındıını gördüm ve çok üzüldüm. Bu tür olaylara karı önlem alınmıyor mu? dedi. Örencilerin kendi mahallelerinde bulunan tarihi eserlere ilgilerinin arttıı, bu eserle ilgili bilgi almak istedikleri görüldü. Örnein 13 yaındaki Faruk Yaar isimli örenci Mahallemizde eski bir çeme var ve bunun ne zaman, kimler tarafından yapıldıını merak ediyorum dedi. Uygulamanın yapıldıı sınıftaki örenciler, elde ettikleri tarihi paraları, yazıları derse getirip sınıftaki arkadalarına göstermek istedikleri ve bu tarihi paralar ve yazılar hakkında bilgi almak istedikleri görüldü. Uygulamanın yapıldıı sınıftaki örencilere Hasankale nin tarihi geçmiini ödev olarak hazırlamaları istenmitir. Örencilerin bu ödevi hazırlarken istekli oldukları gözlendi. Ödevler içinden seçilen ödev örenci tarafından sınıfta sunulmu ve örencilerin yönelttikleri sorular açıklanmıtır. Örencilerden 13 yaındaki Emrah Kavut teneffüste yanıma gelerek Babam, 25 yıldır kaymakamlıkta çalıtıını, kendisinin bugüne kadar Pasinler de hiçbir öretmenin Pasinler ile ilgili ödev verdiini duymadıını söyledi. Öretmeninize bu ödevinden dolayı teekkürlerini bildirmemi söyledi dedi. Ayrıca gönüllü olan örencilere Pasinler ilçesinde bulunan tarihi eserleri incelemeleri istenmi ve ilçede bulunan tarihi eserler aratırma-inceleme ödevi olarak örencilere verilmitir. Bu ödevlerden bazıları örenci tarafından derste sunulmutur. Yerel tarih öretiminin uygulandıı sınıftaki örencilerin yöreleri ile ilgili yaptıkları çalımalar sonucunda; çevrelerinde bulunan tarihi kefettikleri, örencilerde gözlem becerisinin gelimeye baladıı, örencilerin kaynaından bilgi örenmelerinin salandıı, ezber yerine, aratırmaya ve incelemeye yöneldikleri, tarihe ve tarih dersine ilgilerinin uyandıı, ülkelerinin tarihi eserlerini koruma isteklerinin ve bu eserlerin tanıtılmasını istedikleri görülmütür. SONUÇLAR VE ÖNERLER Uygulamada kullanılan yerel tarih ile ilikilendirilen örnek tarih programı; Milli Eitim Bakanlıı nın hazırladıı sosyal bilgiler müfredat programı ile yerel tarihin ilikilendirildii örnek müfredat programını, yörede bulunan tarihi mekânlara gezi-gözlem düzenlenmesini, örencilere ilçe tarihin ve ilçedeki tarihi eserlerin incelenmesine yönelik inceleme- aratırma ödevlerin verilmesini, örencilerin sınıf içinde ve sınıf dıında yaklaımlarının tespit edilmesini içeren bir paket program olarak hazırlanmıtır. Uygulamada yürütülen çalımada somut

18 307 Hasan IIK verilere ulamak istendiinden programın uygulanmasından önce ve sonra, tarafımızdan hazırlanan test soruları kullanılarak örencilere ön-son test sınavları uygulanmıtır. Ön testin deerlendirilmesinde uygulamanın yapıldıı iki sınıf örencilerinin de seviyelerinin birbirine yakın olduu sonucuna varılmıtır. Yaklaık bir dönemlik bir uygulama sonucunda deney grubunun baarı grafiinin ve tarih dersine ilgi ve meraklarının kontrol grubuna göre daha fazla olduu görülmütür. Uygulamanın yapıldıı sınıftaki örencilerin derse daha ilgili oldukları, derse daha fazla katıldıkları tespit edilmitir. Yerel tarih öretimi ile ilgili yapılan uygulama sonucunda, tarih öretiminde problem sayılan ezberciliin geri planda kaldıı; tarih öretiminin öretmen merkezli deil, örenci merkezli bir vaziyet aldıı görülmütür. Ayrıca, örenci çevresindeki tarihi aratırmaya ve incelemeye tevik edilerek aratırma becerisinin gelitii, çevresindeki tarihi örenirken aktif bir ekilde olduu görülmütür. Bu uygulamanın yapılandırmacı yaklaım ve aktif örenme ilkelerine de uygun olduu görülmütür. statistiksel deerlendirmede yerel tarihe yönelik yapılan uygulamanın etkili/baarılı olduunu gösteren sonuçlara ulaılmıtır. Ön test ve son test arasındaki farkların deerlendirilmesi ile ulaılan sonuçlar uygulamanın etkinliini gösteren bilimsel kanıtlardır; bunların dıında, uygulama boyunca tanık olunan örencilerin istek ve merakları rakamlarla ifade edilemediinden bilimsel kanıt olarak kabul edilmese de bu deerlerle oluan aratırmacının kiisel gözlemleri de uygulamanın baarısını dorular niteliktedir. Uygulamayı belirli bir ölçüde baarılı kılan en önemli etken, teorik bilgilerin aktarılmasında çevrede bulunan ve çocukların birden çok duyu organına hitap eden, örenciler için daha somut olan tarihi kalıntılar ve uygulama çerçevesinde yörede bulunan tarihi eserlere ve mekânlara yapılan gezi-gözlem çalımalarıdır. Yerel tarih konularının örenci yaklaımında etkili olmasındaki sebep olarak en önemli faktörün, örencilerin ilenen tarihi konuların içinde olması ve örenci için konuların somut gelmesi görülmütür. Yerel tarih öretimine yönelik bu çalımanın, yerel tarih öretimiyle ilgilenenlere, yerel tarihin ve yerel tarih öretiminin ne olduunu, yerel tarih öretiminin faydasını ve nasıl yapılacaını örnek bir uygulamayla belirtmesi açısından bir kaynak aratırma olacaını umulmaktadır. Aratırma bulgularına dayalı olarak u önerilerde bulunabiliriz: 1. Öncelikle yerel tarih öretimine yönelik çalımaların arttırılması gerekmektedir. Ayrıca bu yönde yapılacak çalımalara imkân salanmalıdır. Yerel tarih öretimi konusu konferans, panel gibi platformlarda gündeme getirilmeli, yerel tarih çalımalarına yönelik komiteler kurulmalıdır. Yerel tarih öretimi için alt yapı çalımalarının yapılması gerekmektedir. Yerel tarih öretiminde

19 lköretimde Tarih Konularının Yerel Tarih ile likilendirilmesinin Örenci Baarısına Etkisi 308 kullanılacak dokümanın salanması, bu yönde yayınların hazırlanması, yerel tarih öretimi için önemli bir yeri olan müze ve tarihi mekân konularındaki sorunların giderilmesi gerekir. 2. Milli Eitim Bakanlıı, l ve lçe Milli Eitim tekilatında yerel tarih öretimi konusuyla ilgilenen bölümler veya sorumlu kiiler belirlemelidir. Bu bölümler veya kiiler tarih öretmenlerine yerel tarihin öretilmesine yönelik kaynak dokümanları salamalıdır. Öretmenlerin yörelerinde bulunan tarihi mekânlara yapacakları gezigözlemlerinde maddi imkân salanmalı, bunu yapan öretmenleri ek ders ödemesiyle tevik etmelidir. Ayrıca Milli Eitim Bakanlıı nın yapacaı hizmet içi eitim eklinde bir çalımayla tarih öretmenlerinin yerel tarih öretimi konusunda bilgilendirilmelerinin faydalı olacaı düünülmektedir. 3. Yerel tarih öretiminin gerçekletirilebilmesinin bir gerei de, okulun bulunduu yerel tarih ile ilgili daha önceden aratırılmı, hazırlanmı bilgi birikiminin olmasıdır. Avrupa da daha XIX. yüzyılın balarından itibaren yapılan yerel tarih aratırıcılıı bizde gecikmitir. Bu nedenle yerel tarih ile ilgili aratırmalara önem verilmeli, elde edilen bilgiler kaynak olarak sunulmalı, belediyelerde veya yöre kütüphanelerinde yörenin tarihi ile ilgili arivler oluturulmalıdır. 4. lköretim Sosyal Bilgiler ve Türkiye Cumhuriyeti nkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Ders kitapları ile beraber öretmene sunulan Öretmen Kılavuz Kitapları nda yerel tarih öretimine dönük doküman ve yöntemlerle ilgili bölümler yer almalıdır. 5. Öretmenler, kendi ilinin tarihini devamlı ve ayrıntılı bir ekilde anlatmayı ödev saymalıdır. Yakın çevre tarihi ile corafyasına mutlaka gerekli olmasa bile, öretmenlerimizin bu hususu daima göz önünde bulundurmaları gerektii düünülmektedir. 6. lköretimde zorunlu hale getirilen proje ve performans görevi sosyal bilgiler dersinde yerel tarih öretimi amacıyla kullanılabilir. Tarih öretmenleri, örencilerine bulundukları yörenin tarihi geçmiiyle ve yöredeki tarihi eserlerle ilgili proje veya performans görevleri vererek çocukların aratırmacı yönünü gelitirebilir hem de yerel tarih ile ilgili ariv oluturabilirler. Tarih öretmenleri görev yaptıkları yerel tarih ile ilgili bir ariv oluturabilir, bunu örencilerin imkânına sunabilirler. 7. Yerel tarih öretiminde önemli bir yeri olan tarihi eserlerin ve müzelerin bulunduu yerlerde örenciye gerekli bilgiyi verecek görevli kiilerin bulundurulması, müze konusunda rehberlik servislerinin oluturulması, müzelerle ilgili dokümanların hazırlanıp müzenin bulunduu yöredeki tarih öretmenlerine bu dokümanların ulatırılması gerekir. Ayrıca Avrupa da olduu gibi çocuk müzelerinin kurulması ve gelitirilmesi gerekir. Böylece çocuk elenirken örenmi olur.

20 309 Hasan IIK 8. Üniversitelerde okuyan tarih ve sosyal bilgiler öretmeni adaylarına, eitimleri sırasında yerel tarih öretimi konusunda gerekli bilgi verilmelidir. Yerel tarihin öretilmesi için üniversitelerde tarihsel çevrenin nasıl kullanılması gerektii öretmen adaylarına öretilmelidir. Tarihsel çevre kaynakları hakkında nasıl bilgi edinilecei, elde edilen bu bilgilerin örenciye nasıl aktarılacaı belirtilmelidir. Göreve balayacakları okulun bulunduu yörenin tarihini örencilere nasıl öretecekleri, yapacakları okul dıı etkinliklerinde nelere dikkat etmeleri gerektii öretilmelidir. Yerel tarih öretimi konusunda öretmen adaylarının örenci karısında en az birer turist rehberi gibi olmaları salanmalıdır. Yüksek öretim tarih programlarında yerel tarihe yer verilmelidir. 9. Tarih öretiminde problem sayılan ezbercilikten uzaklaılıp, öretmen merkezli deil de, örenci merkezli bir tarih öretiminin yapılabilmesi için, yerel tarih öretiminin öretmenler tarafından uygulanması gerekmektedir. Böylece örenci çevresindeki tarihi aratırma ve incelemeye tevik edilerek hem aratırma yetenei gelitirilir hem de örenci çevresindeki tarihi örenirken aktif bir durumda olur. Ayrıca, örenci çevresindeki tarihi aratırıp örenirken uzaktaki tarihe de merakı artar. KAYNAKÇA AKTEKN, Semih. (2006). Tarih Öretmenlerinin Gözüyle Tarih Derslerinde Yerel Tarih. Toplumsal Tarih Dergisi. S stanbul: Toplumsal Tarih Vakfı. AKSEL, Malik. (2000). stanbul un Ortası. Ankara: Kültür Bakanlıı Yayınları. ATA, Bahri. (2002). Müzelerle ve Tarihi Mekânlarla Tarih Öretimi: Tarih Öretmenlerinin Müze Eitimine likin Görüleri. (Yayımlanmamı Doktora Tezi). Ankara: Gazi üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. BAYMUR, Fuat. (1949). Tarih Öretimi. Ankara: nkılâp ve Aka Kitabevi. BÜYÜKKARAGÖZ, Sava ve Cuma ÇV. (1999). Genel Öretim Metotları. stanbul: Beta Yayınları. ÇALIK, Nabi. (1964). Çevreye Göre Müfredat Gelitirme ve Turistik Bayburt Ünitesi. lköretim Dergisi S.526. Ankara: M.E.B. Yayım Müdürlüü. DANACIOLU, Esra. (2001). Geçmiin zleri. stanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. DURLU, Refik. (1962). Gözlem ve Yakınyurt lköretim Dergisi S.507. Ankara: M.E.B. Yayım Müdürlüü. GÖKSEL, Ömer Lütfü. (1958). Tarihi Çocuklarımıza Nasıl Öretelim? Aydın.