Ankara ilinde yetiştirilen taklacı güvercinlerde (Columba livia domestica) morfolojik özelliklerin belirlenmesi

Transkript

1 Akara Üiv Vet Fak Derg, 60, , 2013 Akara ilide yetiştirile taklacı güvercilerde (Columba livia domestica) morfolojik özellikleri belirlemesi Fatih ATASOY 1, Evre ERDEM 2, Özlem Gücüyeer HACAN 3 1 Akara Üiversitesi Veterier Fakültesi Zooteki, Aabilim Dalı, Akara; 2 Kırıkkale Üiversitesi Veterier Fakültesi Zooteki, Aabilim Dalı, Kırıkkale; 3 Afyo Kocatepe Üiversitesi Veterier Fakültesi, Zooteki Aabilim Dalı, Afyokarahisar, Türkiye. Özet: Bu araştırma Akara ilide yetiştirile taklacı güvercileri çeşitli morfolojik özelliklerii belirlemesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma 2011 yılıda 5 işletmede 108 erkek ve 91 dişi olmak üzere toplam 199 güverci üzeride yürütülmüştür. Güvercilerde do, işae, baş tipi, tepelilik, göz regi, paçalılık, kaat ve kuyruk telek sayısı ile birlikte calı ağırlık, vücut uzuluğu, gövde uzuluğu, kaat açıklığı ve uzuluğu, kuyruk uzuluğu, göğüs çevresi, göğüs geişliği ve deriliği, baş uzuluğu ve geişliği, gaga uzuluğu ve deriliği ile icik çapı ölçülmüştür. Ortalama calı ağırlık erkek ve dişilerde sırasıyla 328,49 ve 314,75 g olarak bulumuştur. Vücut uzuluğu, kaat açıklığı ve uzuluğu, kuyruk uzuluğu ve gaga deriliği bakımıda yaşı; calı ağırlık, vücut uzuluğu, kaat açıklığı ve uzuluğu, göğüs çevresi ve geişliği, baş uzuluğu ve geişliği ve gaga deriliği bakımıda ise cisiyeti etkisi öemli bulumuştur. Souç olarak, Güvercilerde büyümei bir yaşa kadar tamamladığı, telekleri ise büyüme ile uzamaya devam ettiği görülmüştür. Calı ağırlık ve vücut ölçüleri geel olarak erkeklerde yüksek; diğer güverci geotiplerie göre ise bezer veya biraz yüksek olarak bulumuştur. Aahtar sözcükler: Akara, taklacı güverci, morfolojik özellikler. Determiatio of morphological characteristics of tumbler pigeos i provice of Akara (Columba livia domestica) Summary: The aim of this study was to determie morphological characteristics of tumbler pigeos i provice of Akara. The study was coducted with 199 pigeos (icludig 108 males ad 91 female) reared i five differet eterprises i Pigeos were examied i some morphological parameters (coat color, markig, head type, eye color, rough footed, the umber of wig ad tail flight feathers, typical featherig form o the head) ad morphometric measuremets (body weight ad legth, truk legth, wig spa ad legth, tail legth, thoracic perimeter, chest width ad depth, head legth ad width, bill legth ad depth, tarsus diameter). The average body weights for male ad female pigeos were foud to be ad g respectively. The effect of the age o the body legth, wig spa ad legth, tail legth, beak depth ad the effect of the geder o the body weight, body legth, wig spa ad legth, thoracic perimeter, chest width, head legth ad width, bill depth were foud to be sigificat. I coclusio, the growth of the pigeo was completed util the ed of the first year of the age while the feathers were cotiued to develop with grow old. The average of body weight ad body morphometric characteristics i male groups was foud to be higher tha the females. I geeral body weight ad body morphometric characteristics of Akara Tumbler pigeos were foud to be similar or slightly higher values tha the other pigeo geotypes. Key words: Akara, tumbler pigeo, morphological characteristics. Giriş Güverci isalık tarihide öemli yer tuta hayva türleride birisidir. Eski zamalarda dii sembol olarak taıa güverciler daha sora savaşlarda mesaj iletme aracı olarak kullaılmış güümüzde ise barışı sembolü olarak kabul edilmiştir. Evcil güverci ırkları Columbidae familya sıı Columbiae alt familyasıda Columba ciside yer ala Columba livia (kaya güvercii) türüde köke almıştır. Güvercileri Orta Asya ve Doğu Akdeiz de evciltildiğie dair kaıtlar bulumaktadır. Güümüzde 7 tür ve yaklaşık 350 ırk içeriside sııfladırıla güverciler hizmet, süs, yarış ve et üretimi gibi amaçlar doğrultusuda yetiştirilmektedir (Aoim, 2012-a). İsa eliyle yapıla seleksiyo soucuda evcil güvercilerde yabai formua göre büyük değişiklikler oluşmuş ve vücut büyüklüğü artmıştır (Johsto, 1990). Türkiye de bulua güverciler Columba livia türüü Columba livia domestica alt türüe ait geotiplerde oluşmakta, süs ve yarış amaçlı yetiştirilmektedir. Damızlık seçimide yaş, vücut yapısı, tüyleme durumu ve tüy regi, işaeler, davraış özellikleri, uçma ve takla yeteeği göz öüde tutulmaktadır. Özellikle takla atma ve makara yeteeği Türkiye de düzelee güverci yarışmalarıda öem taşımaktadır. Taklacı güverciler takla atma yeteeklerii yaıda yüksekte uçma yeteeğie de sahiptirler (Sarıöz, 2010; Aoim, 2012-b; Aoim, 2012-c ).

2 136 Fatih Atasoy - Evre Erdem - Özlem Gücüyeer Haca Yerli ge kayakları ile ilgili çalışmalarda mevcut durumu tespiti içi tür, ırk ve populasyo düzeylerii belirlemesi öemlidir. Tür ve ırkları belirlemesi ise morfolojik ve biyolojik itelikleri ölçülmesi ve taımlaması ile mümküdür. Türkiye yerli hayva kayakları bakımıda zegi bir ülke olmasıa rağme uzu yıllar bu hayvalara karşı sergilee ilgisizlikte dolayı bir kısmı yok olmuş, bir kısmı ise yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Türkiye i öemli yerli hayva kayaklarıda biri de güverci türüdür. Bugüe kadar güvercilerle ilgili az sayıda da olsa çalışmalar yapılmış, Bursa Oyarı ve Trakya Makaracısı ırk olarak tescil edilmiştir. Güvercilerde ergi calı ağırlık ve baş uzuluğuu erkeklerde yüksek olduğu, calı ağırlıktaki farklılığı % 2-4 olduğu bildirilmiştir (Johsto ve Johsto, 1989; Johsto, 1990; Gayathri ve ark, 2004; Rose ve ark, 2006). Ayrıca iri güvercilerde kaatları vücuda orala daha kısa olduğu bildirilmiştir (Johsto, 1990; Johsto ve Jaiga, 1995). Curtis ve ark. (1983) erkek ve dişi güvercilerde (Columba fasciata) sırasıyla calı ağırlığı ve g; Bartyzel ve ark. (2003) Columba palumbus içi ayı sırayla 484 ve 474 g olarak bulmuşlar, cisiyeti etkisii öemsiz olduğuu bildirmişlerdir. Rose ve ark. (2006) ise şehirde yaşaya güvercileri (Columba livia) erkek ve dişilerde calı ağırlığı 356 ve 344 g; Heyma ve Hume (2005) ayı geotipte calı ağırlığı 370 ve 230 g; vücut uzuluğuu 34 ve 31 cm; kaat açıklığıı 70 ve 63 cm olarak bildirmişlerdir. Sow ve Perris (1998) tahtalı güvercide (Columba palumbus) erkek ve dişilerde vücut uzuluğuu 42 ve 40 cm; kaat açıklığıı 80 ve 75 cm; Gökçe güvercide (Columba oeas) ise calı ağırlığıı ve g; kaat uzuluklarıı 22 ve 21 cm olarak bildirmişlerdir. Huallacháı ad Due (2010) Columba palumbus da kaat ve kuyruk uzuluğuu erkeklerde dişilerde öemli düzeyde yüksek olduğuu, calı ağırlık ve gaga uzuluğuda ise cisiyetler arası farklılığı öemli olmadığıı bildirilmişlerdir. Bu araştırma Akara da yetiştirile taklacı Güvercileri morfolojik özelliklerii belirlemesi amacıyla yapılmıştır. Materyal ve Metot Araştırma 2011 yılıda Akara da 5 farklı işletmede bulua (işletmelere göre kullaıla güverci sayıları sırasıyla 81, 35, 33, 29, 21 adet) 108 erkek ve 91 dişi olmak üzere toplam 199 güvercide çalışılmış olup halk elide yetiştirile güverci sürülerideki mevcut materyal üzeride yürütülmüştür. Kaat telek sayısı 179 güvercide tespit edilebilmiştir. Güvercileri yaşları işletmelerde tutula kayıtlara göre belirlemiştir. İşletmelerdeki güverciler yaş grupları dikkate alıarak seçilmiş ve morfolojik ölçümleri yapılmıştır. Güvercileri bakım ve besleme işlemi işletmelerde uygulaa ruti programa göre yapılmıştır. Araştırma boyuca yapıla tüm tartım ve ölçümler ayı araştırıcı tarafıda ve her güverci içi ayrı olarak yapılmıştır. Güvercilerde do taımlaırke sırasıyla vücut dou, kaat işaesi, kuyruk işaesi ve baş işaesi şeklide yazılmıştır. Do, işae, baş tipi, tepelilik, paçalılık ve göz regi çıplak göz ile; kaat ve kuyruk telek sayısı ise sayılarak tespit edilmiştir. Vücut uzuluğu (üst gaga ucu ile e uzu kuyruk teleği arası); gövde uzuluğu (ilk göğüs omuru ile pygostyle sou arası); kaat açıklığı (iki kaatı e uzu uçma telekleri arası); kaat uzuluğu (omuz eklemi ile e uzu uçma teleği arası); kuyruk uzuluğu (kuyruğu kuyruk kökü ile e uzu kuyruk teleği arası); göğüs çevresi (iki kaat altıda göğüs kemiğii e uç oktası boyuca); göğüs geişliği (sağ ve sol gleoid boşluğu arası); göğüs deriliği (ilk göğüs omuru ile göğüs kemiğii e uç oktası arası); baş uzuluğu (üst gaga ucu ile codylus occipitalis arası); baş geişliği (kafatasıı sol ve sağıda e uç oktalar arası); gaga uzuluğu (üst gaga ucu ile gaga tüyleri arası); gaga deriliği (gagaı orta bölümüü üst ve alt kısmı arası) ve icik çapı (tarsometatarsus kemiğii ortasıda) ölçülerek yapılmıştır. Kaat telek sayımıda p-a-s (primer-axial-sekoder) sırası izlemiştir. Vücut uzuluğu ölçülürke güverciler sırt üstü yatırılarak tüm vücut düzleştirilmiş, kuyruk uzuluğu ölçümüde telek vücuda dik tutulmuş, kaat açıklığı ve uzuluğu alıırke kaatlar tam açık şekilde tutulmuş; kaat uzuluğu sağ kaatta alımıştır. Gaga deriliği ölçülürke alt ve üst gaga tam birleştirilmiştir. Tarsus çapı ölçümü mediolateral yöde, sağ metatarsusta yapılmıştır (Şekil1) Şekil 1. Vücut ölçülerii alıdığı bölgeler. Figure 1. Morphometric measuremet regios. (Aoim, 2012-a; Peycuick, 2008). 1-Gaga uzuluğu; 2-Gaga deriliği; 3-Baş uzuluğu; 4-Baş geişliği; 5-Gövde uzuluğu; 6-Vücut uzuluğu; 7-Kaat uzuluğu; 8-Kaat açıklığı; 9-Göğüs geişliği; 10-Göğüs çevresi; 11-Göğüs deriliği; 12-Kuyruk uzuluğu; 13-İcik çapı.

3 Akara Üiv Vet Fak Derg, 60, (Baumel, 1993; De Beer ve ark, 2001; Saygılı, 2005; Peycuick, 2008; Reyolds ve ark., 2008; Bugoi ve Furess, 2009). Calı ağırlıkta 0.01 g a hassas terazi kullaılmış; vücut uzuluğu metal cetvel; gövde uzuluğu, kaat açıklığı, kaat uzuluğu, kuyruk uzuluğu, göğüs çevresi ölçü şeridi; göğüs geişliği, göğüs deriliği, baş uzuluğu, baş deriliği, gaga uzuluğu, gaga deriliği, icik çapı dijital kumpas ile ölçülmüştür. Türkiye de güvercileri do ve işaeleri aşağıda açıklamıştır (Aoim, 2012-b). Beyaz: Vücut regi beyazdır (Şekil 2). Üst tüyler kıvrık olduğuda Beyaz fitilli, beyaz üzeride kırmızı oktalar olduğuda Çakır ismii almaktadır. Boz: Bu do Akara da Boz, İstabul ve Kırıkkale de Sarı, Tokat ta Kızıl Sarı olarak bilimektedir. Buları dışıda Sabui, Limoi gibi isimler de almaktadır. Açık boz a Şebap deilmektedir. Bede beyaz, kaat uçları açık kahveregi, kuyruk gri rektedir (Şekil 3). Boz dumalı, Boz dumalı kirli, Boz Dumalı Beekli, Boz kirli, Mermeri (Elifsiz), Boz beekli (Miski) gibi çeşitleri vardır. Gök: Bu do Akara da Gök, İstabul da Mavi, bazı illerde Demirli olarak da bilimektedir. Bede beyaz, kaatlar açık gri ve siyah çizgili, kuyruk gri uçları siyahtır (Şekil 4). İsmii kaat ve kuyruktaki gökyüzüe bezeye çok açık gri (puslu) beyaz rekte almıştır. Açık gök, Tatlı gök, Koyu (Mor) gök, Gök beekli, Gök kirli gibi çeşitleri vardır. Dumalı: Vücut duma, kül regidedir (Şekil 5). Açık dumalı (Plati regi), Dumalı kirli, Dumalı beekli, Elifsiz dumalı gibi çeşitleri vardır. Siyah: Vücut siyah rektedir (Şekil 6). Tatlı siyah, Silik siyah, Pullu siyah, Zümrüt (Zil) siyah gibi çeşitleri vardır. Yaardöer: Bu do Akara da Yaardöer, Kırıkkale de Çikolata, İstabul da Nohudi ve Çakırı da Devetüyü olarak bilimekte, vücut siyahımsı, kaat altları gri rektedir (Şekil 7). Pullu yaardöer çeşidi vardır. Nişaeler: Baş, göğüs, kaat ve kuyruk işaeleri vardır. Baş işaesi (akbaş veya cici baş, başta beyaz rekte leke olması) (Şekil 8), kaat işaesi (kır kaat: kaatta beyaz telekleri buluması) (Şekil 9), göğüs işaesi (kıalı: göğsü kahveregi lekeli), kuyruk işaesi (akkuyruk veya aya kuyruk: kuyrukta beyaz telekleri buluması (Şekil 10). Aya: Kuyruk altı tüylerdeki beyazlıktır (Şekil 11). Doğu da akkuyruğa da aya deir. Şeritli: Kuyruk kearlarıı beyaz rekte olması (Şekil 12). Geelde gök kirli ve boz kirli dolarda görülür. Elif (Kuşak): Kaatlarda farklı rekteki çizgiler. Tepelilik: Tepelilik durumua göre; düz: Başta perçem ve takaı bulumaması (Şekil 13), perçemli: Başı ö kısmıdaki (Şekil 14), takkalı (Tepeli): Başı arka kısmıdaki tepelilik durumu (Şekil 15). Takka perçemli: Perçem ve takkaı bir arada buluması (Şekil 16) olmak üzere üç gruba ayrılmaktadır. Göz regi: Güvercilerde 5-6 aylık yaşta tüy değiştirme sırasıda göz regi de etleşmeye başlar. Kızıl göz istee bir rek değildir daha çok çakır göz tercih edilir. E sık görüle göz rekleri çakır (Şekil 17), kızıl (Şekil 18), açık kahveregi (Şekil 19) üzüm (koyu kahveregi, beyaz doda görülür), ar göz (koyu çakır) ve gri (Şekil 20) dir. Paçalılık: Güvercilerde, ormal paça (paçalar bacak boyuda) (Şekil 21); sote paça (yaa, arkaya doğru kıvrık); kılıç paça (yaa doğru uzu); bol paça veya Kayseri paça (büyük ve öe doğru uzu) olmak üzere 4 tip tespit edilmiştir. İstatistik Aalizler: Elde edile verileri ormal dağılıma uyguluğu kutu grafiği (box-plot) kullaılarak icelemiş, aykırı olalar veri setide atılmış, Kolmogrow- Smirov testi uygulaarak ormal dağılıma uyguluğu test edilmiştir. Vücut özellikleride yaş ve cisiyet grupları arası farklılığı öem kotrolü içi GLM modeli kullaılmıştır. Farklılığı öemli ola grupları karşılaştırılması içi Duca testi uygulamıştır. Hesaplamalarda SPSS 14.1 paket programı kullaılmıştır (Aoim, 2001). Bulgular Güvercileri tümüde baş yapısıı oval, bacakları ise paçalı olduğu tespit edilmiştir. Morfolojik özelliklerle ilgili değerler Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Güvercilerde morfolojik özellikler. Table 1. Morphological caharacteristics of pigeos. Do Boz Gök Dumalı Siyah Beyaz Yaardöer Ora (%) Nişae Nişaesiz Akkuyruk Kırkaat Akbaş - - Ora (%) Göz Regi Çakır Nar Gri Üzüm Açık kahve - Ora (%) Tepelilik Düz Perçemli Takkalı Takka Perçemli - - Ora (%) Kaat Telek Sayısı Ora (%) Kuyruk Telek Sayısı Ora (%)

4 138 Fatih Atasoy - Evre Erdem - Özlem Gücüyeer Haca 237 Tablo 2: Güvercilerde vücut özellikleri. 238 Table 2. Body morphometric characteristics of pigeos. Yaş Cisiyet Calı Ağırlık (g) Gövde Uzuluğu Vücut Uzuluğu Kaat Açıklığı Kaat Uzuluğu Kuyruk Uzuluğu Göğüs Çevresi 6 ay-1 yıl Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.12 Dişi ± ± ± ± ± ± ± yıl Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.08 Dişi ± ± ± ± ± ± ± yıl Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.11 Dişi ± ± ± ± ± ± ±0.14 TOPLAM 6 ay-1 yıl ± ± ±0.14 b ±0.76b ±0.22b ±0.23b ± yıl ± ± ±0.10 a ±0.51 ab ±0.15b ±0.16b ± yıl ± ± ±0.16 a ±0.85a ±0.24a ±0.27a ±0.09 Erkek ± ± ± ± ± ,65± ±0.06 Dişi ± ± ± ± ± ± ±0.07 Geel Ortalama ± ± ± ± ± ± ±0.05 P Yaş *** * * ** Cisiyet *** *** *** *** ** Yaş x Cisiyet *** 239 -: Öemli değil; *: P<0.05; **: P<0.01; ***: P< a,b : Ayı sütuda farklı harfleri taşıya ortalamalar arası farklılık öemlidir (p<0.05)

5 Akara Üiv Vet Fak Derg, 60, Tablo 3: Güvercilerde vücut özellikleri. 242 Table 3. Body morphometric characteristics of pigeos. Yaş Cisiyet Göğüs Geişliği Göğüs Deriliği Baş Uzuluğu Baş Geişliği Gaga Uzuluğu Gaga Deriliği İcik Çapı 6 ay - 1 yıl Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.06 Dişi ± ± ± ± ± ± ± yıl Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.05 Dişi ± ± ± ± ± ± ±0.05 Erkek ± ± ± ± ± ± ± yıl Dişi ± ± ± ± ± ± ±0.06 TOPLAM 6 ay - 1 yıl ± ± ± ± ± ±0.05b ± yıl ± ± ± ± ± ±0.04b ± yıl ± ± ± ± ± ±0.06a ±0.06 Erkek ± ± ± ± ± ± ±0.04 Dişi ± ± ± ± ± ± ±0.04 Geel Ortalama ± ± ± ± ± ± ±0.03 P Yaş ** Cisiyet ** ** ** *** Yaş x Cisiyet 243 -: Öemli değil; *: P<0.05; **: P<0.01; ***: P< a,b : Ayı sütuda farklı harfleri taşıya ortalamalar arası farklılık öemlidir (P<0.05)

6 Fatih Atasoy - Evre Erdem - Özlem Gücüyeer Haca 140 Yaş ve cisiyet gruplarıda bazı vücut özellikleriyle ilgili istatistik değerler Tablo 2 ve 3 te verilmiştir. Vücut uzuluğu, kaat açıklığı ve uzuluğu, kuyruk uzuluğu ve gaga deriliği bakımıda yaş faktörü öemli (P<0.05; P<0.01; P<0.001) ike calı ağırlık, vücut uzuluğu, kaat uzuluğu ve açıklığı, göğüs çevresi, göğüs geişliği, baş uzuluğu ve geişliği ve gaga deriliği bakımıda cisiyeti etkisi öemli (P<0.01; P<0.001) bulumuştur. Cisiyetler arası farklılık sırasıyla 6 ay-1 yıl; yıl ve 4-7 yıl olarak sııfladırıla gruplarda sırasıyla % 4.89; 5.25 ve 2.38 olarak bulumuştur Dolar: Bu araştırmada icelee güvercilerde beyaz, boz, gök, dumalı, siyah, yaardöer olmak üzere 6 aa do tespit edilmiştir. Bu dolar şekil 2 ile 7 olu fotoğraflarla gösterilmiştir. Şekil 5:Dumalı Do Figure 5: Smoky Şekil 6: Siyah Figure 6: Black Şekil 2: Beyaz Do Figure 2: White Şekil 7: Yaardöer Figure 7: Shiy Araştırmada tespit edile işaeler Şekil 8 ile 12 arasıda verilmiştir. Şekil 3: Boz Do Figure 3: Grey Şekil 8: Akbaş Figure 8: White head Şekil 4: Gök Do Figure 4: Blue Şekil 9: Kır kaat Figure 9: Brooke color wig

7 Akara Üiv Vet Fak Derg, 60, Şekil 10: Akkuyruk Figure 10: White tail Şekil 15: Takkalı Figure 15: Back tuft Şekil 11: Aya Figure 11: Mirror Şekil 16: Takka ve Perçem Figure 16: Double Tuft Tepelilik, göz regi ve paçalılık durumları şekil 1721 arasıda verilmiştir. Şekil 12: Şeritli Figure 12: Baded Göz regi ve paçalılık durumları şekil arasıda verilmiştir. Şekil 17: Çakır göz Figure 17: Greyish blue Şekil 13: Düz baş Figure 13: Flat Head Şekil 14: Perçemli Figure 14: Frot Tuft Şekil 18: Kızıl Figure 18: Red eye Şekil 19: Açık kahveregi Figure 19: Light Brow

8 142 Fatih Atasoy - Evre Erdem - Özlem Gücüyeer Haca Şekil 20: Gri Figure 20: Grey Şekil 21: Güvercilerde paçalılık Figure 21: Feather-footed pigeos Tartışma ve Souç Calı ağırlık, gövde uzuluğu, göğüs çevresi, geişliği ve deriliği, baş uzuluğu ve geişliği, gaga uzuluğu ve icik çapı bakımıda yaş grupları arası farklılığı öemsiz olması güvercileri büyüme ve gelişmelerii 1 yaşıa kadar tamamladıklarıı göstermektedir. Gaga deriliği bakımıda yaş grupları arasıdaki farklılık ise yemlemede dae veya pelet gibi farklı yemleme tiplerii kullaılmasıda kayaklamış olabilir. Bu bulgu Levi (1947) ı güvercigillerde gaga tipii besleme alışkalıklarıa göre değişebileceği bildirimiyle uyumludur. Vücut uzuluğu, kaat açıklığı ve uzuluğu, kuyruk uzuluğu bakımıda yaş etkisii öemli olması uçma teleklerii yaşı ilerlemesiyle birlikte gelişim ve değişimii devam ettiğii göstermektedir. Birçok yazarı (Johsto ve Johsto, 1989; Gayathri ve ark, 2004; Rose ve ark, 2006) bildirdiği gibi icelee tüm yaş gruplarıda calı ağırlık erkeklerde dişilerde yüksek olmuş ve cisiyeti etkisi öemli olmuştur. Yaşlı (4-7 yıl) güverciler içi elde edile değer Johsto ve Jaiga (1995) ı ergi güvercilerde buldukları değerle bezerdir. Diğer yaş gruplarıda cisiyetler arası farklılığı yüksek olması yetiştiricileri farklı bakım besleme şartlarıda kayaklamış olabilir. Bu araştırmada erkek ve dişiler içi elde edile ortalama calı ağırlıklar Curtis ve ark. (1983) Columba fasciata da, Sow ve Perris (1998) Columba oeas; Bartyzel ve ark. (2003) Columba palumbus, yaptıkları çalışma souçlarıda düşük olması geotip farklılığıda, Rose ve ark. (2006) sokak güvercileri üzeride (Columba livia) yaptıkları çalışmada düşük olması ise işletmelerdeki taklacı güvercilerde yarışmalara hazırlık amacıyla güü belirli saatleride idma yaptırılarak yarışlar içi kodüsyou korumasıda kayaklamış olabilir. Bu araştırmada elde edile calı ağırlık değerlerii Columba livia ile ilgili Heyma ve Hume (2005) u bildirdiği değerlere göre erkeklerde düşük ve dişilerde yüksek olması, işletmelerde tutula dişileri geellikle damızlıkta kullaılması, kuluçka döemide güü büyük kısmıı yuva içide geçirmeleri soucu aktivitei kısıtlamasıda kayaklamış olabileceği şeklide yorumlaabilir. Baş uzuluğu ve geişliği erkeklerde dişilerde öemli düzeyde yüksek bulumuş, baş uzuluğu ise Johsto ve Jaiga (1995) Columba livia içi elde ettikleri bulgulara bezer olmuştur. Kaat uzuluğu Sow ve Perris i (1998) Columba oeas da yaptığı çalışmaya göre her iki cisiyette kısa, vücut uzuluğu ve kaat açıklığı ayı araştırıcıı Columba palumbus da yaptığı çalışmaya göre kısa olmuştur. Heyma ve Hume u (2005) Columba livia geotipide bildirdikleri değerler, dişilerde bu araştırma souçları ile vücut uzuluğu ve kaat açıklığı bakımıda bezerlik gösterirke, erkeklerde düşük bulumuştur. Bu farklılık muhtemele yaş ve bakım besleme ile ilgili olmaktadır. Cisiyetler arası farklılığı kaat uzuluğu bakımıda öemli olması ve erkeklerde yüksek olması ve gaga uzuluğu bakımıda cisiyetler arası farklılığı öemsiz çıkması Huallacháı ve Due u (2010) Columba palumbus ta yaptığı çalışmaı souçlarıyla bezerlik göstermektedir. Souç olarak, bu çalışmada icelee güvercilerde bir yaşıa kadar büyümei tamamladığı, telekleri yaş ile birlikte uzamaya devam ettiği, erkekleri geel olarak calı ağırlık ve vücut ölçüleri bakımıda daha yüksek değerler gösterdiği tespit edilmiştir. Akara taklacı güvercilerde calı ağırlık ve vücut ölçüleri ile ilgili değerler geel olarak diğer güverci geotiplerie bezer veya biraz yüksek bulumuştur. Kayaklar 1. Aoim (2001): SPSS Statistical Package i Social Sciece for Widows. Statistical Iovatios Ic. (Serial Number ). 2. Aoim (2012-a): Aimal Scieces Pigeos, Wiscosi 4- H Publicatio. Erişim Adresi: Erişim Tarihi: Aoim (2012-b): Türkiye güverci federasyou. Erişim Adresi: Erişim Tarihi: Aoim (2012-c): Rock Dove. Erişim Adresi: Erişim Tarihi: Bartyzel B, Kabry H, Szara T, Podbielska I (2003): Hearth size i wood pigeo columba palumbus (Liaeus, 1758). Veteriarija Ir Zootecika, t.21, 43, Poloya. 6. Baumel JJ (1993): Had Book of Avia Aatomy: Nomia Aatomica Avium. Nuttall orithological club. Cambridge, Massachusetts.

9 Akara Üiv Vet Fak Derg, 60, Bugoi L, Furess, RW (2009): Age compositio ad sexual size dimorphism of albatrosses ad petrels off Brazil. Marie Orithology, 37, Curtis PD, Brau CE, Ryder RA (1983): Wig Markers: visibility, wear ad effects o survival of bad tailed pigeos. Joural of Field Orithology, 54, De beer SJ, Lockwood GM, Raijmakers JHFA, Raijmakers JMH, Scott WA, Oschadleus HD, Uderhill LG (2001): Safrig Bird Rigig Maual, ADU guide 5. Cape Tow: Avia Demography Uit, Uiversity of Cape Tow. 10. Gayathri KL, Sheoy K B, Hegde SN (2004): Blood profile of pigeos (columba livia) durig growth ad breedig. Comparative biochemistry ad physiology - part A, 138, Heyma P, Hume R (2005): Kuş Gözlemcisii Cep Kitabı, Avrupaı Kuşları, Kuş Araştırmaları Dereği Yayıları, Akara, Huallacháı DÓ, Due J (2010): Aalysis of biometric data to determie the sex of woodpigeos columba palumbus. Rigig & Migratio, 25, Johsto R, Johso S (1989): Noradom matig i feral pigeos. Codor. 91, Johsto RF (1990): Variatio i size ad shape i pigeos, columba livia. Wilso Bull. 102, Johsto, RF, Jaiga M (1995): Feral pigeos. Oxford Uiversty Press. 16. Levı WM (1947): Makig Pigeos Pay, A.B., J.D. Newyork Orage Judd Publishig Compay, Ic. 17. Peycuick CJ (2008): Modellig the Flyig Bird. Erişim Adresi: Erişim Tarihi: Reyolds, SJ, Marti GR, Wallace, LL, Wear, CP (2008): Sexig sooty ters o Ascesio Islad from morphometric measuremets. Joural of zoology. 274, Rose E, Nagel P, Haag-Wackeragel D (2006): Spatiotemporal use of the urba habitat by feral pigeos (Columba livia). Behavioral Ecology ad Sociobiology, 60, Saygılı, F (2005): Kapulukaya Baraj Gölü (Kızılırmak, Türkiye) Civarıa Göç Ede Delıcho Urbıca (LİNNAEUS, 1758) (AVES:PASSERİFORMES) ı Davraış, Yuvalama ve Üreme Biyolojisi Üzerie Gözlemler. Akara Üiversitesi Fe Bilimleri Estitüsü Biyoloji Aabilimdalı Yüksek Lisas Tezi, Akara. 21. Sarıöz N (2010): Evcil Güvercilerde (taklaci) Üreme, Yaşama Gücü ve Büyüme Özellikleri. Akara Üiversitesi Zooteki Aabilim Dali Yüksek Lisas Tezi, Akara. 22. Sow DW, Perris CM (1998): The Birds of Wester Palearctic Cocise editio volume 1, Oxford New York Uiversity Pres Geliş tarihi: / Kabul tarihi: Yazışma adresi: Dr. Fatih Atasoy Akara Üiversitesi Veterier Fakültesi Zooteki, Aabilim Dalı, 0611, Dışkapı, Akara, Türkiye.