PREFERENCE OF CONSUMER TOWARD FOOD LABELS

117 2007GaziÜiversitesi Edüstriyel Saatlar Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı:21, s.117127 TÜKETĐCĐLERĐN BESĐN ETĐKETĐ TERCĐHLERĐ* ÖZET Leyla ÖZGEN 1 Tüketicileri besi etiketi tercihlerii belirlemek, tercihlerii cisiyet ve eğitim düzeyi değişkeie göre karşılaştırmak amacıyla, Akara da yaşaya tüketicilerde merkezi ilçede bulua süpermarketlerde alış veriş yapa toplam (168 kadı, 132 erkek) tüketici üzeride yürütülmüştür. Cisiyet ve eğitim (üiversite eğitimi ala ve almaya şeklide grupladırılmıştır) düzeyi değişkelerie göre, besi etiketi bilgileri; kesilikle bulumalı (5), bulumalı (4), fark etmez (3), buluması gerekmez (2) ve kesilikle bulumamalı (1) şeklide pualaarak ortalamaları alımış ve arasıdaki farklar t testiyle değerledirilmiştir. Aket souçlarıa göre besi etiketi bilgileri cisiyete göre icelediğide, üretim tarihi bilgisii erkekleri kadılara göre daha fazla öemsediği, zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları bilgiside ise kadıları erkeklere göre daha çok öemsediği bulumuştur. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buluurke (p<0.05), diğer etiket bilgileride cisiyet değişkei açısıda fark istatistiksel olarak alamlı bulumamıştır (p>0.05). Eğitim düzeyi değişkei açısıda ise sadece üiversite eğitimi alaları üretim tarihi bilgisii, üiversite eğitimi almayalara göre daha çok öemsedikleri bulumuştur. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı tespit edilirke (p<0.05), diğer besi etiketi bilgilerii üiversite eğitimi alalar ve almayalar arasıda ise gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı bulumamıştır(p>0.05). Cisiyet ve eğitim düzeyi değişkei farkı öemsemede besi etiketleri kousuda eğitim programları geliştirilmesi açısıda araştırmaları plalaıp yürütülmesi öerilebilir. Aahtar Kelimeler: Besi etiketi, Besleme etiketi PREFERENCE OF CONSUMER TOWARD FOOD LABELS ABSTRACT This study was carried out over cosumers (168 females ad 132 males), livig i Akara ad doig shoppig at supermarkets located i cetral districts, i order to fid out their preferece ad compare it i terms of geder ad educatio. Accordig to geder ad educatio variables, kowledge of food labels were scored as must absolutely iclude (5), must iclude (4), does t matter (3), does t eed (2) ad must ever iclude (1), average scores were calculated ad evaluated with t test. 1 G. Ü. Mesleki Eğitim Fakültesi Aile Ekoomisi ve Besleme Eğitimi Bölümü, Beşevler, Akara,06500, leylaozge@gmail.com, *Akara Üiversitesi Ev Ekoomisi Yüksekokulu I.Uluslararası Ev Ekoomisi Kogresi de 22 24 Mart 2006 tarihide suulmuştur

118 Whe the kowledge of food label was examied cocerig the outcome of the questioaire, it was foud that me take more care of date of productio tha wome, ad that wome give more attetio to the kowledge of allowed quatity of usage i the productio of the materials likely to be harmful compared to me. While the differece betwee the groups was thought to be sigificat statistically (p<0.05), the differece at the other label kowledge was ot cosidered as sigificat statistically i terms of variable of geder (p>0.05). As for the variable of educatio level, oly the uiversity graduates paid attetio to date of productio compared to those who are ot uiversity graduates. While the differece betwee the groups was foud sigificat statistically (p<0.05), the differece betwee groups of the oes havig a uiversity educatio ad those ot havig it was thought to be sigificat sigificatly over other food label kowledge (p>0.0.5). Key words: Food Label, Nutritio Label 1. GĐRĐŞ Güümüzde bireyleri sağlıklı ve yeterli besleebilmesi içi besi etiketlerii okuması ile ilgili diğer ülkelerde birçok çalışma yapılmasıa rağme ülkemizde bu kou ile ilgili yeterli sayıda araştırmaya rastlamamıştır. Besi ambalajı etiketide yer ala ürüü bileşimi, birim fiyatı, üretimi ve so kullama tarihi ile besleyici değeri gibi birçok bilgiler tüketicileri sağlıklı ve doğru seçimler yapabilmesi açısıda öemlidir. Tüketiciyi bilgiledirme işlevii yerie getirilmesi ve bu tür etiketleme bilgilerii uygulaması firmalar açısıda da öemlidir. Çükü firma, tüketicii etiketleme bilgilerii istekleri doğrultusuda ürüü piyasaya sürdüğü zama ürülerii daha fazla satılmasıı sağlayacaktır (Özge, 2004). Besileri biliçli ve gereksiime uygu olarak tüketilmeside satı alma davraış biçimleri büyük öem taşır. Bu davraışı sistemli ve düzeli bir şekilde yürütülmesiyle besi öğelerii gerekli miktarda, e az e fazla, tüketilmesi mümkü olabilir. Tüketicileri bu satı alma davraışlarıı kolaylaştırmak ve besi tercihlerii doğru olarak yapabilmeleri içi etiketlemei yararı büyüktür ve bazı bilgileri suulması zorulu tutulmuştur. Etiketteki bilgileri her kesimdeki tüketiciye hitap etmesi içi basitleştirilmiş besi bilgileri içermesi gerekir (Glaz, Mullis ve Syder, 1989: 94). Etiket, satı alma sırasıda söz kousu bilgileri tüketiciye alaşılır ve pratik bir biçimde besii üzeride verilmesii sağlaya ambalaj üzeride yer ala ve ürüü taımlaya, değişik biçimlerde basılabile çeşitli bilgilerdir. Etikette yer verile ürüü içidekileri, fiyatı, üretim ve so kullama tarihi, meşei gibi bilgiler, tüketicileri sağlıklı ve uygu besi seçimlerii yapabilmesi açısıda, büyük öeme sahiptir (Aksulu, 1996: 57; Kavas ve Kıık, 2000). Ayrıca bazı besilerde besi değeri veya besleme etiketi de deile etiketler ürüleri içeriği yaıda sağlıklı bir besleme içi gerekli ola bilgileri de vermektedir (Üüsa, 1995: 83). Besleme etiketleri ambalajlamış besileri laboratuar aalizi ile saptamış besi öğelerii (protei, yağ, vitami, mieral v.b.) miktarı ve tüketicii gülük alması gereke besi öğelerii e kadarıı karşıladığıı yüzde olarak belirtildiği etiketleme çeşididir (Özge, 2004). Besleme etiketleride, etiket üzerideki besi değeri bilgileri düzeleirke geel olarak o

ürüü, öce toplam ve bir porsiyoluk miktarları daha sora ayrıtılı besi öğesi bilgileri verilmektedir (Whitey, Hamilto ve Rolfes, 2002: 35). Etiketleme, tüketicileri dikkatii çekmei yaıda, tüketicileri kolaylıkla ve süratle karar vermelerii sağlayacak bilgileri de içermelidir. Etikette yer ala bilgi ve işaretlerde bazıları satışı desteklemek, bazıları ise bilgi vermek amacıı taşımalıdır (Kavas ve Kıık, 2000). Güümüzde tüketicileri besileri besleyicilik özellikleri hakkıda bilgileri olsa bile işlemiş, paketlemiş, kompleks ve yei besileri besi değerlerii bilmedikleri görülmektedir. Bu edele satı alma sırasıda ürüe ilişki bilgileri alaşılır ve pratik bir biçimde besi etiketi ve besleme etiketi üzeride verilmesi gerekmektedir (Özge, 2004). Gelişmiş batı ülkeleride öreği ABD de: Besleme Etiketleri ve Eğitim Faaliyetleri (Nutritioal Labelig ad Educatio Act NLEA) beslemeyle ilgili bilgileri besi etiketleride asıl buludurulacağı kousuda öemli değişikliklere ede olmuştur. Bu faaliyetlerde tüketicilere sağlıklı besleme alışkalıklarıı sürdürmelerie yardım edecek, biliçli besi seçimleri yapmalarıı sağlayacak beslemeyle ilgili bilgiler verilmekte tutarlı, alaşılır ve kullaılır bir besi etiketi tasarımı amaçlamaktadır (Nayga ve Rodolfo, 2000:16). Bu yasa yürürlüğe girmede öce tüketicileri besleme kousudaki bilgilerii arttırmak ve besleme alışkalıklarıı düzeltmek amacıyla çeşitli besleme eğitimi programları yürütülmüş ve çeşitli etiket biçimleri kotrol edilmiştir. Besi etiketi bilgileri ambalajlamış besileri etiketleride, süpermarketteki besilere ilişki besleme eğitimi programlarıda ve tüketicileri satı alma oktasıda, belirlee besi bilgileri ile besleme eğitimi programlarıda sağlamıştır. Souçta tüketicileri besi kousudaki bilgileri, tutumları, besi alışverişleri ve besi seçimleri gibi davraışlarıı sadece sosyoekoomik ve demografik özellikleride değil eğitim programlarıda da etkilediği tespit edilmiştir (Obayashi, 2000: 2). Gıda ve Đlaç Yöetimi (Food ad Drug Admiistratio=FDA) ya göre, besi etiketleride sağlıkla ilgili yapıla düzelemelerle kalp damar hastalıklarıda, kaserde, yüksek tasiyoda, besilerde dolayı oluşa allerjik etkilerde korumada, kemik erimeside ve şişmalık gibi birçok hastalıkları oluşmasıda azalmaları sağlaabileceği belirtilmektedir (Mermelstei, 1993: 82). Besi etiketleri, tüketicileri yeterli ve degeli bir diyet oluşturmalarıa, özel diyet uygulamalarıa (diyabet gibi) ve satı almaları sırasıda e besleyici besileri seçmelerie yardımcı olmaktadır. Tüketiciler buu içi besi etiketleride yazılı ola; besileri eerji içeriklerii eerjisiz, düşük, azaltılmış, light (eerjisi az) veya az gibi taımlamalara dikkat etmeli, besileri vitami, mieral veya posa içeriğice iyi kayak veya yüksek olaı tercih edileceği şekilde besi etiketleride belirtilmelidir. Kalp sağlığı içi suda eriye posası yüksek besileri, kaseri ölemek içi de düşük ve az yağ tüketimi öerilmektedir. Besileri şekersiz veya şekeri azaltılmış olalarıı tüketilmesi tavsiye edilmelidir. Diş sağlığı içi, şeker alkolü içere ama şekeri olmaya besileri tüketimi özellikle çocuklara öerilmektedir. Besileri içidekiler listeside ise şeker, sukroz, fruktoz, maltoz, laktoz, bal, şurup, mısır şurubu, yüksek fruktozlu mısır şurubu, melas veya meyve suyu kosatresi vb. besileri şeker içeriğii yüksek olduğu belirtilmelidir. Besileri tuz ve sodyum içerikleri açısıda tuzsuz veya az tuzlu olalar, sodyumu ka basıcıı yükseltmesi 119

120 edeiyle düşük sodyumlu besi öerileri yazılmalıdır. Ayrıca alkolsüz ya da alkollü içeceklerde light içecekler tercih edilmelidir (Maha, 1999: 345; Whitey, Hamilto ve Rolfes, 2002: 35). Besi etiketleri tüketicileri besleme kousudaki eğitimie katkıda bulumakta ve doğruyu bilmelerii sağlamaktadır (Robiso, Bowe ve Tiker 1986: 56; Whitey, Hamilto ve Rolfes, 2002: 35). Besi saayi de, besi ve besleme etiketi kadar besilerde ambalaj da öemlidir. Ambalaj besii güveliği ve hijye içi gereklidir. Besideki bozulma etkelerii kotrol altıa alıması içi, besiler çeşitli ambalajlar içide tüketiciye suulur. Besi ambalajı yapmak üzere cam, metal, plastik, selüloz lifleri (karışık/ katkı) malzemeler kullaılır. Acak, besi ambalaj malzemesii; hijyeik olması, besi ve çevre atmosferiyle etkileşime girmemesi, toksik olmaması ve isa sağlığıa zarar vermemesi isteir. Ambalaj, işlememiş taze ürüleri taze halde, işlemiş ürüleri ise işlem sorası özelliklerii koruyarak isteile kalitede tüketiciye ulaştırmayı sağlamaktadır (Gül, Gügör ve Güay, 1999: 123; Üçücü, 2000: 6). Gerek üretici gerekse tüketici açısıda büyük öem taşıya etiket bilgilerie ilişki eğitim çalışmalarıa yö verme düşücesiyle Akara da süpermarketlerde alış veriş yapa tüketicileri besi etiketi tercihlerii belirlemek, tercihlerii cisiyet ve eğitim düzeyi değişkelerie göre karşılaştırmak amacıyla bu araştırma plalaıp yürütülmüştür. 2. ARAŞTIRMA YÖNTEMĐ Akara merkez ilçelerde yaşaya tüketicilerde süpermarketlerde alış veriş yapa toplam (168 kadı, 132 erkek) tüketici üzeride, tüketicileri besi etiketi tercihlerii belirlemek, besi etiketi tercihlerii cisiyet ve eğitim düzeyi değişkelerie göre karşılaştırmak amacıyla plalamıştır. Veriler karşılıklı görüşme yoluyla toplamıştır. Cisiyet ve eğitim (üiversite eğitimi ala ve almaya (sadece lise mezuları) şeklide grupladırılmıştır) düzeyi değişkelerie göre, ürüü kullaım talimatı, üretim tarihi, so kullama tarihi, besi öğeleri miktarı, besi öğelerii gülük gereksiimii e kadarıı karşıladığı, zararlı olabilecek maddeleri miktarları ve zararlı olabilecek maddeleri üretimde kullaımıa müsaade edile miktarlarıa ilişki tüketici değerledirmeleri kesilikle bulumalı (5), bulumalı (4), fark etmez (3), buluması gerekmez (2) ve kesilikle bulumamalı (1) şeklide pualaarak ortalamaları alımış ve arasıdaki farklar t testiyle değerledirilmiştir. 3. BULGULAR VE TARTIŞMA Araştırma, Akara da yaşaya, süpermarketlerde alış veriş yapa tüketicileri besi etiketi tercihlerii belirlemek ve tercihlerii cisiyet ve eğitim düzeyi değişkelerie göre karşılaştırmak amacıyla plalamış olup bu çalışmada elde edile bulgular tablolaştırılmıştır (Çizelge 13).

121 Çizelge 1. Tüketicileri Besi Etiketleride E Çok Bulumasıı Đstedikleri Bilgileri Dağılımları ve Pua Ortalamaları Bilgiler Kesilikle Bulumalı Bulumalı Fark Etmez Buluması Gerekmez Kesilikle Bulumam alı Toplam Ortalama pualar Χ SS Ürüü kullaım şekli 193 64.3 77 25.7 24 8.0 4 1.3 2 0.7 4.51.756 Üretim tarihi 256 85.3 42 14.0 2 0.7 4.83.468 So tarihi kullaım 262 87.3 34 11.3 2 0.7 2 0.7 4.90.671 Besi öğeleri miktarı Besi öğelerii gülük gereksiimii e kadar karşıladığı Zararlı olabilecek maddeleri miktarı 136 45.3 73 24.3 145 48.3 101 33.7 109 36.3 115 38.3 57 19.0 101 33.7 26 8.7 Zararlı olabilecek.919 127 119 34 16 4 maddeleri 4.16 üretimide müsaade edile kullaım miktarları 42.3 39.7 11.3 5.3 1.3 (1) Kesilikle bulumamalı (2) Buluması gerekmez (3) Fark etmez (4) Bulumalı (5) Kesilikle bulumalı Besi etiketleride e çok bulumasıı istedikleri bilgileri dağılımları icelediğide, tüketicileri 87.3 ü so kullama tarihi, 85.3 ü üretim tarihi, 64.3 ü ürüü kullaım şekli, 48.3 ü zararlı olabilecek maddeleri miktarı bilgilerii kesilikle bulumalı şeklide belirtmiştir. Tüketicileri 39.7 sii zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları, 38.3 üi zararlı olabilecek maddeleri miktarı, 25.7 sii ürüü kullaım şekli, 11.3 ü so kullama tarihi bilgilerii 6 2.0 13 4.3 10 3.3 4 1.3 4 1.3 4.22 3.78 4.29.822.909.861

122 bulumalı şeklide belirttiği tespit edilmiştir. Tüketicileri 33.7 si besi öğelerii gülük gereksiimii e kadar karşıladığı, 0.7 si ise üretim ve so kullama tarihi bilgilerii bulumasıa ilişki değerledirmeleri fark etmez şeklide ifade edilmiştir. Tüketicileri 5.3 ü zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları, 4.3 ü besi öğelerii gülük gereksiimii e kadar karşıladığı bilgisii buluması gerekmez şeklide değerledirdiği saptamıştır. Tüketicileri 0.7 si ürüü kullaım şekli bilgisii kesilikle bulumamalı olarak belirtmiştir(çizelge 1). Sağlam, Gümüş ve Dokca (1999:40) yaptıkları çalışmada, tüketicileri 92.0 i ambalaj üzeride sağlığa yararlı olması yazısıa dikkat ettikleri tespit edilmiştir. Özge (2004) tarafıda Akara da ki üiversitelerde çalışa öğretim üyeleri ve idari persoeli besi etiketi okuma alışkalıkları, besleme etiketi ve ambalaj tercihleri ile ilişkileri üzerie yaptığı araştırmada, ambalaj üzerie etiket bilgilerii yazılmasıı isteyip istememe durumlarıda,15 etiket bilgisii (fiyat, içidekiler, et miktarı, üretim tarihi, so kullama tarihi, raf ömrü, sağlık bilgisi, kullaım şekli, ülke orijii, katkı maddelerii adı, katkı maddelerii miktarı, besi değerleri, saklama koşulları, marka, kalite dereceledirme vb.) yazılmasıı isteme oralarıı 91.0 i ile 99.0 arasıda değiştiğii belirtmiştir. Sloa (2003:30) ı yaptığı çalışmada, besi etiketi okuma alışkalığı ola tüketicilerde her ouda dokuzuu e çok üretim ve so kullama tarihii okudukları ifade edilmiştir. Bu tüketicileri 68.0 ii koruyucu ve katkı maddelerii içerip içermediği, 34.0 üü besi öğeleri miktarları bilgilerii okudukları ve 22.0 si besi seçimlerii besi piramidi bilgilerie göre yaptıkları tespit edilmiştir. Özge (2004) i yaptığı çalışmada, tüketicileri 76.9 u üretim tarihi, 78.4 ü so kullama tarihi ve 49.4 ü de raf ömrüü her zama okuduklarıı belirtmiştir. Acak tüketicileri 72.7 si ise besi değerleri bilgisii baze okuduklarıı ifade etmiştir. Çizelge 2. Cisiyet Değişkei Açısıda Tüketicileri Besi Etiketleride Bulumasıı Đstedikleri Bilgileri Karşılaştırılmasıa Yöelik t Testi Souçları ETĐKET BĐLGĐLERĐ Ürüü şekli Üretim tarihi kullaım CĐNSĐYET N Χ SS t p Kadı 168 4.50.83 Erkek 132 4.53.64 0.430.081 Kadı 168 4.80.54.993.045 * Erkek 132 4.86.34 So kullaım tarihi Kadı 168 4.92 0.84 Erkek 132 4.87.33.657.441

123 Çizelge 2 i Devamı Besi öğeleri miktarı Kadı 168 4.23.81 Erkek 132 4.21.82.209.662 Besi öğelerii gülük gereksiimii e kadar karşıladığı Zararlı olabilecek maddeleri miktarı Kadı 168 3.81.89 Erkek 132 3.73.93 Kadı 168 4.29.84 Erkek 132 4.28.88.761.079.038.447 Zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları Kadı 168 4.23.79 Erkek 132 4.06 1.04 1.592.001* (1) Kesilikle bulumamalı (2) Buluması gerekmez (3) Fark etmez (4) Bulumalı (5) Kesilikle bulumalı Cisiyete göre tüketicileri bulumasıı istedikleri etiket bilgilerie ilişki aritmetik ortalamalar arasıdaki farklılıklar icelediğide üretim tarihii kadıları Χ =4.80 i, erkeklere göre Χ =4.86 sı daha az öemserke, zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları kadıları Χ =4.23 ü daha çok, erkekleri ise Χ =4.06 sı daha az öemsedikleri bulumuştur. Acak bu farklar istatistiksel açıda öemli buluurke (p < 0.05), diğer etiket bilgileri açısıda öemsiz bulumuştur (p>0.05). Souçlar erkekleri ortalama pualarıı kadılarda daha yüksek baze de besi etiketi bilgisii türüe göre kadıları erkeklere göre ortalama pualarıı yüksek olduğu görülmektedir (Çizelge 2). Yapıla çalışmaya göre, kadıları 65.0 i, erkekleri 51.0 i besi etiketleri üzerideki besi öğesi değerlerii daha çok icelerke, başka araştırmalarda ise bu durumu tersi olduğu belirtilmiştir (Jacquelie ve Doald, 1995:108). Rodolfo ve Nayga (2000: 30) tarafıda yapıla çalışmada, erkekleri kadılarda daha az besi etiketleri bilgilerii okuduğuu, erkekleri kadılara göre besi ve sağlık koularıa daha az öze gösterdikleri belirtilmiştir.

124 Tablo 3. Eğitim Düzeyi Değişkei Açısıda Tüketicileri Besi Etiketleride Bulumasıı Đstediği Bilgileri Karşılaştırılmasıa Yöelik ttesti Souçları ETĐKET BĐLGĐLERĐ EĞĐTĐM DURUMU N Χ SS t p Ürüü kullaım şekli Üretim tarihi So kullaım tarihi Besi öğeleri miktarı Besi öğelerii gülük gereksiimii e kadar karşıladığı Zararlı olabilecek maddeleri miktarı Üv. Eğt. Ala 147 4.54.76 Üv. Eğt. Almya 153 4.49.75 Üv. Eğt. Ala 147 4.86.44 Üv. Eğt. Almya 153 4.80.48 Üv. Eğt. Ala 147 4.92.66 Üv. Üğt. Almya 153 4.87.68 Üv. Eğt. Ala 147 4.29.83 Üv. Eğt. Almya 153 4.15.80 Üv. Eğt. Ala 147 3.82.95 Üv. Eğt. Almya 153 3.73.86 Üv. Eğt. Ala 147 4.35.89 Üv. Eğt. Almya 153 4.22.82.618.801 1.109.055 *.635.303 1.573.244.932.178 1.258.428 Zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları Üv. Eğt. Ala 147 4.22.97 Üv. Eğt. Almya 153 4.10.85 1.129.090 (1) Kesilikle bulumamalı (2) Buluması gerekmez (3) Fark etmez (4) Bulumalı (5) Kesilikle bulumalı Çizelge 3 te de görüldüğü gibi eğitim düzeyi değişkei açısıda tüketicileri besi etiketleride bulumasıı istedikleri bilgilere ilişki görüşleri arasıda farklılıklar bulumaktadır. Acak bu fark sadece üretim tarihi açısıda üiversite eğitimi alalar da Χ =4.86 ve üiversite eğitimi almayalar da Χ =4.80 dir. Üiversite eğitimi alaları üiversite eğitimi almayalara göre besi etiket bilgileride besi öğeleri miktarıa daha fazla öze gösterdikleri söyleebilir. Bredbeer, Lisa ve Laurie (2000: 322) i yaptıkları çalışmada, eğitim düzeyi yüksek tüketicileri 80.0 ii besi alışverişleride besi etiketlerii okuduklarıı belirtirke, eğitim düzeyi düşük tüketicileri ise etiket bilgilerii az okuduklarıı ifade etmişlerdir. Rodolfo ve Nayga (2000: 30) yaptıkları araştırmada, eğitim düzeyi yüksek tüketicileri besi etiketlerii okumasıı besi seçimide kolaylık sağlamadığıı tespit etmişlerdir. Acak bu çalışma diğer çalışmalara bezerlik göstermemektedir. Eğitim düzeyi yüksek tüketicileri besi etiketi bilgilerii bildikleri içi tekrar tekrar okumaya gerek duymadıkları söyleebilir.

Arlı ve Özge (2007: 49) tarafıda yapıla başka bir çalışmada ise, tüketicileri yaklaşık 77 sii üretim ve so kullama tarihii kolay bulumamasıda şikayet ettiği ve bu soruu birici sırada yer aldığı, 58 ii etiket bilgilerii silik olmasıda şikayet ettiği bu soruu ikici sırada yer aldığı, yaklaşık 48 ii ise fiyatıı olmamasıda şikayet ettiği ve buu üçücü sıradaki soru olduğu bulumuştur. Tüketicileri etiket bilgileri içeriside e fazla dikkat ettikleri bilgiler, geellikle üretim, so kullama tarihi ve fiyat olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ürüleri üzeride üretim ve so kullama tarihlerii belirli bir bölgede stadart bir şekilde yer almaması, bu bilgileri tüketicileri hızlı bir şekilde bulabilmesii egellediği söyleebilir. SONUÇ VE ÖNERĐLER Bu çalışma, Akara da yaşaya süpermarketlerde alış veriş yapa tüketicileri besi etiketi tercihlerii belirlemek, tercihlerii cisiyet ve eğitim düzeyi değişkelerie göre karşılaştırmak amacıyla toplam (168 kadı, 132 erkek) tüketici üzeride yürütülmüştür. Tüketicileri 87.3 üü so kullama tarihi, 64.3 üü ürüü kullaım tarihi, 48.3 üü zararlı olabilecek maddeleri miktarı bilgilerii besi etiketlemede kesilikle bulumalı şeklide belirtmiştir. Tüketicileri 39.7 sii zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları, 11.3 üü so kullama tarihi bilgilerii bulumalı şeklide belirttiği tespit edilmiştir. Eğitim düzeyi değişkei açısıda tüketicileri besi etiketleride bulumasıı istedikleri bilgileri karşılaştırmasıa ilişki görüşleri arasıda farklılıklar bulumaktadır. Sadece üretim tarihi açısıda istatistiksel olarak alamlı fark tespit edilmiştir (p<0.05). Cisiyete göre icelediğide, üretim tarihi bilgisii erkekleri kadılara göre daha fazla öemsediği, zararlı olabilecek maddeleri üretimide müsaade edile kullaım miktarları bilgiside ise kadıları erkeklere göre daha çok öemsediği bulumuştur. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı buluurke(p<0.05), diğer etiket bilgileride cisiyet değişkei açısıda fark istatistiksel olarak alamlı bulumamıştır (p>0.05). Eğitim düzeyi değişkei açısıda ise sadece üiversite eğitimi alaları üretim tarihi bilgisii, üiversite eğitimi almayalara göre daha çok öemsedikleri bulumuştur. Gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı tespit edilirke (p<0.05), diğer besi etiketi bilgilerii üiversite eğitimi alalar ve almayalar arasıda ise gruplar arasıdaki fark istatistiksel olarak alamlı bulumamıştır(p>0.05). Cisiyet ve eğitim düzeyi değişkelerii tüketicileri besi etiketi tercihleri üzeride çok fazla etkili olmadığı söyleebilir. Üretici ve Tüketici Açısıda Besi etiketleri kousuda şu şekilde öeriler belirtilebilir Biliçli tüketim alışkalığı kazaılmalı, besi etiketi okuma bir zama kaybı ya da yarasız bir davraış olarak görülmemeli, alışkalık halie getirilmeli, Gıda maddeleride bulua etiket bilgileri tüketicii alayabileceği sadelikte ve dikkat çekecek büyüklükte yazılmalı, Tüketici etiket bilgilerii rahat okuyabilmesi içi marketlerde BÜYÜTEÇ buludurmalı, 125

126 Besi etiketide geleeksel ya da zorululuklarda daha fazla tüketicii yararıa olabilecek alaşılır ve detaylı bilgiler verilmeli, Kullaım süresi bitmek üzere ola ürülerde belirli aralıklarla idirimler yapılarak tüketicileri görebileceği ya da duyabileceği şekilde reklam tabelalarıda vb. yerlerde belirtilmeli, Üretici firmalar belirli periyotlarda ürüleri kotrol edildiğie dair işaretleme geliştirmeli, Bu araştırma besleme eğitimii ve bu eğitimle tüketicileri etiket okuma bilgilerii arttırılmasıa yarar sağlayabilir. Belirtile bu öeriler doğrultusuda cisiyet ve eğitim düzeyi farkı öemsemede eğitim programlarıı geliştirilmesi amacıyla çeşitli araştırmaları plalaıp yürütülmesii öemli olduğu söyleebilir. KAYNAKÇA Aksulu, Đ. (1996). Ambalajlı Gıda Ürüleride Etiketi Öemi ve Tüketici Duyarlılığı. Pazarlama Düyası Dergisi. (57), 45. Arlı, M., Özge, L.(2007). Cosumer s Preferece of the Shape of Nutritio Labels O Foods ad Negative Outcomes They Face. 2 d Iteratıoal Cogress O Food Ad Nutritio, 2426 October 2007, Tübitak Mam, Đstabul, Turkey: 49. Bredbeer Bred, C., Lisa A., Laurie, K. (2000). The Nutritio Label Kowledge Ad Usage Behaviours Of Wome Đ The Us. British Nutritio Foudatio Nutritio Bulleti. 25, 315322. Glaz, K., Mullis, R., Syder A. (1989). Poit Of Choıce Nutritio Iformatio, Fedaral Regulatios ad Cosumer Health Educatıo: A Critical Vıew. Joural of Nutrıtıo Educatıo. 21 (2), 9599. Gül, H., Gügör, G., Güay, Ö.(1999). Tüketicileri Gıda Ambalajlarıı Seçimide Bilgi, Tutum Ve Davraışları. Halk Sağlığı. Sedrom. Ekim, 122125. Üüsa, Ç. (1995). Etiketlemei ve Besleme Bilgi Paellerii Gıda Đşletmeleri Đle Tüketiciler Açısıda Öemi. Stadart. Mart. (399), 8185. Üçücü, M. (2000). Gıdaları Ambalajlaması: Ambalaj Ve Ambalajda Bekletiler. Đzmir: Ege Üiversitesi Basımevi, 411. Obayashi, S.( 2000). Reliability Ad Validity Of Survey Questios O Food Label Use Nutritıo Kowledge Ad Attıtudes Of Us Adult: Diet Ad Health Kowledge Survey (Dhks) 19941995. America: Cambridge Uiversity Food Ad Huma Departmat ( Master Of Thesis). Kavas, G. Ve Kıık.,Ö. (2000). Gıdaları Etiketlemesi Ve Etiket Stadartlarıa Uyguluğuu Đcelemesi. GıdaEkim, 25. Mermelstei, N. (1993). A New Era Đ Food Labelig. Food Techology. February, 8199.

Maha, K. (1999). Food Label Termiology: Krause s Food Nutritiio. Diet Therapy. Washigto, 345. Nayga. J., Rodolfo, M. (2000). Nutritio Kowledge, Geder, Ad Food Label Use. Joural Of Cosumer Affairs (34) 16, 97. Robiso, G., Bowe, D., Tıker, L. F. (1986). Normal Ad Therapeutic Nutritio, New York: Macmilla Publishig Compay, 5657. Rodolfo, M., Nayga, J.R. (2000). Toward A Udarstadig of Cosumers Perceptıos of Food Label. Iteratıoal Food Ad Agribusies Maegemet Review. 2 (1), 2945. Sağlam, F., Gümüş, A., Dokca, B. (1999). Tüketicileri Besi Satı Alımıa Đlişki Bilgi Tutum ve Davraışları. Besleme ve Diyet Dergisi. 28 (1), 3946. Sloa, A. E. (2003). What Cosumers Wat Ad Dot Wat O Food Ad Beverage Labels. Food Techology. 57 (11), 2634. Jacquelie, L, T., Doald, A. (1995). Cosumer Prefereces For Safe Hadlig Labels O Meat Ad Poultry. Joural of Cosumer Affairs, Summer. (29) 1, 108. Özge, L.(2004). Tüketicileri Besi Etiketi Okuma Alışkalıkları, Besleme Etiketi ve Ambalaj Tercihleri Đle Đlişkili Faktörler. Akara: Gazi Üiversitesi Eğitim Bilimleri Estitüsü (Doktora Tezi). Whitey, E. N., Hamilto, E.M.N., Rolfes, S, R.(2002). Uderstadig Nutritio. New York: West Publishig Compay, 35 36. 127