DÜE YAZMAK * Ör. Gör. Erdem Gedikli 1 *1924-2004 Musiki Muallim Mektebinden Günümüze Müzik Öretmeni Yetitirme Sempozyumu Bildirisi SDÜ, 7-10 Nisan 2004, Isparta GR Tarihin nesnel ve olgunluu yönteminden, Türkiye nin bugününe bakmak için Tanzimat dönemine gönderme yapmak o dönemi irdelemek gereklidir. Tanzimatla balayan batılılama süreci Osmanlı nın her sektörüne olduu gibi eitimine de damgasını vurmutur. O batılılamadır ki Osmanlı nın çöküünü de hızlandıran sürecin balangıcını oluturmutur. Kendi eitim sistemini revize edemeyen Osmanlı, körü körüne batıya balılamasının semeresini, gerek yönetimini, gerekse mutlakiyetini yitirmekle ödemitir. Ödedii içindir ki bugün tarih eritlerinde 13. yy dan balatılıp 20. yy la imlenen ibretlik derslerini okuyup anlatacaımız bir uygarlık serüveni olarak yer almaktadır. Cumhuriyetimiz 80 yıllık siyasal, toplumsal, ekonomik, kültürel yeniliklerin kurumsallamasını salayarak, hukuksal yanıyla da toplumun yadsıyamadıı bir deiimi egemen kılmıtır. Günümüzün sınai ve bilimsel ilerleyii, geçmi uygarlıkların ve imparatorlukların urattıı veya uradıı dehetin çok çok üstünde oluu nedeniyle küresel bozulmaları da beraberinde getirmitir. Tarımdan sanayiye, oradan bilgi toplumuna ulaılmılıın, teknolojik ve sosyal gelimiliin satın alındıı bir sürecin yeni dünya düzeni nin içindeyiz artık. nsanın doaya egemen oluunun altındaki bilimsel güç ve yarattıı teknoloji, bulu ve ilerlemeciliimizin modern sefaletiyle örtümektedir. 1946 dan sonra batılı ve küçük Amerika lılık uruna toplumumuzu köleletirerek yer üstü ve yer altı kaynaklarımıza sahip olmaya yeltenenlerin izledii en kolay yol dil, kültür ve sanat alanlarını dikte ettirtmeleridir. Bunun sonucunda uradıımız akültürasyon un, dahili ve harici bedhahların ekonomik ve siyasal baskılarıyla da dayatılan dıa baımlılıın artması, vahi kapitalizmin çarkında kimliksizletirme operasyonu ile örtümektedir. Bu örtüme sanatın afie edilerek reklam ve promosyona alet edilmesine, metalamasına ve kültür emperyalizminin younlamasına ivme kazandırmaktadır. Ulusların bir olgusu olan ulusal kültür, toplumlarının sınıfsal nesnelliidir. Üretimler tüketime maddi bir nesne saladıından, nesneye duyulan gereksinme de nesnenin algılanıından doacaından, tüketim toplumunun talebi de doal olarak nesne olacaktır. Sanatın nesnesi insanın güzel den haz alan bir izleyici kitle yaratması ise üretim özne için bir nesne, nesne için de özne içeriyor demektir. Bugünkü üst kültür yaamımızın Cumhuriyetimizin ilk çeyreinde oluturulması eitimin kurumlama ve esaslarıyla o dönemin nesnelliidir. Öznesi ise ulus toplum olabilme bilincimizdir. 1 Uluda Üniversitesi Eitim Fakültesi lköretim Bölümü Öretim Görevlisi
Cumhuriyetimizin kurucularının birincil eitim anlayıı; kısa sürede çok sayıda insanı yeni hayat tarzına, devrimlere kazandırmak amacını taıyordu. Bu nedenle ilköretimin amacını; temel yurttalık bilinciyle donatılı, cumhuriyet deerlerini benimsemi yurtta yetitirilmesi olarak belirlemilerdir. Ulusal kimlik, Atatürk ulusçuluunu anlamakla, onu yaamakla kazandırılacaktır. Ulus olma bilincimiz, her anlamda güdüklemeye ve irticaya, dolayısıyla eitimimizin yozlamasına seyirci kalmamayı gerekli kılmaktadır. Bugün devinisel, duyusal, bilisel ve iitsel duyarlılıımızın geldii düzeysizlik 80 yıllık cumhuriyetimizin son 45-50 yılı içermesi müzik eitimimiz ve eitimcimiz açısından üzücü bir durum olsa gerek. I. TARHSEL SÜREÇTE OKULLAMA ÇABALARIMIZ Cumhuriyetimizin ilk yıllarında gerçekletirilen müzik politikalarını baarılı kılmanın yolunun eitimde ve eitimci yetitirilmesinde olduunun bilinci okullamayı zorunlu kılıyordu. Cumhuriyetimiz kurulduunda müzik ve sanatla ilgili iki okul vardı. Biri Darül Elhan yani konservatuar, dieri de Darül Bedayi dir, yani ehir tiyatrosu. 1923 de konservatuar belediyeye balandı. Müdürlük görevini üstlenen Musa Süreyya Bey, Batı ve Dou müzikleri olmak üzere iki bölüm açmayı düünüyordu. Batı bölümünde; çalgı, an eitiminin yanı sıra, müzik tarihi, teorisi, armoni, kontrpuan, orkestrasyon, kompozisyon, koro ve orkestra dersleri, Dou bölümünde ise; çalgı, müziimizin tarihsel teknik geliimi, esasları ve gelecei öngörülüyordu. Bu eitim programı H.Sadettin Arel, Rauf Yekta, Zeki Üngör, Muhittin Sadık ve Veli Bey tarafından uygulanacaktı. 1926 da Darül Elhan konservatuar adını aldı ve batı müzii esasına dayalı program yürütülmü, Dou bölümü de kapatılmıtır. Ankara nın eitim kurum ve programlarının belirlenmesi görevini üstlenip Bakanlıın onayını zorunlu kılmasından sonra 1927 de konservatuar pratik ve teorik eitim yapan meslek okulu olmutur. 1924 ün 1 Eylül ünde Vasıf Çınar Beyin Eitim Bakanı olduu dönemde Batı müzii öretecek öretmenler yetitirmek amacıyla Musiki Muallim Mektebi kurulur. Bu okula Zeki Bey müdür olarak atanır. 1927 de Darül Elhan da Türk müzii eitimi yasaklanır. 1934 de bu yasak kalkar. Atatürk, Meclisimizin 4.dönem 4.yıl açılı konumasında müziimize olan eletirel bakıını dile getirmitir. çileri Bakanı ükrü Kaya nın Türk müziini radyolardan yasaklatması sonucu, Abidin Özmen nin Bakan olduu dönemde, O nun bakanlıında Musiki nkılabı nı gerçekletirmek için H.Sadettin Arel, Rauf Yekta, Zeki Üngör, Muhittin Sadık ve Veli Bey lerle toplanırlar. Dönemin ayrıcalıklı yegane okulu Ankara Devlet Konservatuarı dır. Batının yüksek kültür varlıı deerini taıyan müziinin de bilimsel olarak ele alınması gerekiyordu. Bunun da ilk yolu müzik öretmeni yetitiren bir okul açmaktı. O zamana dek verilen müzik eitimi alay lılarca veriliyordu ve alaturkaydı. 1924 te Vasıf Çınar ın bakanlıı, Zeki Bey in de bakanlıında orkestra ve bando üyelerinden salanan öretmen kadrosu ile 12 örencisiyle öretime balanıldı. 1925 de okula bütçe salanarak örenci sayısı 40 a ulatı. 1927-28 eitim öretim yılında da 71 kii okulda eitim görüyordu. Okulun öretim kadrosunu güçlendirmek için Avrupa ya gönderilen öretmen adayları dönülerinde öretmen olarak çalımaya baladılar. 1928 de donanımı - dönemin durumuna göre-
yeterliydi. 1930 da eitim 6 yıla çıkarıldı. Cumhuriyetimizin aydın kurucuları en köklü deiiklikleri müzikle yapmak istediler. Halkın asırlardır duyageldii tekseslilii çokseslilie yöneltmek meclis iradesinin yasalatırmasıyla uygulanamazdı. 1923-1933 arası siyasal-ekonomik sorunlar, küresel krizler müzikte yapılması istenen deiikliklerin bir anlamı olmasının temelinde uygarlıı deitirme kararlılıının olması yatmaktadır. Çoksesliliin yerlemesi için okullamanın gerekliliine inanan Atatürk ve yoldaları dönemin sanatçılarını ve müzikle ilgili okulları devrimin ve dönemin ayrıcalıklı evlatları olarak içselletirmilerdir. Atatürk her yıl TBMM nin açılıında yapılanları ve yapılacak olanları anlatırdı. 1934 yılındaki o ünlü konuması bu düeyazmalardan sadece biridir: Arkadalar; güzel sanatların hepsinde ulus gençliinin ne türlü ilerletilmesini istediinizi bilirim. Bu yapılmaktadır. Ancak burada, en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk müziidir. Bir ulusun yeni deiikliine ölçü musikide deiiklii alabilmesi, kavrayabilmesidir. Bugün dinletilmeye yeltenilen müzik yüz aartacak deerde olmaktan çok uzaktır. Bunu açıkça bilmeliyiz. Ulusal ince duyguları, düünceleri anlatan, yüksek deyileri, söyleyileri toplamak, onları bir gün önce, genel son müzik kurallarına göre ilemek gerektir. Ancak bu güzeyde Türk ulusal müzii yükselebilir, evrensel müzikte yerini alabilir. Kültür ileri Bakanlıının buna deerince özen vermesini, kamunun da bunda yardımcı olmasını dilerim. der. Batıdan azımsanmayacak sayıda müzik adamı davet edilir. Gelenlerin yaptıkları inceleme ve aratırmalarının ana fikri udur. Yeni Türk müziine temel olanın, gelecein halk müziinde olduunu ve Türk bestecilerin halk müziiyle ilgilenmelerinin yararının çok olacaı dır. Derleme çalımaları için de Almanya dan gerekli araç-gereç getirtilmitir. Ülke dıından davet edilerek ülkemize gelen müzik adamlarına hazırlattırılan raporlar Ulusal müzik yaratma olgusunu temel alır. Buradan hareketle geleneksel müziklerimiz ve baka kültür müzikleri irdelenmemi, bu çok kültürlülüün aratırmaları, incelemeleri, sistemleri sanatsal ve bilimsel bir zeminde yapılamamıtır. Bu tür çalımalar alaylı larca yapılmı, bu konuda eitim almı kiiler yapılanları alay a almılardır. Bunun sonucu olarak da Türk Müzii Konservatuarları domutur. Kırsalın kente göçünün hızlandıı ve yeni yaam tarzlarının olutuu süreçte provensal kültür arabesklemeyi de beraberinde getirmeye ve biriktirmeye balamıtır. Cumhuriyetimizi kuranlar bütünsel kalkınma stratejisi ile ümmetin ulusa dönüümünü insan yetitirme davası ile gerçekletirilebileceinin kanıtını; tevhidi tedrisat ile zorunlu ilköretimde gördüler ve yasa çıkartarak uyguladılar. Osmanlı nın ekonomik tükenmiliinin ardından kurulan ve yaratılan bütçe destei ile her alandan birçok örencinin batıya gönderilii, Merkez Bankası, Halkevleri, Türk Dil ve Tarih Kurumu, demiryolları, fabrikalar, Gazi Eitim Enstitüsü, müzeler, kadının sosyal statüsündeki deiiklikler ve soyadı kanunu ulus olmanın kıvılcımlarıydı. Merkezi bir eitim anlayııyla hükümet ve MEB; öretmen yetitirme, programlama, öretmen temininden sorumluydular. Yurttalık bilincini ilköretimin amacı sayan aydınlarımız tüm sıkıntılara ramen sorunları ama becerisini gösterdiler. Öretmen yetitirme sistemimiz 1930 lardan sonra
salam temellere oturdu, öretmenlik meslei saygınlık kazandı. Öretmen yetitirme çabası evrensel, laik, hümanist ve pozitivist anlayı ve uygulamalarının ulusal bilinç yaratımı temeline balanmıtır. Kentsel yaamın olanakları, kırsal alanla hemen hemen aynı nitelikleri taıyordu. Eitimin kırsal alandaki insanların bilgi beceri ve bilinçlenimiyle cumhuriyete olan katılım ve katkısını artırması düüncesi Köy Enstitülerinin kurulması olgusunu yarattı. Ortaöretime öretmen yetitirmek için Ankara da Gazi Eitim Enstitüsü, Lise öretmenlii içinse stanbul da Yüksek Öretmen Okulu kuruldu. Bu iki kurum o dönemin özelliklerine göre sayıca az ama nitelikli öretmenler yetitirmitir. 1950 lerde bütünsel kalkınma stratejisi terk edilip savaın ertesindeki ekonomik, teknolojik gelimeler bizi de etkilemi, sayısal açıdan az olan öretmen sayısı eitimsel sorunları da katlayarak nitelik yönünden olumsuzlukları da artırmıtır. Kırsal alandaki insanları kalkındırıp, bilinçlendirmek, ulusal hedeflere göre bilgi ve beceriye sahip olmalarını salamak için rehberlik-önderlik yapacak insan gücünü yine kırsaldan seçip yetitirmek, kuramsal eitimi i-beceri eitimiyle de desteklemek için Köy Enstitüleri kuruldu. Baarıyla yürütülen bu çalımalar 1954 yılında ilköretmen okulları adını alarak yeni bir sürece sokuldu. Halkevleri cumhuriyetimizin kültürel, sekülerleme ve çadalama politikalarının özgün kuruluları olarak dodu. Bir kültür merkezi, yeni yaam tarzının benimsenip kavranması için katılıp yararlanabilecei sivil bir kurumdu. Halkevlerinde birçok kollar vardı. Bunlardan biri de Güzel sanatlar dı. Bu kollar resim, müzik, bando, derleme, notalama, radyo ve gramofonla yeni müzik zevkinin yayılması için çalgı kursları gibi etkinlikler sunuyorlardı. Eitim ve öretimde uygulanacak yöntem, bilgiyi insan için gereksiz bir süs, bir baskı aracı ya da bir uygarlık zevkinden çok yaamda baarıya ulamayı salayan ie yarar ve kullanılabilen bir aygıt durumuna getirmektir diyen Atatürk ün ve o dönemdeki çalıma arkadaları olan bakanların, eitimcilerin, ve bir avuç müzik emekçisinin, eitim sisteminin temelinde yaparak, yaayarak örenme ve öretmenin yanında, salıklı ve niteliklilik esasına dayanan bir istihdam, eitimin idareciliinde bulunan eitilmiler oligarisine karı da çalıarak, üreterek kültürlemeyi dülerine yazıp uyguladılar. II. MÜZK ETMMZN TARHSEL ARKA PLANI 1950 lerden sonra, baarıyla uygulanılan modeller gelitirilmemi, nicel ve nitel gelitirmeler salanamamıtır. Eitimin sanayileme, ekonomi, demografi ve corafi balantısı içindeki insan gücünün programlanması anlayıı terk edilmi, 1950 sonrası yönetim ve yöneticileri kendilerini eiten gelitiren sisteme bakaldırmılar, eitimin de, öretmenin de saygınlıının azalmasına neden olmulardır. Bireyin kiiliini gelitirici, aratırıcılıa ve yaratıcılıa yöneltici bir eitim ve öretim anlayıının bugün bile egemen olmadıı eitim sistemimizde yabancı dil ile birlikte müzik öretimi ve eitiminin ulatıı boyut yabancıya olan hayranlıı da güçlendirmitir.
Cumhuriyetimizin 1923-1950 sürecinde yabancı uzmanların ülkemize olan ilgisi ve o dönemin yöneticilerinin onlara kucak açıı ile gelen uzmanların bilim, kültür ve sanat alanında bıraktıkları anlamlı izler bugün hala silinmemitir. 1923-46 yılları eitim reformu yıllarıdır. Ne yazık ki bu süreçten sonra iktidara sahip olanlar bu reformu sistemli ve bilinçli olarak deforme etmilerdir. Bu deformasyon hala sürdürülmektedir. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde çoksesli müzik anlayıının kiisel ve kurumsal desteklerine ramen alaturkacılıımıza yenik dümesinin çok partili döneme rastlaması daha da üzücü olsa gerek. Konservatuarların üniversiteye balanması, lköretim örencilerinin üniversite örencisi statüsüne kapsandırılması, her türlü makam ve unvanın üstünde olan sanatın emekçi ve ustalarına sanatçı denmesi gerekirken, 82 yasası ile profesörletirilmesine çou sanatçı ve aydınlarımızın tepki koymaması ne üzücü (Kongar 1993). Toplumların örgütlenmi kurumlarından olan okullar, toplumsal yaamı olumlu ya da olumsuz olarak etkirler. Okulların etkisizletirildii sistemler nicel sonuçları itibariyle ne kadar çok diplomalı insan yetitirmi olurlarsa olsunlar bilimsel, sanatsal dahası yaamsal anlamda baımlılamanın ve yozlamanın temelini olutururlar. Bilimin, sanatın ve yaamın ithal edilimi yoluyla toplumun, küresellemenin içinde piyon olması süreci olanca hızıyla devam etmektedir. Piyon olmamak için baımsız, yerel ve evrensel deerleri bilimsel ve sanatsal ilevselliklerle bezeyip uygarlıın gerektirdii yaamalara ulamak gerek. Strasbourg Üniversitesi Türkoloji kürsüsü bakanı Prof. Paul Dumont 13 Nisan 1997 tarihli Cumhuriyet gazetesinde öyle diyor:... Bence Türkiye nin en önemli sorunlarından birisi bugün eitim sorunudur. Eitimin içeriini deitirmek gerekiyor. Mustafa Kemal in Türkiye sinin eitim sistemine çok olumlu gözle bakmaya baladım. O tür bir eitim son derece ilerici. Bence o eitim bugüne uyarlanabilirse çok iyi olurdu. III. TÜRKYE DE MÜZK ETMNDEN BEKLENTLER Müzik eitiminden ne bekliyoruz? Bugün müzik eitimi alan, veren ebeveyn ve bireylerin beklentileri neler? Ebeveynler; meslei, kendini kurtarma, bireyler; iyi ve çok para kazanma süreci olarak görmektedirler. Yönetenler de; eitilmi bir toplumun ülkeyi daha iyiye götürecei umusundadırlar. Oysa öretmenlerimiz gerekli bilgi ve beceriyle donanarak, kiilikleriyle olgun ve yetkin bir hedef için çalımalıdırlar. Sadece iyi i, çok para yaam için gereken bir nicelik ve niteliin öncülü olmamalıdır. Okullarda birçok örencinin kolayca hazmedeceini sandıımız eitim programları ders bazında ele alacak olursak pek de iyi verilmi sayılmaz. Eitim programları bitirilse bile yıl sonunda o derslerden akılda kalanlar sayılıdır. Yaratıcılıı, dü gücüyle eylemletirip söylemletiremediimiz müddetçe verdiimiz eitim tamamen bir formalitedir. Eitimin kalitesi eitime müdahil olanların sayısal çokluuyla deil, bireyin düzeyinin yetimi ve yetitiriliinin bizatihiliinde aydınlanımı ve aydınlatılmasıyla ölçülmeli.
Birey her eyi örenme merakı ile dolu olduundan sorar, aratırır merakını gidermek ister. Toplum ve aldıı eitim bu bireysel merakı gidermiyor, üstelik köreltiyorsa sorgulama, aratırma ve çalıma biter; böylece dogmatizm ve deer yargıları ile ezberci ve kuzu gibi bir toplum yaratılmı olur. Müzik eitimi de merak edileni deil müfredatı tamamlama enformasyonu olarak ilendiinden, tek yönlü iletiimin sonucunda tam bir örenme gerçekleememektedir. Bilgiyi ilemenin yolu örenmekse, yöntem ve etkinlikleri bilginin iletimine dayalı yaratıcı etkinliklerle iletiimi gerçekletirmemiz gerekmektedir. Okulda örenileni yaadıı toplumun diliyle anlatamayan, yorumlayamayan bir öretmen bilgi kaynaını sadece ders kitabına dayandırıyorsa örencinin eitilmesine tutarlı bir kanıt oluturamıyor demektir. Eitim verdiimiz örencilerimizin müzik zevkini, kulaklarını, seslerini kullanmalarını ve ritmik duygularını gelitirebildik mi? Müzii içlerinden geldii gibi tanımlamalarını salayabildik mi? Müzii sosyal ilikilerinde kullanabilmesinin yollarını gösterebildik mi? Önemli birkaç besteci dıında Türk bestecilerini tanıtıp, eserlerinden örnekler dinletebildik mi? Müziin baka derslerle de ilikilendirilebilineceini aktarabildik mi? Müziin niteliklerini yaamla örtütürebildik mi? Bunun gibi nice sorular sorulabilir. Elbette bunları gerçekletiren öretmenlerimiz de vardır. Örencinin müziksel algılama yeteneklerini çeitlendirerek, sadece blok flüt çalma ve çalınan ezgileri söyleme alıkanlıklarından kurtulumu salanmalıdır. yi bir öretmenin, iyi bir öretme ve örenme gerçekletirebilmesi için örencilerine; Dinlemeyi, dinletebilmeyi, okutup, okuduklarını anlattırıp yorumlatabilmeyi, Görmesini deil, duyup düünebilmesini salatıp, uygulamayı ve uygulamaları ödüllendirmeyi ve ödüllendirtmeyi, Örnek olmayı, iyi örnekleri ayırt edebilmeyi, neden sonuç ilikisini kurdurtabilmeyi, nedenlerini anlamasını salatmayı, sonuçlar üstüne deerlendirme yaptırtabilmeyi, Konu ve konulara duyusal eilimi, bireyin düsel ve bedensel gücünü kullandırtabilmeyi, Kendi kendine örenip, sorun çözdürtebilmeyi, kendini gelitirebilmesi için sürekli çalımalarla yenileyip aabilmeyi, Örettiklerinin, yararlı ve kullanılabilinir olduu bilincini salatması gerekmektedir. Toplumsal yaamın odaını oluturan insanın, tüketen ve tüketilen bir varlık olarak metalatırılması, okullarda verilen eitimin gerektirdii gibilikleri, kendi deer yargılarını dayatma, eitimin eitimciliin erdemi deildir. Eitimi, eitimciliin erdemini, bireyin kendini tanımasında, okuyup gözlemesinde, düünmesinde aratırmasında, üretmesinde ve uygar bir insan olarak yaamasında aramak gerek. Bilim ve onun yaratıları olan bilimsel eserler ve sanat halkın ulamasına uzaksa ve halk bunlara ulaamıyor ya da ulamakta güçlük çekiyorsa gelimiliin ölçüsü daha da netlemektedir. Bilgiyi ezberletip sınavlarla bu ezber bilgiyi geri istemek ve notlandırmak statik bir kısırdöngüdür. Müzik eitiminin eitsel ilevi; bilisel, duyusal, devinisel ve sezisel iz bırakıyorsa bireysel, bu izleri farklı kiilerle paylaıyorsa toplumsal, bu yaygınlık üretim ve tüketim etkileiminin dengesini salıyorsa ekonomik içerik taımaktadır.
Her yıl bir çok müzik öretmeni mezun ediyoruz. Öretmenlik hakkını kazanan meslektalarımızın çok küçük bir yüzdesinin atamalarının gerçeklemesi, atananların mesleksel yaamın pratii içinde karılaıp yaayacaı sorunları, aldıkları eitimin yeterlilii açısından neden ve sonuçlarıyla ortaya koymamız gerekmektedir. Ulusal kültürü gelitiren, evrensel, laik, cumhuriyetçi, yaratıcı, özgür düünceli bireyleri yetitirecek eitim politikaları ile kiilikli, nitelikli, bütünsel kalkınmayı benimsemi insan gücüne inanan öretmenler özerk eitim kurumlarında yetitirilmeli, tüm öretim aamaları birbirini bütünler halde tüm bilim ve sanat dalları özendirilmelidir. Öretim programları ve ders kitapları da bilimsel, evrensel ölçütlerde demokratik, özgürlükçü, yaratıcılıı önceleyen anlayıa uygun olmalıdır. III. TÜRKYE DE MÜZK ETMNN GENEL SORUNLARI Güzelliklerini paylaacaımız, sorumluluklarını üstleneceimiz, kaliteli birlikteliklerin yaanılası aydınlıklarını, bugünkü sorunlarımızın yüzdelik açısından maksimumunu oluturan toplam yük sadece eitim sistemimizden kaynaklanmamaktadır. Sistemin genel bozukluu yerel ve özel sorunlarla birleince haliyle eitimi de içine almakta, sorunlar çözümlenemedii için de kangren haline dönümektedir. Eitim sistemimizin doru budur dayatması gerçek yaamda yanlılandıından, düünme alıkanlıı veremediini görmekteyiz. Müzik eitimimizin ve genel eitim sistemimizin öncül sorunu; genel eitimde yurtta yetitirememesi ve dolayısıyla ulus kimliinde vatandalık yerine, bizim dıımızdakilere dümanlıı, müzik eitiminde ise bizim olanı küçümsemeyi körüklemektedir. kinci sorun; din eitiminin zorunluluu ve sorunluluudur. Müzik dersinin tüm eitimsel süreç içinde din dersinden bile az olmasıdır. Üçüncü sorun; Sistemin ezberci, dayatmacı olmasıdır. Dördüncü sorun; Örencilere özgürlük alanı ve ortamı yaratmayan, yaratıcılıı öncelemeyen, kendilerini gelitirmede yava kalan öretmen yetitirme sistemimizdir. Okulun bozan deil yapısal düzenlemeleri kılgılayan, öreten, eiten, gelitiren, aydınlatan bir sürecin kurumu olduu bilinci; nitelikli ve yeterli bir müzik, resim, felsefe ve beden eitimi dersleriyle yaamsal önem kazanacaktır. Yetenek, genetik ve vahiy yoluyla ilahi bir baı deil; insanın kendini, yaadıı toplumu bulu, yaratı, dönütürü ve aydınlatı olgusudur. Herkesin bir eyler istedii toplumumuzda düünsel, eylemsel ve söylemsel dayanakları ile her eyi devletten bekleme dürtüsü toplumun ansal ikliminin geneline egemen oluu cumhuriyetimizi kuranların düünüp uygulamak istedikleri sınıfsız, ayrıcalıksız kaynamı bir ulus olma bilinci ile örtümemektedir. Sloganların ve köhneliklerin ardına sıınarak sarf edilmi söylemlerin ve eylemlerin gerçek olmaması, eitimi de hukuk alanını da algılayamamamızdandır.
IV. MÜZK ETMMZDE UYGULAMAYA LKN SORUNLAR Uygulama sorunlarını iki maddeyle irdelediimizde; bunlardan birincisi: Dört yıllık süreç içerisinde her yıl zorunlu olarak okutulan EBB kodlu dersler Müzik Eitimi bölümlerinde örenciler tarafından önemsenmemektedir. Derslerin not açısından baarılılıı ezber veya farklı yollardan gerçeklemektedir. kincisi de; çalgı derslerinin içeriinin sanatçı yetitirme temeli alınarak ilenmesidir. Çalgısı iyi olan örencilerin öretmen olduklarında çalgılarından uzaklaıp soumaları, bu soumaların temelinde de mesleksel yaamının pratiinde aktarmak zorunda olduu müfredata uyma ve yetitirme sorunudur. Ülke gerçeklerimiz açısından daha lköretimin 1. Kademesinde nitelikli ve gerektii kadar müzik dersi ilenilmeden, 6.,7.,8. sınıflarda müzik öretmeni ile karılaan örenci, öretmenin yöntem ve tekniklerinden ürkmesi veya örencinin derse duyusal duyarlılıını salayamamasından günümüzün müziksel kaotik ortamı kendiliinden yaratılmı olmaktadır. Dolayısıyla öretmen yetitirmedeki amaç ve onun uygulanmasında anlamlı bir örtüme salanamamaktadır. Örenim çaındaki her birey hangi tür yetenek veya özüre sahip olursa olsun müzii örenme ve yaama zorunluluu insanlıının temel hakkı olmalıdır. 1924 ten günümüze daha nitelikli müzik öretmeni yetitirme süreci bir çok deiikliklerle süregelmi, dolayısıyla her aamada süre de gidecektir. Bir piramide benzetilen toplumun tabanından tavanına kültürel ve entelektüel düzeyin tavana sıkıması ve bu tavanı oluturanları gelimi kentlerimizin nispeten istenilen boyutta olması, tabana yayılamaması paradoksunu olumlulatırmak gerekmektedir. Gerek öretmen yetitirme, gerek örenci eitimi, gerekse de müzik eitimi açısından taklitçiliimiz iki varsayım içermektedir. Birincisi; özgün olamayıımız. Yani eitim çevrenimizi oluturan unsurları bizzat kendimiz yaratamadıımız için eitsel müzik kültürümüzü özgünletirememek. kincisi; etkilenmedeki hızımız. Yani günümüz teknolojisinin sunduklarıyla eitsel ve toplumsal kültürümüzün, baka kültürlerden çabucak etkilenmesidir. Etkilemenin fazlalaması yozlamayı daha da kolaylatırmaktadır. Yozlama limitinin düüklüü veya yükseklii etkilenmenin de asgarisine ve azamisine balıdır. Bu varsayımlardan hareketle genelde sanat, özelde müzik eitimimiz özgünlüü açısından lokal kalmakta etkilenmedeki akıl almaz hızımızın azamisi açısından da evrensel ve olması gereken boyutları amaktadır.
V. ÇADA BR MÜZK ETMNE DORU: ÖNERLER Müzik eitimi bölümleri ülkemizin müzik öretmenini yetitiren kurumlarıdır. Amacı örencilere müziin doasındaki nitelikleri diliyle söyleme, çalma yorumlama, yordama, çoksesli düünme dallarında tikelde müzik tümelde sanat eitimi vermesidir. Bireyin ansal, tinsel, toplumsal, düünsel ve evrensel geliimine etki etmesidir. Bu balamda müzik öretmeni yetitirme konusunda gözlemlediim sorunlar ve çözüm önerilerim unlardır. Sanatçı mı öretmen mi sorunu: Sınavla seçilen örenciler öretmen olma bilinci ile yetitirilmeli, yeterli pedagojik formasyon dersleri ile yeterince desteklenmelidir. Eitsel müzik aırlıklı uygulamaları ile de pekitirilmelidir. Uygulamada görülen aksaklıklar tartıılmalıdır. Yöntem ve süre sorunu: Tüm eitim ve müzik öretim yöntemleri ile birlikte uygulamaya aırlık verilmeli, toplam süre 4 yıldan 6 yıla çıkarılmalıdır. lköretimin ve ortaöretimin tüm kademelerinde müzik dersleri haftada iki saate çıkarılmalı ve dersler müzik öretmenleri tarafından ilenmelidir. Batı mı Dou mu sorunu: Yerelden evrensele ulaan eitim ve dolayısıyla okul müzikleri ile okul müziimizin çokseslendirimine dayalı aktarımları ile gerçekletirilen özgün Türk eitim müzii eitimi ve öretimi gerçekletirilmelidir. Okul, Oda, Çalgı ve Kitap sorunu: Her üniversiteye bir bölüm açmak deil, toplumun gereksinim duyduu oranda müzik öretmeni yetitirecek sayıda ve yerde okul açılmalı. Tüm donanımları ile (müzik ve dinleme, çalıma odaları, tüm çalgılarıyla.) eitmen eksiklii giderilmi, çada bir anlayıla programları hazırlanmı okullar olmalı. Çada Türk eitim müziine ilikin kitaplar bastırılmalıdır. dareci ve Para sorunu: Okul yöneticilerinin sanat eitimi öretmenlerine ve derslerine olan yaklaımlarını düzeltmeleri gerekir. Öretmenlerin ve okulların ekonomik durumları düzeltilmeli, sendikal örgütlenmeleri salanmalıdır. Akreditasyon ve Etkileimli letiim: u anda müzik eitimi veren bölümlerimizin birbirleriyle olan eitsel- öretsel ve dier eksikliklerin giderilmesi, periyodik süreçlerle (bienal olabilir) MEB ile ortak olarak öretmenlere hizmet - içi kurs ve seminer çalımaları düzenlenmelidir. Medya sorunu: MEB, Üniversite, TRT ve ilgili kurulularla ibirlii ile okusal görsel ve iitsel araçlardan nitelikli müziklerin Yayınlanması salanmalıdır. Öretmenler, örencilerini nitelikli programları izleme ve dinlemeye yönlendirmelidir.
SONUÇ Bilimsel ve teknolojik devrimin ivmesine ayak uyduramayan toplumların deiimlere bilinçli olarak katılamamasından ötürü, ithal yoluyla yaama katılan bilim ve teknolojiye yaklaım, vay be, elin olu yapıyor dedirtmekten baka bir tepkiyi dourtmamaktadır. Geçmiin emek, günümüzün teknoloji youn birikimleri yaamın kolaylatırılması ve anlamlandırılması adına sevindirici, sanatsal yaratıcılık ve eitsel davranı açısından düündürücüdür. Toplumsal gelimiliin öncelii kii baına düen gayri safi milli hasılanın yükseklii ile ölçülse de toplumu oluturan bireylerin yetitirilmesi, toplusallatırılması için halkın eitimi ve eitimin niteliinin artırılması açısından önemi daha büyüktür. Yetitirdiimiz müzik öretmenlerinin metafizik ve deer yargısal yaklaımları baskın olduundan bilimsel ve olgusal olmayı içselletirmemektedirler. Tek tip ve tek tür dayatması örenci merkezlilii olanaklı kılmamaktadır. Pedagojik ve bilgisel yetersizliklerinden olsa gerek öretimin önceliini disiplinde arayıp, yöntemleri farklılatıramadıkları gözlenmektedir. Tartıma ve tartıtırma gelenei yaratmadıımızdan örencilerimizin ilk yakınması konuamıyoruz olmakta, konuma olanaı sunulduunda da ifade etme yeteneklerinin yetersizlii hemen görülmektedir. Eitimciler eitimde baarıyı, duyguların kontrol edilebilmesine balamaktadırlar. Eitim bir anlamda bireyin kendi kendini kontrol edebilmesidir. Ortamını, sürecini ve enerjisini sürekli ve disiplinli olarak kontrol ederek, ev, okul ve çevre ortamında ne için okuyup aratırıp çalıması gerektiini sorgulayıp eylemletirmelidir. Hedefe ulaılacak süreç içinde, kendisine gerekli olan bilginin, eylemin ilenilebilinirliini yaamsallatırarak bulunduu ortamda ve süreçteki eylemlerinde enerjisini dengeli ve yeterli kullanarak duygusal, devinisel ve bilisel zekasını kontrol etmeleri istenmektedir. Örenci ve öretmen kendilerine sunumlanan eitsel, öretsel fırsatları (formal) ve rastlantısallıkları (informal) kontrol edip yaamsallatırmalıdırlar. Eitim aldıı süreçte elde edecei bilgi, tutum ve beceriler kontrol edildikçe anımsanacak, tekrar edildikçe kalıcı bir örenme ve kendini bulup yaratma süreci oluturulabilinecektir. Öretmenin altyapısı, eitim sürecinde aldıı bilgi, beceri ve tutumları damıtarak eletirel bir eytiimle kültürel bir yeterlilik salamalıdır. Bilgisini yaama ve yaadıı toplumum geliim sürecine yararlı kılacak ekilde dönütürecei etkinliklerle yaamsallatırmalıdır. Aktarılan bilgilerin neye yaradıklarının, neden gereksinildiinin, yaantı ve sorunlarımıza nasıl uygulanacaının sorgulamasını yapmadan dikte ediimiz ezberletme eylemi olmaktadır. Öretmen adayının ezberleme deneyimi tartımayı olanaklı kılmadıından aldıı eitimi uygulaması sonucu, gereksinimlere yönelik uygun bir öretim yönteminin de gelimemesine neden olmaktadır. Müzik öretmeni yetitirme uraısı içinde olan bizler kendimizi yenilemek, gelitirmek ve yetitirmek zorundayız. Hedeflerimizi ve beklediimiz hedef davranıların olabilirlikleri üzerine programların gereksindirdii anlayıları, materyalleri güncellemeliyiz. Bu tür bilimsel etkinlikleri daha geni katılımlı olarak gerçekletirmeliyiz. Bakanlık ve üniversiteler bu konudaki duyarlılıklarını göstermelidirler. Yapılan yanlılar için sorguladıımız eylem ve söylemleri içeren kongreler,
sempozyumlar, bilimin nesnel yol göstericiliinde sanatın doayı, düünceyi yeniden dönütürmesi ve oluturmasının yaratıcılıında aydınlanmanın filizlendii, olumsuzlukların ve paradoksların olumlandırılıp diyalektik doruların egemenliinde ulusal baımsızlıımızın onuruyla yaadıımız düe yazmalarımız gerçek olsun. Yetkileri büyük, etkileri küçük insanların eylemsel ve söylemsel nakaratları ile usançlılıımız son olsun. Yoksa düeyazarız. KAYNAKLAR: ENGÖR, A. M. C.: Aratırmacı ve Öretmen Cumhuriyet Bilim Teknik (10.06.2000). ATABEK, Erdal; Örenmeyi Neden Örenemiyoruz?.. Cumhuriyet Bilim Teknik (16.09.2002). ATABEK, Erdal; Eitimden Ne Bekliyoruz?.. Cumhuriyet Bilim Teknik (03.09.2001). KURDAKUL, ükran; Emperyalist Kültür Kuatmasına Karı Cumhuriyet (03.07.2000). UÇAN, Ali; Müzik Eitimi, Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay., 1997. UÇAN, Ali; nsan ve Müzik, nsan ve Sanat Eitimi Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay., 1996. SAY, Ahmet; Müzik Öretimi Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay., 1996. SAY, Ahmet; Müzik Öretimi Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay. 2001. SUN, Muammer KOTOLU, Murat; Türkiye nin Kültür Tiyatro Sorunları Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay., 1993. OKYAY, Erdoan; Cevat Memduh Altar Müzik Eitiminin ovalyesi Ankara: Sevda Cenap And Müzik Vakfı Yayınları. KONGAR, Emre; Kültür Üzerine stanbul: Remzi Kitabevi 1993. FENMEN, Mithat; Müzikçinin El Kitabı Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yay., 1997. UÇAN, Ali- YILDIZ, Gökay- BAYRAKTAR, Erturul; lköretimde Müzik Öretimi Burdur: Modül 9 1999. lköretim Kurumları Müzik Dersi Öretim Programı Ankara: MEB Basımevi 1994 OUZ, Orhan- OKTAY, Ayla- AYHAN, Halis (Ed.); 21.Yüzyılda Eitim ve Türk Eitim Sistemi; stanbul: Sedar Eitim Aratırma Yay., 2001. Cumhuriyetin Sesleri; stanbul: Tarih Vakfı Yay., 1999. ERDOAN, rfan; Yeni bir Binyıla Doru TÜRK ETM SSTEM Sorunlar ve Çözümler; stanbul: Si