ÇEKTEN CAYMA VE ÖDEMEDEN MEN

Transkript

1 ÇEKTEN CAYMA VE ÖDEMEDEN MEN Okan ALBAYRAK GENEL OLARAK Ticaret hayat n n geliflmesine paralel olarak para yerine kullan lan tedavül araçlar n n önemi her geçen gün artmaktad r. K ymetli evraklar ticaretin ve ülke ekonomisinin vazgeçilmez araçlar haline gelmifltir. Özellikle kambiyo senetleri içerisinde olan k ymetli evraklardan çek, peflin ödeme arac oldu undan, keflideci taraf ndan çekin ödenmemesi durumunda di er kambiyo senetlerinden ayr k olarak ceza hukuku aç s ndan müeyyidesi de bulundu undan tacirlerin daha çok kulland ve güven duydu u kambiyo senedi haline gelmifltir. Çekte tedavülün kolay olmas muhatab n banka olmas, büyük nakit transferlerini kolaylaflt rmas yan nda, keflidecinin çeki keflide etme ve tedavüle koyma amac na ayk r geliflmeleri önlemek amac yla kanun koyucu bir tak m müesseseleri yasaya koymufltur.tabi her çal flman n bir s - n r ve kapsam oldu undan bizim bu çal flmam z n kapsam da çekte ödeme yasa ve ödemeden yasaklama d r. Çal flmam z iki ana bölümden meydana gelmifltir. Birinci bölümde çekten cayma ikinci bölümde ise,ödemeden yasaklama incelenecektir. 1.ÇEKTEN CAYMA Genel Olarak B R NC BÖLÜM TTK ya göre geçerli bir flekilde tanzim edilip keflide edilen çek, ibraz tarihinde muhatap bankaya ibraz edildi inde, bankada da çekin karfl l varsa muhatap bankan n çeki hamile ödenmesi gerekmektedir. (TTK m.695/2; Çek Kanunu m. 4; TTK Tasar s m. 783/2) 1. Çekin ibraz süreleri geçti inde muhatap çeki ödeyip ödememekte serbesttir. (TTK m.711/1 TTK Tasar s m. 796) 2. Ancak keflideci ödemeden caym flsa mu- (1) TC. Adalet Bakanl Türk Ticaret Kanunu Tasar s,ankara 2005,s.170 (2) TTK Tasar s, s.172

2 1974 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 81 Say : 5 Y l 2007 hatap banka ibraz süresi geçti inde art k çeki ödeyemeyecektir, öderse de keflideciye karfl sorumlu olacakt r. TTK nun 711 maddesinin ilk iki f kras çekten caymay düzenlemifltir: Çekten cayma, ancakibraz müddeti geçtikten sonra hüküm ifade eder. Çekten cay lmam flsa, muhatap ibraz müddeti geçtikten sonra dahi çeki ödeyebilir An lan düzenleme, TTK tasar s n n 799. maddenin 1.ve 2. f kralar nda ayn nitelikte düzenlenmifltir 3. Yasa koyucu, TTK n n 711. maddesinde keflideci lehine tan nan hakk çekten cayma olarak nitelemifltir. Ancak ö retide bu ifadenin yanl fl oldu u kanaati hakimdir 4. Keflideciye tan nan söz konusu hak asl nda, keflidecinin muhatap bankaya karfl havaleden rücu etmesidir 5. TTK n n 711. maddenin 1. ve 2. f kralar ndaki düzenlemeyi çekten cayma olarak hukuken nitelendirecek olursak, keflideciye söz konusu maddedeki flartlar olufltu unda süresiz bir feshi ihbar hakk vermifl olaca z ki, bununla da lehdar ve cirantalar, çekten do an haklar n keflideciye karfl kaybetmifl olacaklard r. Oysa keflideci TTK n n 711. maddenin 1. ve 2. f kradaki hakk n kullanmas halinde muhataba vermifl oldu u ödeme yetkisini geri alm fl olmas na ra men, keflidecinin lehdar ve cirantalara karfl sorumlulu u devam etmektedir. Bu itibarla, lehdar ve cirantalar, çekten do an parasal haklar n keflideciden talep edebileceklerdir. Ancak bu talep kambiyo hukuku çerçevesinde olmayacak genel hükümler çerçevesinde olacakt r 6. Çekten cayman n hukuki dayana n n ne oldu u ö retide tart flmal - d r. Bir k s m yazar 7 ; Muhatap banka ile keflideci aras ndaki çek hesab sözleflmesinin çekten cayman n da hukuki dayana oldu u kanaatindeyken, bir k s m yazar 8 ise, çekten cayman n hukuki dayana n n TTK n n 711. m. oldu u kanaatindedir. Kanaatimizce, çekten cayman n hukuki dayana bizzat TTK n n 711 maddesinin. birinci ve ikinci f kralar d r. (3) TTK Tasar s, s.173, An lan tasar n n 799. m.nin 1-2 f kralar nda flu flekilde düzenlenmifltir: (1) Çekten cayma, ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder.(2)çekten cay lmam flsa,muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir (4) ER fi,gönen, Aç klamal - çtihatl Uygulamal Çek Hukuku, 5.Bas, Ankara, 2004, s.236 vd. AKER,Yeflim, Çekten Cayma ve Ödeme Yasa, 1. Bask, Kas m 2006, stanbul, s.10 vd. NARBAY, fiafak, Çekten Cayma ve Ödeme Yasa, 2. Bask, stanbul s.47 ÖZTAN,F rat, K ymetli Evrak Hukuku, 11. Bask, Ankara,2005, s.334, POROY,Reha/ TEK NALP,Ünal, K ymetli Evrak Hukuku Esaslar, Geniflletilmifl 15. Bask, stanbul, 2005, s.279 (5) ER fi, age. s.236 vd., CAN,Halil/ GÜNER,Semih, K ymetli Evrak Hukuku, Ankara 1999, s.261, PULAfi- LI,Hasan,K ymetli Evrak hukuku, Yenilenmifl 7.Bask, Adana, 2005 (6) AKER, age. s.10, NARBAY,age. s.47, ER fi, age. s (7) CAN/GÜNER, age. s.261, POROY/TEK NALP, age. s.279 (8) ER fi age. s.237, AKER,age. s.9, NARBAY, age. s.49

3 Çekten Cayma ve Ödemeden Men Okan Albayrak 1975 Keflideci çekten cayma beyan n muhatap bankaya iletirken herhangi bir gerekçeye dayanmak zorunda de ildir 9. Tabidir ki cay lan çek TTK ya göre düzenlenmifl yasal unsurlar olan bir çek olmas gerekir. Keflidecinin cayma beyan herhangi bir flekle tabi de ildir. TTK n n 711. maddesi bu hususta bir flekil flart koymam flt r. Cayma beyan n n iletiflim vas talar ndan herhangi biriyle muhatap bankaya ulaflmas yeterlidir. Ancak keflidecinin çekten cayma beyan n ispatlamas aç s ndan yaz l bir flekilde yap lmas daha sa l kl olacakt r 10. b) braz Süresi çerisinde Çekten Cayma TTK n n 711. maddenin birinci f kras, çekten cayman n ancak ibraz müddeti geçtikten sonra hüküm ifade edece i fleklindedir. braz süresi içerisinde keflideci çekten cayarsa bu cayma beyan muhatap banka için ba lay c olmayacakt r. Ö retide, ibraz süresi geçmeden yap lan cayma beyan n n hukuki sonucunun ne olaca tart flmal d r. ERTEK N/KARATAfi göre, keflideci ibraz süresi içerisinde çekten cayarsa muhatap bu isteme uyup uymamakta serbesttir 11. POROY/TEK NALP göre; Keflidecinin ibraz süresi içerisinde çekten cayabilece i, cayma halinde, muhatab n ödeme yükümlü ünün,ödeme yap p yapmama konusunda seçimlik hakka dönüflece ini, bu durumda muhatap banka çeki ödemezse, ne lehdara karfl ne de bankaya karfl sorumlu olmayaca gibi çeki, keflidecinin r zas n n aksine öderse keflideciye karfl da sorumlu olmayaca, ancak keflideci ile muhatap banka aralar ndaki çek anlaflmas nda, ibraz süresi içerisinde, çekten cayma halinde, çekin ödenmeyece ini kararlaflt rm fllarsa, muhatap banka, bu anlaflmaya uymaz ve ödeme yaparsa keflideciye karfl sorumlu olacakt r 12. Ö retide bask n olan görüfl, keflideci, ibraz süresi çerisinde çekten cayarsa, keflidecinin çek hesab müsaitse, muhatap banka bu cayma beyan na dayanarak lehdara karfl ödemeden kaç namayaca yönündedir 13. Her ne kadar TTK n n 711. maddesinin 1 ve 2. maddeleri emredici nitelikte de ilse de, muhatab n cayma beyan na dayanarak ödeme yapmayabilece i yönünde bir serbestiyeti varm fl gibi gözükse de Çek kanunu aksi yönde bir düzenlemeye sahiptir. Çek kanunun 4 maddesi flöyledir: Koflullar na uygun ve karfl l var olan çek muhatab bankan n herhangi bir flubesine ibraz edildi inde hamilin vergi kimlik numaras saptand ktan sonra ödenir yine yasa ko- (9) ER fi, age. s.237, ÖZTAN, age. s.334 vd. BAHT YAR,Mehmet, K ymetli Evrak Hukuku, Gözden Geçirilmifl 9. Bask, stanbul,2005 s.130 (10) AKER, age, s.90, PULAfiLI, age. s.221, CAN/GÜNER,age. s.261 (11) ERTEK N,Erol / KARATAfi, zzet, Uygulamada Ticari Senetler Poliçe-Bono-Çek, Yenilenmifl ve Gözden Geçirilmifl 3. Bask, Ankara 1998, s (12) POROY/TEK NALP, age. s.279 vd. (13) ÖZTAN, age. s.335, PULAfiLI, age. s , ER fi, age. s.337,aker, age. s.81-82, CAN/GÜNER,age. s.261, ERTEK N/KARATAfi, age. s ,

4 1976 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 81 Say : 5 Y l 2007 yucu bu maddeye uymayan bankalar n cezaland r laca n da ayn yasan n maddesinde düzenlemifltir. Kanaatimize göre de Çek Yasas n n 4. ve 15. maddeleri karfl s nda, keflideci ibraz süresi içerisinde çekten cayarsa,çekin karfl l mevcutsa, muhatap banka, çek bedelini lehdara ödemek zorundad r. Muhatap banka, Çek kanunundan do an yükümlülü ünü yerine getirmezse, yine ayn yasaya göre cezaland r lacak ve lehdar n muhatap bankan n ödememesinden dolay dogan zararlar n da karfl lamakla yükümlü olacakt r 15. Keflidecinin ibraz süresi içerisindeki cayma beyan, ibraz süresi içinde, muhatab ba lamayaca TTK n n 711. maddesinin 1 ve 2. f kralar ve Çek kanunun 4 ve 15. maddeleri uyar nca aç kt r. Ancak ibraz süresinde ki cayma beyan ibraz süresinin geçmesiyle muhatab ba layacak m - d r? Bu hususta ö retide tart flmal d r. AKYAZANA a göre ibraz süresi içerisindeki keflidecinin cayma beyan geçersizdir ve ne ibraz süresinde ne de ibraz süresinin geçmesiyle hiçbir hüküm ifade etmeyecektir. 16 Ö retide a rl kl olan ve bizimde kat ld m z görüfle göre; keflideci ibraz süresinde çekten cayarsa, bu cayma beyan ibraz süresi içerisinde sonuç do urmayacak, ancak ibraz süresinin geçmesiyle hüküm ifade eder hale gelecek ve muhatab ödememe yönünde ba layacakt r. 17 c) braz Süresi Geçtikten Sonra Çekten Cayma braz süresi geçtikten sonra keflideci çekten cayd n muhatap bankaya iletmiflse, cayma beyan n n muhataba ulaflt anda,çekten cayma hüküm ifade edecektir (TTK 711/1-2). Muhatap banka beyan n kendisine ulaflt andan itibaren çeki ödemeyecektir, e er muhatap, lehdara bu aflamadan sonra çek mebla n öderse,ödemeden dolay keflideci sorumluluk alt na girmeyecektir 18. braz süresi geçmesine ra men çekten cay lmam flsa, muhatap, çeki ibraz eden lehdara çek mebla n ödeyebilecektir. (TTK 711/2.) Bu durumda muhatap çek bedelini ödeyip ödememekte serbesttir. Muhatap ibraz süresi geçtikten sonra çek bedelini lehdara ödedi diye keflideciye karfl sorumlu olmayacakt r. Muhatap ibraz tarihinden itibaren 10 senelik zamanafl m süresi içerisinde çeki ödeyebilecektir 19. (BK125) (14) 4814 say ve Kabul Tarihli, Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunmas Hakk nda Kanunda De ifliklik Yap lmas na liflkin Kanununun 15. maddesi flöyledir : 3,4,5,7,9,11inci maddeler ile 13. maddenin birinci f kras nda yaz l yükümlülükleri yerine getirmeyen bankalar hakk nda üçyüzellimilyon liradan üç milyar liraya kadar a r para cezas na hükmolunur. Yarg lamada bankay flube müdürü temsil eder. (15) ÖZTAN. Age. s.335. (16) AKYAZAN,S tk, Çekin Muhataba braz Zorunlulu u ve Çekten Cayma, BAT DER, C.6, S.4, s (17) ÖZTAN, age. s.335, ER fi,age.s.238., AKER,age. s.82, PULAfiLI, age. s.220, NARBAY, age,69 vd, (18) AKER, age.s. 83, ÖZTAN, age. s.335 (19) ÖZTAN, age. s.336,

5 Çekten Cayma ve Ödemeden Men Okan Albayrak 1977 ÖDEMEN N YASAKLANMASI 2.BÖLÜM Çek, keflideci ya da hamilin elinden r zas d fl nda ç km flsa, keflideci muhataba yöneltilecek bir beyanla çekin ödenmesini yasaklayabilir. Bu husus TTK n n 711. maddenin 3. f kras nda flu flekilde düzenlenmifltir: Keflideci çekin kendisinin veya üçüncü bir flahs n r zas olmaks z n ç km fl oldu u iddias nda ise muhatab çeki ödemekten men edebilir. TTK 711/3 de ifadesini bulan ödemeden yasaklama kurumu, ne Alman ne Avusturya ne de talyan çek kanunlar nda vard r. sviçre Borçlar Kanununun maddenin 3. f kras ndan tercüme yoluyla TTK ya al nm flt r 20. Muhataba ödeme yasa talimat verme yetkisi sadece keflidecidedir. Keflideci ibraz tarihinden önce veya sonra 21 çekin kendisinin veya üçüncü bir flahs n elinden r zas d fl nda ç kt n muhataba bildirirse, bu andan itibaren muhatab n çeki ödememesi gerekmektedir. Ödemenin yasaklanmas için bildirim yeterlidir, mahkeme karar na veya herhangi bir, baflka iflleme ihtiyaç yoktur.muhatap keflidecinin ödemeden yasaklama talimat na uymazsa bu davran fl n sonuçlar na katlanacakt r 22. Lehdar, ciranta, hamil ya da üçüncü kiflilerin ödemeyi yasaklama yetkileri yoktur. Ancak bunlar keflideciden muhataba karfl böyle bir beyanda bulunmay talep edebilirler 23. Çekten caymada oldu u gibi, keflidecinin ödemeyi yasaklamas nda da herhangi bir flekil flart öngörülmemifltir. Ancak ispat hukuku aç s ndan yaz l bir flekilde ödemenin yasaklanmas, ileride do abilecek muhtelif sorunlar önlemek ad na isabetli olacakt r 24. Nama ve emre yaz l çekler gibi hamile yaz l çekler içinde ödeme yasaklanabilecektir 25. (20) ÖZTAN, age. s.336 (21) ÖZTAN, age. s.336, TEK L,age. s.209 Ö retide a rl kl görüfl keflidecinin ibraz süresi içerisinde çeki ödemeden yasaklayabilece idir bkz. AKER, age. s ,poroy/tek NALP, age. s.281, NARBAY, age. s.93 Kanaatimize göre ibraz süresi geçtikten sonra e er keflideci çekten caymam flsa,ve bu esnada çek kendi veya üçüncü kiflinin elinden r zas d fl nda ç km flsa muhataba yönelik bildirimle ödemeyi yasaklayabilecektir. Bu durumda, ibraz süresi geçtikten sonra keflideci iki seçimlik hakka sahip olacakt r. sterse TTK 711/1-2 uyar nca çekten cayacak, isterse TTK 711/3 uyar nca çekin ödenmesini yasaklayacakt r. (22) AKER, age. s.135, ÖZTAN, age, s.336, PULAfiLI, age s. 222 vd., TEK L,Fehiman,K ymatli Evrak Hukuku, 2.Bask, stanbul 1994, s.209, CAN/GÜNER, age. s. 260 (23) ÖZTAN, age. s.336 (24) AKER, age. s , Ö retide ödemenin yasaklanmas na yönelik keflidecinin muhataba yönelik beyan n n yaz l olmas gerekti i, sözlü beyanlar n geçerli olmayaca ve muhatap bankan n bu durumda hamile karfl sorumlu olaca görüflünde olan yazarlarda mevcuttur. bkz. NARBAY, age. s.92, ER fi, age. s.239 (25) AKER, age. s , NARBAY, age s.94

6 1978 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 81 Say : 5 Y l 2007 Ödemeden yasaklaman n hukuki dayana TTK n n 711. maddesinin üçüncü f kras d r 26. Ödeme yasa n n hukuki niteli i hakk nda bir k s m yazarlar havaleden rücu 27, bir k s m yazarlar ihtiyati tedbir 28 oldu u görüflündedir. Çekin muhatab n veya üçüncü kiflinin elinden r zas d fl nda ç kmas, çekin çal nmas,zorla al nmas, kaybedilmesi durumlar nda mümkündür 29. Keflideci, muhataba bildirerek, çeki ödemeden yasaklam flsa bu durumda muhatap banka ne yapmal d r? Her fleyden önce banka hukuki sorumluluktan kurtulmak için keflidecinin ödeme yasa yönündeki beyan n ispatlamak için, bir yaz l belge almal ve bu belgede hiç olmazsa çekin bedeli, ibraz tarihi gibi ay rt edici unsurlar n da bulunmas n istemelidir. Bu yaz l ödemeden yasaklama beyan al n nca, muhatap çek bedeli kadar mebla keflidecinin çek hesab ndan alarak bankada bloke etmelidir 30. Bu flekilde kötü niyetli keflidecilere karfl çek hamilleri korunmufl olacakt r. Aksi takdirde ödemeden yasaklama kurumu kötü niyetli keflidecilerin haks z nedenlerle ödenmeden kaç nmalar na imkan verecektir. Ödeme yasa koyulan çek, hamil taraf ndan muhatap bankaya ibraz edildi inde kabul edilmeli ve çekin arkas na, çek hesab yeterli de ilse, karfl l yeterli de il, e er çekin mebla ödeme yasa ndan dolay bloke edilmiflse bu husus flerh düflülüp tarih at lmal ve yetkililerce imzalanmal d r. Yani her halde muhatap banka ibraz edilen çeki kabul etmeli ve arkas na durumu aç klay c bir flerh düflmelidir. Banka için bu ifllemleri yapmak TTK n n 720. ve çek yasas n n 13. maddesi uyar nca zorunludur aksine davran fl banka için cezai sorumlulu u do uracakt r. Çekin hamilce ibraz ndan ve çeke flerh düflülmesinden sonra hamil bu çeke dayanarak icra takibi de yapabilecek alacak davas da açabilecektir. 31 Ödeme yasa talimat neticesinde bloke edilen miktara faiz yürütülebilecek midir? Reiso lu na göre; Keflideci ile banka aras nda bir sözlefl- (26) AKER, age. s.135 (27) POROY/TEK NALP, age. s.281 (28) NARBAY, age. s.86, AKER. S (29) NARBAY, age. s.93, AKER, age. s.148, CAN/GÜNER, age. s.262. baz yazarlar r za d fl nda çekin elden ç kmas kavram na çekin yanmas, tahrip edilmesi, karalanmas, y rt lmas n da dahil etmektedirler.bkz. POROY/TEK NALP, AGE. s.281 Halbuki çekin yanmas, y rt lmas, tahrip olmas gibi durumlarda çek ya bankaya ibraz olunamayacak ya da ibraz olunsa bile geçerli bir çek olmayaca ndan muhatap zaten ödeme yapmayacakt r. bu durumda fiili bir imkans zl k mevcuttur. Yarg tay da senedin y rt lmas durumunda TTK. nun 669 maddesine göre muhatab n poliçeden men edilmesini mahkemeden istemeyece i görüflündedir. y rt larak kullan lamaz hale gelen çek hakk nda,ttk nun 669ve devam ndaki hükümlerin uygulanmas olana yoktur.dolay s yla, bu gibi hallerde borçluya karfl istihkak davas aç larak,hakk n varl n n ispat edilmesi ve y rt lan senedin iptali ile vade henüz dolmam flsa yeni bir senedin düzenlenmesi istenmelidir bkz. Yarg tay 11. HD.nin tarih ve 1979/5832E5872K AKER,age. s (30) ER fi, age. s.241, AKER, age.s.163 (31) Ayr nt l bilgi için bkz. ER fi s.240

7 Çekten Cayma ve Ödemeden Men Okan Albayrak 1979 me varsa bu sözleflmeye göre hareket edilecek, sözleflme yoksa bankan n kusurunun olmamas sebebiyle banka temerrüd faiziylede sorumlu olmayacakt r. Ancak hamil bu durumda ileride keflideciden temerrüt faizi isteyebilecektir. 32 Keflidecinin muhatap bankaya verdi i ödeme yasa na iliflkin talimat hangi ana kadar geçerli olacakt r? TTK da bu hususu düzenleyen aç k bir hüküm yoktur. Bu sebeple ö retide bask n görüfl mahkeme karar na ihtiyaç olmaks z n mutlak ve süresiz olarak ödeme yasa n n sürece i fleklindedir 33. Bu itibarla keflidecinin iptal davas açma hakk yoktur iptal davas açmaya yetkili olan r zas d fl nda çek elinden ç km fl olan lehdar veya hamildir. Bu konuda Yarg tay n ayn yönde birçok karar mevcuttur. Yarg tay 11. HD Tarih ve 1982/5060 E ve 4854 say l Karar nda; Çeki zayi eden keflideci muhatab ödemekten men edebilir ise de zayi nedeniyle iptal davas açamaz Yarg tay 11. HD nin Tarih ve 2002/7721E ve 2003/96 say l karar nda; Çeke keflidecisi olan davac n n çek iptali davas açmaya hakk olmad, ancak TTK n n 711. maddesinin üçüncü f kras uyar nca muhatap bankay çeki ödemekten men edebilece i 35 Keflideci her ne kadar iptal davas açamayacaksa da, ödeme yasa talimat verdi i çeke yönelik kendisinden talepte bulunanlara karfl, borçlu olmad na dair, menfi tespit davas açabilecektir 36.Yarg tayda keflidecinin bu durumda menfi tespit davas açabilece ine hükmetmifltir 37. Ö retide keflidecinin de iptal davas açabilmesinin gerekti i, bu dava hakk n n yaln zca hamille s n rlanmamas gerekti i görüflünde olan yazarlarda mevcuttur 38. (32) Ayr nt l bilgi için bkz. RE SO LU, Seza, Çek, Gözden Geçirilmifl 3. Bask, Ankara 2003 s.277 vd. (33) ER fi, age. s. 241, PULAfiLI age. s.224, ÖZTAN, age. s. 336 (34) An lan Karar çin bkz. ER fi age.s.242 (35) YKD. C.29 S s. 557 vd. (36) AKER, age. s.174, ER fi, age.s.241, (37) Yarg tay 11. HD Tarih, 2002/9393E/2136 say l Karar nda : TTK. nun 730/1-20 madde ve bendi yollamas yla, ayn yasan n 669 vd. maddeleri uyar nca, r zas d fl ndan ç kt iddias yla çekin iptalini isteme hakk hamile aittir.böyle bir iddiaya sahip keflideci,ayn yasan n 711/son maddeleri hükmü uyar nca muhatab çeki ödemekten men edebilece i gibi, elinden r zas hilaf na ç kan bir baflka deyiflle imzas n içeren ve fakat kaybetti i çekin bedelinin kendisinden istenmesi halinde,ayn yasan n 704. maddesi hükmüne dayanarak,borçlu olmad n n tespiti yolunda dava açma imkan na sahiptir. Karar n tam metni için bkz.er fi age.s (38) AKER e göre; Ödeme yasa beyan geçici bir süre etkisini gösterdi inden,çekin ödenmeside bu süre ile s n rl olarak durmaktad r.talimat n devaml l isteniyorsa,mahkemeden ödemenin durdurulmas karar al nmal d r. Her ne kadar ödeme yasa n n muhatap aç s ndan ba lay c olmas için bir mahkeme karar na ihtiyaç duyulmuyorsa da,yasa n etkisini sürdürebilmesi içinçek r zas d fl nda elinden ç - kan kifli taraf ndan makul bir süre içinde iptal (veya istirdat) davas aç lmal d r.böylece keflideci hem nihai olarak ödeme borcundan kurtulacak, hem de bloke hesapta bulunan bedel üzerinde tasarruf hakk n yeniden kazanacakt r. Bu nedenle,iptal davas açmaya hakk olanlar da yaln zca hamil ile s n rland rmamak gerekir. Aksi halde, gerçek d fl beyanlar kötü niyetli kiflilerin suistimaline çok uygun bir alan yaratm fl olacakt r. Daha ayr nt l bilgi için bkz. AKER, age. s.174

8 1980 STANBUL BAROSU DERG S Cilt: 81 Say : 5 Y l 2007 Kanaatimizce, keflidecinin iptal davas açma hakk yoktur. Ancak keflideci çekin ödenmesini muhataba beyanla yasaklayabilecek ve çekten dolay kendisine üçüncü kifliler baflvurursa da borçlu olmad na dair menfi tespit davas açabilecektir. Keflideci, muhataba verdi i ödeme yasa talimat n, verece i yeni bir talimatla her zaman geri alabilir. Ödeme yasa n n kald r lmas yönündeki talimat da ödeme yasa talimat gibi muhatap için ba lay c olacak ve sadece keflideci taraf ndan verilebilecektir 39. SONUÇ TTK n n 711. maddesinde düzenlenen çekten cayma ve muhatab n çeki ödemeden yasaklanmas iki farkl kurumdur. Bu iki kurumun bafll ca farklar n k saca özetleyerek çal flmam z tamamlayal m. Çekten cayma hüküm ve sonuçlar n ibraz süresi geçtikten sonra do- ururken, ödeme yasa ibraz süresi içinde ve sonras nda hüküm ve sonuçlar n do urur. Çekten cayma, havaleden rücuya benzerken ödemeden yasaklama bir tür ihtiyati tedbirdir. Keflideci, muhataba Çekten cayma talimat n herhangi bir nedene ba l olmaks z n verirken, ödeme yasa, keflidecinin kendisinin veya üçüncü bir kiflinin elinden çekin r zas d fl nda ç kmas nedenine dayan larak verilir. Çekten cayma cayma beyan n n muhataba ulaflmas ndan itibaren sürekli bir etki do ururken, Ödeme yasa çekin muhatapca ödenmesini geçici olarak durdurur ve mahkeme karar yla ödeme yap labilir. KAYNAKÇA ADALET BAKANLI I TÜRK T CARET KANUNU TASARISI, Ankara, 2005 AKER, Yeflim, Çekten Cayma ve Ödeme Yasa, 1. Bask, Kas m 2006 Mehmet, K ymetli Evrak Hukuku, Gözden Geçirilmifl 9. Bask, stanbul,2005 AKYAZAN, S tk, Çekin Muhataba braz Zorunlulu u ve Çekten Cayma, BAT DER, C.6, S.4 BAHT YAR, Mehmet, K ymetli Evrak Hukuku, Gözden Geçirilmifl 9. Bask, stanbul,2005 CAN, Halil/ GÜNER, Semih, K ymetli Evrak Hukuku, Ankara 1999 ER fi, Gönen, Aç klamal - çtihatl Uygulamal Çek Hukuku, 5.Bask, Ankara, 2004 ERTEK N,Erol / KARATAfi, zzet, Uygulamada Ticari Senetler Poliçe-Bono-Çek, 3. Bask, Ankara,1998 NARBAY, fiafak, Çekten Cayma ve Ödeme Yasa, 2. Bask, stanbul ÖZTAN, F rat, K ymetli Evrak Hukuku, 11. Bask, Ankara,2005, POROY, Reha/ TEK NALP, Ünal, K ymetli Evrak Hukuku Esaslar, 15. Bask, stanbul PULAfiLI, Hasan, K ymetli Evrak hukuku, Yenilenmifl 7.Bask, Adana, 2005 RE SO LU, Seza, Çek, Gözden Geçirilmifl 3. Bask, Ankara,2003 TEK L, Fehiman, K ymetli Evrak Hukuku, 2.Bask, stanbul,1994 YARGITAY KARARLARI DERG S, Cilt 29, Say 4, Ankara, 2003 (39) AKER,age. s.176, RE SO LU, age.s.277

9 Çekten Cayma ve Ödemeden Men Okan Albayrak 1981 KISALTMALAR age : Ad Geçen Eser, b. : Bask, BAT DER : Bankac l k ve Ticaret Hukuku Dergisi, BK. : Borçlar Kanunu, C. : Cilt, vd. : Ve devam, f. : F kra, HD. : Hukuk Diresi, m. : Madde, s. : Sayfa, S. : Say, TTK : Türk Ticaret Kanunu, YKD : Yarg tay Kararlar Dergisi,