AVRUPA BRL NDE HZMETLERN SERBEST DOLAIMI. Akademik ve Mesleki Yeterliliklerin Tan$nmas$

Transkript

1 AVRUPA BRL NDE HZMETLERN SERBEST DOLAIMI Akademik ve Mesleki Yeterliliklerin Tan$nmas$ Ankara Nisan 2001

2 ÇNDEKLER Sayfa No 1. GR AB DE DPLOMALARIN VE YETERLKLERN MESLEK VE AKADEMK TANINIRLII Mesleki Tannrlk Yl Öncesi Durum Yl Sonras Durum Sektörel Uygulamalar Akademik Tannrlk Mesleki ve Akademik Tannrlklarn Ortak Noktalar Mesleki E*itim ve Diplomalarn Denkli*i Konusundaki Uygulamalar AB Ülkelerinde Mesleki Yeterliliklerin Tannmas Uygulamalar /48 EEC Direktifinin Uygulanmas Yaplmas Dü3ünülen Düzenlemeler AB de Mesleki ve Akademik Tannrl*a Yardmc Olan Çal3malar ve Baz Çerçeve Programlar AB DE MÜHENDSLK ALANINA LKN DÜZENLEMELER Mesleki ve Akademik Tannrlk Kar3lkl Güven Veya Müfredat Programlarnn Uyumlula3trlmas Esasyla Ele Alnan Direktifler /48 EEC Genel Direktifi ve Bu Direktifin Mühendisler <çin Anlam Mühendislik Alannda Özel Bir Direktif Hazrlama Çal3malar BAZI AB ÜLKELERNDE MÜHENDSLK ETMNDE YAPILAN DÜZENLEMELER Mühendislik E*itiminin Akreditasyonu AB de Mühendislik alanndaki Düzenlemeler <le <lgili Örgütler Avrupa Ulusal Mühendislik Birlikleri Federasyonu-FEANI Avrupa Mühendislik E*itimi Birli*i SEFI Avrupa Teknik Elemanlar Birli*i EUR-ETA Avrupa Birle3ik Mühendisler Çal3ma Gurubu-IEFIE Mühendislik Alannda Sürekli Mesleki Geli3me Program-Euro-Pro SONUÇ VE DEERLENDRME

3 6. YARARLANILAN YAYINLAR GR Roma antla3masnn temellerini att* Avrupa Ekonomik Toplulu*u nda i3gücünün serbest dola3m bu anla3mann en temel ilkelerinden birini olu3turmaktadr. Avrupa ekonomik bütünle3mesinin temelinde 4 konunun serbest dola3m bulunur. Bu konular mallarn serbest dola3m, i3gücünün serbest dola3m, hizmetlerin serbest dola3m ve sermayenin serbest dola3mdr. <3gücünün serbest dola3m ki3ilerin kendi ülkelerinde kazandklar diplomalar ve mesleki e*itim yeterliliklerinin denkli*inin her üye ülke tarafndan tannmasn gerekli klar. Toplulukta önce baz belirli mesleklerin yeterlilikleri tannm3 ve daha sonra di*er mesleklerin yeterliliklerin tanmasna ili3kin genel bir sistem olu3turulmaya çal3lm3tr. Bu amaçla baz direktifler yaynlanm3 olup bu süreç çe3itli projeler aracl*yla devam etmektedir. AB de akademik ve mesleki yeterliliklerin tannmas konusu bireylerin serbest dola3mna yönelik düzenlemelerin bir alt ba3l* olarak ele alnmaktadr. Yerle3me Hakk alt ba3l* içerisinde ele alnan bu konuda öncelikle genel bir program yaplm3 ve 3 adet tüzük yaynlanm3tr tarihinde imzalanan ve tarihinde yürürlü*e giren Roma Anla3masndan sonra bireylerin serbest dola3m konusunda gerekli düzenlemelerin yaplabilmesi için 12 yllk bir geçi3 süresi kabul edilmi3tir. Akademik ve Mesleki yeterliliklerin tannmas konusunu içeren Yerle3me Hakk, AB üyesi ülkelerdeki serbest meslek sahiplerinin bir ba3ka üye ülkede ekonomik faaliyette bulunma hakkn içermektedir. Süreklilik unsuru ta3yan bu hak için sektörler tek tek ele alnm3tr. Ancak AB üyesi ülkeler içerisinde verilen e*itim farkllklar ve diplomalarn denkli*inden kaynaklanan problemler nedeniyle yerle3me hakknn kullanlmasnda gecikmeler ve zorluklar ya3anm3tr. Bireylerin serbest dola3m hakknn uygulamaya konulmasnn önündeki engellerin a3lmas Maastrich ile kabul edilen ve yaratlmaya çal3lan Avrupa Vatanda3l* kavramnn yerle3ebilmesi için de büyük önem ta3maktadr. Üye ülkelerin de*i3ik ulusal ö*renim sistemlerinden ve i3 yerlerini yabanc uyruklara açmaktaki isteksizliklerinden kaynaklanan ve serbest meslek sahipleri ile ö*rencilerin serbest dola3mlarn engelleyen etkenlerden en önemlileri mesleki ve akademik tanrllk ile ortadan kaldrlmaya çal3lm3tr. 2

4 Avrupa Toplulu*u 1960 ylndan beri bir dizi meslek için ulusal yeterlilikleri uyumlu hale getirmek üzere çal3malar yapmaya ba3lam3tr. Bu çal3malarda en büyük ilerleme sa*lk sektöründe gerçekle3tirilmi3 olup doktor, di3 hekimi, veteriner, hem3ire, ebe ve eczaclar için temel e*itim uyumu sa*lanm3, bu mesleklerde topluluk üyesi ülkelerde mesleki faaliyet gösterme hakk elde edilmi3tir. Ayrca mimarlarn yeterli*i tannm3, tarm ormanclk, madencilik, elektrik, gaz, petrol ve su endüstrilerinde hizmetlerin serbest dola3m kolayla3m3tr. Avukatlk alannda ulusal unvanlar tannmakla birlikte diplomalarn tannmas henüz tam olarak gerçekle3memi3tir. Ancak söz konusu süreç son derece yava3 ve sorunlu i3lemi3 olup eczaclkla ilgili direktif üzerine görü3meler tam 16 yl sürmü3tür lerin ortalarna gelindi*inde 1992 ylndaki tek pazar hedefine uyma zorunlulu*u nedeniyle kar3lkl tannma süreci di*er meslekleri de kapsayacak 3ekilde geni3letilmi3tir. Bu dönemde bir üye ülkede bir mesle*i icra etmek yeterlili*i olan ki3inin bu yeterlili*inin di*er üye ülkelerde de kabul edilmesi anlamna gelen Cassis de Dijon prensibi uygulanarak en az üç yllk mesleki e*itim sonucu alnan yüksek ö*renim diplomalarnn tannmasna ili3kin genel bir sistemi tarifleyen 89/48/EEC sayl direktif yaynland. Bu direktif ayn zamanda Avrupa e*itim sistemleri yeterlik ko3ullarnn harmonizasyonu için genel siyasi ve yasal taban sa*lam3tr. 89/48/EEC direktifi ile kurulan tanma sistemi, bir ülke e*itim programnn ba3ka bir ülkede tannmas için belirli kural ve prosedürlerin bulunmas gere*i, e*itim düzeylerinin kar3la3trlabilmesi, ulusal bilgi merkezleri aracl* ile geli3tirilecek Avrupa bilgi a*lar ve koordinasyon yolu ile sistemin desteklenmesi özelliklerini ta3maktadr. Direktif sonucu, 1992 ylndan ba3layarak serbest meslek sahiplerinin ba3ka ülkelerde i3 bulabilmesi baz istisnalar d3nda daha düzenli hale gelmi3tir. Daha önce baz i3kollarnda sa*lanm3 olan serbest dola3m olana*nn yetersiz yaygnla3ma hz üzerine çkartlan direktif, o zamana kadar sektörler baznda çkartlm3 olan direktiflere göre daha genel olup önceki direktiflerin kapsamad* diplomalar da kapsamaktadr. [3] 2. AB DE DPLOMALARIN VE YETERLLKLERN MESLEK VE AKADEMK TANINIRLII Avrupa Birli*i tarafndan kabul edilmi3 bulunan temel özgürlükler arasnda üye ülke vatanda3larnn ve hizmetlerin iç snrlara taklmadan serbestçe hareket edebilmesi yer almaktadr. Serbest dola3m kavram mesleklerin di*er üye ülkelerde icras ve e*itimin yaplmas için akademik ve mesleki amaçla yeterliklerin tannmas konusunda bir hareket noktasn olu3turmaktadr. Mesleki tan.man.n amac. yasal hükümlere ba5l. olarak bir Avrupa meslek ortam. yaratmak, daha çok özendirmeye ba5l. olarak yürütülen akademik tan.man.n amac. ise e5itimin Avrupa boyutunu güçlendirmektir. Her iki tan.ma da, üye ülkelerin de5i?ik ulusal ö5renim sistemlerinden ve i? yerlerini yabanc. uyruklulara açmaktaki isteksizliklerden kaynaklanan ve profesyoneller ile ö5rencilerin serbest dola?.mlar.n. engelleyen etkenleri ortadan kald.rmaktad.r. 3

5 Üç yllk ve daha uzun olan yüksekö*retim programlar diplomalarnn tannma ilkeleri 89/84/EEC sayl Konsey direktifi ile düzenlenmi3tir. Bu direktif ayn zamanda, Avrupa e*itim sistemleri yeterlik ko3ullarnn harmonizasyonu için genel siyasi ve yasal taban sa*lam3tr. Bu direktifin d3nda kalan daha ksa süreli (en az bir yl) e*itim diplomalarnn tannmas ise 92/51/EEC sayl direktifte ele alnm3tr. 89/48/EEC direktifi ile kurulan tanma sistemi, Bir ülke e*itim programnn ba3ka bir ülkede tannmas için belirli kural ve prosedürlerin bulunmas gere*i, E*itim düzeylerinin kar3la3trlabilmesi, Ulusal bilgi merkezleri aracl* ile geli3tirilecek Avrupa bilgi a*lar ve koordinasyon yolu ile sistemin desteklenmesi özelliklerini ta3maktadr. Daha önce baz i3kollarnda sa*lanm3 olan dola3m olana*nn yetersiz yaygnla3ma hz üzerine çkartlan direktif, o zamana kadar sektörler baznda çkartlm3 olan direktiflere göre daha genel olup önceki direktiflerin kapsamad* diplomalar da kapsamaktadr Mesleki Tan.n.rl.k Mesleki tannrlk bir topluluk ülkesinde baz yeterlikleri kazanarak o ülkede meslek icra hakkn elde eden bir ki3inin ba3ka bir üye ülkede zorlukla kar3la3madan mesle*ini icra edebilmesidir. Mesleki tannmann amac yasal hükümlere ba*l olarak bir Avrupa meslek ortam yaratmaktr. Mesleki tannma iki snfta toplanm3tr. a) Yasal Mesleki Tan.n.rl.k Belli bir meslekte çal3abilme hakk, genelde o ülkede verilen diploma(lara) sahip olunmasn gerektirmektedir. Bu durumda ev sahibi ülke d3arda elde edilmi3 yeterliklerin kendi ko3ullarn ne kadar sa*lad*n de*erlendirmek isteyecektir. Bu istekten do*acak engelleri önlemek üzere AT tarafndan direktifler yaynlanm3 ve bütün düzenlenmi3 meslekler (regulated professions) için mesleki tannrlk hakk kabul edilmi3tir. Direktifte diploma, Bir üye ülkenin yetkili kurumlar tarafndan kendi yasalarna, düzenlemelerine ve idari ko3ullarna göre verilmi3 olan, Diploma sahibinin bir üniversite veya yüksek ö*renim kurumunda orta ö*renim sonras en az üç yllk bir program ve gerekli mesleki e*itimi ba3ar ile tamamlad*n gösteren, Diploma sahibinin o ülkede meslek icra etmek üzere yeterlili*ini onaylayan belge olarak, 4

6 düzenlenmi3 meslek ise düzenlenmi3 mesleki faaliyetleri kapsayan meslek olarak tanmlanm3tr. Düzenlenmi3 mesleki faaliyet, do*rudan veya dolayl olarak yasalara, düzenlemelere ve idari ko3ullara ba*l olarak diploma verilen, unvanlar tannan faaliyettir. Yukardaki ko3ulun sa*lanmad* durumda, e*er mesle*in yüksek standartlarn korumak amac ile çal3an bir meslek kurulu3u bulunuyor ve bu kurulu3, Üyelerine bir diploma veriyor, Tanmlad* kurallara ve mesleki etik kurallara üyelerinin uymasn sa*lyor, Üyelerine unvan kullanma hakk veriyor veya bir diplomaya kar3 gelen statülerden yararlanmalarn sa*lyor ise, böyle bir meslek faaliyeti de düzenlenmi3 faaliyet saylmaktadr. b) Fiili Mesleki Tan.n.rl.k Ev sahibi ülkede bir mesle5in düzenlenmi? olmamas. durumunda, o meslek için ba3ka bir ülkeden alnm3 yeterlik belgeleri sahipleri haksz rekabet ile kar3la3maktadr. Buna kar3, ulusal e*itim programlarn topluluk içinde tantan enformasyon sistemleri ile de*i3ik mesleklerin tannrl* sorunu çözümlenmeye çal3lmaktadr. AB nin tek pazar ilkesi çerçevesinde AT Anla3masnn 57. maddesi uyarnca çkarlan direktifler ile yasal mesleki tannrlk ba*layc konuma getirilmi3tir Y.l. Öncesi Durum 89/48/EEC direktifi öncesinde özellikle sanayi i3kollarnn, esnaf i3kollarnn ve ticari faaliyetin AT içinde liberalle3ti*i görülmektedir. Profesyonellerin meslek deneyiminin ev sahibi ülkede tannmasna ba*l olan bu liberalle3me; Sanayi ve zanaat kollarnda toptanc ve arac ticareti (1964) Sanayi ve zanaat (1964) Perakendeci ticareti (1968) Lokanta, bar ve otel hizmetleri (1968) Gda sanayii ve me3rubat üretimi (1968) Kömür için toptanc ticareti (1970) Toksik ürünlerin ticareti (1974) Çe3itli faaliyetler (1975) Seyyar faaliyetler (1975) Sigorta ve borsa acentalar (1976) Ula3m acentalar (1982) Berberler (1982) ile ilgili olarak çkarlan direktiflerle sa*lanm3tr. Daha karma3k önlemlerin gerekti*i ve mesleki e*itim ba3ta olmak üzere bir dizi harmonizasyonun söz konusu oldu*u meslekler (örne*in sa*lk) için i3kolu ba3na iki tür direktif bulunmaktadr. 5

7 a) E5itimi uyumla?t.rma ve koordine etmek üzere ç.kar.lan koordinasyon direktifi: Bu direktif, diplomalarn verilmesi ve kar3lkl tannmas için uyulacak niteliksel (program içeri*i) ve niceliksel (e*itim süresi, ders says) ölçütleri saptamaktadr. Koordinasyonun üç ana özelli*i bulunmaktadr; Minimallik: her üye ülkenin kendi diplomalar için fazladan ko3ullar bulunca bile, ba3ka bir ülke diplomasn bu fazla ko3ullar aramakszn tanyacaktr. Ba5lay.c.l.k: e*itim ve ö*renim, direktifle belirtilen minimal ko3ullara uygun olmak zorundadr. Esneklik : koordinasyon, üniversitelerin ba*mszlklarna kar3acak ölçüde e*itim ve ö*renimin ayrntlarna girmeyecektir. b) Diplomalar.n otomatik olarak tan.n.rl.5.n. sa5layan kar?.l.kl. tan.ma direktifi: E*er bir diploma AT standartlarna uygun ise, içeri*ine daha fazla girmek gerekmeyecektir. <kinci grup direktifler, a3a*daki meslekler için çkarlm3tr: Sa5l.k Hizmetleri : doktorlar (1979), di3 hekimleri (1979), veterinerler (1978), ebeler (1983), eczaclar (1987). Karayolu yolcu ve mal ta?.mac.l.5. : çal3ma ölçütleri (1974, 1977, 1988) i3yeri açma izni (1979), hizmet sunma (1992) Avukatl.k: de*i3ik ülke avukatlarnn mesleki i3birli*i (1977) (Bu alanda ulusal unvanlar tannmakla birlikte diplomalarn tannmas henüz tam olarak gerçekle3memi3tir) Y.l. Sonras. Durum 1992 ylndan ba3layarak geçerli olan 89/48/EEC direktifi, yukarda açklanan sektör direktiflerinden 3u yönleri ile ayrlmaktadr: a) Sektör direktiflerinin dü3ey yakla3m yerine yatay bir yakla3m benimsenmi3 ve genel tutulmu3tur. En az üç yllk bir e*itimi öngören ve özel direktiflerin konusu olmayan düzenlenmi3 tüm faaliyetler için geçerlidir. O güne kadar çok snrl haklar olan ö*retmenler, mühendisler, gözlükçüler, muhasebeciler, avukatlar vb. bu direktiften yararlananlar arasndadr. b) Direktif örnek baznda i3lemektedir. Her üye ülke, sadece kendi vatanda3lar için koydu*u ko3ullara bakarak göçmen adayn diplomasn incelemek ve e*itim ve yeti3mesini de*erlendirmekle yükümlüdür. Herhangi bir otomatik olarak kabul edilmi3 diploma listesine izin vermeyen bu yakla3mn iki ana kural vardr: 6

8 Sistem, üye ülkeler arasndaki kar3lkl güvene ve e*itim-ö*retim düzeylerinin kar3la3trlabilir oldu*u anlay3na dayanmaktadr. Bir üye ülkede çal3mak için uygun niteliklere sahip olan, diplomas bulunan ve gerekli ek e*itimi alm3 olan profesyonellerin düzenlenmi3 bir meslekte çal3masna ev sahibi ülke tarafndan engel olunamaz. Bunun için AB içinden alnm3 bir diplomaya sahip olunmamas veya üçüncü bir ülkeden alnm3 diplomann bir üye ülke tarafndan tannm3 olmas ve o ülkede üç yllk mesleki tecrübe ile desteklenmi3 olmas yeterlidir. E*itim ve yeti3me sistemi de*i3ik olan ülkeler söz konusu oldu*unda, üye ülke açklar kapatmak için baz ko3ullar getirebilir. - E*er ders programlar arasnda bir yldan çok fark var ise, fazladan meslek tecrübesi aranabilir. Bunun süresi, eksik olan e*itim süresinin iki katn a3amaz. Ehliyetli bir profesyonelin gözetiminde tamamlanacak e*itim süresi ise, eksik olan e*itim süresini a3amaz. - E*er ders içerikleri önemli ölçüde de*i3ik ise, göçmen aday ya ehliyetli bir profesyonelin gözetiminde üç yla kadar bir adaptasyon dönemi geçirmeyi kabul eder ya da eksik olan konularn bir bölümü veya tamam için yetenek snavna girer. Ulusal hukukun ayrntl olarak bilinmesi gereken hukuk i3kollarnda ve Konsey in kabul etti*i baz di*er mesleklerde, istisna olarak ev sahibi ülke anlan seçimi kendisi yapabilir ve snav koyabilir. b) Direktif usul yönünden, Ev sahibi ülkenin her ba3vuruyu dört ay içinde sonuçlandrma zorunlulu*u, Ev sahibi ülke kararnda gerekçelerin ve itiraz yollarnn içerilmesi, Genel sistemin benzer biçimde uygulanmasn denetlemek üzere, Konsey himayesinde üye ülkelerce atanm3 bir koordinatörler grubu bulunmas ko3ullarn koymu3tur Sektörel Uygulamalar 89/48/EEC direktifini izleyen tarihli AB Resmi Gazetesi nde mesleki yeterlili*in kar3lkl olarak tannd* i3 kollarnn ve onaylayan ülkelerin listesi yaynlanm3tr. Hukuk?kollar. : Avukatlar T.p?kollar. : Doktorlar, hem3ireler, di3 hekimleri, veterinerler, ebeler, eczaclar. Mimarl.k 7

9 Ticaret Erbab. ve Arac.lar: Toptanclar; ticaret, sanayi ve el i3çili*i araclar; serbest çal3an perakendeciler; serbest çal3an kömür ticareti toptanclar veya araclar; toksik ürünlerin ticareti ve da*tm; seyyar faaliyetler; serbest çal3an ticaret acentalar. Sanayi ve Zanaat: <malat ve proses sanayileri; madencilik ve ta3 ocaklar; elektrik, gaz ve temizlik hizmetleri; gda imalat ve me3rubat sanayicileri; petrol ve do*al gaz araycl*. Ula?.ma Ait Hizmetler Film Sanayii Di5er sektörler (emlakçlk vs. ticari hizmetler, lokantaclk vb., ki3iye yönelik hizmetler, berberlik). Tar.m Di5erleri Yukardaki i3kollar arasnda mühendislik dallar bulunmamaktadr. Avrupa ülkelerindeki Mühendislik E5itimi Sistemleri Avrupa Ulusal Mühendislik Birlikleri Federasyonu (FEANI) taraf.ndan incelenmi? ve 35 farkl. sistem ile adet farkl. mühendislik diplomas. veya unvan. oldu5u tespit edilmi?tir. Bu nedenle mühendislik alannda AB içerisindeki uyum çal3malar baz güçlüklerle kar3la3m3 ve henüz tamamlanamam3tr. Ancak çe3itli ülkelerin farkl disiplinlerdeki mühendislik örgütlerinin ve teknik e*itim veren üniversitelerin Avrupa çapnda olu3turdu*u organizasyonlar ve Avrupa Ulusal Mühendis Birlikleri Federasyonu bu uyumla3trma çabalarnda Avrupa Konseyine dan3man statüsüyle hizmet vermektedir Akademik Tan.n.rl.k Diplomalar.n veya ö5renim sürelerinin akademik olarak tan.nmas., bir ülkede ba?lam.? ö5renimin ba?ka birinde tamamlan.p diploman.n ikinci ülkeden al.nabilmesi, bir ülkede al.nan derslerin ba?ka birinde akademik programa sayd.r.lmas. (hatta bu serbestli*in lisansüstü çal3malar da kapsamas), birbirinden oldukça de*i3ik olan ulusal e5itim sistemlerinin tümle?tirilmesi gibi zor bir sorunla ilgilidir. Bu nedenle akademik tanma, mesleki tanma gibi tüm e*itim konularn kapsayan bir tek pazar mant* ile ele alnamaz. Burada amaç AT Anla?mas.n.n 126 maddesinde de belirtildi5i gibi, ulusal kimlikler korunurken ulusal e5itim sistemlerine Avrupa boyutunu vermektir (bu yakla3m ile e*itim yerine çal3ma alanlarn kar3la3tran mesleki tanma yakla3m arasndaki farka dikkat edilmelidir). Akademik tannrlk genelde iki snfa ayrlmaktadr. a) Birikimli Akademik Tan.n.rl.k 8

10 Geleneksel ö*renci dola3m olan bu sistemde, bir ülkede ö*renimini tamamlayan ve diplomasn alan ö*renci diplomann yeterli*ini kabul eden ba3ka bir ülkede daha ileri bir ö*renime ba3lamaktadr. b) Sayd.rmal. Akademik Tan.n.rl.k Bu sistemde, bir ülkede programna kaydolan ö*renci, baz derslerini ba3ka bir ülkede almakta ve d3arda geçirdi*i süre kendi programna saylmaktadr Mesleki ve Akademik Tan.n.rl.klar.n Ortak Noktalar. Her iki tannrl* birlikte ele almaya olanak tanyan birçok nokta bulunmaktadr; a) <ki tannrlk da, serbest dola3m hakknn kullanabilmesi için gereklidir, b) Meslek amaçl yeterlik tannrl* uygulamada yüksek ö*retimin de*erlendirilmesi ile yakndan ilgilidir, c) Sürekli ö*renimin gündeme geldi*i bilgi toplumunda, meslek faaliyeti ile yeni becerilerin kazanlmasna yönelik ve de*i3ik ya3larda ba3vurulan ö*renim faaliyeti arasndaki ayrm azalmaktadr, d) Bir profesyonel, de*i3ik dönemlerinde akademik tannrlk ile mesleki tannrlktan birine ihtiyaç duyulabilir veya o tannrl* kullanmak isteyebilir, e) Birikimli akademik tannrlk ile yasal mesleki tannrlk idari yönden farkl tabanlara sahip olmakla birlikte, diploma-istihdam ili3kisi açsndan benze3mektedir. Bu ba*lamda, akademik tannrlktan sorumlu makamn zaman zaman mesleki tannrl*a da bakt* görülmektedir Mesleki E5itim ve Diplomalar.n Denkli5i Konusundaki Uygulamalar CEDEFOP (Avrupa Mesleki E5itim Ara?t.rma Merkezi) Konsey, 10 Mubat 1976 tarihli kararyla CEDEFOP un kurulmasna karar vererek bu merkeze topluluk seviyesinde mesleki e*itimin geli3tirilmesi görevini vermi3tir. CEDEFOP un üçlü organizasyonel yaps al3lm3n d3ndadr. Çal3ma program, faaliyetler hakknda yllk rapor ve bütçe konularnda faaliyet gösteren yönetim kurulu komisyon temsilcileri, i3çi ve i3veren örgütleri temsilcileri ve hükümet yetkililerini kapsamaktadr. CEDEFOP un üç ana görevi mesleki e*itim konusunda bilgi toplamak ve da*tmak, ara3trma yapmak ve problemlerin çözümünde dan3manlk yapmak olarak belirlenmi3tir. Topluluk üyesi ülkelerde mesleki e*itim sistemleri konusunda yaplan kar3la3trmal çal3malar, sistemler arasnda oldukça büyük farkllklarn bulundu*unu, her birinin kendi ekonomik, sosyal ve politik çerçevesinde biçimlendi*ini göstermi3tir. Buna ra*men kar3la3lan problemlerde benzerlikler görülür. Son zamanlarda üye ülkeler arasndaki tart3malar a3a*daki konular üzerinde yo*unla3maktadr. Mesleki e*itim ve genel e*itim arasndaki ili3ki Yeti3kin i3 gücünün yetenek seviyesinin yükseltilmesi, <3sizlik, özellikle uzun dönem i3sizlik için önlemler, E*itime uluslararas ve Avrupa boyutunun kazandrlmas, 9

11 Tart3malar sonucunda, belirlenen amaçlarn ba3arlmas için çe3itli önlemler ileri sürülmü3tür. Örne*in ki3isel e*itim merkezleri ve organizasyonlar için daha fazla ba*mszlk e*itim ve mesleki e*itim kurulu3 ve organizasyonlar arasnda yakn ili3ki, merkezi düzenin yklmas, e*itimdeki sosyal ortaklarn rol ve sorumluluklarnn geni3letilmesi gibi önlemler Mesleki E*itim Geli3tirme Merkezinin faaliyetleri kapsamnda gerçekle3tirilecektir ylnda diplomalarn ve akademik unvanlarn tannmasna ili3kin ulusal bilgi merkezi olan NARIC kurulmu3, 1989 ylnda ERASMUS programnn bir parças olarak 6 yllk bir dönem için uygulamaya konulmu3tur. NARIC, Avrupa Toplulu*u Kurs-Kredi Transferi (ECTS) sistemi ile ili3ki ve i3birli*i içindedir. ECTS sisteminin prensipleri 1989 dan sonra AT ve EFTA ülkelerinden seçilen 145 üniversite ve kolejlerin üzerinde 5 ana konuda uygulanan pilot projelerde test edilmi3tir. Erasmus program altnda ba3latlan ve 3u anda Socrates tasarm ile devam eden ECTS sistemi, akademik tanmann önemli araçlarndan biridir. Sistemin uygulanabilmesi için ev sahibi ve misafir ülke arasnda anla3ma sa*lanm3 olmaldr. Zorunlu ya da seçime ba*l olarak alnan kurslar, normal e*itim dönemlerinin bir parçasdr. <kinci olarak ECTS sistemi, ö*rencinin yurt d3nda ald* kredilerin saysnn, transfer edilebilen bir temele dayandrlmas 3eklinde i3lemektedir AB Ülkelerinde Mesleki Yeterliliklerin Tan.nmas. Uygulamalar. Avrupa Birli*inde yüksek ö*renim diplomalarnn kar3lkl tanmas ile ilgili olu3turulan Genel Sistem iyi çal3makta olup döneminde en az ki3inin bir di*er üye ülkede çal3mas için mesleki yeterlilikleri tannm3tr. Bu durum 15 Mubat 1996 tarihinde komisyon tarafndan yaynlanan raporda belirtilmi3tir. AB de mesleki yeterliliklerin tannmas ile ilgili Genel Sistem için 2 adet direktif yaynlanm3tr. Bu direktifler bir üye ülkede yeterlili*i tam olan bir meslek sahibinin ayn mesle*i bir di*er üye ülkede uygulayabilme olana*na sahip olmas kabulüne dayanmaktadr. 89/48 EEC genel direktifi en az 3 yllk bir yüksek ö*renimi tamamlayanlarn akademik ve mesleki yeterliliklerinin tannmas ile ilgili düzenlemeleri içerirken 92/51 EEC sayl direktif ise süresi 3 yldan az olan yüksek ö*renim diplomalarnn mesleki ve akademik tannrl* ile ilgili düzenlemeleri ele alm3tr. Bu direktifler, üye ülkelerin bir ba3ka üye ülkede kazanlan mesleki yeterlilik ba3vurularnn en geç 4 ay içerisinde sonuçlandrlmas ko3ulunu da getirmektedir. Avrupa Topluluklar Komisyonunca 15 Mubatta yaynlanan rapor 89/48 EEC direktifi ile ilgilidir. <kinci Direktifinin (92/51) uygulamadaki i3lerli*ini de*erlendirecek olan rapor ise 1999 ylnda yaynlanacaktr. Avrupa Komisyonu bu raporlarn 3*nda genel Bu rakam yalnzca 89/48 sayl direktif ile ilgili olup ikinci direktif ile ilgili istatistikler henüz mevcut de*ildir. 10

12 sistemin i3leyi3ini tümüyle ele alabilecek ve gereklili*i halinde sistemin geli3mesi için önerilerde bulunacaktr. Ba3langçta birinci direktifin uygulanmasndaki gecikme bu sistemden yararlanabilecek olan ki3i saysn kstlam3tr. Ancak 3imdi bu uygulama pratik sonuçlar açsndan oldukça ba3arl olup, Komisyon, daha iyi bilgilenmeleri halinde çok daha fazla sayda insann bu uygulamadan yararlanm3 durumda olabilece*ini ifade etmi3tir. 15 Mubat 1996 tarihli Komisyon Raporu, 89/48 nolu direktifin önerdi*i önlemlerin ulusal yasalarda, yönetim yaplarnda ve uygulamada uzun vadede baz de*i3iklikler getirebilece*ini ortaya koymaktadr. Direktifin uygulanmas üye ülkelerin mesleki tannrlk için yeni ve temelde farkl bir yakla3m kabul etmelerini, uygulama için yeni yönetimsel yaplarn olu3turulmas ve bu yaplarn di*er üye ülkelerdeki benzer yaplarla koordinasyonun sa*lanmasn gerekli klmaktadr. a) Sistem kimlere yarar sa5layacak Mesleki yeterliliklerin kar3lkl olarak tannmasna yönelik Genel Sistem 15 Avrupa Birli*i üyesi ülke ile Norveç, <zlanda, Liechteinste dan olu3an 18 ülkede uygulamaya konulmu3tur. Genel Sistem düzenlenmi3 meslek alanlarna uygulanmakta olup henüz sektörel veya doktorlar, kuaförler, seyahat ve sigorta acentelerinde oldu*u gibi geçi3 direktiflerini içermemektedir. Baz üye ülkelerde baz meslekler düzenlenmemi3 meslekler olup bu alanda bir diplomaya sahip olmayanlarda çal3abilmektedir. Bu durumda bu üye ülkede ülkenin ulusal kural ve ko3ullarna aynen uymak kaydyla çal3maya ba3lanabilmektedir. Daha önce, Topluluk mesleki deneyimlerin tannmas veya minimum standartlar sa*lamak ko3uluyla e*itim temelinde mesleki yeterliliklerin kar3lkl olarak tannmasna yönelik (doktorlar, hem3ireler ve mimarlar), bir dizi direktifi kabul etmi3tir. Bu nedenle 89/48 sayl, direktifin uygulanmas üye ülkeler arasnda mesleki yeterliliklerin tannmas konusunda güven arttrc bir rol oynam3tr. b) Ba?vurular.n 4 ay içinde de5erlendirilmesi Genel Sistem bir di*er ülkede kazanlm3 mesleki yeterliliklerin otomatik olarak tannmasn sa*lamaz ancak yaplan ba3vuru, ilgili ülkenin yetkili kurulu3unca 4 ay içerisinde de*erlendirilerek yantlanr Örne*in jeolojist sadece <talya da ve Yunanistan da regüle edilmi3 bir meslektir. Di*er 16 ülkede bireyler kendisine jeolojist diyerek mesleki yeterlili*i olmadan çal3abilmektedir. 11

13 Yetkili kurulu3, ba3vuran ki3inin mesleki e*itimi ve deneyiminin kendi ülkesinde istenen düzeyde olup olmad*n kar3la3trr. Bu kar3la3trma sonucunda mesleki e*itim ve deneyimde süre ve içerik olarak önemli farkllklarn bulunmas halinde ba3vurunun kabulü belirli ko3ullarn ve ek olarak belirtilen taleplerin yerine getirilmesine ba*l olabilir. Bu durumda ba3vuru sahibinden; a) Kendi ülkesinde kazand* mesleki deneyimle ilgili belgeler sunmas istenebilir. b) Belirli bir adaptasyon süresini tamamlamas talep edilebilir. c) Bir yetenek testini ba3armas istenebilir. Yukarda saylan üç talepten sadece bir tanesi de istenebilir. Mesleki yeterlili*i incelemeye alan ülkenin yetkili kurulu3u ba3vuru sahibinden ki3ili*i ve adli sicil dosyas ile ilgili bilgiler de talep edebilir. Bu direktifin yaynlanmas sonrasnda AB ülkelerinin vatanda3lar mesleki yeterliliklerin tannmas konusunda yeni haklara ve yeni çözüm yöntemlerine kavu3mu3tur. Bu direktif ayn zamanda ulusal meslek kurulu3larn Avrupa düzeyinde bir i3birli*ine de zorlam3tr. Bu da mesleki e*itim ve uygulamalarn birbirleriyle uyumlu hale gelmesi sürecinde birçok gönüllü çabann ba3lamasna neden olmu3tur /48 EEC Direktifin Uygulanmas. Yaynlanan direktifin 4 Ocak 1991 tarihinden itibaren uygulanmas gerekirken pratikte bu tarihe uyan tek ülke <rlanda olmu3tur. Bu gecikme direktifin sa*lad* ortam ve olanaktan yararlanabilecek olan ki3i saysn snrlandrm3tr. Belçika ve Yunanistan direktifi uygulamadaki aksaklklar nedeniyle Yüksek Adalet Mahkemesi (Court of Justice) tarafndan knanm3 ve uyarlm3lardr. Ancak buna ra*men direktifin Yunanistan da sa*lk ve düzenlenmi3 meslekler alanna uygulanmasnn d3nda bir geli3me olmam3tr. Direktif 1 Ocak 1994 te Avrupa Ekonomik Alan ülkelerini de kapsayacak 3ekilde geli3tirilmi3, 1 Ocak 1995 ten itibaren de Avusturya, Finlandiya, <sveç tarafndan uygulanmaya ba3lanm3tr. Baz Avrupa Birli*i ülkelerinde direktifin uygulanmas, baz mesleklerde yeterlilik için tamamlama sistemlerinin henüz olu3turulamam3 olmas nedeniyle (Örne*in, <spanya daki düzenlenmi3 meslekler alannda) tamamlanamam3tr. Komisyon, uygulamann bulunmad*, tamamlanamad* veya yeterli olmad* veya direktif 3artlarnn yanl3 olarak uyguland* yerleri de incelemektedir. Temel tannma mekanizmalar ile ilgili direktif 3artlar yeterince açk olup bireylerin yeterliliklerinin tannmas için ulusal yönetim ve yarg kurumlarndan önce açklanan bu ko3ul ve kurallara güvenmeleri gerekti*i ileri sürülmektedir. Ancak bir di*er ülkede çal3ma talebinde bulunanlar otomatik olarak mesleklerini uygulamak için bu haklara sahip de*ildir. 12

14 <ngiltere de yllar arasnda yakla3k 6000 ki3inin diplomas direktif kurallarna uygun olarak tannm3tr. Bu 6000 ki3inin 3800 ü ö*retmendir. Bu durum <ngiltere nin ö*retmene olan büyük ihtiyacn gösterdi*i gibi Almanya, Hollanda gibi üye ülkelerde kalifiye ö*retmenlerdeki fazlal* da ortaya koymu3tur. Bu örnek uygulanan genel sistemin i3 pazarnn sosyo-ekonomik ihtiyaçlarna cevap verebilecek durumda oldu*unu ve dolaysyla i3sizli*in azaltlmasna katkda bulundu*unu göstermektedir. a) Ö5retmenler le lgili Olarak Ya?anan Problemler Hazrlanan raporda direktifin <ngiltere nin d3ndaki di*er üye ülkelerde ö*retmenler için uygulanmasnda baz zorluklarla kar3la3ld*ndan söz edilmektedir. Örne*in hak ihlali nedeniyle Fransa ya kar3 uygulamalar ba3latlm3tr. Fransa di*er ülkelerdeki kalifiye ö*retmenlerin, ülkedeki tüm ö*retmenlerin geçmesi gereken bir açk elemeden geçmelerinin yan sra eleme sonrasnda bir e*itimden de geçmeleri gerekti*ini ileri sürmü3tür. Komisyon Almanya daki uygulamalar sonucunda da bir çok 3ikayet dilekçesi alm3tr. Bunun nedeni de baz ki3ilerin üniversite yerine di*er yüksek e*itim kurulu3larndan aldklar diplomalarn tannmamas olmu3tur. Komisyon tarafndan incelenen di*er problem de Almanya nn her ö*retmeninin en az iki dersi verebilecek mesleki yeterlilik aramas isteminden kaynaklanm3tr. Ö*retmenler için di*er bir problem ise, sunulan dokümanlar içerisinde dil seviyesini gösterir bir belgenin bulunmamas durumunda birçok üye ülkenin ba3vuruyu incelemeyi reddetmesi 3eklinde ortaya çkm3tr. Komisyon, böyle bir belgenin sunulmam3 olmas halinde üye ülkenin bir yetenek testi veya adaptasyon süresi talep edebilece*i sonucuna varm3tr. b) Avukatlarla lgili Olarak Ya?anan Problemler 89/48 sayl direktif sonras mesleki yeterlilikleri tannan avukat says 1995 sonuna do*ru 620 olmu3tur. Bu tannma 400 avukat için <ngiltere de gerçekle3mi3tir. Bu durum ksmen, üye ülkelerde di*er üye ülkelerin avukatlarnn kendi ülkelerinden aldklar unvanlarla çal3ma olana* tanmalarndan, ksmen de baz ülkelerin yetenek testinin uygulanma kurallarn koymakta, direktifi düzenlenmi3 meslekler için uygulama alanna geçirmekte geç kalmalarndan kaynaklanm3tr. (<spanya hala bu kurallar uygulamaya koyamam3tr). Komisyona Aralk 1994 de sunulan ayr bir Avukatlk Direktifi önerisinin kabulü halinde avukatlarn serbest dola3m kolayla3acaktr. Bu direktif önerisi (Com 94(572) final/ec official journal N:C128 of 24/5/1995) avukatlara kendi ülkelerinden aldklar unvanlarla bir ba3ka üye ülkede 5 yl boyunca mesleklerini uygulayabilme ve mesleki yetenek testinden veya muaf tutulma hakkn tanmaktadr. c) Dava Konular. ve Adalet Divan. Kararlar. Yaplan bir akademik ve mesleki tannma ba3vurusunun reddedilmesi kararnn tam ve geçerli nedenlere dayanmas gereklidir. Ba3vurunun reddinin nedenlerinin ba3vuru sahibine bildirilmemesi halinde veya ba3vuru sahibinin bu red kararn tart3maya 13

15 açmak istemesi halinde ba3vuru sahibinin misafir ülkenin mahkemelerine gitmeden önce itiraz ve tekrar inceleme isteme hakk bulunmaktadr. Bu konuda hazrlanan raporda, direktif sonrasnda yaplan ba3vurularn %5 inin reddedildi*i bu kararlara kar3 çok az sayda itiraz ba3vurusu yapld*, ve sadece ba3vuranlarn %5 inin bir mesleki yetenek testinden veya bir adaptasyon periyodundan geçmesi gerekti*i belirtilmektedir. AB Adelet Divannn baz davalar için verdi*i kararlar yeterliliklerin tannmas alannda oldukça önemli bir yere sahiptir. Daha önce de açkland* gibi bütün düzenlenmi3 meslekler Avrupa Birli*i kurallar içerisinde yer almazlar. Ancak Adalet Divannca alnan kararlar hizmet sunma ve yatrm yapma özgürlü*ü üzerine Avrupa Birli*i anla3ma kurallarnn (Yönetmelik 52 ve 59) do*rudan ki3ilere de uygulanabilece*ini belirtmektedir. 89/48 sayl direktifin uygulamada olmad* dönemde Almanya da çal3mak isteyen Yunanl bir avukatnn ba3vurusu Almanya tarafndan reddedilmi3tir. Adalet Divan bu dava ile ilgili (7 May 1991-Case C-40/89) a3a*daki karar alm3tr. Yunanistanl avukattan Almanya daki bir avukatn çal3mas için istenen ko3ullardan eksik olan yönlerini tamamlamas talep edilebilir. Ancak her bir durum için Almanya nn bir di*er üye ülkede kazanlan yeterlilik ve deneyimi de*erlendirmek zorunda oldu*u da belirtilmi3tir. Bu konuda di*er bir örnek de Fransa da çal3mak isteyen Belçikal bir kuaför dür. Kuaförlük mesle*i geçi3 direktifleri içerisinde yer alm3 olup bu direktifte üye ülkelerin di*er bir üye ülkede kazanlan 3 yllk mesleki deneyimi tanmas ko3ulu getirilmi3tir. Ancak bu direktif üye ülkelerin bir di*er üye ülkede kazanlan mesleki yeterlili*i mesleki deneyim olmadan do*rudan tanma zorunlulu*u getirmemi3tir. Bunun anlam Belçika da mesleki bir kursu izledikten sonra kuaförlük sertifikas alan bir kuaförün 3 yllk mesleki deneyimi olmadan Fransa da kendi kuaför salonunu açmasna izin verilmeyece*idir. Bu konuda Komisyon, Adalet Divan kararlarnn Fransa y Belçikal kuaförün yeterlili*ini de*erlendirmeye almas gerekti*i konusunda zorlayc oldu*unu kabul etmi3tir. Bunun anlam düzenlenmi3 mesleklerle ilgili Avrupa Komisyonu direktifi olmasa bile AB üyesi ülkelerin vatanda3larnn Avrupa Toplulu*u antla3masnda yer alan yatrm özgürlü*üne dayanarak bir ba3ka üye ülkede mesleki yeterliliklerin tannmas ve mesleklerini uygulayabilmek konularnda tereddüt etmemeleri gerekli*idir Yap.lmas. Dü?ünülen Düzenlemeler 14

16 Mario MONTI tarafndan hazrlanan raporda 89/48 nolu direktifte temel bir de*i3iklik yaplp yaplmamasna karar verebilmek için çok erken oldu*u ifade edilmi3 ve mesleki tannma sisteminin gözden geçirilmesi için en uygun zamann ikinci genel sistem direktifinin (92/51 EEC) gözden geçirilece*i 1999 yl oldu*u önerilmi3tir. <kinci direktif 3 yldan daha az süreli mesleki yüksek e*itim sonucu alnan diplomalar kapsamaktadr. Ancak komisyon küçük düzenlemeler önermek üzere 89/48 nolu direktifi 1999 ylndaki incelemeden önce a3a*da verilen konular incelemeye karar vermi3tir. Ba3vuranlarn diploma sonras deneyimleri konusunda bir de*erlendirme yaplmas ve bu konunun göz önüne alnmas, Düzenlenmi3 e*itim ve uygulama konseptinin eklenmesi ve böylece mesleki düzenlemeleri olmayan üye ülkelerden gelen ki3ilerin iki yllk mesleki deneyim göstermeleri zorunlulu*unun ortadan kalkmas, Direktifin anla3lmas ve daha üniform bir 3ekilde uygulanmas için koordinatör gruplarn rollerinin geli3tirilmesi. Bütün bunlarn yan sra komisyon, üye ülkelerin direktifin ana ilkelerine uymalar sa*lamak için çabalarna devam etmektedir AB de Mesleki Ve Akademik Tan.n.rl.5a Yard.mc. Olan Çal.?malar ve Baz. Çerçeve Programlar Avrupa Topluluklar Komisyonu te yaynlad* bir duyuruda mesleki ve akademik yeterlilik denkli*inde kar3la3lan sorunlar ve sürdürülmekte olan proje ve çal3malar ele alnm3tr. Komisyon bu konuda daha detayl çal3malar yaplabilmesi için akademik ve mesleki çevreler ile de*i3ik komite üyelerinden olu3an özel bir Dan3ma Komitesi olu3turulmu3tur. Bu dönemde komisyon yeterliliklerin kar3lkl tannmasna yardmc olmak amacyla dört hareket alan belirlemi3tir. 1. Bilgi Ak.?.n.n Sa5lanmas.: Avrupa ülkelerindeki farkl e*itim sistemlerinin bilinmesine yönelik olarak yaplacak çal3malar ile ki3ilerin ve kurumlarn rahatlkla ula3abilecekleri bir enformasyon alan olu3turulmas, SOCAATES ve LEONARDO programlar ile bu konuda sistematik bir koordinasyon olu3turulmas dü3ünülmü3tür. Bunun yan sra ulusal düzeyde kar3lkl tanma konusunda yetkili taraflara üye ülkelerdeki e*itim sistemleri, mesleklerin düzenlenmesi, diploma denklikleri için kurulmu3 sistemler, direktiflerin uygulanmas için ulusal düzeyde alnacak önlemler gibi konularda bilgi verilmesi için seminerlerin düzenlenmesi dü3ünülmü3tür. 2. Akademik ve Mesleki A5lar.n Olu?turulmas.: 15

17 Akademisyenler ve meslek mensuplarn bir araya getirecek bir yapnn kurulmasnn e*itim ve meslek alannda meydana gelecek geli3meleri tahmin etmek açsndan bir platform sa*layaca* dü3ünülmü3tür. 3. E5itimin Uyarlanmas.: E*itim programlarnn ve kurslarn uyumunun sa*lanmasnn yeterliklerin otomatik olarak tannmas olana*n da beraberinde getirece*i uyum sürelerine ve yetenek testlerine gereksinim kalmayaca* dü3ünülmü3tür. 4. Kalitenin De5erlendirilmesi: Kalitenin de*erlendirilmesinde olu3turulacak standart metodolojinin, her düzeydeki yeterliliklerin kar3lkl tannmas için bir ortak zemin sa*layaca* dü3ünülmü3tür. AB de e*itim kalitesinin geli3tirilmesi ve yaygnla3trlmas, ileri teknoloji e*itiminin desteklenmesi, insan kaynaklarnn geli3tirilmesi, yabanc dil e*itiminin geli3tirilmesi, sürekli e*itimin yaygnla3trlmas, ö*renci ve ö*retmen dola3mnn desteklenmesi, kalite de*erlendirme sistemlerinin uyumlu duruma getirilmesi mesleki e*itim alannda kalite geli3imini sa*layan projelerin te3vik edilmesi gibi amaçlarla Lingua, Erasmus, Comett, Petra, Force, Tempus, Eurotecnet, Socrates, Leonardo isimli birçok çerçeve program yürütülmektedir. Bu programlardan birço*u akademik ve mesleki yeterlili*in tannmas konusunda dolayl etkileri olacak olan programlardr. Bu konuda daha do*rudan etkisi olacak olan programlar ise a3a*da verilmi3tir. SOCRATES: Bu program üç bölümü kapsamakta olup ERASMUS ve L<NGUA programlarnn devam olarak dü3ünülebilir. Bu programn amac belirli amaçlar do*rultusunda mevcut sistemin eksikliklerinin tamamlanmas ve geli3tirilmesidir. SOCRATES program ile ilk defa e*itimin tüm düzeyleri ele alnmaktadr. Program di*er amaçlarnn yan sra diplomalarn, ö*renim sürelerinin ve di*er niteliklerin kar3lkl tannmasn sa*layarak e*itimde bir Avrupa <3birli*i alannn kurulmasna da yardmc olmay amaçlamaktadr. Program 5 yllk bir dönem için tasarlanm3 olup ( ) ayrlan bütçe yakla3k 760 Milyon ECU dür. LEONARDO DA VINCI: Avrupa Toplulu*u Bakanlar Konseyi 6 Aralk 1994 tarihinde Toplulu*un yeni mesleki e*itim politikas olan bu program hakknda karar alarak dönemi için 620 milyon ECU lük bir bütçe ayrd. LEONARDO programnn amac mesleki e*itim alannda yenilik ve kalite geli3imini sa*layan projelerin te3vik edilmesidir. LEONARDO nun temel dü3üncesi YAMAM BOYU EQ<T<M dir. Mesleki e*itimin genel bir içerik ve sürekli bir süreç içinde bireyin e*itimine uygulanmasdr. 16

18 TEMPUS: Üniversite ö*renimi için Avrupa da serbest dola3m program olan TEMPUS, serbest dola3m ve i3birli*i programlar aracl* ile Merkezi ve Do*u Avrupa ülkelerinin üniversite ö*retim sistemlerini geli3tirmek ve yeniden yaplanmasna yardm etmek amacyla 7 Mays 1990 tarihinde uygulamaya konulmu3tur. 1 Ocak 1994 ten itibaren TACUS ba3l* altnda uzatlan bu program i3birli*i için ekonomik reform ve iyile3tirme önlemlerini kapsamakta olup Erasmus, Lingua ve Comett programlar esas alnarak hazrlanm3tr. ERASMUS: Topluluk içinde 1976 ylndan bu yana diplomalarn kar3lkl tannmas, akademik personel ile ö*rencilerin kar3lkl de*i3imi yoluyla i3birli*inin güçlendirilmesi çabalar Avrupa Konseyine 15 Haziran 1987 tarihinden itibaren Erasmus projesi çerçevesine alnarak desteklenmeye ba3lanm3tr. Bu program içerisinde 3imdiye de*in ö*renci ve ö*retmenin Avrupa da de*i3im ve dola3m sa*lanm3tr. 3. AVRUPA BRLNDE MÜHENDSLK ALANINA LKN DÜZENLEMELER 3.1. Mesleki/Akademik Tan.n.rl.k Avrupa Birli*i içerisinde mesleki unvanlarn/diplomalarn tannmasna ili3kin bir dizi direktif kabul edilmi3tir. Birlik bu konuda, anla3malar yolu ile verilen yetkileri baz alarak üye ülkeler arasnda bir Ortak Pazar olu3turmay amaçlam3tr. Öyle ki; Herhangi bir üye ülkede özel mesleki bir etkinli*i gerçekle3tirebilmek için istenen diploma, derece, sertifika veya unvann kurulu3 veya hizmet serbestli*ine engel olmayacak 3ekilde düzenlenmesine çal3lmaktadr. Bu nedenle tüm direktifler bu ekonomik ve mesleki perspektifle, Avrupa Komisyonu nun <ç Pazar Genel Müdürlü*ünün (Directorate General III) sorumlulu*u altnda hazrlanm3 ve sonuçlandrlm3tr. Bütün direktifler mesleki yeterlili*in ve i3gücünün serbest dola3mnn kar3lkl tannmasn amaçlamaktadr. Roma antla3masnda do*rudan 3art ko3ulmayan konulardaki direktiflerin hiçbiri, unvanlarn, diplomalarn ya da e*itim süresinin tannmasna salt akademik yönü ele almamaktadr. Buna kar3n Avrupa daki Enstitüler akademisyen ve ö*rencilerin dola3mnda daha fazla hareketlilik sa*layaca* dü3üncesiyle Akademik Tannrl*n düzenlenmesinin gereklili*i konusunda hem fikirdirler. Nitekim 9 Mubat 1976 da E*itim Bakanlklar ve E*itim Konseyi, e*itim için eylem programn benimseyen te3vik edici bir dizi karar alm3tr. Bunlarn ilk basama* Avrupa Birli*i Yüksek E*itim Enstitülerinin ö*renci ve ö*retim üyeleri için üye ülkeler arasnda Birle3ik Çal3ma Programlar ve Ksa Çal3ma Ziyaret Programlar nn olu3turulmas ve daha sonra da 1984 te Ulusal akademik Tannrlk Bilgi Merkezleri (NARIC) a*nn olu3turulmasyd. 17

19 Akademik tannrlk bugün, Directorate General V tarafndan yürütülen Sosyal <li3kiler, E*itim ve Gençlik Politikalarndaki ERASMUS Program ve 1989 un ba3larndan beri varolan insan kaynaklar, E*itim, uygulama ve Gençlik Çal3ma Gruplarnn da temel ta3n olu3turmaktadr. Akademik tannrl*n genel modelleri, halen, ERASMUS projesi tarafndan desteklenen enstitüler aras düzenlemelerde ortaya çkmaktadr. Bu mühendislik alannda daha da belirgindir. Örne*in Komisyon tarafndan, Avrupa Birli*i Ders Kredi Transfer Sistemi (ECTS) (European Community Course Credit Transfer System) için akademik kredi transferi konusunda pilot projede kullanlmak üzere seçilmi3 disiplinlerden biri Makine Mühendisli*i dir. Ancak halen üye ülkeler arasnda veya AB genelinde akademik tannrl*a ili3kin herhangi bir yönetmelik veya zorunlu düzenleyici bir sistem mevcut de*ildir Kar?.l.kl. Güven veya Müfredat Programlar.n.n Uyumla?t.r.lmas. Esas.yla Ele Al.nan Direktifler Mesleki yeterlili*in tannrl* konusundaki tüm direktiflerin ortak noktas, Birlik üyesi ülkelerin vatanda3larnn düzenlenmi3 mesleki faaliyetlerini bir di*er üye ülkede yerine getirebilmeleri için gerekli ko3ullarn (dereceler, diplomalar, unvanlar vb.) snrlarn belirtmek olarak ortaya çkmaktadr. Bu konuda AB de iki ayr felsefe ile ele alnan ve iki ardl safhaya kar3lk gelen direktifler yaynlanm3tr. Bunlar; a) Ulusal müfredatlar.n belirli bir mesleki yeterlilik seviyesinde uyumlula?t.r.lmas. için gerekli olan direktifler: Bu direktifler Birli*in her yerinde okutulan derslerin ana bir tema etrafnda birle3ti*i müfredat program n tanmlarlar. Bu uyumla3trma, üye ülkeler için kendi mezunlarnn mesleki yeterlili*ini kar3lkl tanmlamalarnda kolaylk sa*lar. Bu felsefe, genellikle 70 lerde ve 80 lerin ba3larnda kabul edilen eski direktifler ile ilgilidir (doktorlar, hem3ireler, di3çiler, veterinerler, ebeler, eczaclar). b) Di*er üye ülkelerden meslek sahiplerinin yeterlili*inde kar3lkl güveni esas alan direktiflerdir. 80 lerin ortalarnda Birlik, uyumla3trma çal3malarnn zaman kaybna yol açt*n ve kurumlarn fiili serbestliklerini beraberinde getirmenin pratik bir yolu olmad*n kabul etmi3tir. Bununla birlikte, kendi e*itim ve ö*retim sistemlerindeki farkllklara ra*men, yeterlili*i kabul edilmi3 meslek sahiplerinin (e*itimini tamamlam3 ek olarak mesleki çal3malar yapm3 AT üyesi ülkelerde mesle*ini uygulamak için gerekleri yerine getirmi3 ki3i) farkl ülkelerde kabul edilebilir standartlarda oldu*u, bu nedenle temel ilke olarak herhangi bir üye ülkede tam yetkilendirilmi3 bir üye ülke vatanda3nn bir di*er üye ülkede mesleki faaliyetinin engellenmemesi gerekti*i dü3üncesine dayal yeni bir felsefe ortaya konmu3tur. Kar3lkl güven e dayanan bu yeni yakla3m, 1985 de yeni bir sektörel direktifin (mimarlarn serbest dola3m için) kabulünde göz önünde tutulmu3tur yaznda Komisyon yeni yakla3mn Yüksek Ö*renim Diplomalarnn Tannrl* için Genel bir Sistem olarak Konsey Direktifi haline getirdikten sonra düzenlenmi3 olan tüm meslekleri kapsayan bir Genel Direktif olarak yürürlü*e sokmu3tur Haziran 18

20 aynda bu Genel Direktif üzerinde bir anla3maya varlm3tr. Özel bir mühendislik direktifi hazrlamaya yönelik çabalar henüz yetersiz kald* için Genel Direktif 3u anda mühendisler için de uygulanmaktadr /48 EEC Genel Direktifi ve Bu Direktifin Mühendisler çin Anlam. 21 Aralk 1988 de Avrupa Birli*i <ç Pazar Konseyi en az üç yllk mesleki e*itim ve ö*retimini tamamlam3 olanlara verilen yüksek e*itim diplomalarnn tannrl*n genel bir sistem üzerinde kabul etti (E.C Official Journal, 24 Ocak 1989) Ocak 1989 dan itibaren üye ülkelere gerekli düzenlemeleri yaparak Direktifi yürürlü*e sokmalar için 2 yllk bir geçi3 süresi tannd ve direktifin 4 Ocak 1991 den sonra yürürlü*e girmesi kabul edildi. Yaynlanan bu Genel Direktif te kar3lkl güven prensibi esas alnm3tr. Daha önce kabul edilen sektörel direktiflerle benzer olarak, Genel Direktif de mesleki yeterlili*in tannmas ile ilgilidir ve e*itimin yalnzca Akademik yanna önem vermemektedir. Bununla birlikte faaliyet alan ve önemine ba*l olarak önceki sektörel direktiflerden farkldr. a) Direktif düzenlenmi3 olan tüm mesleki faaliyetlere genel bir bak3 açs içerir. - Düzenleme sisteminin tamam, do*rudan kamu otoriterleri veya yetkilendirilmi3 kurumlar yolu ile olur. - Hem ücretli çal3anlar hem de kendi i3ini yapanlar (self-employed) içindir. - Özel sektörel direktiflerin öznesi olan meslekler d3nda, ev sahibi üye ülkede en az 3 yllk yüksek e*itim düzeyi gerektiren tüm meslekler içindir. Henüz mühendislik alanlar için özel bir direktif olmad*ndan bu genel direktif mühendisleri de kapsamaktadr. Bu konudaki ayrntl bilgiler, mühendislik alanndaki direktifin ko3ullarn sa*layan organizasyonlar arasndan listelenen ve yetkili kurumlar içeren Direktif Eki nden sa*lanabilir. b) Direktif en az 3 yllk yüksek e*itim seviyesindeki mesleki e*itim ve ö*retimi tannrlk için 3art ko3ar. Direktif içerisindeki diploma tanm, yüksek e*itimde 3 veya daha fazla süreli e*itimin sonucunda kazanlan akademik bir unvan veya dereceyi de*il, ki3inin mesle*inde tam yetkilendirildi*ini (fully-qualifed) belirtmek için kullanlr. E*itimi tamamlamann alternatif metodlar da (örne*in üniversite d3nda veya denk bir müfredatla) Direktifte yer almaktadr. c) Direktif, diplomalar arasndaki denkli*e ili3kin genel bir sistem olu3turmamaktadr. Düzenlenmi3 mesleki faaliyetleri üye ülkelerden birinde gerçekle3tirmek isteyen üye ülke vatanda3lar için bireysel haklar verir. Bu bireysel haklarn uygulanmas da, a*rlkl olarak ev sahibi ülkenin kontrolü altnda tannrlk prosedürünün tamamlanmasdr. 19