dr. tolga ulusoy (editör) dr. ferudun kaya Ekonomi Bulmacaları i
Yayın No : 2295 İşletme-Ekonomi Dizisi : 370 1. Bası Şubat 2010 İSTANBUL ISBN 978 605 377 215-6 Copyright Bu kitabın bu basısı için Türkiye deki yayın hakları BETA Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ye aittir. Her hakkı saklıdır. Hiçbir bölümü ve paragrafı kısmen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya başka herhangi bir şekilde çoğaltılamaz, dağıtılamaz. Normal ölçüyü aşan iktibaslar yapılamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi : Beta Basım A.Ş. Baskı - Cilt : Net Kırtasiye Tan. ce Matbaa San.Tic.Ltd.Şti. (Sertifika No: 13723) Taksim Cad. Yoğutcu Faik Sok. No: 3 Taksim/Beyoğlu (0-212) 249 40 60 www.netcopycenter.com Kapak Tasarım : Gülgonca Çarpık Beta BASIM YAYIM DAĞITIM A.Ş. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 www.betayayincilik.com ii
SUNUŞ Daha çok dergi ve gazetelerde gördüğümüz ve toplumdan her kesimin rağbet ettiği yaygın bir sözcük bulma oyunu olan kare bulmacalar ilk kez 19. yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkmıştır. İlk türdeki bulmacalar, okul çağıdaki çocuklar için hazırlanmış bulmaca kitaplarında ve çeşitli dergilerde yayımlanan ve aynı harflerden yatay ve dikey sözcükler oluşturmaya yarayan karelerden türetilmiş ilkel örneklerdi. Bulmacanın bugünkü anlamıyla ilk anlamlı şekli, 1913'de New York'ta çıkan World gazetesi pazar eki olan Fun 'da yayımlanarak kısa zamanda halkın çok büyük bir ilgi ve beğenisini kazandı. 1923'lerde ise A.B.D 'nin önde gelen gazetelerinin çoğunda artık bulmacalar görülebiliyordu. Bu moda daha sonra İngiltere'ye peşinden de tüm hızıyla Avrupa'da yayıldı ve sevildi. Bulmacalar zaman geçtikçe izlenen bazı yöntemlerle hazırlanmaları; gerek aktüalite, gerek spor, gerek güncel haber ve sözcüklerle süslenmeleri, bu oyunun hem oyalayıcı hemde kişinin sözcük ve kültür dağarcığını zenginleştirmesinde çok faydalı gelişmeler sağlamıştır. Özellikle bazı bilim adamları işi, Latince bulmacalar hazırlamaya götürecek kadar ciddiye almışlar ve bulmacalar hakkında tezler bile hazırlanır hale gelmiştir. Kare bulmacalar sadece ruh halini dinginleştirmekle kalmaz insanların bir konu üzerindeki düşüncelerini keskinleştirerek uyanık kalmalarını sağlamaktadır. Hayatın büyük bir bölümünde birbirinden farklı bir çok problemle karşı karşıya kalınmaktadır. Günlük saçma sapan düşünce ve koşuşturmaları aza indirmek olası değilse etkilerini azaltmak için neler yapılabildiği uzmanlarca hep tartışma konusu olmuştur. The New York Times kare bulmaca editörü Will Shortz insanların bulmaca çözerek değişim yaşayabileceklerini görmelerini istemektedir. Bulmaca hazırlamanın dışında olayın psikolojik bulgularından hareketle insanların bulmacaya verdiği en son cevapla birlikte oluşan tamamlama hissinin insanda tatmin sınırını yükselttiğini belirtmektedir. Bulmacalar normal şartlarda yalnız yürütülen etkinlikler olmasına karşın belirli bir alanda yürütülen, bilimsel temelle üzerine hazırlanmış çalışmaların insanlarda bağımlılık yaptığı da bir gerçektir. Bu anlamda USA Today dergisinin editörlerinden Timothy Parker bağımlılık yaratıcı unsurlar ve insanlar arasında rekabet duygusunun gelişmesi açısından bilimsel konulu kare bulmacaların da olması gerektiği üzerinde durmaktadır. Parker bu konuda yazılmış çoğu bulmaca eklerinde günden güne bir zorlaştırmanın bilerek yapıldığını söylemekte, kare bulmacaları çözmenin avantajlarının artık bilimsel çalışmalarla da belgelendiğini ifade etmektedir. NewYorkta faaliyet gösteren Albert Einstein Tıp Fakültesinden yayınlanmış 21 yıllık bir çalışmanın ürünü olan makalede yetişkinler arasında bir test yapılmıştır. Buna göre haftanın 4 günü bulmaca çözmeye zaman ayıran bireylerde bunama oranları haftada bir gün çözenlere göre %47 azaldığı gözlemlenmiştir. Case Western Reserve Universitesi nde nöroloji uzmanı olarak çalışan Dr. Robert Friedland Alzheimer hastalığının önlenmesi başta olmak üzere, insanların öğrenme kapasitelerinin arttırılması gibi bir çok konuda Kare bulmacaların oldukça önemli olduğunun çalışmalarda vurgulandığını ifade etmektedir. Ohio State Universitesi nden Doç.Dr. Mary Jo Fresch kişisel tatmin ve çalışılan konulara daha sıkı bağlanma gibi faydalarının yanında bulmacanın eğitimsel değeri oldukça yükselttiğini belirtmektedir. Öğrencilerine zaman zaman anlattığı konuyla ilgili bulmaca tarzında sınavlar yaptığında bu tip yoklamaların öğrencinin üniversitedeki başarısını olumlu yönde etkilediğini bizzat gördüğünü ve ara sınavlara da hazırlık niteliği taşıdığını iii
söylemektedir. Öğrenme olgusunu geliştirerek, bilimsel çalışmalarda kelime dağarcığını öğretmede en keyifli öğrenme metodu olarak benimsediğinin üzerinde durmaktadır * Yukarıda açıklanan faydalarından öte elinizdeki bu kitap; temelinde Ekonomi ve Finans alanında kelime ve tanım öğrenmekte ve hatırlamakta zorluk çeken ve bu alanda çalışan tüm öğrenci, araştırmacı ve diğer bulmaca meraklıları ve profesyoneller için hazırlandı. Magazinsel bulmacaların dışında Ekonomi ve Finans dersi konularıyla ilgili hazırlanmış bulmacaları çözmenin; öğrencinin konuları pekiştirmesini, bilgilerinin kalıcılığını sağlamasını, bilimsel okuma-yazma becerisini geliştirmesini, bütünsel ve parçalayarak düşünmesini, problem çözme yeteneklerinin artırılmasını, farklı düşünebilmesini sağladığından yola çıkılarak hazırlanan kaynak kitabımızı alanında Türkiye de ilk bilimsel bulmaca kitabı özelliği ile sizlerin beğenisine sunuyoruz. Kitapta kullanılan kelimeler ve anlamları için bir çok kaynağa başvurulmuş olmakla birlikte temel olarak Bir Numara Yayınlarının Ekonomi Ansiklopedisi ve TDK Sözlükleri ile piyasadaki tüm iktisat ve finans kitaplarından faydalanılmaya çalışılmıştır. Anlamlar değişik kaynaklardan karşılaştırılarak bulmaca da okuyanın tam ve net olarak anlayabileceği formata indirgenmiş Türkçe kaynakların yetersiz kaldığı durumlarda ingilizce kaynaklara da başvurulmuştur. Eski Türkçe kelimeler ayıklanmaya çalışılarak, tanımların daha yenilikçi yaklaşımla ele alınmasına azami gayret gösterilmiştir. Bu alana ilgi gösteren herkese faydalı olması temennisiyle. dr.ulusoy & dr.kaya 2009 * Lipton, R.B., Sliwinski M., Katz, M.J., Derby, C.A.; Cognitive Activities Delay Onset of Memory Decline in Persons who Develop Demantia, Neurology, 2009, Ernandes, M., A Machine Outperforming Humans in Crossword-Puzzles?, University of Siena, PhD Thesis in Cognitive Sciences, 2006, Mollica, A., Cross-word Puzzles and Second Language Teaching, Italica, 2007, Arnot, M., What is gnu? A History of cross-word Puzzle, Vintage Books,102-071-642, 1981, Augarde, T., The Oxford Guide to Word Games, Oxford University Press,History Crossword Puzzles-http://members.aol.com/histxword, 2007, Teaching Vocabulary Using English Crossword Puzzle as Alternative Medium to Improve Vocabulary Mastery: an Action Research at SDN 1 badakarya banjarnegara, Research Paper School of Teacher Training and Education, Muhammadiyah University of Surakarta, A320040009, 2008. iv
İÇİNDEKİLER BÖLÜM I 11 x 11 Boyutunda Kare-Matris Seti 13 x 13 Boyutunda Kare-Matris Seti 15 x 15 Boyutunda Kare-Matris Seti 17 x 17 Boyutunda Kare-Matris Seti 19 x 19 Boyutunda Kare-Matris Seti 21 x 21 Boyutunda Kare-Matris Seti 23 x 23 Boyutunda Kare-Matris Seti 25 x 25 Boyutunda Kare-Matris Seti BÖLÜM II 11 x 11 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 13 x 13 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 15 x 15 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 17 x 17 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 19 x 19 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 21 x 21 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 23 x 23 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları 25 x 25 Boyutunda Kare-Matris Seti Cevap Anahtarları v
vi