Temporomandibular Eklem Disfonksiyonlarında Klinik ve Radyolojik Korelasyon

Transkript

1 KBB ve BBC Degisi 9 ():6-3, 20 Temoomandibula Eklem Disfonksiyonlaında Klinik ve Radyolojik Koelasyon Clinical and Radiological Coelation in Temoomandibula Joint Dysfunctions *D. Şaki Bilge ÇELİK, *D. Özgül TOPAL, *D. Edinç AYDIN, **D. Kubilay IŞIK * Başkent Ünivesitesi Tı Fakültesi, KBB AD, ** Başkent Ünivesitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Ağız Diş Çene Hastalıklaı ve Ceahisi AD, Ankaa ÖZET Amaç: Temoomandibula disfonksiyon (TMD), intenal düzensizlik (ID) ve myofasiyal ağı disfonksiyon sendomu (MADS) olaak ikiye ayılı. Temoomandibula eklem (TME) atolojileinin tanısında manyetik ezonans göüntüleme (MR) sıklıkla kullanılmakta, ancak klinik ve adyolojik uyumsuzlukla tatışmalaa neden olmaktadı. Çalışmamızda, MR ile satanan dejeneatif değişikliklein semtomatolojiyle uyumunu aaştımayı amaçladık. Geeç ve Yöntemle: Kliniğimize Mayıs 2003 ile Hazian 2009 taihlei aasında TME şikayetleiyle başvuan ve MR çektiilen tolam 286 hasta ve 572 TME etosektif olaak değelendiildi. Hastalaın klinik ve adyolojik bulgulaı aasındaki ilişkile istatistiksel olaak kaşılaştııldı. Bulgula: MR ile satanan dejeneatif değişikliklein şiddetiyle klinik bulgulaın şiddeti aasında özellikle hastalığın eken döneminde doğu oantılı bi ilişki bulunmaktadı. Sonuç: TMD olan hastalada ID ve MADS ayıcı tanısı klinik ve adyolojik bulgulaın bilikte değelendiilmesiyle mümkündü. Uzun süedi TME şikayetlei olan hastalaa tedaviye yön veebilmesi açısından MR ile değelendime önemekteyiz. Anahta Sözcükle Temoomandibula eklem; manyetik ezonans göüntüleme; temoomandibula eklem diski; temoomandibula eklem bozukluklaı; temoomandibula eklem disfonksiyon sendomu ABSTRACT Objective: Temoomandibula joint dysfunctions (TMJD) ae classified as intenal deangement (ID) and myofascial ain dysfunction syndome (MPDS). Magnetic esonance imaging (MRI) is often used in the diagnosis of temoomandibula joint (TMJ) disodes, but clinical and adiological disageements cause susicions about MRI eliability. The aim of the study was to investigate the coelation between clinical and MRI findings of TMJD. Mateial and Methods: We etosectively evaluated 572 TMJs of 286 atients admitted to ou clinic between May 2003 and June The coelation of TMJ MRIs and clinical findings wee statistically analyzed. Results: Esecially in the ealy eiod of joint disodes, ositive coelations wee detemined between the clinical seveity and MRI findings. Conclusion: Diffeantial diagnosis of ID and MPDS should be made in association with MRI and clinical findings. Fo atients with long-lasting TMJ comlaints, we suggest MRI evaluation in the teatment decision. Keywods Temoomandibula joint; magnetic esonance imaging; temoomandibula joint disk; temoomandibula joint disodes; temoomandibula joint dysfunction syndome Çalıșmanın Degiye Ulaștığı Taih: Çalıșmanın Basıma Kabul Edildiği Taih:..200 Yazışma Adesi D. Şaki Bilge ÇELİK Başkent Ünivesitesi Konya Aaştıma ve Uygulama Mekezi, Selçuklu, Konya Tel: E-osta: sbcelik@yahoo.com

2 Temoomandibula Eklem Disfonksiyonlaında Klinik ve Radyolojik Koelasyon 7 Gİ RİŞ em o o man di bu la ek lem dis fonk si yon la ı (TMD), ek lem içi ve ya dı şı a to lo ji le so nu cu ek lem iş lev le in de olan bo zuk luk la dı. TMD ana baş lı ğı al tın da, ge çek tem o o man di bu la ek lem ato lo ji le i ile sey e den in te nal dü zen siz lik (ID) ve mus ku losk le tal sem tom la ın ağı lık lı ol du ğu myo fa - si yal ağ ı dis fonk si yon sen do mu (MADS) bu lun mak - ta dı. He iki has ta lık gu bu nun da, sem tom ve bul gu la ı son de e ce ben ze di. Ağ ıy la bi lik te, çe ne hae ket le in de kı sıt lı lık, ek lem de ses has ta la ın %5-50 sin- de iz len mek te di. Has ta lı ğın baş lan gıç ya şı sık lık la 8 ila 45 aa sın da olu, ba yan la da iki kat faz la iz le ni. 2 Etiyo lo jik ne den le aa sın da; ma lok lüz yon, diş sık ma ve ya gı cı dat ma gi bi a a fonk si yo nel alış kan lık la, eks te nal tav ma, a ti tik de ği şik lik le ve si ko lo jik et men le göste il mek te di. 3 TMD ol du ğu dü şü nü len has ta da, uy gun te da vi nin lan la na bil me si için, ID ve MADS aa sın da kli nik ve ad yo lo jik ola ak ayı ı cı ta nı nın ya ıl ma sı geek mek te di. Gü nü müz de tem o o man di bu la ek lem (TME) a to lo ji le i nin ta nı sın da man ye tik e zo nans göün tü le me (MR) sık lık la kul la nıl mak ta dı. MR ile ek - lem dis ki nin o zis yo nu, ek lem sı vı sı ve ke mik ya ı la hak kın da ye te li bil gi le el de edi le bil mek te di. 4,5 MR TME gö ün tü le me sin de de ğe li bi yön tem di. An cak asem to ma tik has ta la da bi le ile i de e ce de a to lo jik gö ün tü le iz le ne bi li ve ya sem to ma tik has ta la da tama men no mal ola bi li. De je ne a tif de ği şik lik le le kli nik bul gu la aa sın da ki uyum suz luk ta nı ve te da vi de MR gö ün tü le me nin de ğe i hak kın da ta tış ma la a ne den olmak ta dı. 4-7 Ça lış ma mız da, TME şika yet le iy le baş vu an hasta la da; ek lem a to lo ji le i nin gö ül me sık lı ğı ve bi lik - te lik le i ni, MR ile sa ta nan de je ne a tif de ği şik lik le in sem to ma to lo jiy le uyu mu nu, ad yo lo jik ve kli nik bulgu la ın MADS ta nı sın da ki et kin li ği ni aaş tı ma yı amaçla dık. YÖNTEM VE GEREÇLER Başkent Üni ve si te si Kon ya Uy gu la ma ve Aaş tı - ma Has ta ne si, Ku lak Bu un Bo ğaz Has ta lık la ı Po lik li - ni ği ne Ma yıs 2003 ile Ha zi an 2009 ta ih le i aa sın da TME şika yet le iy le baş vu an ve MR çek ti i len to lam 286 has ta ve bu has ta la ın 572 TME i et os ek tif olaak de ğe len di il di. Has ta la ı mı zın yaş la ı 20 ila 63 (ota la ma 33.6) aa sın da de ğiş mek tey ken; 22 si ka dın, 74 ü e kek idi ve ka dın/e kek oa nı nı 3/ ola ak iz len di. Ek lem şika yet le iy se 4 ay ile 5.5 yıl (o ta la ma.3 yıl) aa sın day dı. Has ta ne miz de TME MR la ı T2 ga di ent se kan - sın da ob lik ko o nal o zis yon da, T sag git tal o zis yon - la ın da; ağ zı açık-ka a lı ola ak ve 3 mm lik ke sit le le çe kil mek te di. Has ta la ın dos ya la ı et os ek tif ola ak ta a na ak MR a o la ın dan el de edi len ad yo lo jik bulgu la ka yıt edil di. Bu na gö e, sa ta nan ad yo lo jik bul gula; ek lem dis kin de de je ne as yon (DEJ), ek lem dis kin de e dük tabl an te i o dis lo kas yon (RAD), ek lem dis kin de non e dük tabl an te i o dis lo kas yon (NRAD), ek lem diskin de e dük tabl os te i o dis lo kas yon (RPD), man di bu - la kon di lin de os te o fit (KOFT), ek lem aa lı ğın da da al ma (EAD), ek lem aa lı ğın da sı vı a tı şı (ESA), mandi bu la kon di lin de yü zey bü tün lük bo zuk lu ğu (KYB), man di bu la kon dil an te i o dis lo kas yo nu (KAD) ve temo al fos sa yü zey bü tün lük bo zuk lu ğu (TFYB) ola ak ka yıt edil miş ti. TME şika yet le iy le baş vu an has ta la ın hi ka ye ve mu a ye ne sin de Re se ach Di ag nos tic Ci te i a fo Tem o - o man di bu la Di so des (RDC/TMD) ile, Sag lam ve ak.nın 8 öne di ği, kli ni ği miz ce de kul la nı lan a a met e - le in va lı ğı has ta la ı mı zın dos ya la ı ta a na ak aaş tı ıl - dı ve ka yıt edil di. Bu na gö e, öy kü de; ku lak çev e sin de ağ ı (KÇA), es ne ken ağ ı (EA), çiğ ne ken ağ ı (ÇA), çe ne ye ya yı lan ağ ı (ÇYA), ek lem de klik se si (KLİK), sa bah çe ne set li ği (SÇS), tek ta af lı çiğ ne me (TTÇ), ağız açı ka a ma zo lu ğu (AAKZ), omuz ve bo yun ağı la ı (OBA), si ko lo jik şika yet le (PSK), buk sizm (BRK), çe ne de ki lit len me (ÇKİT) so gu lan mak ta dı. Fi - zik mu a ye ne de ise; ek lem de ke i tas yon (KREP), ağız aça ken çe ne de de vi as yon (AAD), çe ne de sub luk sas yon (SBLK), ek lem de şiş lik (ESİS), ağız açık lı ğın da kı sıt lı - lık (AAK) u tin ola ak in ce len mek te di. KREP çe ne ekle mi nin al as yo nuy la ve/ve ya os kül tas yon la sa tan mak ta dı. AAD, ağız açı lı ken çe ne nin bi ta a fa doğ u kay ma sı dı. SBLK, ağız aça ken çe ne ek le mi nin tek ta af lı ola ak, di ğe ta a fa na za an da ha aşa ğı o zis - yon da iz len me si du u mu du. AAK, ak tif ağız aç ma esna sın da, in si siv diş le aa sın da ki me sa fe nin 3.5 cm nin al tın da ol ma sı dı. ESİS ise he iki çe ne ek le mi aa sın da ins ek si yon ile ha cim sel asi met i sa tan ma sıy la de ğe - len di il mek te di. Tab lo de tüm kı salt ma la ve açık la - ma la ı gös te il miş ti. İsta tis tik sel de ğe len di me de SPSS.5 is ta tis tik a - ket og a mı kul la nıl dı. Bul gu la ın to lam sa yı ve sık- Tukiye Kliniklei J Int Med Sci 2008, 4 7

3 8 KBB ve BBC Degisi 9 ():6-3, 20 Tablo. Kısaltmala ve anlamlaı. Genel Kısaltmala Kısaltma TME TMD ID MFAS MR RDC/TMD Anlam Temoomandibula Temoomandibula eklem İntenal Myofasiyal ağı Manyetik ezonans Reseach Diagnostic eklem disfonksiyonlaı deangement disfonksiyon sendomu göüntüleme Citeia fo Temoomandibula Disodes Radyolojik Kısaltmala Kısaltma DEJ RAD NRAD RPD TFYB Anlam Eklem diskinde Eklem diskinde edüktabl Eklem diskinde nonedüktabl Eklem diskinde edüktabl Temoal fossa yüzey dejeneasyon anteio dislokasyon anteio dislokasyon osteio dislokasyon bütünlük bozukluğu Kısaltma KOFT EAD ESA KYB KAD Anlam Mandibula kondilinde Eklem aalığında daalma Eklem aalığında sıvı atışı Kondil yüzey Kondil anteio dislokasyonu osteofit bütünlük bozukluğu Klinik Kısaltmala Kısaltma KÇA EA ÇA ÇYA KLİK SÇS Anlam Kulak çevesinde ağı Esneken ağı Çiğneken ağı Çeneye yayılan ağı Eklemde klik sesi Sabah çene setliği Kısaltma TTÇ AAKZ OBA PSK BRK AAK Anlam Tek taaflı çiğneme Ağız açı kaama Omuz ve boyun Psikolojik şikayetle Buuksizm Ağız açıklığında kısıtlılık zoluğu ağılaı Kısaltma ÇKİT KREP AAD SBLK ESİS X Anlam Çenede kilitlenme Keitasyon Ağız açaken Çenede subluksasyon Eklemde şişlik X çenede deviasyon lık la ı ay ı ola ak he sa lan dı. Rad yo lo jik bul gu la ın ken di aa la ın da olan ko e las yon la ı, ad yo lo jik ve klinik bul gu la ın bi bi le iy le olan ko e las yon la ı ay ı ola ak de ğe len di il di ve tab lo ha lin de şema ti ze edil di. İsta tis tik sel de ğe len di me de chi-ka e tes ti ve non a a - met ik de ğe len di me de ise se a man ko e las yon anali zi kul la nıl dı. İsta tis tik sel an lam lı lık dü ze yi < 0.05 ola ak ka bul edil di. BUL GU LAR Ça lış ma da in ce le nen 572 TME in 438 in de (%76) bi ta kım ad yo lo jik bul gu la iz le ni ken, sık lık sı a sı na gö e; 47 sin de (%33.6) DEJ, 26 sın da (%28.8) RAD, 76 in de (%7.4) NRAD, 40 ın da (%9.) KOFT, 22 sin - de (%5) EAD, 2 sin de (%2.8) ESA, sekizin de (%.8) KYB, 4 ün de (%0.9) RPD, ikisin de (%0.4) KAD, in - de (%0.2) TFYB sa tan dı. Rad yo lo jik bul gu la ın bi bi le iy le olan iliş ki le - i in ce len di ğin de (Tab lo 2: Rad yo lo jik bul gu la aasın da ki ko e las yon); DEJ ile RAD (< 0.05), EAD (< 0.00), NRAD (< 0.00), ESA (< 0.00) ve KOFT (< 0.00) aa sın da an lam lı iliş ki sa tan dı. KYB ile; KOFT (< 0.00), TFYB (< 0.00), ve NRAD (< 0.05) aa sın da an lam lı iliş ki iz len di. EAD ile; RPD (< 0.05) ve KOFT (< 0.00) aa sın da anlam lı iliş ki göz lem len di. KAD ile di ğe ad yo lo jik bul gu la aa sın da is ta tis tik sel ola ak an lam lı iliş ki sa tan ma dı. Kli nik bul gu la ba zın da sık lık sı a sı na gö e; TME le in 283 ün de (%49) KÇA, 96 sın da (%34) KREP, 94 ün de (%34) EA, 77 sin de (%3) ÇA, 55 in de (%27) KLİK, 37 sin de (%24) ÇYA, 0 un - da (%9) SÇS, 70 in de (%2) TTÇ, sekizin de (%.3) AAD, 3 ün de (%0.5) SBLK, ikisin de (%0.3) ESİS izlen di. Has ta la ın ise 2 sin de (%39) AAKZ, 0 in de (%35) OBA, 9 in de (%3) PSK, 63 ün de (%22) BRK, 6 in de (%2) AAK, 42 sin de (%5) ÇKİT satan dı. Rad yo lo jik ve kli nik bul gu la ın bi bi le iy le olan iliş ki le i de ay ı ola ak i de len di. TME MR ve öy kü vei le i in ce len di ğin de (Tab lo 3: TME MR ve öy kü ve i - le i aa sın da ki ko e las yon), ÇYA ile KOFT (< 0.00), KAD (< 0.05) ve ESA (< 0.05) aa sın da; KÇA ile KOFT (< 0.00), DEJ (< 0.00), NRAD (< 0.00), ESA (< 0.05) aa sın da; EA ile EAD (< 0.00), DEJ (< 0.00), NRAD (< 0.00) aa sın da; ÇA ile EAD (< 0.00), KOFT (< 0.00), DEJ (< 0.00), NRAD (< 0.00), KAD (< 0.05), ESA (< 0.05) aa sın da; KLİK ile RAD (< 0.00) ve DEJ (< 0.00) aa sın da; SÇS ile RAD (< 0.00) ve EAD (< 0.05) aa sın da; TTÇ ile RAD (< 0.00), EAD (< 0.05) ve RPD (< 0.05)

4 Temoomandibula Eklem Disfonksiyonlaında Klinik ve Radyolojik Koelasyon 9 Tablo 2. Radyolojik bulgula aasındaki koelasyon. RAD n= 26 RPD n= 4 EAD n= 22 KOFT n= 40 DEJ n= 47 NRAD n= 76 KYB n= 8 TFYB n= ESA n= 2 KAD n= 2 RAD * ** < RPD EAD 0.95** 0.237** <0.00 < KOFT 0.27** ** < < DEJ 0.240** ** < < NRAD 0.087* 0.09** 0.25** KYB 0.35** < TFYB ESA * Coelation is significant at the 0.05 level (2-tailed). ** Coelation is significant at the 0.00 level (2-tailed). aa sın da; ÇKİT ile EAD (< 0.05), KOFT (< 0.00), DEJ (< 0.05), NRAD (< 0.00), ESA (< 0.05) aasın da; AAKZ ile KOFT (< 0.05), NRAD (< 0.00), ESA (< 0.05) aa sın da; BRK ile DEJ (< 0.05), NRAD (< 0.00), KYB (< 0.05) aa sın da; is ta tis tik sel ola ak an lam lı iliş ki iz len di. Ça lış ma mız da 0 (%35) has ta OBA dan şika - yet çiy ken, has ta la ı mı zın 9 in de (%3) PSK va dı. OBA olan has ta la ın 76 sın da (%75) ise PSK iz len di ve is ta tis tik sel ola ak iliş ki li ol duk la ı göz lem len di (< 0.00). OBA ve PSK olan has ta la la ad yo lo jik bul gu la aa sın da ise is ta tis tik sel ola ak an lam lı iliş - ki sa tan ma dı. Do la yı sıy la net ola ak sa yı ve sık lı ğı sa ta na ma ma sı na ağ men has ta la ın yak la şık /3 ün - de (en az 76, en çok 0has ta) MADS ol du ğu dü şü - nül dü. TME MR ve fi zik mu a ye ne ve i le i aa sın da ki iliş - ki in ce len di ğin de (Tab lo 4: TME MR ve fi zik mu a ye ne ve i le i aa sın da ki ko e las yon); KREP ile RAD (< 0.00), KOFT (< 0.05), DEJ (< 0.00), NRAD (< 0.00), KAD (< 0.05), ESA (< 0.05) aa sın da; SBLK ile KAD (< 0.00) aa sın da; AAD ile NRAD (< 0.05) aa sın da; ESİS ile ESA (< 0.00) aa sın da; AAK ile KOFT (< 0.05), DEJ (< 0.00), NRAD (< 0.00), KYB (< 0.00), ESA (< 0.00) aa sın da is ta tis tik sel ola ak an lam lı iliş ki iz len di. Tukiye Kliniklei J Int Med Sci 2008, 4 9

5 0 KBB ve BBC Degisi 9 ():6-3, 20 Tablo 3. TME MR ve öykü veilei aasındaki koelasyon. RAD n= 26 RPD n= 4 EAD n= 22 KOFT n= 40 DEJ n= 47 NRAD n= 76 KYB n= 8 KAD n= 2 ESA n= 2 TFYB n= -0.20** ** * 0.089* ÇYA n= , <0.00 0, ** 0.263** 0.244** * 0.04 KÇA n= <0.00 <0.00 < , ** 0,22** 0.233** 0.373** ** EA n= < <0.00 < ** 0.58** 0.276** 0.373** * 0.087* ÇA n= <0.00 <0.00 <0.00 < ** ** KLİK n= 55 < < ** * ** SÇS n= ,038 0, ** 0.097* 0.092* TTÇ n= , ** 0.7* 0.69** 0.36** * AAKZ n= < * * 0.96** 0.27* 0.322** * ÇKİT n= < ** 0.239** 0.22* BRK n= <0.00 < * ** -0.60** , OBA n= PSK n= , * 0.05 düzeyinde anlamlı koelasyon ** 0.00 düzeyinde anlamlı koelasyon TAR TIŞ MA TMD ek lem iş lev bo zuk luk la ı olu, ID ve MADS ola ak iki ana gu al tın da in ce len mek te di. He iki hasta lık gu bu nun da, sem tom ve bul gu la ı son de e ce ben ze di. TMD ol du ğu dü şü nü len has ta da, uy gun te davi nin lan la na bil me si için, ID ve MADS aa sın da klinik ve ad yo lo jik ola ak ayı ı cı ta nı nın ya ıl ma sı ge ek mek te di. -5 Ek lem de ki ana de ği şik lik le disk de-

6 Tablo 4. TME MR ve fizik muayene veilei aasındaki koelasyon. Temoomandibula Eklem Disfonksiyonlaında Klinik ve Radyolojik Koelasyon RAD n= 26 RPD n= 4 EAD n= 22 KOFT n= 40 DEJ n= 47 NRAD n= 76 KYB n= 8 KAD n= 2 ESA n= 2 TFYB n= 0.58** * 0.372** 0.303** * 0.00* KREP n= 96 < <0.00 < ** SBLK n= < * AAD n= * 0.95** 0.500** 0.9** ** 0.4 AAK n= < ** ESİS n= < * 0.05 düzeyinde anlamlı koelasyon ** 0.00 düzeyinde anlamlı koelasyon las ma nıy la, ek le min yu mu şak-set do ku la ın da de je ne - a tif olay la la il gi li di. De je ne a tif de ği şik lik le kon dil - de da ha sık iz le ni ve eoz yon, os te o fit olu şu mu, avas kü le nek oz, sub kon dal kist, in ta a ti kü le se best ci sim gi bi olu şum la la ka ak te i ze di. Bu ile i dö nem de ği şik lik le ay nı za man da ağ ı lı olan os te o a ti tin bulgu la ı ola ak dü şü nü le bi li. TME os te o a ti ti nin, disk de las ma nıy la baş la yan bi sü e cin so nu cu ol du ğu öne sü ül mek te di. Ba zı ya za la de je ne a tif de ği şik lik le in özel lik le e dük si yon gös te me yen disk de las ma nıy la bi lik te ol du ğu nu bil di mek te di. 6,7,9 Gü nü müz de TME gö ün tü le me sin de MR sık lık la kul la nıl mak ta dı. Bu saye de no nin va ziv ola ak ek lem dis ki ve o zis yo nu, ek - lem sı vı sı ve ke mik ya ı la hak kın da fi ki sa hi bi olu na bil mek te di. MR ın os te o a it ve disk de las ma - nın da ki kli nik bul gu la la ko e las yon gös te di ği ni bil di - en ya yın la da da hi gü ve ni li li ği so gu lan mak ta dı. Ağı ya ı sal de ği şik lik le in ol du ğu has ta la asem to ma tik ola bil mek te, yi ne ha fif ek lem bul gu la ıy la ağı semtom la göz le ne bil mek te di. 6,7,0, MR ve kli nik aa sın da iz le ne bi len uyum suz luk, bu tet ki kin TMD has ta la ın da ye i nin ta tı şıl ma sı na ne den ol mak ta dı. RAD, RPD, DEJ, ESA ha fif; NRAD, KOFT, EAD, KYB, KAD, TFYB ise MR ile sa ta ya bil di ği miz ağı de je ne a tif de ği şik lik le di. Ol gu la ı mı zın hiçbi in de ek - lem dis kin de non e dük tabl os te i o dis lo kas yon, ek lem aa lı ğın da ge niş le me, avas kü le nek oz, sub kon dal kist, in ta a ti kü le se best ci sim gi bi di ğe ağı de je ne a tif deği şik lik le iz len me di. TME de je ne a tif de ği şik lik le i nin ço ğun lu ğu nu (%66) ha fif bul gu la oluş tu u yo du. En sık DEJ (%33.5) iz le ni ken bu nu RAD (%28.7), ESA (%2.7), RPD (%0.9) nın ta ki et ti ği gö ül dü. Ağı mofo lo jik de ği şik lik le TME le in yak la şık %34 ün de izlen di. Bun la aa sın da en sık NRAD (%7) gö ü lü ken, bu nu KOFT (%9), EAD (%5), KYB (%.8), KAD (%0.4), TFYB (%0.2) ın ta ki et ti ği gö ül dü. Os te o fit ve eoz yon li te a tü le uyum lu ola ak 3 ça lış ma mız da da en sık ke mik de ği şik lik le i ola ak iz len di. En sık iz le - nen ha fif de ği şik lik le den RAD ve ESA nın sa de ce DEJ ile; DEJ in ise EAD, NRAD, ESA ve KOFT gi bi ağı mo fo lo jik de ği şik lik le le an lam lı ko e las yon gös te di - ği sa tan dı (Tab lo 2). Bu a a dok sal du um as lın da DEJ in di ğe de je ne a tif bo zuk luk la ın bi so nu cu ol masın dan kay nak lan mak ta dı. Yi ne RPD ha fif bi mo fo - lo jik bo zuk luk ola ak iz len se de bu du u mun EAD nın bi so nu cu ola ak ge çek le şe bi le ce ği dü şü nül dü. Ağı mo fo lo jik de ği şik lik le aa sın da an lam lı ko e las yon izle ni ken; KAD ile di ğe ad yo lo jik bul gu la aa sın da hiç bi iliş ki sa tan ma dı. So nuç ola ak MR bul gu la ı - mız la ha fif ve ağı mo fo lo jik de ği şik lik le in ken di aala ın da bi bi le iy le iliş ki li ol du ğu nu sa ta dık. Yi ne ağı de je ne a tif de ği şik lik le in ek lem ya ı la ın da bi ta kım Tukiye Kliniklei J Int Med Sci 2008, 4

7 2 KBB ve BBC Degisi 9 ():6-3, 20 ha fif ano ma li le i de baş la ta bi le ce ği dü şün mek te yiz. Nite kim Cam os ve ak. 7 ça lış ma la ın da ben ze bi so nu - ca ulaş mış ve TME ke mik ya ı sın da ki ile i de je ne a tif de ği şik lik le in e dük te ol ma yan disk de las ma nıy la ilişki li ol du ğu nu bil di miş le di. Ben ze şekil de li te a tü de bul gu la ı mı zı doğ u la yan baş ka ça lış ma la da iz len - mek te di. 6,2,3 TMD sem to ma to lo ji si iliş ki li ba zı ça lış ma la, MR ın gü ve ni li li ği ko nu sun da ta tış ma lı so nuç la ı ota ya koy mak ta dı. 6,0,,4 Bu açı dan kli nik ve ad yo lo jik bul gu la ın uyu mu nu i de le mek ye in de ola cak tı. TME ile il gi li en sık ast la nı lan kli nik bul gu ağ ıy ken; bu nun KÇA (%49), EA (%34), ÇA (%3), ÇYA (%24) şek lin - de sı a lan dı ğı nı sa ta dık. Ağ ı yı sık lık sı a sı na gö e meka nik şika yet le (%34 KREP, %27 KLİK, %.3 AAD, %0.5 SBLK), di ğe şika yet le (%9 SÇS, %0.3 ESİS) ve a a fonk si yo nel alış kan lık la (TTÇ %2) iz le di. Has - ta ba zın da ise en sık me ka nik şika yet le (%39 AAKZ, %2 AAK, %5 ÇKİT) iz len di. Bu nu sık lık sı a sı na gö - e; ağ ı (OBA %35), si ki yat ik şika yet le (%3), a a - fonk si yo nel alış kan lık la (BRK %22) ta ki et mek tey di. Do la yı sıy la he iki gu ta da ağ ı ve me ka nik şika yet le öne ge çen kli nik e zen tas yon du. Ağ ı ve ad yo lo jik bul gu la aa sın da ki iliş ki nin özel lik le KOFT, KAD, NRAD, EAD gi bi ağı ve DEJ, ESA gi bi ha fif de je ne - a tif de ği şik lik le aa sın da an lam lı ol du ğu gö ül dü. Dola yı sıy la, ağ ı nın da ha çok ağı de je ne a tif bul gu la a eş lik et ti ği söy le ne bi li. Me ka nik şika yet le den KLİK in en sık ha fif (özel lik le RAD ile); KREP in RAD ve DEJ, ESA gi bi ha fif ve KOFT, NRAD, KAD gi bi ağı; AAD ve SBLK nın sı a sıy la NRAD ve KAD gi bi ağı; AAKZ nin, ESA gi bi ha fif ve KOFT, NRAD gi bi ağı; AAK nın DEJ, ESA gi bi ha fif ve KOFT, NRAD, KYB gi bi ağı, ÇKİT in ESA, DEJ gi bi ha fif ve EAD, KOFT, NRAD gi bi ağı de je ne a tif de ği şik lik le le iliş ki li ol du - ğu sa tan dı (Tab lo 3 ve 4). Bu na gö e me ka nik şika yet - le in şid de tiy le ad yo lo jik bul gu la ın şid de ti aa sın da doğ u oan tı lı bi iliş ki ol du ğu nu dü şü nü yo uz. Bul gu - la ı mı zı des tek le şekil de Cam os ve ak. 7 ve Ku i ta ve ak., 5 TME MR ve kli nik bul gu la ın ağı lı ğı aa sın da önem li o zi tif ko e las yon ol du ğu nu bil di mek te di. ID has ta la ı nın uzun dö nem iz lem le in dey se yıl la içe i sin - de kli nik bul gu la ın ha fif le di ği an cak de je ne a tif de ği - şik lik le in sü dü ğü iz len miş ti. 3,6,7 Bu du u mun baş lan gıç dö nem de ek lem de ki enf la mas yo nun yo ğun - lu ğun dan kay nak lan dı ğı dü şü nül mek te di. Ek lem içi sıvı da si to kin le ve di ğe enf la ma tu a me di a tö le in has ta lı ğın baş lan gıç dö ne min de da ha yo ğun ola ak göste il me si bu te zi kuv vet len di mek te di. Enf la mas yon ise de je ne a tif de ği şik lik le i te tik le mek te di. 8 Bi zim has ta gu bu mu zun şika yet le i kı sa sü e li (ot..3 yıl) ol du - ğun dan geç dö nem bul gu la hak kın da fi ki edi ne me dik. Pa a fonk si yo nel alış kan lık la la, di ğe şika yet le in ise da ha çok ha fif ad yo lo jik bul gu la a yol aç tı ğı iz len - mek te di. An cak alış kan lık la la bi ta kım ağı de ği şik - lik le de bi aa da iz le ne bil mek te di. Do la yı sıy la bu a da sü e cin önem li ol du ğu nu dü şün mek te yiz. Tüm kli nik bul gu la göz önü ne alın dı ğın da ise ad yo lo jik bul gu la - la kli nik sem to ma to lo ji nin uyum lu ol du ğu nu gö mek - te yiz. MR ile ya ı lan ka dav a ka şı laş tı ma lı ça lış ma la - da, bu yön te min ID sa tan ma sın da et ki li ol du ğu gös te - il miş ti. 9-2 Ste gen ga ve ak. 22 ve Zab ve Calsson 23 ise TME ağ ı sı nın eş lik et ti ği baş lan gıç ev e sin de ki de je - ne a tif de ği şik lik le in MR gö ün tü le mey le he nüz iz le - ne me ye bi le ce ği ni bil di mek te di. An cak TME ağ ı sı na ağ men MR bul gu la ı nın ol ma dı ğı has ta la da MADS ayı ı cı ta nı da mut la ka dü şü nül me li di. Bu has ta la ın tanı sın da si ko je nik o fil, şika yet le in sü e ci ve yay gın OBA önem li ki te le di. MADS, TME nin ke mik-ka - sü le ya ı la ıy la il gi li he han gi bi so un ol ma dı ğı hal - de, kas-fas ya do ku la ın da odak la şan a to lo jik olay la so nu cu ge çek le şi. Çiğ ne me kas la ın da to nus a tı şı ve sazm la so nu cun da ek lem ha e ket le iy le ses va lı ğı, TME yi de içe en yay gın ağ ı la, çe ne ha e ket le in de kısıt lı lık, gö ü le bil mek te di. 8,24 Ça lış ma mız da OBA ve PSK şika yet le in bi lik te ol du ğu has ta gu bun da, ad yolo jik bul gu la la iliş ki iz len me di. Do la yı sıy la bu has ta - la ın MADS gu bu mu zu oluş tu du ğu dü şün mek te yiz. SO NUÇ Tem o o man di bu la ek lem MR ile sa ta nan de je - ne a tif de ği şik lik le in şid de tiy le kli nik bul gu la ın şidde ti aa sın da doğ u oan tı lı bi iliş ki bu lun mak ta dı. Tem o o man di bu la ek lem MR bu açı dan, özel lik le e - ken dö nem ek lem a to lo ji le i nin de ğe len di il me sin de gü ve ni li bi tet kik ti. Baş lan gıç ve geç dö nem has ta lık - ta ise TME MR ve kli nik ko e las yon açı sın dan ile i çalış ma la ın ya ıl ma sı ge ek mek te di. TME şika yet le i ol du ğu hal de MR ı no mal olan has ta la da, MADS ta nı sı sa de ce gö ün tü le me ile ko nulma ma lı dı. TMD olan has ta la da ID ve MADS ay ı cı ta nı sı an cak kli nik ve ad yo lo jik bul gu la ın bi lik te değe len di il me siy le müm kün dü. TME MR ın in va ziv ol ma yan ve gü ve ni li bi tet kik ol ma sı ne de niy le, konik ek lem şika yet le iy le baş vu an has ta la da te da vi ye yön ve e bil me si açı sın dan kul la nıl ma sı nı öne mek te - yiz.

8 Temoomandibula Eklem Disfonksiyonlaında Klinik ve Radyolojik Koelasyon 3 KAYNAKLAR. Dwo kin SF, Le esc he L. Re se ach di ag nos tic ci te i a fo temo o man di bu la di so des: e vi ew. ci te i a. exa mi na ti ons and se ci fi ca ti ons. ci ti qu e. J Ca ni o man dib Di sod 992;6(4): Oh bach R. Bu gess J. Tem o o man di bu la di so des and cani o fa ci al a in. In: Conn HF eds. Conn s Cu ent The ahy. st ed. Phi la del hi a: WB Sa un des; Fil lin gim RB, Ma ix ne W, Kin ca id S, Si gud sson A, Ha is MB. Pa in sen si ti vity in a ti ents with tem o o man di bu la diso des: e la ti ons hi to cli ni cal and sycho so ci al fac tos. Clin J Pa in 996;2(4): Ta sa ki MM, Wes tes son PL. Tem o o man di bu la jo int: di ag - nos tic ac cu acy with sa git tal and co o nal MR ima ging. Ra di - o logy 993;86(3): Se ne S, Ak gün lü F. Co e la ti on of dif fe ent MRI cha ac te - is tics of an te i o disc dis la ce ment with e duc ti on and wit ho - ut e duc ti on. J Con tem Dent Pact 2005;6(): Be tam S, Ru disch A, In ne ho fe K, Püm el E, Gub wi e se G, Ems hoff R. Di ag no sing TMJ in te nal de an ge ment and oste o at hi tis with mag ne tic e so nan ce ima ging. J Am Dent As - soc 200;32(6): Cam os MI, Cam os PS, Can gus su MC, Gu i maães RC, Li - ne SR. Analy sis of mag ne tic e so nan ce ima ging cha ac te is - tics and a in in tem o o man di bu la jo ints with and wit ho ut de ge ne a ti ve chan ges of the cond yle. Int J Oal Ma xil lo fac Sug 2008;37(6): Sag lam AA, Boz kut FY, Ak kus S. The com a i son of cli ni - cal fe a tu es in a ti ents with myo fa ci al a in dysfunc ti on syndo me and fib om yal gi a. Tu ki ye Kli nik le i J Den tal Sci 2000;6(2): Mul le-le is se C, Augt hun M, Ba u e W, Roth A, Gunt he R. An te i o disc dis la ce ment wit ho ut e duc ti on in the tem o - o man di bu la jo int: MRI and as so ci a ted cli ni cal fin dings. J Magn Re son Ima ging 996;6: Ems hoff R, Band lma i e I, Ge had S, Stobl H, Be tam S, Ru disch A. Mag ne tic e so nan ce ima ging e dic tos of temo o man di bu la jo int a in. J Am Dent As soc 2003;34(6): Ogu a I. Mag ne tic e so nan ce ima ging cha ac te is tics of tem o o man di bu la jo int a in du ing oe ning and bi ting in a ti ents with disc dis la ce ment. Oal Sug Oal Med Oal Pat hol Oal Ra di ol En dod 2006;02(5): Gu le N, Yat maz PI, Ata og lu H, Em lik D, Uc kan S. Tem o - o man di bu la in te nal de an ge ment: co e la ti on of MRI findings with cli ni cal symtoms of a in and jo int so unds in a ti ents with bu xing be ha vi o u. Den to ma xil lo fac Ra di ol 2003;32(5): de Le e uw R, Bo e ing G, van de Ku ijl B, Ste gen ga B. Had and soft tis su e ima ging of the tem o o man di bu la jo int 30 ye as af te di ag no sis of os te o at ho sis and in te nal de an ge ment. J Oal Ma xil lo fac Sug 996;54(): He le ni us LM, Te va ha ti a la P, He le ni us I, Al-Suk hun J, Ki vi - sa a i L, Su u o nen R, et al. Cli ni cal. a di og a hic and MRI fin dings of the tem o o man di bu la jo int in a ti ents with diffe ent he u ma tic di se a ses. Int J Oal Ma xil lo fac Sug 2006;35(): Ku i ta H, Ko ji ma Y, Na kat su ka A, Ko i ke T, Ko ba yas hi H, Ku as hi na K. Re la ti ons hi bet we en tem o o man di bu la jo int (TMJ)-e la ted a in and mo ho lo gi cal chan ges of the TMJ cond yle in a ti ents with tem o o man di bu la diso des. Den to ma xil lo fac Ra di ol 2004;33(5): Imi za li og lu P, Bi le N, Agil de e AM. Cli ni cal and a di o lo gi - cal fol low-u e sults of a ti ents with un te a ted TMJ clo sed lock. J Oal Re ha bil 2005;32(5): Ku i ta H, Ue ha a S, Sa kai H, Ka ma ta T, Ku as hi na K. Ra di - og a hic fol low-u of di se a sed tem o o man di bu la jo ints. Oal Sug Oal Med Oal Pat hol Oal Ra di ol En dod 2005;00(4): Mat su mo to K, Hon da K, Ohs hi ma M, Ya ma guc hi Y, Na ka ji - ma I, Mic ke P, et al. Cyto ki ne o fi le in syno vi al flu id fom a ti ents with in te nal de an ge ment of the tem o o man di bu la jo int: a e li mi nay study. Den to ma xil lo fac Ra di ol 2006;35 (6): Katz beg RW. Tem o o man di bu la jo int ima ging. Ra di o logy 989;70(2): Ta sa ki MM, Wes tes son PL. Tem o o man di bu la jo int: di ag - nos tic ac cu acy with sa git tal and co o nal MR ima ging. Ra di - o logy 993;86(3): Katz beg RW, Wes tes son PL, Tal lents RH, An de son R, Kui ta K, Man zi o ne JV, et al. Tem o o man di bu la jo int: MR assess ment of o ta ti o nal and si de ways disk dis la ce ments. Ra di o logy 988;69(3): Ste gen ga B, de Bont LG, Bo e ing G. Os te o at ho sis as the ca u se of ca ni o man di bu la a in and dysfunc ti on: a unifying con cet. J Oal Ma xil lo fac Sug 989;47(3): Zab GA, Cal sson GE. Tem o o man di bu la di so des: os te - o at hi tis. J Oo fac Pa in 999;3(4): Hij zen TH, Slan gen JL. Myo fas ci al a in-dysfunc ti on: sub jecti ve signs and symtoms. J Post het Dent 985;54(5):705-. Tukiye Kliniklei J Int Med Sci 2008, 4 3