Arazi Tesviyesi Projelemesinde En Küçük Kareler Yönteminin Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) Ortamında Kullanımı a

Transkript

1 U. Ü. ZİRAAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, 2011, Clt 25, Sayı 1, (Journal of Agrcultural Faculty of Uludag Unversty) Araz Tesvyes Proeleesnde En Küçük Kareler Yöntenn Coğraf Blg Sste (CBS) Ortaında Kullanıı a Çğde Dertaş 1, Al Osan Der 1 1 Uludağ Ünverstes Zraat Fakültes, Tarısal Yapılar ve Sulaa Bölüü, Bursa * e-posta: cde@uludag.edu.tr, Tel: , Fax: Gelş Tarh: , Kabul Tarh: Özet: Yüzey sulaa yöntelernn seçnde, araznn topoğrafyası önel br etkendr. Bu etken göz önüne alınadığında, su kaybı, toprak erozyonu, besn addelernn yıkanası ve bunlara bağlı olarak ürün azalası sorunları ortaya çıkablektedr. Yüzey sulaa yöntelernn, tarı alanlarına başarı le uygulanıp, sulaadan beklenen yararın elde edlebles, çoğu kez araznn tesvye edlerek sulaaya hazırlanasına bağlıdır. Bu çalışada, araz tesvyes proelernde, tesvye düzle eğlernn belrlenesnde kullanılan en küçük kareler yöntenn, coğraf blg sste (CBS) ortaında kullanı olanakları araştırılıştır. Araz tesvyes proelees kapsaında, coğraf blg sste desteğ le elde edlen sonuçlar, geleneksel yönte sonuçları le karşılaştırılıştır. Anahtar Keleler: Araz Tesvyes, En Küçük Kareler Yönte (EKY), Coğraf Blg Sste (CBS). The Use of Least Square Method n Land Levelng Proects on Geographc Inforaton Syste (GIS) Abstract: Land topography s of great factor for selecton of surface rrgaton ethods. When the ths factor s not consdered, soe probles such as water loss, sol eroson and leachng of useful nutrents resultng yeld reduce would occur. A successful applcaton of surface rrgaton ethods and hgh rrgaton perforance depend ostly on land levelng proect whch s crucal for land preparaton and approprateness for rrgaton. In ths study, n the context of land levelng proect desgn, the use of the Least Square Method (LSM) to deterne the levelng plane slopes n Geographcal Inforaton Systes(GIS). The results estated n GIS were copared wth the results obtaned by tradtonal ethods It was deterned that the cut and fll volues per unt area estated n GIS are lower than the tradtonal one. Key Words: Land levelng, Least Square Method (LSM), Geographcal Inforaton Systes (GIS). a Doktora Teznn Br Bölüü. 27

2 Grş Yüzey sulaa yöntelernn tarı arazlerne başarı le uygulanıp, sulaadan beklenen yararın elde edlebles, gerekl olan tarla ç gelştre çalışalarının yapılarak, araznn sulaaya hazırlanasına bağlıdır. Sulaaya hazırlık aşaasının en önels se araz tesvyesdr. Çünkü, yüzey sulaa yöntelernn tüünde, sulaa suyu toprağa, yerçeknn etks altında yüzeyden akıtılarak verlr. Sulaa suyunun belrl br düzen çersnde toprağa verlebles şle, araz yüzeynn belrl br eğ derecesnde düzgün br yüzeye sahp olasını gerektrr. Böyle br yüzeyn elde edlebles se, ele alınan tarı arazsnn tesvye edlebles le olasıdır (Korukçu, 1981). Araz tesvyes; yüzey sulaa yöntelernn stenlen bçde planlanası çn lk adıdır (Haad ve Ahed, 1990). Tesvye, dğer btk ve toprak hazırlığı şlelernden önce gelektedr. Tesvye, yüzey toprağının br yerden başka br yere taşınası olarak da fade edleblr (Reddy, 1996). Tesvye proeleesnde aaç, doğal topoğrafyaya en uygun tesvye düzlenn saptanası ve doğal araz yüzey le tesvye düzle arasında kalan kazı ve dolgu ktarlarının hesaplanasıdır Bugüne kadar gelştrlen tesvye proelee yönteler esas ve uygulaa açısından deney-yanılgı, ateatksel ve optzasyon teknkler esasına dayalı yönteler olarak üç bölü altında toplanablr (Güngör ve Yıldırı, 1987). Mateatksel br yönte olan en küçük kareler tesvye proelee yönte, Gvan (1940) tarafından gelştrştr. Gvan, bu yönten gelştrlesnde statstkte yer alan en küçük kareler kuraını kullanış, böylece doğal araz topoğrafyasına en uygun tesvye düzlen belrleeye çalışıştır. Gelştrlen bu yöntele başlangıçta ancak düzgün şekll arazlern tesvye proeler hazırlanablştr. Yönten teel lkes, kareler ağına ayrılış arazde, kare köşelernn yükseklkler le tesvye düzle yükseklkler arasındak farkların karelernn toplaı en küçük olan tesvye düzlenn belrlenesdr. Chugg (1947) yaptığı çalışada, en küçük kareler yönten, uygulaada daha çok karşılaşılan, düzgün şekll olayan arazlere de uygulanablecek br durua dönüştürüş ve bunun çn gerekl olan ateatksel eştlkler le bunların şle sıralarını açıklaıştır. Günüüzde doğrudan araz tesvye proeleesne yönelk olayıp, farklı ühendslk çalışaları çn hazırlanış, fakat çersnde topoğrafk hartaların elde edles, hac, kazı-dolgu ve eğ hesaplaalarına kadar brçok ühendslk şleler bulunduran blgsayar prograları bulunaktadır. Ele alınan blgsayar progralarının tüü Basc veya Fortran dlnde yazılış, DOS ortaında çalışan ve coğraf verlern x ve y boyutları le lglenen progralardır. CBS ortaı, coğraf blglern sahp olduğu konuların (x, y ve z), değerlendrlebleceğ ve yorulanableceğ br ortadır. Araz tesvyes proelees kapsaında kullanılan verler konua dayalı blgler çerektedr. Bu bağlada, CBS nn, araz tesvyes proelees çn gerekl olan tü hesaplaaların yapılableceğ ve sonuçların görüntülenebleceğ br yapıya sahp olduğu düşünülektedr. Bu çalışada, araz tesvyes proelees kapsaında, özellkle şekl düzgün olayan arazlerde, araz tesvyes proelernn hazırlanasında kullanılan en küçük kareler proelee yöntende, CBS nn kullanı olanakları araştırılış ve sonuçlar tartışılarak, araz tesvyes proeleesne farklı br yaklaşı getrleye çalışılıştır. 28

3 Materyal ve Yönte Materyal Çalışada, farklı alansal büyüklüklere ve eğlere sahp olak üzere, topla 10 parselde, araz tesvyes proeleesnn gerektrdğ araz ölçüler yapılıştır. Aynı zaanda, araz tesvye proelees daha önce yapılış, büyük br proe sahası çnden, farklı şekl ve alansal büyüklüklere sahp 20 parsel seçlştr. Bu parsellerlern, yüzey nvelanı blgler ve sınır koordnatlarının elde edlebles çn, koordnatlı hartalar kullanılıştır. Tesvye düzle eğlernn belrlenebles çn, Coğraf Blg Sste ortaında br ver tabanı oluşturulaya çalışılış ve bu bağlada; Arc/Info coğraf blg sstenn yazılı dl olan ve kullanıcıya coğraf blg sste ortaını kullanarak, yazılı gelştre olanağını sunan, Arc/Macro progralaa dl le gerçekleştrlştr. Yönte Çalışa kapsaında, özellkle düzgün şekll olayan arazlerde, araz tesvyes proelernn hazırlanasında kullanılan en küçük kareler yöntende, coğraf blg sstenn kullanı olanakları araştırılış ve söz konusu yönten CBS ortaındak uygulaalarına lşkn sonuçları karşılaştırılıştır. CBS ortaında proeleeye lşkn zlenen yol, 4 aşaada planlanıştır. Proeleeye lşkn verlern toplanası, Tesvye proeleesne lşkn ver tabanının oluşturulası, Tesvye düzle eğlernn belrlenes, Sonuçların değerlendrles. Proeleeye yönelk hazırlanan progra tasarıı; proelee verlernn sstee aktarılables çn Ver Grş, aktarılan tü verler le proeleeye br altlık sağlayacak Ver Tabanının Oluşturulası ve hazırlanan ver tabanı le araz tesvyes proeleesnn yapılables çn Tesvye Proelee Hesapları bölüler bçnde oluşturuluştur (Şekl 1). 29

4 CBS DESTEKLİ ARAZİ TESVİYE PROJELEMESİ VERİ GİRİŞİ VERİ TABANININ OLUŞTURULMASI 1 2 TESVİYE PROJELEME 3 Şekl 1. Proeleeye yönelk progra tasarıı Hazırlanan ver dosyalarının CBS ortaında etkn br bçde kullanılablesne çn, prograın gerekl koutlarından faydalanılarak br yazılı hazırlanıştır. Hazırlanan yazılıda, proelee çn oluşturulan akış dyagraları göz önünde bulundurularak, ekran forları oluşturuluş ve şleler bu ekran forları üzernden gerçekleştrlştr. Ver Grş Çalışa kapsaında ele alınan verlern çokluğu ve özellkle büyük alanlarda yapılan çalışalarda bu sayının daha da artası nedenyle, blglern sstee otoatk olarak okutulası gerçekleştrlştr. Bu bağlada, tesvye proelees çn gerekl olan ve daha önce hazırlanan, sınır koordnatları le parseller çersndek noktaların koordnat değerlern çeren dosyalar, sstee ayrı ayrı aktarılıştır. Araz Tesvyes Proeleesne İlşkn Ver Tabanının Oluşturulası Araz tesvyes proelernn hazırlanasında, özellkle tesvye proeleesne altlık oluşturablecek br ver tabanının oluşturulables ve kazı-dolgu haclernn daha hassas br şeklde belrlenebles çn, coğraf blg ssten olanakları kullanılarak oluşturulan ver tabanı şleler, 4 aşaada gerçekleştrlştr. Bunlar; Alan hesaplaaları, Proe alanı sayısal yükseklk odel, Proe alanı tesvye eğrl hartaları, Proe alanı ağırlık erkez hesaplaalarıdır. 30

5 Tesvye Proelee Hesapları CBS olanakları kullanılarak hazırlanan araz tesvyes proelernn, eğ ve kazı-dolgu hesaplaalarını çeren bölüler, Tesvye Proelee Hesapları adı altındak kısıda toplanıştır. Çalışada, tesvye proelenesnde ateatk teellere dayalı En Küçük Kareler Yönte kullanılıştır. Tesvye düzle eğlernn belrlenesnde, öncelkle, proelee sonunda hesaplanacak ve söz konusu yönte çnde gerekl olan k teel blglern, depolanacağı br ver dosyası hazırlanıştır. Çalışada, söz konusu yöntee lşkn hesaplaalarda kullanılacak ver tablosunun belrlenesnn ardından, elde edlen tü tesvye düzle yükseklklernn brlkte depolanacağı br ver dosyası oluşturuluştur. Bu ver dosyasının çerğ ve kendsne at kapsala lşklendrles Şekl 2 de gösterlştr. Çalışada tü alanların ağırlık erkez hesaplaaları, yönten gerektrdğ bçde yapılıştır. Bu bağlada aşağıdak eştlkler kullanılıştır (Gvan, 1940; Chugg, 1947). X 1 X n n X Y X Y Proe alanı kareler ağı Nokta Grd Br x y H yük No Aralığı Alan ENKK ENKK : En küçük kareler yöntene göre hesaplanan tesvye düzle yükseklkler H yük : Proe alanı çersndek stasyonların ra yükseklkler() X : İstasyon noktasının y eksenne olan uzaklığı(br) Y : İstasyon noktasının x eksenne olan uzaklığı(br) Şekl 2. En küçük kareler yönte çn hesaplanan tesvye düzle yükseklklernn depolandığı ver tablosunun çerğ ve lşklendrles 31

6 Y n Y 1 1 n 1 1 Eştlklerde; 1 X n 1 X Y Y X X Y = x eksen doğrultusundak her br stasyon noktasının tesl ettğ alan değer le bu noktanın y eksenne olan uzaklık çarpılarının toplaını, n 1 1 X Y alan değerlern toplaını, n 1 Y 1 Y X = Proe alanı çersndek tü stasyon noktalarının tesl ettğ br = y eksen doğrultusundak her br stasyon noktasının tesl ettğ alan değer le bu noktanın x eksenne olan uzaklık çarpılarının toplaını fade etektedr. Proe alanı ağırlık erkez yükseklğnn bulunasında; H H eştlğ kullanılıştır (Rau, 1940). Eştlkte; N H = Proe alanı çersndek stasyonların ra yükseklkler toplaını, N = Proe alanı çersndek topla stasyon sayısını fade etektedr. En Küçük Kareler Yönte Çalışada, Gvan (1940) tarafından gelştrlen yönte kullanılıştır. Bu yöntede teel lke, kareler ağına ayrılış arazde, kare köşelernn doğal yükseklkler le tesvye düzle yükseklkler arasındak farkların karelernn toplaı en küçük olan tesvye düzlenn belrlenesdr. En küçük kareler yönte, düzgün şekll ve düzgün şekll olayan arazlere kolaylıkla uygulanablen br yöntedr. Yönten şleyşndek yükseklk değerler, CBS olanakları elde edlen ve her proe alanı çn farklı ver dosyaları çne depolanan sonuçlardan alınıştır. Çalışada, her br stasyon noktasının tesl ettğ alan değerler, CBS ortaında hazırlanan ver tabanı çersnden alındığı çn, proe alanlarının şekller dkkate alınaıştır. Bu yöntede; tesvye düzle eğlernn belrlenesnde; 32

7 b c ( H y Dx ) 2 H X ( x y ) 2 Y D nx nx ny 2 ny 2 b = x eksen doğrultusundak eğ, /br c = y eksen doğrultusundak eğ, /br H H eştlkler kullanılıştır. Eştlklerde; H xd y = Her satırdak ra yükseklkler toplaının, x eksenne olan br uzaklıkları le çarpıı H y D x = Her sütundak ra yükseklkler toplaının, y eksenne olan br uzunlukları le çarpıı n = Kare köşelernn topla sayısı, X = Ağırlık erkez x koordnatı, Y = Ağırlık erkez y koordnatı ve H = Ağırlık erkez yükseklğ() dr En küçük kareler yöntenn CBS olanakları kullanılarak hesaplanasında zlenen yolu gösteren akış dyagraı Şekl 3 de verlştr. Tesvye proelees kapsaında, en küçük kareler yöntene göre sonuçların gösterldğ ekran foru Şekl 4 de verlştr. Çalışada, söz konusu yöntee göre belrlenen, x ve y doğrultularındak eğlern ardından, tesvye düzle yükseklklernn belrlenes şleler yapılıştır. Bu bağlada, CBS ortaında, eğ belrlee yönteler sonuçlarının depolandığı ver tabloları kullanılıştır. En uygun tesvye düzlenn denkle 33

8 Grş Proe No Grd Aralıkları Proeye lşkn alan katanının ver dosyaları HAYIR Ver Grş HAYIR Bu proeye lşkn hesaplaalar daha önce yapılış ve sonuçlar kaydedlş. Deva Edlsn? OKU Proe alanı çn oluşturulan vertabanı blgler BUL - x ve y yönlerndek en küçük ve en büyük koordnatlar - her stasyon noktasının, x ve y eksenlerne olan uzaklıkları - her satır ve sütundak stasyon noktası sayısı - her satır ve sütunun ra yükseklkler toplaı - her satır ve sütunun alan değerler toplaı HESAPLA x ve y eksenler boyunca tesvye düzle BUL Tesvye düzle ra yükseklkler OKU Ver tabanı dosyasından ağırlık erkez OLUŞTUR Tesvye düzle ra yükseklklerne at nfo ÇIKIŞ Şekl 3. En küçük kareler yönte çn hazırlanan akış dyagraı 34

9 Şekl 4. En küçük kareler yöntene göre hesaplanan eğ ve ağırlık erkez sonuçlarını gösteren ekran foru H a bx cy eştlğ le belrlenştr (Shh ve Krz, 1971). Eştlkte; H = Yüzey üzerndek herhang br noktanın tesvye düzle yükseklğ X = Ele alınan noktanın y eksenne olan uzaklığı Y = Ele alınan noktanın x eksenne olan uzaklığı a = Başlangıç noktasının yükseklğdr. a değernn hesaplanasında; a H bx cy eştlğ kullanılıştır (Shh ve Krz, 1971). c c c Eştlkte; H c = Ağırlık erkeznn yükseklğ Xc ve Yc = Ağırlık erkeznn x ve y koordnatlarıdır. Söz konusu eştlklerle hesaplanan tesvye düzle ra yükseklkler, daha sonra kazı ve dolgu hesaplaalarında kullanılak üzere, CBS ortaında oluşturulan ve ver tabloları çnde depolanıştır. 35

10 Araştıra Sonuçları ve Tartışa Ağırlık Merkez Hesaplaalarına İlşkn Sonuçlar Ağırlık erkez hesaplaaları noktasal verlerden hesaplanış ve tesvye proeleesnde bu verlerden elde edlen yükseklk değerler kullanılıştır. Çalışa kapsaında; en küçük kareler proelee yöntenn gerektrdğ şleler çerçevesnde, ağırlık erkez hesaplaaları yapılış ve sonuçlar, CBS ortaında en küçük kareler yönte le hesaplanan ağırlık erkez değerler le karşılaştırılıştır (Çzelge 1). Çzelge 1. Ağırlık erkezlerne lşkn sonuçlar En Küçük Kareler (A) En Küçük Kareler (CBS ortaında) (B) Proe No Ağırlık Merkez Ağırlık x Merkez Ağırlık y Merkez Ağırlık Merkez Ağırlık y Merkez Ağırlık Merkez Koordnatı Koordnatı Yükseklğ Koordnatı Yükseklğ Yükseklğ Çzelgenn A ve B nuaralı bölüler ncelendğnde, ağırlık erkez yükseklklernn her proe alanı çn aynı, x ve y koordnat değerlernn se farklı olduğu görülektedr. 36

11 Blndğ gb ağırlık erkez hesaplaalarında, x ve y koordnatları bulunurken, stasyon noktalarının tesl ettkler alan değerler hesaplaaya katılaktadır. Bu da, çzelgenn A ve B nuaralı bölülerndek x ve y koordnatları çn elde edlen sonuçların farklı olasına neden oluştur. Çünkü kareler ağı çersndek stasyon noktalarının tesl ettkler alan değerler hesaplanırken, A sges le belrtlen alanda, ülkezde proel tesvye çalışalarında kullanılan ünte alanları, B sges le belrtlen bölüde se CBS ortaında hesaplanan ünte alanları le şle yapılıştır. Farklı alan değerlernn kullanılası, ağırlık erkezlernn x ve y koordnat değerlernn farklı çıkasına neden olduğu düşünülektedr. Ancak bu farkın çok büyük oladığı görülüştür. Aynı şeklde, A ve B nuaraları bölülern, ağırlık erkez yükseklk sonuçları ncelendğnde se sonuçların brbrler le aynı olduğu görülür. Ağırlık erkez yükseklğnn hesaplanasında, noktaların ra yükseklklernn toplaı ve topla stasyon sayısı önel olduğu çn, A bölüde CBS nn br etks olaış ve dolayısı le sonuçlar aynı çıkıştır. Çalışa kapsaında, ele alınan 30 proe alanına, A ve B sgeler le belrtlen yöntelern uygulanası sonucunda, elde edlen ağırlık erkez koordnatları, statstksel açıdan çoklu karşılaştıraya tab tutuluştur. Elde edlen sonuçlar Çzelge 2 de verlştr. İstatstksel açıdan ncelendğnde elde edlen sonuçlar arasında önel br fark gözleleneştr. Çzelge 2. Ağırlık erkez hesaplaalarına lşkn statstksel sonuçlar Ağırlık Merkez x Koordnatı Ağırlık Merkez y Koordnatı Ağırlık Merkez z Yükseklğ Yönteler Ortalaa Standart Sapa A B A B A B %95 güven aralığında Alt Lt Üst Lt Tesvye Düzle Eğlerne İlşkn Sonuçlar Öncelkle, yönten gerektrdğ hesaplaalarla ağırlık erkez ve eğler belrlenş, sonrasında se CBS nn desteğ le aynı hesaplaalar tekrar yapılış ve sonuçlar karşılaştırılıştır. Sonuçlar, En Küçük Kareler Yönte ve En Küçük Kareler Yönte-CBS olak üzere k başlık altında toplanıştır. Çalışa kapsaında, en küçük kareler proelee yönte ve CBS olanakları le oluşturulan en küçük kareler yöntene göre değerlendrlen 30 adet proe alanının x ve y doğrultularındak eğler Çzelge 3 de verlştr. Çzelge oluşturulurken, en küçük kareler yönte çersnde, özellkle sınırlardak artık alanların hesaplanasında CBS nn kullanı olanaklarından faydalanılış ve sonuçlar üzernde herhang br değşklk yapıladan doğrudan yazılıştır (En küçük kareler-cbs). Aynı zaanda, CBS nn proeleede katkısını göreblek ve sonuçları karşılaştırablek açısından, CBS nn artık alan hesaplaasına greden de br hesaplaa yapılıştır. Bu 37

12 hesaplaada (En küçük kareler), sınırlardak artık alanlar çn çzelgeden alınan ünte alanları (ülkezdek proel tesvye çalışalarında kullanılan) le şle yapılış ve sonuçlar elde edlştr. Eğ hesaplaalarında, kareler ağı çersndek her br stasyon noktasının tesl ettğ alan değerlernn hesaplaaya doğrudan katılasından dolayı, sonuçların farklılık gösteres beklenen br durudur. Çünkü brnc hesaplaada (en küçük kareler), proe alanı çersndek alan değerler, evcut araz tesvyes proelern de yapıldığı gb ünte alanları olarak çzelgeden doğrudan alınırken, knc hesaplaada (en küçük kareler-cbs) alan değerler CBS çnde oluşturulan ver tabanı blglernden alınıştır. Özellkle sınırlardak artık alanlar, bu hesaplaa çn çok daha hassas br bçde şlee grştr. Bu duruun, sonuçların farklı olasının teel neden olduğu düşünülektedr. Çzelge 3. En Küçük Kareler Yöntene lşkn tesvye düzle eğler Proe No En Küçük Kareler Yönte En Küçük Kareler Yönte - CBS X yönündek eğ Y yönündek eğ X yönündek eğ Y yönündek eğ Çzelge 3 de verlen tesvye düzle eğler kend aralarında karşılaştırılıştır. Bu karşılaştıra çn sonuçlara regrasyon analz uygulanıştır. İk ayrı hesaplaa sonucunda elde edlen x yönündek eğler arasındak regrasyon lşksn gösteren regrasyon grafğ 38

13 Şekl 5 de verlştr. Bu k farklı ve brbrnden bağısız ver arasındak korelasyon lşksnde deternasyon katsayısı R²= 0.76 dır. Aynı bçde, y yönündek eğ çn hazırlanan grafk se Şekl 6 da verlştr. Brbrnden farklı bu k hesaplaa sonucunda elde edlen ver arasındak lşky gösteren deternasyon katsayısı se R²=0.82 dr. Bu sonuçlar, lşknn yüksek olduğunu gösterektedr. Özetle, her k duruda da, yönteler brbrne yakın sonuçlar verştr. Ancak CBS kullanılarak elde edlen sonuçların, gerçek alan değern göz önüne alası nedenyle daha doğru olacağı düşünülektedr. X Yönündek Eğ(En Küçük Kareler)(/br) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 y = 0,4295x R 2 = 0, ,5 1 1,5 2 2,5 X Yönündek Eğ(En Küçük Kareler-CBS)(/br) Şekl 5. Tesvye düzlenn x yönündek eğler arasındak lşk Y Yönündek Eğ(En Küçük Kareler)(/br) 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 y = 1,181x R 2 = 0, ,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 Y Yönündek Eğ(En Küçük Kareler-CBS)(/br) Şekl 6. Tesvye düzlenn y yönündek eğler arasındak lşk 39

14 Sonuç ve Önerler Araz tesvyes proeleelernde, proelee kapsaında hesaplaaların yapılables çn gerekl olan araz ölçü verler (her br stasyon noktasının x ve y koordnat değerler le yükseklk okua değer), öncelkle letrk kağıtlar üzerne şlenekte ve araznn yaklaşık br kroks çıkarılaktadır. Daha sonra, bu verler kullanılarak, he proelendre şleler yapılakta, he de blgsayar ortaında ateatksel şlelern yapılabldğ paket progralara bu değerler grlerek proelendre yapılablektedr. Çalışa kapsaında, CBS ortaında oluşturulan sste le söz konusu bu verler, blgsayar ortaına otoatk olarak aktarılış, şgücü ve zaan açısından büyük kolaylıklar sağlanıştır. Araz proelees kapsaında, Coğraf Blg Sste olanaklarının kullanılası le proe alanlarının gerçek ölçüler, blgsayar ortaında ta olarak hesaplanablştr. Özellkle CBS ortaında yapılan konusal analzler ve sorgulaalar le, proe alanlarının sınırlarına denk gelen ve br brden farklı olan alan değerler çok daha hassas br şeklde hesaplanablştr. Coğraf Blg Sste ortaında yapılan bu şleler le kazı-dolgu hesaplaalarının daha hassas yapılableceğ ve bunun da kazı alyetler olulu yönde etkleyeceğ düşünülektedr. Kaynaklar Chugg, G. E Calculaton for land gradng. Agrcultural Engneerng 28(10): Gıvan, C. V Land gradng calculatons. Agrcultural Engneerng. 21(1): Güngör, Y. ve O. Yıldırı Tarla Sulaa Ssteler Ktabı. Ankara Ünverstes Zraat Fakültes. 350 s. Haad, S. N. ve A. M. Ahed Land-gradng desgn by usng nonlnear prograng. Journal Of Irrgaton And Dranage Engneerng. Vol No Korukçu, A Tarısal Arazlern Sulaaya Hazırlanasında Doğrusal Progralaa Teknğnden Yararlana Olanakları. Yöneyle Araştırası VII. Ulusal Kongres. 2-4 Eylül İstanbul. 17 s. Reddy, L. R Optal land gradng based on genetc algorths. Journal of Irrgaton and Dranage Engneerng. Vol. 122 No Rau, V. S Land gradng for rrgaton. Transactons of Asae. 3(1): Shıh, S. F. and G. J. Krız Coparson of types and ethods of land forng desgn. Transactons of the ASAE. Vol: 14. No