Eitim Fakültesi Dergisi http://kutuphane.uludag.edu.tr/univder/uufader.htm Üniversitelerde Okutulan Türk Dili Dersi le lgili Tespitler Deerlendirmeler ve Öneriler Mustafa Cemilolu Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi Üniversitelerin tüm fakülte ve yüksek okullarnda zorunlu bir ders olarak okutulmakta olan Türk Dili dersinin yirmi ylk bir geçmi%i vardr. Bu süre bir uygulamann deerlendirilebilmesi için yeterli bir zaman dilimidir. Bu nedenle ve %u a%amada, dersin programnn, derste uygulanmakta olan yöntemlerin ve örenci kazanmlarnn tart%lmas son derece yararl olacaktr. %te bunlar ele alan bir deerlendirme sonucunda artk eskidiine inanlan Türk Dili Program nn yenilenmesi, öretim elemanlarnn derste uyguladklar yöntemlerin tart%lmas ve belki bunun sonucunda uyguluma birliine gidilmesi gerekecektir. Anahtar Kelimeler: Türk Dili, Türk Dili Dersi, Türk Dili Öretim Yöntemi. Zusammenfassung. Das Fach Türkische Sprache, das an allen Fakultäten und Hochschulen als eine obligatorische Lehrveranstaltung gehalten wird, hat eine 20jährige Vergangenheit. Diese zeitliche Periode ist eine ausreichende Zeitspanne, um dieses Teilcurriculum einer Bewertung zu unterziehen. Aus diesem Grund und in dieser Phase wäre es insbesonders angebracht sich mit dem Lehrprogramm, den angewandten Lehrmethoden und dem Lernzuwachs auseinanderzusetzen. Als Ergebnis diesbezüglicher Analysen sollte das als veraltet betrachtete Lehrprogramm der Türkischen Sprache eine Reihe innovativer Züge aufzeigen und die in den 173
Lehrveranstaltungen praktizierten Lehrmethoden sollten revidiert werden. Anzustreben ist eine einheitliche praktische Umsetzung dieser Innovationen in allen Fachbereichen, in denen diese Lehrveranstaltung stattfindet. Schlüsselwörter: Türkisch Sprache, Lehrveranstaltung Türkische Sprache, Lehrmethoden der Türkischen Sprache. Bilindii üzere dil, ona getirilen bak% açlarnn farkll orannda çok dei%ik yönleri ile ele alnp yorumlanmaktadr. Bu kompozisyon içerisinde ve yine sosyolojik açdan baknca dilin, toplum halinde ya%ay%mzn bir sonucu olduu yargsna ula%lmaktadr. O nedenle de bir tanm yaplmak istendiinde de Dil, insanlar arasnda anla%ma aracdr denilmektedir. Ancak, insann toplumla birlikte ya%amasnn bir ba%ka sonucu da kültürdür. Fakat, birlikte ya%admz toplumun ortak davran% kalplar olan kültürün en ba%at ögesi de yine dildir. Çünkü dilin, kültürü hem yaratt hem de ya%att var saylr. O bakmdan dil örenme ayn zamanda kültür edinmedir. Dilin, matematik bilimi açsndan incelenmesi ise oldukça eski ve yine oldukça klasik bir anlay%tr. Bir dilin, ses yaps, yazya geçirildikten sonra fark edilen %ekil özellikleri ve kelimelerin bir araya getirili%inde uygulanan kurallar dil bilgisi adn verdiimiz ad üstünde dille ilgili bilgiler bütünlüüdür. Bir dilin, estetik dediimiz güzellik felsefesinden yola çklarak kullanl%n ifade eden anlay% ise edebiyat sanat n tarif etmektedir. Edebiyat, sradan anlatmn ötesinde arndrlm% ve damtlm% sanatl bir dili içerdiine göre hemen hemen her zaman dille beraber ifade edilmekte ve çou zaman dil incelemelerinin de kaynan te%kil etmektedir. Bu anlay% çou zaman dil demek ayn zamanda edebiyat demektir gibi yanl% bir alglay%n da sebebini olu%turmaktadr. Günümüzde dile daha çada% bir yakla%mla baklmasn salayan ise psikoloji bilimidir. Dilin bir zihin i%lemi olduu gerçeinden yola çkan psikologlar sonunda dil bilimi dediimiz bilim daln geli%tirmi%lerdir. Dillere farkllklar açsndan deil de, ortak yönlerinden bakan dil bilimi bireyi toplum içerisinde ele alan sosyal psikolojinin bir uzants gibidir. Bütün bu genel deerlendirmelerin ötesinde günümüzde daha alt katmanlarda tanmlamalar da yaplmaktadr. Sözgeli%i, yaz dili, konu%ma dili ikilisi çok eski bir snflandrmadr. Bunun yannda halk dili, aydn dili, 174
kültür dili, sokak dili veya standart dil, özel dil gibi günümüze özgü tanmlamalara da rastlanmaktadr. Bunlara ek olarak birey, benlik, ki%ilik ve kimlik gibi baz psikoloji ve sosyoloji terimlerinin dille birlikte alglanmas ve deerlendirilmesi de dil incelemelerine ayr bir boyut getirmi%tir. Cu noktaya kadar getirilmi% olan çok ksa tanmlamalar dil in çok yönlü bir varlk olduunu ortaya koymaktadr. Elbette bu çok yönlülük onun eitimöretimde hangi yönü veya yönleri ile ele alnacaktr sorusunu da gündeme ta%maktadr. Cu anda bu soruya geçmeden önce yaplmas gereken i% öncelikle üniversitelerimizde okutulmakta olan Türk Dili dersinin çerçeve programn, onun gerekçesini, hedefini, içeriini ve kaynaklarn tart%mak olmaldr: Türk Dili Dersi A%a yukar yirmi yllk bir süre içerisinde yüksek öretime bal fakülte ve yüksek okullarn tamamnda okutulmakta olan bu dersin gerekçesi bugün için de geçerlidir. Hatta bu gerekçe günümüzde daha da artarak devam etmektedir. Çünkü orta öretimini tamamlam% olan örencilerimizin Türkçe yi kullanma becerilerinde gerçekten büyük aksaklklar görülmektedir. Belirli bir yüksek öretim kurumunu tamamlayarak hayata atlma durumunda olan bu örencilerin dille balantl eksiklerini gidermek bir zorunluluktur. Yukarda sözü edilen gerekçelerden sonra, çerçeve programda dersle ilgili olarak gösterilen hedef %öyle özetlenebilir: 1- Türkçenin yap ve i%leyi% özelliklerini kavratmak, 2- Dili yazl ve sözlü anlatmda kullanma yeteneini (?) kazandrmak, 3- Anadili %uuruna sahip gençler yeti%tirmek, 4- Çal%malar özellikle retorik alannda younla%trmak, Genel olarak dü%ünüldüünde Türk Dili derslerinin belirlenen bu amac için söylenecek fazla bir %ey yoktur. Çünkü, dille ve edebiyatla ilgili olarak okutulmakta olan derslerin hemen tamamnda bu amaçlar özellikle vurgulanmaktadr. Yani örencinin önce yazl ve sözlü anlatmn geli%tirmesi, sonra dille ilgili bir kültür edinmesi ve nihayetinde de dilden yola çkarak ulusal kimlie ve ulusal benlie ula%mas beklenmektedir. 175
176 M. Cemilolu / Eitim Fakültesi Dergisi XVII (2), 2004, 173-182 Türk Dili dersinin programnda gösterilen konular ba%langçta dört yllk bir perspektif gözetilerek hazrlanm%tr. Bu dört yln içerdii konular ders tanm olarak dü%ünüldüünde: Birinci snfn konular iki ayr bölüm halinde dü%ünülmü%, önce Türkçe nin dünya dilleri arasndaki yerini ve onun özelliklerini veren bölüm yer alm%tr. kinci bölümde de imlâ ve noktalama konularna yer verilmi%tir. kinci ve üçüncü snfn konular da aynen birinci snf gibi iki ayr bölüm halinde dü%ünülmü%tür. lk bölümde yine sözcük türleri ile isim ve fiil i%letme ekleri, cümle unsurlar gibi dil bilgisi konularna yer verilmi%tir. kinci bölümlerinde de yazl ve sözlü kompozisyonla ilgili kuramsal bilgilere ve türlerle balantl uygulamalara zaman ayrlm%tr. Dördüncü snfn programnda örencinin kar%sna çkartlan konular da yine ikili bir görüntü çizmektedir. Bu görüntüde önce rapor, makale, bildiri gibi bilimsel yazlarn düzenlenmesindeki esaslar yer almaktadr. kinci olarak da edebiyat eserlerinden yola çklarak sözlü ve yazl anlatmn geli%tirilmesi öngörülmektedir. Ders tanmnda dikkati çeken en önemli nokta sözlü ve yazl anlatmn bir yetenek olarak tanmlanmasdr. Programn üç yerinde dillerini doru ve güzel kullanma yetenei kazanamamak, Türkçe yi doru ve güzel kullanma yeteneini kazandrabilmek, Örencinin doru ve güzel yazma yeteneinin geli%tirilmesi tarznda ifadelere yer verilmi%tir. Bu anlatmlarn bilimsel olmad açktr. Çünkü dil bilimi dili kullanabilmeyi bir yetenek olarak deil; dou%tan getirilen ve her insanda mü%tereken bulunan bir gizil güç olarak tanmlamaktadr. Olsa olsa burada söylenmek istenen %ey herhalde dil becerisinin geli%tirilmesi olmaldr. Dilimizde çokça kullanlmakta olan yetenek sözcüü ile anlatlmak istenen ise bir beceriye yatkn olup olmama durumudur. Dil bilimi dil edinmeye yatkn olmama diye bir kavram kabul etmemektedir. Çerçeve programn son bölümünde sralanm% olan kitaplar ve örenciye önerilecek eserler 55 kalemde ifade edilmi%tir. Bunlarn seçiminde ve dizili%inde belirli bir anlay%n gözetilmedii anla%lmaktadr. Kabaca bakldnda türlerine ve konularna göre birkaç snflandrma yapmak mümkün olmaktadr: 1- Atatürk ün Nutuk adl eseri ile Söylev Demeçleri. 2- Ahmet Ha%im, Arif Nihat Asya, Yavuz Bülent Bakiler; Orhan Veli, Faruk Nafiz Çamlbel ve Mehmet Akif Ersoy gibi #airlerin #iir kitaplar%.
3- Halit Ziya U%aklgil, Ömer Seyfettin, Halide Edip Advar, Yakup Kadri, Memduh Cevket, Re%at Nuri, Refik Halit, Ahmet Hamdi Tanpnar, Peyami Safa, Sait Faik, Tark Bura, Sevinç Çokum gibi hikâyeci ve romanc%lar%n eserleri. 4- Yabanc edebiyatçlardan Alein, Bacon ve Montaigne in; yerli yazarlarmzdan Mehmet Çnarl, Nihat Sami Banarl, Mehmet Kaplan, Ahmet Hamdi Tanpnar, Sadk Tural ve Suut Kemal Yetkin in deneme kitaplar%. 5- Adnan Advar, Ziya Gökalp, Erol Güngör, Mümtaz Turhan ve Hilmi Ziya Ülken in sosyolojik incelemeleri. 6- Tahsin Banguolu, Muharrem Ergin, Ali Karamanlolu, ve Zeynep Korkmaz n Türk Dili ve Türk Dil Bilgisi ile ilgili eserleri. 7- Sabahat Emir, Niyazi Karasar, Mustafa Nihat Özön, Fevziye Abdullah Tansel in kompozisyon yazma teknii ile balantl kitaplar. Bu listeye göre örenciler öncelikle Atatürk ün büyük Nutk unu ve bizzat onun dilinden çkm% demeçleri okumaldrlar. Bunun yannda yine bilgi olarak Türk Dil Bilgisi kitaplarn ve kompozisyon yazma teknii konusundaki eserleri inceleyip örenmelidirler. Yine ayn anlamda bilimsel sosyolojik incelemeler de okunmaldr. Örencinin fikir dünyasn geli%tirme çal%malarnda deneme türünde yazlm% dü%ünce eserlerinin önemli bir pay bulunmaktadr. Burada belirli bir demet çerçevesinde olsa bile denemelere yer verilmi% olmas son derece isabetlidir ancak; yeterli deildir. Edebiyat estetii adna %iir kitaplarnn, roman ve hikâyelerin bu 55 maddelik listede önemli bir paya sahip olduu görülmektedir. Ancak, bu listedeki %iir kitaplarnn bir bölümünün (Sözgeli%i Ahmet Ha%im), yine romanlardan birkaçnn (Mai ve Siyah, Eylül gibi) günümüz üniversite örencisine söyleyebilecek çok fazla bir sözünün bulunmad bilinmektedir. Meselâ Ömer Seyfettin in hikâyeleri artk ilköretim çanda okutulmaktadr. Listede yer alan fikri eserlerin büyük çounluu isabetle seçilmi%tir. Ancak günümüzün genci çada% anlamda sosyolojik ve psikolojik incelemelere de ihtiyaç duymaktadr. Kazan%mlar ve Sorunlar Türk Dili dersinin yirmi yllk bir süredeki uygulamalarndan sonra örenciler ne kazanm%lar ve hangi davran%lar edinmi%lerdir sorusunun cevab 177
178 M. Cemilolu / Eitim Fakültesi Dergisi XVII (2), 2004, 173-182 son derece önemlidir. Tabii bunun pe%i sra da dersin yürütülmesinde kar%la%lan aksaklklar önem ta%maktadr. Dersle ilgili aksaklklarn bir bölümü dorudan Türk Dili dersinin yaplanmasndan kaynaklanmaktadr. Elbette önemli bir ksm da üniversitelerin ve fakültelerle yüksek okullarn kendi iç sorunlarnn yansmalardr. Üniversitelerin iç yaplarna özgü sorunlar daha çok dersin bran% derslerinin yannda hafife alnmas ve onun ikinci, belki de üçüncü snf bir ders olarak alglanmas %eklinde kar%mza çkmaktadr. Burada bu gibi yerel sorunlar üzerinde durmaktan daha çok onun içeriinden ve yöntemlerinden yola çkan bir ele%tirinin yaplmas beklenmelidir. Yukarda da belirtildii üzere ders tanmnda görülen eksiklikler, uygulamada olumlu sonuç vermeyen konular ve uygulanmaya çal%lan yöntemlerdeki eksiklikler tart%lmaldr. Elbette bu tart%mann önemli bir ksm örenci kazanmlarna ayrlmaldr. Çerçeve programn gerekçesini olu%turan Giri% te lise mezunu gençlerin kendi anadillerini yazl ve sözlü anlatmda ba%arl olarak kullanamadklarndan, dolaysyla da Türk Dili dersinin öncelikle bu eksiklii gidermesinin beklendiinden söz edilmekte idi. Sanrm belirlenmi% program ve onun yirmi yllk uygulamas bu beklentiye cevap verememi%tir. Beklenilen kazanmlarn elde edilemediini gösteren önemli bir belirti bu derse yönelik olarak hazrlanm% olan ders kitab niteliindeki eserlerin çokluudur. Neredeyse saylar onlarca ifade edilen ve genel olarak Türk Dili genel ba%l altnda yaymlanm% bulunan bu tarz kitaplar belli ki yeni bir kaynakça ve yeni bir yöntem felsefesinden yola çkm% olmaldr. Hiç %üphesiz bir konuda yazlm% bulunan kaynak eserlerin çokluu o konunun geni%lemesine yönelik olumlu bir geli%medir. Ancak, yaplacak genel bir deerlendirme Türk Dili kitaplarnda önerilmeye çal%lan yöntemler arasnda çok büyük farkllklarn bulunduunu gösterecektir. Sözü edilen bu farklln ba%nda yer alan iki anlay% bilgi vermeye yönelik olma ile uygulamaya yönelik olma %eklinde özetlenebilir. Türk Dili kitaplarnda gözlemlenen bu anlay% fark sanrm dersin yürütülmesinde göz önünde bulundurulan yöntemlerden de ileri gelmektedir. Türk üniversitelerinde Türk Dili okutmanlarnca yürütülen bu ders için görevlendirilmi% bulunan elemanlarn yeti%me ko%ullar bellidir. Bu elemanlar elbette Fen-Edebiyat Fakültelerinin ve ksmen de Eitim Fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyat Bölümlerinden mezundurlar. Bu formasyon, alan bilgisi ile ilgili herhangi bir tart%maya izin vermez. Yani bu elemanlarn bilgiye yönelik altyaps Türk Dili dersinin yürütülebilmesi için yeterlidir.
Ancak, dersle ilgili yöntem bilgisi, yani eitim-öretim formasyonu en az alan bilgisi kadar önemlidir. Çünkü çamzda artk bilgiyi kazandrma ve davran% olu%turma yollar yani didaktik, alan bilgisinden farkl bir tarz olarak dü%ünülmektedir. O halde dersi yürütecek olan elemanlarn metodoloji açsndan yeti%tirilmesi de bir zorunluluk olarak kar%mzda durmaktadr. Tart%#malar ve Öneriler Yukardaki bölümlerde de belirtildii gibi dersin gerekçesinde söylenenler bugün hem de artarak geçerliliini sürdürmektedir. Günümüzde ayn gerekçeye artk Türkçe nin gelecekte olup olamayaca gibi bir büyük tehlike de ilave edilmi%tir. Basn-yayn organlarnda, dier ileti%im araçlarnda, cadde ve sokaklarda, ticari hayatta dil adna ya%ananlar tehlikenin boyutunu açkça ortaya sermektedir. O nedenle dersin gerekçesi bugün için geni%lemi%tir denebilir. Türk Dili dersinin içerii dü%ünüldüünde söylenebilecekler çoktur: Bu dersle ilgili olarak örencilere dil bilinci ve anadili sevgisi verilmelidir. Ancak bunun okutulacak dil bilgisi konular ile verilemeyecei de bilinmelidir. Çerçeve programda yer alan Türkçe nin dünya dilleri arasndaki yeri ve Türkçe nin ses ve yap özellikleri konular salt bilgi edinme adna yeterli saylmaldr. Onun ötesinde yer alan sözcük türleri nin, cümlenin ögeleri nin konu d%nda braklmas gerekir. Çünkü Türk Dili dersinden amaç örencilerin sözlü ve yazl anlatmlarnn geli%tirilip zenginle%tirilmesidir. Bunun da yolu dille ilgili kuramsal bilgi edinmekten geçmez. Ayn anlay% noktalama i%aretleri ve yazm kurallar için de dü%ünmek gerekir. Dilin edinilmesinde olduu gibi yazm ve noktalama konularnn da uygulamadan yala çklarak öretilmesi esastr. O bakmdan kurallarn bilgiden yola çklarak verilmesi doru bir yol deildir. Türk Dili çerçeve programnda yer alan %iir konular dorudan duygu olu%- turmaya ve duygu ya%atmaya yöneliktir. Bu durum ise büyük ölçüde ilköretim ve ortaöretim basamann gerektirdii bir çal%madr. Dolaysyla da çerçeve programdaki %iirle balantl konularn azaltlmasnda ya da onlarn yerine daha önemli konularn okutulmasnda yarar dü%ünülmelidir. Çamzn hzla dei%en ve youn ya%anan dünyasnda üzülerek belirtelim ki, uzun soluklu eserlere zaman ayrlamamaktadr. O nedenle de tahkiyeli eserlerden roman yerine hikâyenin seçilmesinde yarar vardr. 179
Türk Dili programnn geriye kalan iki konusundan birisi deneme türü örneklerini içermektedir. Deneme türünün tannm% yabanc ve yerli yazarlardan seçilecek örneklerle okutulmas, dü%ünmeyi ve dü%ünce geli%tirmeyi örenme adna son derece yararl bir giri%imdir. Dü%ünce derinliinin ve deerler sisteminin estetik bir deer de ta%yan deneme örnekleriyle kazandrlmas felsefenin aksiyoloji anlay%na da uygun dü%mektedir. Türk Dili dersinde dikkatleri çeken son konu dorudan kompozisyon türlerini tarif etmektedir. Özellikle yazl kompozisyona bal uygulamalar, yani makale, rapor, bildiri yazma uygulamalar, bunlarla ilgili genel bilgiler ve ba%lca kompozisyon türleri, üzerinde çok durulan çal%malar olarak göze çarpmaktadr. Bilindii üzere bunlarn hemen tamam bir önceki örenim basamann yani ortaöretim kurumlarnn çal%malarn kapsamaktadr. Örencinin bir yl önce kar%la%t konular yine ayni yöntemle tekrar okumak durumunda kalmas kesin olarak bkknlk getirecektir. Onun yerine yine ayn amaca hizmet eden fakat en azndan i%leyi% tarzn dei%tiren bir ba%ka yolun denenmesi uygun olacaktr. Yani örencinin makale, rapor, dilekçe, i% mektubu gibi konularda bilgi edinmesi bunlar uygulayabilme anlamna gelmemektedir. Türk Dili çerçeve programnn en önemli eksiklii hiç %üphesiz paragraf kavramna hiç yer vermemi% olmasdr. Halbuki çada% anlatm uygulamalarnda, özellikle de yazl anlatmda dil kullanma becerisinin en önemli göstergesinin paragraf te%kili olduu bilinmektedir. Ba%arl paragraf olu%turma uygulamalarndan sonra dier türlere geçi% her zaman daha kolay olabilmektedir. Yani yazl anlatmn temelini paragraf te%kili olu%turmaktadr. Bu deerlendirmelerden sonra ve yeni bir çerçeve program önermeden önce Türk Dili dersinin felsefesinin olu%turulmas gerekir. Bu felsefenin bir ayan dil biliminin gönderilen ve gönderen kavramlarnn te%kili gerekir. Bu kavramlarn ifade ettii gerçek %udur: Dou%tan dil kullanabilme potansiyeli ile dünyaya gelmi% bir insann güzel konu%abilmesi için öncelikle güzel konu%malar dinlemesi, güzel yazabilmesi için de güzel yazlm% yazlar okumas gerekir. Yani ksaca söylenirse iyi anlatabilmenin yolu iyi anlamadan geçmektedir. Bu felsefi anlay% bizi örencinin sürekli olarak okuma ve dinleme ortamnda bulundurulmasna; onu izleyerek de konu%turulup yazdrlmasna götürmektedir. 180
Türk Dili dersi felsefesinin ikinci ayan öretim yöntemimin te%kil etmesi gerekir. Bu yöntem günümüzde problem çözme olarak tanmlanan bir i%leyi% biçimidir. Ona göre de i%leyi%in üç aya bulunmaktadr. Bunlar: 1- Problem olu%turma. 2- Ke%federek örenme. 3- Transfer etme. Bu yönteme göre Türk Dili dersinin içeriinde yer alan her konu bir problemdir. Dolaysyla da dersi okutan öretim eleman konusunu i%lerken ilk a%amada verecei bilgileri, tanmlar, özellikleri ve kurallar bir sorun olarak örencisine sunacak ve onlarn dikkatini bunlarn üzerine çekecektir. kinci a%amada bu sorun örencilerle birlikte sanki yeniden ke%fedilecek ve sonunda bilgiye, kurala ya da tanma ula%lacaktr. Bu ikinci a%amada örneklerden ve küçük parçalardan yola çklacak ve tümevarm yolu izlenecektir. Yöntemin üçüncü ve son ayan ke%fedilen bilginin bir ba%ka alana ya da yeni bir uygulamaya ta%nmas olu%turacaktr. Bu yöntemin daha iyi anla%labilmesi için ksaca %öyle söylemek gerekir: Sözgeli%i, önce bir makale örnei okutulacak ve bu makalenin özellikleri sorun olarak örencinin önüne konacaktr. Daha sonra da örnein ta%d özellikler ke%fettirilerek örenciye buldurulacak ve nihayetinde de bulunan bu özelliklerin uygulanmas istenecektir. Sonuç Sonuç olarak söylemek gerekirse: 1- Türk Dili dersinin çerçeve programnn yeniden düzenlenmesi ve yeni programda sadece %u konularn bulunmas gerekir: Türkçe nin ses ve %ekil özellikleri ve bu özellikleri ile dünya dilleri arasndaki yeri; paragraf ve yaps (konu, bak% açs, plân, çe%itleri), deneme, kö%e yazs, makale, inceleme gibi dü%ünce temeli olan fikir yazlar (bu yazlarn anlatm özellikleri ve anlatm plânlar); konferans, panel, tart%ma türünden sözlü anlatm örnekleri. 2- Türk Dili dersinde, yöntem olarak tamamen örneklerden yola çkan bir yol izlenmesi ve böylece örencilerde öncelikle bir birikim olu%turulmas gerekir. Örneklerin estetik deer de ta%mas güzel sanat eitimi 181
anlam ta%yacak ve hem estetik hem de etik bir arada gerçekle%tirilecektir. 3- Türk Dili dersi için gerekirse bir Güzel Yazlar Antolojisi hazrlanmal ve derste bu yazlardan seçilecek örneklerin i%lenmesi önerilmelidir. 4- Dersin i%leni%inde dil biliminin önce gönderilen, daha sonra da gönderen olma anlay% ihmal edilmemeli ve muhakkak örneklerden yola çkan ve bütüne ula%an ke%fettirme yöntemi izlenmelidir. 182