ÇUKUROVA ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ FRANSIZ DL ETM ANA BLM DALI EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA NIN ÖRETMNDE KULLANIMI.

ÇUKUROVA ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ FRANSIZ DL ETM ANA BLM DALI EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA NIN ÖRETMNDE KULLANIMI Funda CBAROULLARI YÜKSEK LSANS TEZ ADANA 2007

ÇUKUROVA ÜNVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTÜSÜ FRANSIZ DL ETM ANA BLM DALI EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA NIN ÖRETMNDE KULLANIMI Funda CBAROULLARI Danıman: Yrd. Doç. Mediha ÖZATE YÜKSEK LSANS TEZ ADANA 2007

ii Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüü ne Bu çalıma, jürimiz tarafından Fransız Dili ve Eitimi Ana Bilim Dalı nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmitir. Bakan : Yrd. Doç. Mediha ÖZATE (Danıman) Üye : Üye : ONAY Yukarıdaki imzaların, adı geçen öretim elemanlarına ait olduklarını onaylarım..../.../2007 Prof. Dr. Nihat KÜÇÜKSAVA Enstitü Müdürü Not: Bu tezde kullanılan özgün ve baka kaynaktan yapılan bildirilerin, çizelge, ekil ve fotorafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ndaki hükümlere tabidir.

iii ÖZET EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA NIN ÖRETMNDE KULLANIMI Funda CBAROULLARI Yüksek Lisans Tezi, Fransız Dili Eitimi Anabilim Dalı Danıman: Yrd. Doç. Mediha ÖZATE Mayıs 2007, 105 sayfa Bir yabancı dili örenebilmek için özellikle; o dilin kültürünü, corafyasını, sosyo-ekonomik yapısını, insanının düünce tarzını bilmek gerekir. Tüm öretim yöntemleri bu noktada birleir. Günümüzde yabancı dil öretiminde bir çok metot ve yöntem gelitirilmitir. Bir metodun geçerlilii, kullandıı materyallere balıdır. Bu materyaller evrensel, kullanılı ve otantik olmalıdır. Bunlar bir metot veya bir yaklaım için çok önemlidir. iir, roman, öykü, tiyatro, mektup gibi edebi eserler bu amaçla yabancı dil öretiminde kullanılabilinir. Çünkü bu eserlerde yabancı dil öretimi için gerekli olan tüm özellikler vardır. Özellikle de yabancı dil Fransızca öretiminde sık sık kullanılmalıdır. Türkiye de Fransızca ngilizce kadar günlük yaama girmemitir. O halde yabancı dil Fransızca öretiminin her aamasında her seviyeye göre bu metinlerden yaralanmak gerekmektedir Bu çalımanın sonucu olarak FLE öretmenlerine edebi eserleri dil (sınıflarında) öretiminde kullanmalarını önemle tavsiye ediyoruz. Anahtar Kelimeler: Edebi metinler, Yabancı Dil Öretimi.

iv RESUME UTILISATION DES TEXTES LITTERAIRE DANS L APPRENTISSAGE DU FRANÇAIS LANGUE ENTRAGERE Funda CBAROULLARI Memoire de Maitrise Presente Au Departement Du Français Langue Etrangère Directrice: Yrd. Doç. Dr. Mediha ÖZATE Mai 2007, 105 Page On peut apprendre un langue étrangère, on doit connaitre la culture de langue, la géographie de langue, le type de réflexion et du système socio-économique. Tous les approches de langue étrangère s unisent sur ce point. De nos jours, on fait develloper plusieurs approches et méthodes de langue étrangère. La validité d une méthode ou d une approche attache aux matériaux utilisés. Ils doivent etre universel, maniable et othantique. Ces sont très importants pour une approche, une méthode. On peut utiliser des oeuvres littéraire; la poésie, le conte, le théatre, le lettre, le roman etc. dans l apprentissage de langue étrangère pour ce but. Parce qu il y a tous les qualités dans ces oeuvres pour enseignement da langue étrangère. Particulièrement ils utilisent souvent l enseignement du FLE. Le français n utilisent pas aussi que l anglais dans la vie quotidienne en turquie. Par conséquent on doit utiliser les textes littéraires dans tous les niveaux et touttes les étapes en FLE Resulte de cet étude; Nous conseillons d utiliser les textes littéraires aux professuer du FLE dans l apprentissage de langue étrangère ou la classe du FLE avec importance. Key Worlds: Les Textes Littéraire, L Apprentissage Langue Etrangère.

v TEEKKÜR Bu çalımanın hazırlanması süresince gerek ders, gerek tez aamasında yardımlarını, desteini ve anlayıını esirgemeyen danımanım Sayın Yard.Doç.Dr. Mediha ÖZATE e Tezimi inceleyen deerli jüri üyeleri Prof. Dr. A.Necmi YAAR ve Yard. Doç. Dr. Silvia ZNZADE AKINCI ya, Anket sorularımın güvenirliinin ve geçerliliinin hesaplanmasında yardımlarını ve zamanını esirgemeyen Sayın Yard. Doç. Dr. Mehmet KARAKU a lk günden bu yana çalımamda beni hiç yalnız bırakmayan eim Kenan CBAROULLARI na anket çalımalarımda benimle telaımı paylaan bana sonsuz destek veren kardeim Figen CANDANER e ve ngilizce kaynaklardan yararlanmamı salayan, çevirilerimde beni yalnız bırakmayan deerli meslektalarım, arkadalarım Ufuk KELE e Funda YILMAZ a, bilgilerini, zamanını ve tecrübesini benimle paylaan arkadaım Gül AKUZEL e sonsuz teekkür ederim Funda CBAROULLARI

vi ÇNDEKLER Sayfa No: ÖZET...iii RESUME... iv TEEKKÜR... v GRAFK LSTES... ix EKLER LSTES... xi GR...xii BÖLÜM 1 YABANCI DL ÖRETM YÖNTEMLER VE LKELER 1.1. Yabancı Dil Öretim Yöntemleri... 1 1.1.1. Dilbilgisi Çeviri Yöntemi... 2 1.1.2. Dolaysız Yöntem... 3 1.1.3. itsel Görsel Yöntem... 4 1.1.4. Bilisel Yöntem... 5 1.1.5. letiimsel Yöntem... 5 1.2. Yabancı Dil Öretim lkeleri... 6 1.3. Deerlendirme... 9 BÖLÜM II EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA ÖRETMNDE KULLANIMI 2.1. Türkiye'de Yüksek Öretimde Fransızca Öretimi ve Deerlendirilmesi... 11 2.2. Edebi Metinlerin Fransızca Öretiminde Kullanımı... 16 2.2.1. Edebi Metinler... 16 2.2.2. Edebi Metinlerin Seçimi ve Sıralanması... 20 2.2.2.1. Dil Düzeyi... 21 2.2.2.2. lgi Alanları ve Ruhsal Yönelimler... 21 2.2.2.3. Toplumsal ve Ekinsel Özgeçmi... 23 2.3. Deerlendirme... 25

vii BÖLÜM III EDEB METN KULLANIMININ DL BECERLER KAPSAMINDA NCELENMES 3.1. Edebi Metinlerin Dilbilgisi Öretiminde Kullanımı... 26 3.1.1. Örnek Etkinlikler... 27 3.1.2. Deerlendirme... 37 3.2. Okuma Becerileri... 38 3.2.1. Paralel Okuma... 40 3.2.2. Mini-Sesli Okuma... 41 3.2.3. Yap Boz Okuma... 42 3.2.4. Deerlendirme... 42 3.3. Yazma Becerileri... 43 3.3.1. Kontrollü Yazma... 43 3.3.2. Rehber Eliinde Yazma... 44 3.3.3. Taklit... 45 3.3.4. Diyaloglar... 46 3.3.5. Günlükler... 47 3.3.6. Özetleme... 48 3.3.7. Mektuplar... 48 3.3.8. Eseri Deitirmek... 49 3.3.9. Esere Eklemek... 49 3.3.10. Deerlendirme... 50 3.4. Konuma Becerisi... 50 3.4.1. Oyunlatırma... 51 3.4.2. Tartıma Temelli Anketler... 52 3.4.3. Sözlü Özetler... 53 3.4.4. Yargıyı Seç... 54 3.4.5. Rol Yapma... 54 3.4.6. Oradan Buraya- Buradan Oraya... 55 3.4.7. Deerlendirme... 56 BÖLÜM IV ÖRNEK DERS ANLATIMI 4.1. Okuma Öncesi Etkinlikler... 57

viii 4.2. Okuma Esnasında Yapılan Etkinlikler... 59 4.3. Okuma Sonrası Yapılan Etkinlikler... 62 4.4. Deerlendirme... 64 BÖLÜM V PROBLEM 5.1. Aratırmanın Amacı... 66 5.2. Aratırmanın Önemi... 66 5.3. Sayıtlılar... 67 5.4. Sınırlılıklar... 67 BÖLÜM 6 YÖNTEM 6.1. Aratırmanın Modeli... 69 6.2. Evren / Örneklem... 69 6.3. Veri Toplama Araçları... 70 6.4. Verilerin Toplanması... 70 6.5. Verilerin Analizi... 70 BÖLÜM 7 BULGULAR VE YORUMLAR BULGULAR VE YORUMLAR... 71 BÖLÜM 8 SONUÇ 8.1. Öneriler... 90 KAYNAKLAR... 92 ÖZGEÇM... 105

ix GRAFK LSTES Grafik 1: Fransızca programında edebi eserlere ne kadar yer verildiiyle ilgili sütun grafik....71 Grafik 2: Materyallerdeki edebiyat içeriinin ne kadar olduu ile ilgili sütun grafii...72 Grafik 3: Fransızca eitiminde edebiyata yer vermenin amacı ile ilgili sütun grafii...73 Grafik 4: Fransızca öreniminde nasıl bir programın daha yararlı olacaı ile ilgili sütun grafii....74 Grafik 5: Dil öreniminde edebi eser kullanımının, dil becerisinin gelimesine katkıda bulunması ile ilgili grafik...75 Grafik 6: Edebi eser kullanımının daha çok hangi dil becerisinin geliimine katkıda bulunduu ile ilgili grafik....76 Grafik 7: Dil öretim programında hangi türün daha etkili olacaı ile ilgili sütun grafii...77 Grafik 8: Edebi eserler programda yer alsaydı, daha çok ne tür eserler olunmasının istendii ile ilgili sütun grafii...78 Grafik 9: Dil öretiminde Edebiyata yer verilse ne tür bir ortamda uygulanması ile ilgili sütun grafii...79 Grafik 10: Dil laboratuarında, örencilere basitletirilmi edebi tiyatro eseri ya da kısa hikâye dinletilmesi ile ilgili sütun grafii...80 Grafik 11: Bo zamanlarda Fransızca etkinlikler yapılmasının Fransızca öretimine olan ilgiyi artırması ile ilgili sütun grafii...81 Grafik 12: Fransızca yayın yapan TV ve radyo programlarında edebi eserlere yer verilmesinin dil örenimine olan etkisi ile ilgili sütun grafii...82 Grafik 13: Fransızca edebi eserlerin yaygın bir ekilde okunulmasının tavsiye edilmesinin, okuma becerilerinin gelimesine etkisi ile ilgili sütun grafii...83 Grafik 14: Edebi eser çevirilerine yer veren bir programın dil örenimine olan ilgi ile ilgili sütun grafii....84 Grafik 15: Edebiyatın okul programlarında daha etkin yer alabilmesi için önemli olan öneriler ile ilgili sütun grafii....85

x Grafik 16: Örenme materyallerinde, edebi metin kullanımını dil öreniminde yarattıı güçlük ile ilgili sütun grafii....86 Grafik 17: Materyallerde edebi metinlerin kullanımının dil öreniminde yarattıı güçlük ile ilgili sütun grafii...87

xi EKLER LSTES Ek 1: ÖRENC ANKET FORMU... 95 Ek 2: LA FICELLE... 98 Ek 3: LE CHAT ET SES COMPAGNONS... 103

xii GR Bilgi ve iletiim dünyasında bilim ve teknolojideki ilerleme ve yenilikleri izleyebilmek, yapılan bilimsel çalımaları kendi dilinde incelemek, medeniyetler arası etkileim sayesinde, farklı kültürleri tanıyabilmek için yabancı dil bilmek zorunluluk haline gelmitir. Dil bir anda düünemeyeceimiz kadar çok yönlü, deiik açılardan bakınca nitelikleri beliren, kimi sırlarını bugün de çözemediimiz büyülü bir varlıktır. Kısaca söylenecek olursa dil, aynı zamanda her yönüyle bir ulusun kültürünün de aynasıdır. (Aksan, 2003; 11/13). Yabancı dil, bir insanın anadilinin dıında, genellikle sonradan örendii baka bir ulusun veya topluluun dilidir (Oktay,1995). Her dil kendi sınırları içerisinde kuralları rastgele deil, bilinmeyen bir zaman sürecinde olumu [sviçreli dilbilimci Ferdinand De Saussure: arbitrarité (nedensizlik) ve linéarité (çizgisellik)] canlı bir varlıktır ve dili konuan her birey o toplumun içinde yaayan ve toplumun her türlü deerlerini taıyan kiidir (Saussure, 1998; 36). Düünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden ortak olan öeler ve kurallardan yararlanarak bakalarına aktarılmasını salayan çok yönlü, çok gelimi bir dizge (Aksan, 2003) olan dil; çada uygarlıa açılan bir kapıdır ve dünyadaki bilimsel gelimeleri incelemek ancak bu kapı aracılııyla mümkündür. Dünya üzerinde var olan binlerce dil, ticari ekonomik, bilimsel anlamda ulusların yalnızca kendi ana dillerini kullanarak ilikilerini sürdürmesini imkânsız kılmaktadır. Ancak ikinci dil olarak örenilen dillere bakıldıında sayının oldukça sınırlı olduu görülmektedir. Birlemi Milletler ve dünya istatistik kurulularının verdii verilere göre dünyada yaygın kullanılan dilleri kullanı alanı ve amacına göre üç kategoride sınıflandırabiliriz 1-Dünyada nüfusu en çok olan ülkelerin ana dili (Çince, Hinduca, ngilizce, spanyolca, Rusça, Arapça), 2-Dünyada en geni corafi alanda kullanılan diller (ngilizce, Çince, spanyolca, Arapça, Türkçe, Hinduca), 3-Dünyada bilimsel ve teknolojik alanda ticaret, haberleme ve bilgi alıveriinde yaygın kullanılan diller (Batı Avrupa Dilleri ngilizce, Almanca, Fransızca, spanyolca ve Rusça) (Doan, 2003).

xiii Ülkemizde yaygın bir biçimde örenilen ve öretilen dil ngilizcedir. ngilizce, Türk insanının dünyaya ayak uydurma çabaları ve yabancı dil konusunda gereksinimlerinin deimesi bilim dilinin ngilizce olması nedeniyle Türkiye de de ön plâna çıkmıtır. ngilizce örenme, konuma ve iletiim kurma yönünde belirgin bir eilimin olduu herkes tarafından kabul edilmektedir (Genç, 1999; 299/307). Dünyada ngiliz dilini 2. dil olarak konuanların sayısı anadil olarak konuanları geçmektedir. Bu yüzden dünyada bilim dilinin %70 i, haberleme dilinin %80 i ve Internet dilinin %90 ı ngilizce olarak yapılmaktadır. Fransızca dünyada 43 ülkede 200 milyondan fazla insan tarafından konuulmaktadır. Yemek, moda, mimari, sanat, tiyatro ve dans alanında uluslararası dil niteliindedir. Internette ngilizce den sonra ikinci dil olarak kullanılmaktadır. ngilizce nin % 40-50 kelimesi Fransızca kökenlidir. stanbul ve Bursa da toplam 250 tane Fransız irketi bulunmaktadır. Almanca birçok Avrupa ülkesinde (Almanya, Lihtentayn, Avusturya, Polonya, Çek Cumhuriyeti, Macaristan, Romanya, Rusya, Belçika) kullanılmaktadır. Özellikle kimya, tekstil ve bilim alanında kullanılan bir dildir. stanbul da çok sayıda Alman firması bulunmaktadır (www.terakki.org.tr/21.06.2006). Sinanolu; yabancı dil bilmenin iletiimi salama ilevinin yanı sıra, kiilerin mesleklerine göre klasik dillerden ya da yaayan dillerden birini örenmesini bir gereklilik olarak görmektedir (Akt: Kilimci, 1998:118). Yabancı dil örenmek pek çok açıdan günümüzde artık bir zorunluluk olmutur. Bu açıdan bakıldıında dil öretimini daha kalıcı kılmak, daha verimli hale getirebilmek için yabancı dil öretim yaklaımlarını iyi bilmek gerekir. Örenen için fayda salayacak, kolay eriilebirlii olan materyallerden yararlanmak gerekir. te bu materyallerden biri de edebiyattır, edebi metinlerdir. Edebiyatın kendine özgü bir dili vardır. Ancak bu kullanımdaki dilden farklı olduunu göstermez. Sadece cümleler günlük konuma yazma dilinden çok daha özenli kurulmutur. Gramatikal açıdan çok daha doru ve kullanılan kelime açısından çok daha zengindir. Bununla birlikte her cümle toplumdan bir eyler taır. Ait olduu ülkenin corafyasını anlatır; gelenek ve görenekleri, insanın olaylara bakı açısını, yazıldıı dönemin olaylarını, toplumunu bugünle buluturarak gelecee aktarır. Kısaca bir köprüdür edebiyat, geçmiten gelecee olduu gibi kültür aktarımında ve dil öretiminde. Yabancı bir dili öretmek sadece gramer ve kelime öretiminden ibaret deildir. O dilin düünce yapısını da yani o dili anadili olarak kullananların kültürünü de

xiv öretmeyi gerektirir. te bu nedenle yabancı dil öretiminde, örencilerin gramer örenmelerini doru bir ekilde somutlatırmak, zenginletirmek, dil yetilerini en yetkin ekilde kullanmalarını salamak amacıyla yabancı dil sınıflarında örencilerin seviyelerine uygun olarak edebi metinler kullanılmalıdır. Edebi metinler, yabancı dil örenmelerinde ve bu dili kullanmalarında örencileri cesaretlendirici bir özellik taır. Yabancı dil Fransızca öretiminde bu amaca yönelik olarak pek kullanılmamıtır. Genellikle Fransızca öretiminde edebi metinler dilbilgisi çeviri yöntemi dediimiz geleneksel yöntemlerde karımıza çıkar. Metin sadece çeviri amaçlı olarak kullanılmıtır. Sadece çeviri deeri vardır. Oysa edebi metinler, örenenler, örenenlerin anadilleri ve hedef dil arasında bir köprü oluturabilmenin en doal yoludur. Bir dil örencisi için gerekli olan her türlü materyali kendisinde toplamıtır. Lazar (1993; 14); edebi eserlerin yabancı dil öretiminde kullanılması gerektiini söyler çünkü ; Gayet motive edicidir. Otantik materyaldir. Genel eitimsel deere sahiptir. Birçok kitap veya ders özetinde bulunur. Örencilerin bir dier kültürü anlamasına yardım eder. Dil kazanımı için itici bir güçtür. Örenciler yorum yetilerini gelitirir. Örenciler bundan holanır elencelidir. Oldukça deerli ve yüksek bir statüye sahiptir. Örencilerin dil bilincini gelitirir. Örencileri, fikir ve duygularını konumak konusunda tevik eder. Hill (1986); edebiyatın örencilere dili içselletirme konusunda yardımcı olduunu, bununla birlikte örenme güdüsünü artırdıını ve örenciye gerçek bir dil ortamı sunduunu belirtir. Yabancı dil Fransızca öretiminde pek çok farklı yöntem ve tek teknikler eitim tarihi boyunca kullanılmıtır. XX. yüzyıl balarında Fransızca öretimini kolaylatırmak, yaymak amacıyla iki büyük proje hazırlanmıtır. Francais fondomental 1 ve 2 (FF1-FF2). Bu projeler çerçevesinde Fransız klasikleri sadeletirilmi, kolaylatırılmı metinler haline getirilmitir. Belirli dil seviyeleri oluturulmu ve bu

xv eserler zorluk derecelerine göre sınıflandırılmıtır. Bu klasikler FLE öretimi açısından çok önemlidir. Örencinin yada okuyanın o dilde kendi performansını görmesine, onu gelitirmesine yardımcı olmaktadır. Okuduunu anlayan örenci hırslanmakta, haz duymakta ve daha zorunu anlamaya çalımaya balamaktadır. Bir bulmaca gibi o dili çözdükçe mutluluk duyacak dolayasıyla hem motivasyonu hem cesareti artacaktır. Lazar (1993) motivasyon konusunda edebiyatın önemini öyle açıklar Dünyadaki bir çok ülkede edebiyat oldukça büyük bir deere sahiptir. Bu nedenle ngilizce örencileri sınıfta edebi materyallerle çalımakla gerçek bir baarı duygusu deneyimleyebilirler. Eer örenciler kendi dillerinde edebiyatla ilgileniyorlarsa ngiliz edebiyatına çalımak ilginç ve düünce kamçılayıcı bir kıyaslama noktası temin eder. (...) Örnein; örencilerden, ngilizce otantik bir hikayeyi okutmadan önce benzer bir tema üzerinde kendi kültürlerine ait kısa hikayeler anlatmalarını istemek oldukça motive edici olabilir. Edebi eserler sadece dilbilgisi kurallarından olumu, dilbilgisel bir derlemeden ibaret deildir. Sadece dilbilgisel yapılardaki kelime türlerinden, biçim bilgisinden, söz diziminden olumaz. Tüm bu yapıları içine alarak ortak bir bilincin derin bir imgelemin, düüncenin baka ekillerde dıa vurumu, toplumsal kuralları da kapsayan, derin ve yüzeysel iki yapıyı birden içinde barındıran bir bütündür. Küçük bir öyküyü okumak, incelemek, üzerinde yorum yapmak bu koca bütünü oluturan tüm bu öeleri anlamayı kolaylatırmaktadır. Tarcan a (2004; 53) göreyse; nsan beyninin bir dili en iyi ekilde ve bütün yönleriyle kavrayabilecei dilsel malzemelerden oluan bir araç, bir üründür. Bu dilsel malzemeler o dili örenenlere zengin bir kaynak oluturmaktadır. Ancak dil öretiminde edebi metinleri kullanmayı amaç haline getirmek o dile ulamayı, o dili örenmeyi zorlatırabilmektedir. Bu metinleri sadece araç olarak kullanmak gerekir. Bu etkili araç yabancı dili örenmek isteyenlerin zihinlerindeki bolukları tahminlerle, resimlerler, sözcüklerle doldurmaya çalıan öretici bir bulmaca özellii taır (Tarcan 2004; 53). Pickett (1986) ise dil ve edebiyat arasında bir ba olduunu kabul eder. Ona göre örenen edebiyat olmadan da dili gayet güzel örenebilir ya da konumadan örenmeye çalıtıı dilin edebiyatını okuyabilir ve anlayabilir ama her iki durumda da bir eyler eksik kalacaktır ve açıktır ki edebiyat ve dil çalımasının birbirine çok yakın olması bu eksiklii giderecektir. Moody (1971) ise Edebiyatın ham materyalinin dil olması dolayısıyla, yazılı ya da sözlü, dil öretiminde edebiyatın yeri inkar edilemez der.

xvi Sonuç olarak, edebi metinler; kısa hikayeler, kolaylatırılmı romanlar, tiyatro metinleri, iirler dil örenenin elinde bulundurduu, kolayca ulaabilecei yabancı dille buluabilecei tek otantik materyaldir. Bunlar Yabancı dil Fransızca örencilerini, örenenleri; Fransızca yazmaya, konumaya, okumaya tevik eder, heyecanlandırır, motive eder ve cesaretlendirir. Tüm bu heyecanları yaayan örenen dilin oryantasyonuyla yeniden kendi anlamını yaratır.

1 BÖLÜM I YABANCI DL ÖRETM YÖNTEMLER VE LKELER 1.1. Yabancı Dil Öretim Yöntemleri nsanın iletiim aracı olan dil asırlardır örenilmekte ve öretilmektedir. Bu örenme ilemi bilinçsiz bir ekilde her insanın kendi ana dilini örenirken balar. Daha sonra okulda bilinçli ve sistemli olarak sürer. Ancak deiik toplumlar arasındaki ticari ve sosyal ilikilerin sürdürülebilmesi için insanlar iki dilli hatta çok dilli olmak zorundadırlar. Bundan dolayı, yabancı dil öretimi asırlardan bu yana toplumların ilgi odaı olmutur. Yabancı dil ihtiyacını karılamak için bilimsel aratırmalardan yararlanılarak deiik yöntem ve teknikler denenmi, kullanılmı ve bir çounun bazı konularda eksik olduu görülerek terk edilmitir. Özellikle 19. yüzyıldan bu yana modern psikoloji ve antropolojinin bulguları yabancı dil öretiminde önemli rol oynamıtır ve oynamaktadır. Avrupa da yabancı dil öretimi kiliselerde Latince öretimi ile balamıtır. On yedinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar dil öretiminin odak noktasında öncelikle kutsal kitaplar ve bunları konu alan yorumların Latince den ngilizce, Fransızca ve Almanca gibi dier dillere çevirisi bulunmaktaydı. Gramer okullarında çocuklar Latince gramerini örenirler ve çeviriler yaparlardı. Yani yabancı dil öretimi sadece Latince çeviri yapmakla sınırlıydı (Richards and Rogers, 1986). Bu geleneksel gramer ve çeviri metodunda örenciler gramer kurallarını ezberleyerek öreniyorlardı, fiil çekimleri, balaçlar, çeviri ve örnek cümleleri yazma üzerinde çalııyorlardı. Yeni Avrupa dillerinin ihtiyaç haline gelmesinden sonra Latince öretimi bir kenara bırakıldı. Ancak yeni yabancı dillerin öretilmesine ramen dil öretim metodunda deime olmadı bu diller yine geleneksel metotla öretildi. Bu konuda Titone (1968) öyle diyor: On sekizinci yüzyılda modern diller Avrupa okullarının müfredatlarına girmeye baladıında, Latince öretiminde kullanılan temel yöntemler öretildiler. Yabancı dil kitapları soyut gramer kurallarının açıklamaları, kelime listeleri ve çeviri cümleleri ile doluydu. Yabancı dilleri konumak hedef deildi ve konuma pratii sadece

2 örencilerin çevirdikleri cümleleri okumalarıyla sınırlıydı. Cümleler dilin gramer sistemini göstermek için kuruluyordu ve gerçek iletiim dili ile hiçbir ilgisi yoktu. Sadece anlamca bo sayılabilecek cümlelerin çevirileri yapılmaktaydı. Kelly (1969; 53) Bir ey hakkında her eyi bilmek ancak o eyin kendisini bilmemek anlamına gelir. der. Bu aır eletiriye ramen geleneksel gramer çeviri metodu 19. yüzyıla kadar dil öretiminde uygulandı. 1.1.1. Dilbilgisi Çeviri Yöntemi XIX. yüzyılda Karl Plötz (1819/1881) bu yöntemi gelitirmi ve XX. Yüzyılın ortalarına kadar bu yöntem çou yerde geçerliliini korumutur. Dilbilgisi çeviri yönteminin en belirgin özellikleri unlardır: 1 Dilbilgisi kurallarından yararlanılarak yabancı dil öretimi yapılmaya çalıılır. Biçimbilgisi, sözdizimi kuralları üzerinde durur. Bu yöntem, öncelikle kaynak dil ve hedef dilin dilbilgisi kurallarının ayrıntılı bir analizini gerektirir. Daha sonra bu çalımayla elde edilen bilgiler metinler üzerinde çeviri denemeleriyle uygulamaya geçirilir. Sesbilime yeterince önem verilmez. Bu nedenle bu yöntemle örenilen yabancı dilin telaffuzu salıklı yapılmaz. Bu durumu bu yöntemde, okuma ve yazmanın temel noktaları oluturmasına karın konuma ya da dinlemenin hemen hiç önem taımayan uygulamalar oluuyla da açıklayabiliriz (Hengirmen, 1993; 18). Öretim anadilin kullanımı ile yapılır. Sözcük daarcıının gelitirilmesi önemlidir. Sözcük daarcıı daha çok seçilen metne dayalı olup, bu metinden seçilen hiç kullanılmamı sözcüklerin listesi örencilere verilerek bunları ezberlemeleri istenir (Demirel, 2003: 30). Dilbilgisi kuralları öretilirken tümevarım uygulanır. Tümceler genellikle dilbilgisi kurallarını öretmek için kurulmu yapay tümcelerdir ve metinden kopuk olarak verilir (Hengirmen, 1993; 18). Bu metotta yabancı dil öreniminin hedefi, o dilin edebi eserlerini okumaktır. Çalıma yöntemi sadece çeviri yapmaktır. Okuma ve yazma asıl odak noktasıdır; konuma ve dinlemeye önem verilmez. Kelime seçimi sadece kullanılan ders kitabından alınır ve kelimeler iki dilde yazılmı listelerden ve sözlüklerden ezberletilerek öretilir. 1 Dilbilgisi çeviri yöntemi konusunda bkz. Demircan, 2002:150/151, Demirel, 2003: 30/31

3 Dil öretiminin ve pratiinin temeli cümledir. Dersin çou hedef dilden anadile, anadilden hedef dile çeviriye ayrılmıtır (Richards and Rogers, 1986; 3/5). Dilbilgisi çeviri yöntemiyle yazılmı bazı metot kitapları ise; Je Parle Français 1, 2, 3, Mauger 1, La France et La Vie 2 gibi kitaplardır. Bu yöntem kitapları renksiz, çizimleri basit olarak hazırlanmı, saman kaıda basılmı eski ve günümüzde kullanılmamaktadır. 19. yüzyılın ortalarına doru gramer çeviri metodu sorgulanmaya balandı. Avrupalılar arasında giderek artan iletiim olanaı yabancı dillerde konuma yetisi ihtiyacını dourdu. Almanya, ngiltere, Fransa ve Avrupa nın dier yerlerinde dil öretiminde yeni yaklaımlar gelitirildi. 1.1.2. Dolaysız Yöntem Yabancı dili ne dilbilgisi kurallarını ezberleyerek, ne de çeviri ya da baka türlü açıklamalar yoluyla, anadilden yararlanmaksızın, ama örenilen dil ile yaam arasında dorudan iliki kurularak örenme yolu Dolaysız Yöntem 3 adını alır. Bu yöntem XIX. Yüzyılın baından sonuna dein yaygın olarak kullanılan Dilbilgisi Çeviri Yöntemine bir tepki ve Doal Yöntemin uzantısı olarak XX. yüzyılın baında ortaya çıkıp, bu yüzyılın ilk yarısında çok geni ölçüde kullanılmıtır (Ö. Demircan 2002; 171). Humboldt a (Ö.Demircan 2002; 171) göre dil bir insanın dünya görüünü etkiler; her dilin, yaratıcı anlatıma biçim veren, o dil toplumuna özgü ruhbilimsel kurguyu yansıtan bir iç dünyası vardır. Öteki dillerden ayrı olan bu iç biçim, o dilin hammaddesine uygulanan birim, örgü ve kurallardan oluur. Bir ulusun dili o ulusun ruhu, ya da bir ulusun ruhu o ulusun dilidir. Her dilin iç yapısı, gözlem verilerini düzenler ve sınıflandırır; böylece ayrı dilleri konuanlar bir ölçüde ayrı dünyalarda yaar ve ayrı düünme biçimleri vardır. Öyleyse bir dilin öretiminde bir baka dilin aracılıına yer yoktur. Bir dili örenmek demek o dili anadili olarak kullananlar gibi tepkide bulunmak demektir. O yüzden dolaysız yöntem yanlıları, kültür öretimini ön plana geçirmi oluyorlardı. Bu yöntem yabancı dil öretiminin hedeflerini metinlerin kavranması için çevrilmesinden çok iletiim için konuma diline kaymasını salamıtır. Temel ilkesi, 2 La France et La Vie metot kitabı iitsel-görsel yöntemin özelliklerini de yansıtmaktadır. 3 Dolaysız yöntem (Méthode Direct) konusunda bkz. Hengirmen,1993:20/21, Demirel: 2003/31/32/33/34

4 örencilerin hedef dili direk kullanmasıdır. Yani gramere fazla önem vermeden tıpkı anadili örenir gibi gerçek ve toplu bir ortamda dili anlamlı hale getirerek ve çeviriyi yok sayarak dili anlamlı durumlar içinde dinleyerek örenmeler söz konusudur. Dil öretiminde edebi metinlere kesinlikle yer vermez. Bu yöntem de öretilen dilin sesletimi ile yazımı arasındaki tutarsızlıklardan dolayı ilk altı haftada kitap kullandırılmaz. (Ö. Demircan 2002; 172). 1.1.3. itsel Görsel Yöntem itsel Görsel Yaklaım, yabancı dil öretiminde ses ile görüntünün, bir baka deyile görsel balamın, örenmeye yardım etmek ve onu kolaylatırmak için ses ile birletirilmesi, e zamanlı kılınmasıdır (Ö. Demircan 2002; 197). itsel araçlarda o dili anadili olarak konuanların sesletimi, görsel araçlarda ise, daha çok o dilin konuulduu ortamlara ilikin, ama balangıçta genel ayrımları yansıtan görüntüler kullanılır (Demircan, 2002,198 de Corder1966, Huebener 1967, Kelly 1969, CREDIF 1961). Örencinin bulunduu çevreden ayrı öelerle yüklü görüntülerin gerçek anlamıyla yorumlanması olanaksızdır. O bakımdan görüntüler, kültür öeleriyle yüklü olanlar ve genel olanlar diye ikiye ayrılabilir. Deiik ortamlar arasında bir karılatırma yapılarak yanlı yorumlar önlenebilir. Gerek iitsel gerek görsel araçlar, daha çok edilgin yüklemeye elverilidir (Ö. Demircan 2002; 198). itsel Görsel Yaklaım 4, iitsel- dilsel alıtırmaların bütün yararlarını saklar. Örenciler sürekli olarak yabancı dili duyar ve sık sık konuurlar. Yabancı sesleri daha ilk dersten balayarak anlamlı ilikiler içinde ve doru ezgilemeyle birlikte dinler, dikkatlerini durum ve anlam üzerinde toplayarak, yabancı dili sıkılmadan, çekinmeden sesletmeye balarlar (Ö. Demircan 2002; 200). Derslerde kullanılan materyaller kısa filmlerden, teyp kasetlerinden ve slayt filmlerin olumaktadır. Kısa öyküler kullanılır ancak bu kısa öyküler ya fabrikedir ya da klasik öykülerden olumaktadır. Bunun dıında edebi eserlere yer verilmez. Bu yöntemle Espace 2, Libre Echange 2, Archipel 2, Le Nouveau Sans Frontier, Orange 1, Intercodes gibi metot kitapları hazırlanmıtır. Bu metot kitaplarında edebi metinlere yer verilmemeitir. Genellikle gramer kuralları fabrike metinlerle anlatılmı, sözcük çalımaları zengin, alıtırmaları ve diyalogları 4 itsel-görsel yöntemi (Méthode Audio Visuelle) konusunda bkz. Hengirmen, 1993:28

5 yazılı, sözel ve görseldir. Örenilen dilin kültürüne yer vermitir ancak bu kitaplarda edebi metin kullanımına rastlanmaz. 1.1.4. Bilisel Yöntem Bilisel yöntem 5 Noam Chomsky nin üretimsel dönüümlü dilbilim kuramı sonucunda ortaya çıkmıtır. Chomsky 1957 yılında yayınladıı Sözdizimi Yapıları (Syntatic Structure) adlı kitabında yapısal dilbilime karı çıkar. Chomsky e göre bir dilde üretilmi olan tümceleri incelemek yeterli deildir. Yabancı dil örenen bir kimsenin yeni tümceler üretebilecek düzeni kavraması gerekir. Yapısal dilbilim bir dilde sadece üretilmi yapıları inceler ve yüzey yapıya yansıyan ilikileri betimler. Oysa üretimsel dönüümlü dilbilim dilin hem yüzey yapısını, hem de derin yapısını inceler (Hengirmen, 1993; 26). Chomsky dilbilgisinin önemini savunmaktadır. Dil örenme ise yaratıcılıı, düünmeyi gerektiren bir olaydır (Hengirmen, 1993; 26). Anlamlı örenme temeldir. Chomsky (Hengirmen, 1993; 27), bilisel yöntemin temel özelliklerini öyle sıralar: Ezbere deil, anlamlı örenmeye önem verir. Dilbilgisi kuralları tümevarım ve tümdengelim yoluyla öretilmelidir. Dinleme, okuma, konuma ve yazmadan oluan dört temel beceriye duruma göre eit derecede önem verilmelidir. Anadil kullanılmalı ve çeviriler yapılmalıdır. Eski bilgiler, yeni bilgiler ile birletirilmeli, her ey bir bütünlük içerisinde öretilmelidir. itsel ve görsel araçlardan ve eitimle ilgili dier olanaklardan yararlanmalıdır. 1.1.5. letiimsel Yöntem 1980 yıllarından sonra Chomsky nin ortaya koyduu bilisel yöntemin yetersiz ve eksik olduunu öne süren dilbilimciler oldu. Toplumbilimcilerin önde gelenlerinden Hymes, bilisel yöntemi eletirerek Chomsky nin ortaya attıı edim (performance) ve yeti (competence) kavramlarıyla dilin doasını açıklamada yetersiz kaldıını, bu 5 Bilisel yöntem (Méthode Cognitive) konusunda bkz. Hengirmen, 1993:26/27, Demirel,2003:39/40

6 kavramlara iletiim yetisi (communicative competence) diye üçüncü bir kavramın eklenmesi gerektiini söylemitir (Hengirmen, 1993 ; 31). Hymes a göre (Hengirmen, 1993 ;31) Dil bir amaç deil, bir araçtır. Asıl amaç yazılı ve sözlü iletiimi salamaktır. Sözcükler ve tümceler sadece bazı kavramları iletirler. Bu nedenle dilin kuralları yerine, dilin kullanımı üzerinde durulmalıdır der. Genel olarak dil öretiminde örencilere, kurallara uygun tümce kurma becerisi kazandırılmaya çalıılır. Bunun içinde örnek tümceler kurulur ve bu tümceler deiik alıtırmalar ile tekrarlanarak öretilen eyler pekitirilir. Oysa iletiimci yöntemde 6 önemli olan kurallara uygun tümce kurmak deildir. Önemli olan sadece anlatmak istediini bir ekilde anlatabilmesidir. Dilbilgisel açıdan tümcenin doruluu ve ya yeterlilii önemli deildir. Örenci eer anlatmak istediine dair bir eyler anlatabilmise baarılı sayılır. Kurallara uygun tümce kurmak dil öretiminde son aamadır. Amacı sadece iletiim olduundan yabancı dil öretiminde edebi metinlere yer vermez Öretmenin en önemli görevi, dili bir iletiim aracı olarak kullanmayı öretmektir. Deneme yanılma yöntemi kullanılır. Ezbere yer vermez. Oysa dil öretiminde ezber yok sayılamayacak kadar önemli bir yetenektir. Sadece bilinçli kullanılması gerekir. Bu yöntemle yazılmı bazı metot kitapları unlardır: L Accord, Panorama, Champion, Campus. Bu kitapların içeriinde edebi metinlere kesinlikle rastlanmaz. 1.2. Yabancı Dil Öretim lkeleri Sınıf içi yabancı dil öretim etkinliklerinin baarısı, büyük oranda temel alınan ilke ve yöntemlere balı olmaktadır. Öretme örenme sürecine ilikin ilke ve yöntemler, sınıf içi uygulamaları etkiledii kadar eitimin niteliini de etkilemektedir (Demirel, 2003; 24). Dört temel beceriyi gelitirme bu ilkelerden biridir. Dil, dört temel beceri olarak kabul edilen dinleme, konuma, okuma ve yazma becerilerinin ilevsel bütünlüünden olumaktadır. Dili bir iletiim aracı olarak kullanmayı öretirken bu dört temel becerinin birlikte öretilmesi gerekmektedir (Demirel, 2003; 24). Edebi metinler bu dört temel becerinin örenciye kazandırılmasında kullanılması gereken doal bir 6 letiimsel Yöntem (Méthode Communicative) için bkz. Demirel, 2003: 42/50

7 materyaldir. Örencinin seviyesine ve konun uygunluuna göre titizlikle seçilen bir metin ve ya bir iir örencinin bu ihtiyacına cevap verebilecek yeterlilie sahiptir. Öretim etkinliklerin önceden planlanması dier bir ilkedir. Palan yapma bir anlamda öretilecek dersin ya da konunu öretmen tarafından önceden yaanmasıdır (Demirel, 2003; 25). Dier bir anlamda konun özelliklerine göre yapılandırılmasıdır. Bu planlama sadece yabancı dil öretimin deil öretim ilkelerinin de temel ilkesidir. Hangi konun ne zaman ileneceini bilmek, hangi konudan önce hangi kuralların öretileceinin belirlenmesi, materyal seçimi bu planlamanın bir parçasıdır. Öretmen ileyecei konuya uygun materyalleri bu aamada belirler. Basitten karmaıa somuttan soyuta doru öretme ilkesi, öretilecek konuların belli bir sıraya konması demektir. Örencinin fiziksel, zihinsel ve sosyal geliimine uygunluk söz konusudur. Bu konular basitten balayarak karmaıa doru, somut kavramlardan soyuta doru öretilmesi demektir. Yabancı dil öretiminde, önce basit cümle kalıplarından balayarak bileik ve karmaık cümle kalıplarının öretimine çalıılmalıdır. Aynı ekilde, gösterilmesi ve açıklanması kolay olan sözcüklerden ve somut kavramlardan, sınıf içindeki ve yakın çevredeki nesnelerden balayıp soyut kavram ve düüncelere daha sonra geçilmelidir. Bilinen bir cümle kalıbı ile bilinmeyen sözcükleri, bilinen sözcüklerle de bilinmeyen bir cümle kalıbını öretmek esas olmalıdır (Demirel, 2003; 25). Bu ilke yine sadece yabancı dil öretiminin deil genel anlamda öretimin temel ilkelerinden biridir (Ergün, Özda, 1997; 27). Yabancı dil öretim ilkelerinden bir dieri de görsel ve iitsel araçları kullanmadır. Öretimin daha etkili olmasını salamakta, örenci ilgisini derse çekmekte, verbalizmi azaltmakta ve sınıf içinde doal ortamın olumasına yardımcı olmaktadır (Demirel, 2003; 25). Bir resim bin sözcük deerinde olduu gerçei özellikle yabancı dil öretim uygulamalarında daha çok görülmektedir. itsel araçlar da doru dil alıkanlıklarının kazanılmasında ve tekrar alıtırmalarının yapılmasında etkili olmaktadır (Demirel, 2003; 25). Anadili gerekli durumlarda kullanma da ilkelerden biridir. Yabancı dil derslerinde örencilerin örenilen dili daha çok duymaları ve konumaları esas olmalıdır (Demirel, 2003; 25). Ancak anadil kullanmak bir tabu olarak görülmemelidir. Örenilen dil örenciler tarafından ne kadar çok kullanılırsa ve ne kadar çok pratik yapılırsa o kadar iyi örenilir. Dier bir ilke ise bir seferde tek bir yapıyı sunma ilkesidir. Sınıf içi uygulamalarda, her seferinde bir tek sözcüü, sorunu ya da cümle yapısını öretmek

8 temel ilke olmalıdır. Aynı anda birden çok sözcük ya da cümle kalıbı öretmek hem etkili olmaz, hem de karııklıa neden olabilir (Demirel, 2003; 26). Verilen bilgilerin günlük yaama aktarılmasını salama ilkesi ise sınıf içinde öretilen bilgilerin günlük iletiimde nasıl kullanılacaının örencilere gösterilmesidir. Sınıf içi örenmelerin kalıcı olması için örneklerin günlük yaamdan verilmesi ve örencilere örendiklerini kullanma olanaının verilmesi uygun olur (Demirel, 2003; 26). Bu açıdan sürekli klasiklere balanmak yerine günümüz Fransız edebiyatının örnek metinlerinden yararlanabilinir. Bu hem güncellik açısından hem de o ülke insanının düünce tarzını anlama bakımından örenciye yardımcı olacaktır. Demirel e göre (2003; 26) örencilerin derse daha etkin katılımını salama ilkesi ise tekrar alıtırmaları, soru cevap, rol yapma, grup tartıması, ikili ve üçlü çalımalar, benzetim (simulasyon) gibi tekniklerle örencilerin derse daha etkin katılmalarının salanması üzerinde durur. tekrar alıtırmalarında önce sınıfa, sonra gruba ve daha sonra da yeter sayıda örenciye tekrar yaptırılmalı, bu tekrarlarda yanlı yapıldıında, dorusu tekrarlatılarak hemen düzeltilmelidir. Ancak iki üç dakikalık konumalarda yanlılar anında deil, konuma bittikten sonra düzeltilmelidir. Yabancı dil öretimin bir dier ilkesi de bireysel farklılıkları dikkate almadır. Eitim ve öretim için çok önemli olan bu ilke örencinin yaı, cinsiyeti, sosyo ekonomik durumu, örenme hızı gibi pek çok özellii içine alır. Örencilerin ilgileri, örenme hızları ve yetenekleri birbirlerinden farklı olabilmektedir. Bazıları daha hızlı örenirken bazıları da daha yava örenebilirler. Bir kısmı sadece dinleyerek, bir kısmı sadece okuyarak bir kısmı da hem dinleyip hem de yazarak anlayabilirler. Bu durumda öretmen sınıf içi etkinliklerine çeitlilik getirme durumundadır. Örencilere soru sorarken kolay soruları yava örenen örencilere zor soruları ise daha hızlı örenenlere sormak gerekir. Örencileri güdüleme ve cesaretlendirme ilkesi öretmen tarafından sürekli olarak ve doru bir ekilde kullanılmalıdır. Güdüleme, baarıyı olumlu yönde etkilemektedir (Demirel, 2003; 27). Güdüleme örenme için gereklidir. Önceden güdülenen örenci, daha yüksek bir düzeyde sorumluluunu yerine getirir ve daha hızlı örenir. Örenci ile konu arasında psikolojik bir baın kurulmasını salamak güdülenmeyi gerektirir. Neyi, niçin öreneceini bilen bir örencinin performansı yükselir. Bu durumda daha etkin bir sınıf ortamı oluturabilmek için öretmenin örencileri motive edip, ipuçlarını, geri bildirimleri ve pekitireçleri doru kullanması gerekir.

9 1.3. Deerlendirme Yabancı dil öretiminde kullanılan bu yöntemler incelendiinde edebi metinlere ne kadar yer verdikleri daha açık görülmektedir. Tüm bu yöntemler arasında edebi metinlere önemli bir yer veren yöntemin sadece dilbilgisi çeviri yöntemi olduu görülmektedir. Ancak bu yöntemle yabancı dil örenen bir kimse daha çok okuma ve yazma yönünde gelimektedir. Buna karın dinlediini anlayamamakta, günlük dili konuamamaktadır. Yabancı bir dili örenmek demek sadece çeviri yapabilmek, okuyup, yazabilmek anlamına gelmemektedir. Bu durum yeni yöntem arayılarını birlikte getirdi ve dilbilgisi çeviri yöntemine tepki olarak dolaysız yöntem (Méthode Direct) ortaya çıktı. Bu yöntem 1950 yıllarından sonra tüm dünyada yaygınlamı oldukça baarılı bir yöntemdir. Ancak bu baarıda öretmen çok büyük rol oynamaktadır. Yöntemin baarısı öretmenin yeteneine ve enerjisine balıdır. Bu bakımdan öretilen dili konuan yabancı öretmeni her zaman bulmak oldukça zordur. lk altı haftada kitap kullanılmayıp sadece örenilen dili konumaya yer vermesi sakıncalıdır. Dilbilgisi kurallarını hiç bilmeyen bir örenci, kendi anadili mantıına göre tümceler kurmaktadır. Bu yöntem daha çok yabancı bir ülkede dil eitimi gören ve örendii dili sık sık uygulama fırsatı bulan örenciler için baarılı olmaktadır. 1990 yılında Leipzig kongresinde de; sınıf içinde amaç dilin daha etkin bir ekilde kullanılması, çada ders kitaplarının okutulması, o ülkenin kültürüne aırlık verilmesi, tümevarım yoluyla gramerin öretilmesi, modern edebi eserlerin okutulması ve yazılı aratırmaların yapılması için ev ödevlerine aırlık verilmesi kararlatırılmıtır (Demirel, 2003; 32). Bu yöntem edebi eserleri yabancı dil öretiminde kullanmıtır. Ancak bu eserler modernize edilmi, kolaylatırılmı metinlerden olumaktadır. Bilisel yöntem Noam Chomsky nin üretimsel dönüümlü dilbilim kuramı sonucunda ortaya çıkmıtır. Bu yöntemde dilbilgisi kuralları, bir dilin yapısını ve düzenini kavrama yönünden son derece önemlidir (Hengirmen, 1993; 26). Dil öretiminde yerine göre dört temel beceriyi de kullanması bu yöntemi dierlerinden ayırmaktadır. Bu yöntemde de okuma alıtırmalarında ve çevirilerde bazı durumlarda basitletirilmi edebi metinlerden yararlanma söz konusudur. Dilbilgisi kurallarını öretmede genellikle kısa öykülerden yararlanılmıtır. 1960 yıllarında Fransa da ortaya çıkan iitsel görsel yöntem ise yabancı dil öretiminde edebi metinleri kesinlikle kullanmaz çünkü, bu yöntemde ilk altı aylık süre

10 içerisinde okuma yazmaya yer verilmez ve dilbilgisi kuralları üzerinde durulmaz (Hengirmen, 1993; 28). Bu nedenle dilbilgisi çeviri yöntemine karıdır. Dil becerisi, dilbilgisi kurallarından daha önemlidir. Derslerde soru cevap teknii kullanılır. 1980 yıllarından sonra ortaya çıkan iletiimsel yöntem Chomsky nin bilisel yöntemine bir eletiri olarak ortaya çıktı (Hengirmen, 1993; 31) Günümüzde çok tutulan bir yöntemdir. Bu yöntemde dilbilgisine, ezbere karı çıkılmıtır. Dil kurallar bütünü deil bir iletiim aracıdır. Edebi metinlere yer verilmez. Bu yöntem de tek amaç vardır o da iletiim kurabilmektir. Dilbilgisi kurallarına uygun cümle kurabilme dil öreniminin son halkası olarak kabul edilir. ncelenen bu yöntemlerin hiç biri edebi metinlere hakkettii önemi vermemektedir. Yabancı dil öretiminde kültür öretimi yadsınamaz bir öneme sahiptir. Bir yabancı dili bilmek, onu konuabilmek demek o dili anadili olarak konuanlar gibi düünebilmek demektir. Bunu kazanabilmek içinde örenilen dilin insanlarının geçmiini, gelenek ve göreneklerini, deer yargılarını bilmek gerekir. Bir yabancı dil bilmek demek sadece cümle kurmak ya da iletiimde bulunmak anlamına gelmez. Kurulan cümlenin derin anlamını da bilmeyi gerektirir. O cümleyi kurarken amacının ne olduunu, neden o kelimeleri seçtiini, alt anlamı, derindeki yapıyı bilmek gerekir. Fabrike metinlerle, durum için gelitirilmi diyaloglarla sadece yüzeysel bir iletiime geçilmi olunur. Oysa Montaigne in bir denemesi, La Fontaine in, Maupassant ın bir öyküsü, Prevert in, Aragon un bir iiri, Beckett nin, Butor un, Duras nın Genet in bir romanı gerçek yaamın içinde olan küfürleri, sıradıı yaamları, o ülkenin deer yargılarını, yaam bakı açılarını yansıtır. Bunları anacak edebi metinler sayesinde kavrayabiliriz. Tarcan a göre (2004; 53) edebiyat insan beyninin bir dili en iyi ekilde ve bütün yönleriyle kavrayabilecei dilsel malzemelerden oluan bir araç, bir üründür. Bu dilsel malzemeler o dili örenenlere zengin bir kaynak oluturmaktadır. Bütün yabancı dil öretimleri yapay bir ortamda gerçekleir. Kurulan cümleler, öretilen gramer kuralları, yapılan diyaloglar hep yapaydır. te bu yapay ortamda dil örenenin elindeki tek doal kaynak edebi metinlerdir. ncelenen bu yöntemlerin olumlu olduu kadar olumsuz yönleri de bulunmaktadır. Yabancı dil öretiminde kullanılan tüm bu yöntemlerin olumlu yönlerini ve edebi metinleri bir araya getirerek kullanmak dil öretimi açısından büyük yararlar salayacaktır.

11 BÖLÜM II EDEB METNLERN YABANCI DL FRANSIZCA ÖRETMNDE KULLANIMI 2.1. Türkiye de Yüksek Öretimde Fransızca Öretimi ve Deerlendirilmesi Türkiye de yaklaık 10 üniversitede Fransız dili eitimi bölümü bulunmaktadır. Bu üniversitelerin lisans düzeyinde alan bazında okuttukları dersler ve içerikleri öyle sıralanmaktadır. I. SINIF Fransızca Dilbilgisi I: Örencinin Fransızca dil yetilerini gelitirme; temel dil yapılarını öretme; örenciyi dil yapıları ile sözcük ilikileri ve dil yapıları aracılııyla anlamın yaratılması konusunda bilinçlendirme dersin içeriini oluturmaktadır. Hazırlık sınıfında Fransızcıyla tanıan örenci bu derste temel dilbilgisi kurallarını daha iyi örenmektedir. Ancak bu dersin ilenmesi sadece kural yazdırmakla, metot kitaplarından alınan fabrike alıtırmalarla yapılmaktadır. Herhangi bir edebi metin kullanılmamaktadır. Konuma Becerileri I: Çeitli etkinliklerle örencilerin dinleme ve konuma becerilerini gelitirme; özgün okuma, konuma, iir dinleme; bunlara ilikin örencilerin katılımlarıyla etkileime dayalı konuma etkinlikleri yapma ders içeriidir. Seçilen metot kitaplarının diyalogları sınıf içi ortama uyarlanarak yeniden yapılandırılır. Kitaba ait kasetler örenciye konulara göre dinletilir ve duyduklarını anlatmaları istenir. Okuma Becerileri I: Örencilerin özgün Fransızca okuma parçalarını anlama becerilerini gelitirme; sözcük, yapı ve anlam ilikilerini kurmasını salama bu dersin içerini oluturmaktadır. Bu derste metot kitabından yararlanıldıı gibi öretmen kitabındaki makalelerden de yararlanılır. Genellikle dergi, günlük gazete makaleleri ve ya internetten alınan deneme türü yazılar kullanılır. Yazma Becerileri I: Paragraf biçimleri ve yapısı; paragrafın teknik özellikleri, paragraf çözümleme; paragraf planı çıkarma, özet yapma, yorumlama ve paragraf düzeyinde sınav sorularını yanıtlama dersin amaçlarıdır. Örenciye genellikle resmi ve

12 resmi olmayan mektuplar yazdırılır. Yazılma amacıyla ilgili örenciye anahtar kelimeler verilir ve örenciden bu kelimeleri kullanıp dilbilgisi kurallarına uyarak mektup, dilekçe ve ya kısa öykü yazmaları istenir. Fransızca Dilbilgisi II: Dilbilgisi I dersinin devamı; örencilerin dil yapılarını metin ve balam düzeyinde gelitirme; biçim ve metin türü arasındaki ilikileri kurma ve dilbilgisi yapılarını çözümleme ve balamda kullanarak metin üretme üzerinde durulur. Daha çok dilbilgisel kalıpların ezberletilmesi ve kullanılması içerii oluturmaktadır. Konuma Becerileri II: Konuma I dersinin devamı; örencilerin dinleme ve konuma becerilerini arttıran etkinlikler yapma; örencilerin ürettikleri konuma etkinliklerini sunmaları dersin içeriini oluturmaktadır. Daha çok örencinin aktifliini gerektiren bu derste çeitli aktiviteler kullanılır. Örenci seçtii bir konu üzerinde sunum hazırlar ve bunu sınıfta çeitli materyaller kullanarak arkadaları anlatabilir. Seçilen konun ders öretmeni tarafından onaylanması gerekmektedir. Buna benzer baka bir etkinlikte sınıf içinde öretmen herhangi bir konu seçer ve bu konu üzerinde örencilerin konumalarını salar. Okuma Becerileri II: Okuma Becerileri I dersini devamı; yapısal ve kavramsal açıdan daha karmaık Fransızca özgün metinleri anlama ve çözümleme becerilerini gelitirme üzerinde durur. Artık daha aır makaleler seçilir konular gittikçe bilimsellemeye balar. Öretmen tarafından seçilen metinler önce öretmen tarafından sonra örenci tarafından okunur ve örenciye okuması hakkında geribildirim verilir. Yazma Becerileri II: Yazma I dersinin devamı; açıklama, karılatırma, nedensonuç ilikisi içeren çeitli türlerde paragraf ve kompozisyon yazma becerileri gelitirme dersin içeriidir. Kısa öykü yazma, serbest bir konu üzerinde kendi fikirlerini neden sonuç ilikisi içerisinde akıcılıı bozmadan yazabilme üzerinde durulur. II. SINIF leri Okuma Becerileri: Çeitli stillerde yazılmı metinleri anlamada okuma becerilerini gelitirme; metindeki bilgileri sentezleme ve sözcük bilgisini arttırma stratejileri gelitirme konuları üzerinde durur. dersin ilenmesinde genellikle kısa öyküler tercih edilir. Fransız Edebiyatına Giri I: Edebi çözümleme ve eletiride temel kavramları anlama; edebi dönemlerin ve akımların tanıtılması, bunları temsil eden eserlerin incelenmesi dersin içeriini oluturmaktadır. Fransız dilinin douundan balayan bu

13 ders ortaça edebiyatından sonra konularını yüzyıllara ayırır ve 19.yy.lı da içine alarak içeriini tamamlar. Bu ders örenci açısından oldukça aırdır. Dil Edinimi: Anadil ve yabancı dil edinimi kuramları, karılatırılması ve örneklendirilmesi; dil geliimi ve dil edinimi sürecinin aamaları; dil edinimi ve örenimi süreçlerinin yabancı dil öretiminde kullanılması gibi konulardan oluan bu ders örenciye genel anlamda dil konusunda yeni deneyimler kazandırır. leri Yazma Becerileri II: Aratırma ve tez yazma için gerekli mesleki yazma becerilerinin öretimi; örenci kompozisyonlarını gözden geçirme, düzeltme, deerlendirme ve notlandırma stratejilerini uygulama ders içeriidir. Ancak bu dersin içerii üniversiteden üniversiteye bazı farklılıklar göstermektedir. Fransız Edebiyatına Giri II: Fransız edebiyatına giri I in devamı niteliini taıyan bu ders edebi dönemlerin ve akımların tanıtılması, edebi çözümleme ve eletiri ilkelerinin ileri düzey edebi metinlere uygulanmasını içerir. Fransızca Öretiminde Yaklaımlar: Fransızca öretiminde yaklaım, yöntem ve tekniklerin tarihsel açıdan incelenmesi; Dilbilgisi-Çeviri, Dorudan Anlatım, Dinle- Konu (Audio-Lingual!) Yöntemler, letiimsel Yaklaım, Doal Yaklaım gibi temel yaklaım, yöntem ve tekniklerin incelenmesi ve uygulama örnekleri sunulması gibi konulardan olumaktadır. Bu derste örenci yabancı dil örenme ve öretme metotlarını örenir. Dilbilime Giri I: Dinamik bir sistem olarak dil konusunda bilinçlendirme; dilin bileenlerini anlama; dilbilimsel çözümlemede temel kavramlar; dilbilim ile dil öretimi ve edebiyat çalımaları arasındaki ilikiyi anlama bu dersin konularını oluturmaktadır. Ancak dilbilim ülkemizde çok yeni bir alan olduu için genellikle örenciler tarafından dilbilgisiyle karıtırılmaktadır. Bu derste örenci imdiye kadar hiç bilmedii bir alana girer. Verilen tanımları anlamada güçlük çeker. Bu nedenle bu ders bazı üniversitelerde anadilde yapılmaktadır. III. SINIF Dilbilime Giri II: Dil bilime giri I dersinin devamı olan bu derste dil edinimi ilemlerini anlama; dil edinimi kuramları ile dil öretimi yöntemleri arasındaki ilikiyi ve dilin toplumsal ilevini anlama gibi konular üzerinde durulur. Teori kısmı aır bastıından dolayı örencilerin kavram karmaası yaama olasılıı yüksek olan bir derstir.

14 Kısa Öykü ncelemesi ve Öretimi: Kısa öykülerin nitelikleri ve edebiyattaki yeri; kısa öyküleri inceleme, çözümleme yöntemleri; çada Fransız Edebiyatı ndan seçme kısa öykülerin incelenmesi dersin konusudur. Fransız öykücülerin bazı eserleri seçilerek sınıfta grup oluturulur örenciler istedikleri öyküyü seçebilirler. Seçtikleri bu öyküleri örendikleri çözümleme yöntemlerini kullanarak inceler ve sınıfa sunarlar. Fransızca-Türkçe Çeviri: Dil öretiminde çevirinin yeri ve önemi; çeviri yaklaımları; güncel ve akademik konularda özgün Fransızca metinlerin Türkçe ye çevrilmesi alıtırmaları ve deerlendirme yöntemleri gibi konuları kapsar. Çocuklara Yabancı Dil Öretimi: Çocukların örenme stratejileri ve anadilyabancı dil örenimi;çocuklara Fransızca öretiminde uygulanacak sınıf içi yöntem ve teknikler; oyun, arkı ve görsel araçların gelitirilmesi ve öretimde kullanılması temel konularıdır. Örenciler burda örendikleri fransızcayı nasıl daha doru, daha zevkli ve daha anlaılır öreteceklerini örenirler. Roman ncelemesi ve Öretimi: Edebiyat türü olarak romanın nitelikleri; roman inceleme ve çözümleme yaklaımları; edebiyat akımlarını temsil eden Fransız romanlarından örneklerin incelenmesi dersin konusudur. Bu derste sınıfta belirli sayıda gruplar oluturulur ve her grup öretmenin belirledii romanlardan birini incelemek üzere seçer. Seçtii bu romanı örendii inceleme yöntemlerine uygun olarak analiz eder ve sınıfta grup olarak arkadalarına sunar. IV. SINIF Fransızca Sınav Hazırlama ve Deerlendirme: Sınav türleri; Fransızca da çeitli dil becerilerinin ölçülmesi için test hazırlama teknikleri; çeitli tiplerde soru hazırlama alıtırmaları; deerlendirme ve analiz teknikleri; istatistik hesaplamalar bu dersin içeriidir. Drama (Oyun) ncelemesi ve Öretimi: Edebiyat türü olarak tiyatro eserlerinin nitelikleri; tiyatro eserlerinin türleri; tiyatro eserlerini inceleme ve çözümleme yaklaımları; çeitli tiyatro akımlarını temsil eden Fransız tiyatro eserlerinden örneklerin incelenmesi söz konusudur. Fransızca öretiminde tiyatro nasıl kullanılır? Hangi yöntem seçilirse baarılı olunur gibi konular üzerinde durulur. Materyal Deerlendirme ve Uyarlama: Fransızca öretiminde kullanılan ders kitaplarını deerlendirme ve seçim ilkelerinin öretimi ve ders kitaplarının incelenmesi ve deerlendirilmesi; uygun olmayan alıtırmaların yeniden düzenlenmesi ve sınıf ortamına uygun biçimde uyarlanması bu dersin içeriini oluturmaktadır. Hangi metot