ÝLKÖÐRETÝM SINIF REHBERLÝÐÝ PROGRAMININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ Evaluation of Primary Classroom Guidance Program * ** Serap NAZLI Kemal Oðuz ER

Transkript

1 ÝLKÖÐRETÝM SINIF REHBERLÝÐÝ PROGRAMININ DEÐERLENDÝRÝLMESÝ Evaluation o Primary Classroom Guidance Program * ** Serap NAZLI Kemal Oðuz ER ÖZ Problem Durumu: Sýný rehberliði müdahalesi, kapsamlý geliþimsel rehberlik programlarýnýn merkezi müdahalelerinden birisidir. Türkiye'de ilk kez programlý tarzda sýný rehberliði çalýþmalarý 5- öðretim yýlýndan itibaren, ilköðretim okullarýnda baþlatýlmýþtýr. Araþtýrmanýn Amacý: Programýn en önemli öðelerinden birisi deðerlendirmedir. Program deðerlendirme çalýþmalarý ile sunulan hizmetin etkililiði ve kalitesi artýrýlmaya çalýþýlýr. Bu çalýþmanýn amacý MEB'in yýlýnda hazýrladýðý Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programýný programýn öðelerine dönük deðerlendirme yaklaþýmýna göre deðerlendirmektir. Araþtýrmanýn Yöntemi: Bu çalýþmanýn araþtýrma modeli, betimsel nitelikteki tarama modelidir. Araþtýrma Balýkesir ilinde 3 ilköðretim okulunda görev yapan 9 sýný öðretmeni/sýný rehber öðretmeni ile yapýlmýþtýr. Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programý, programýn dört boyutunda (amaç/kazaným, içerik, öðretim süreçleri, deðerlendirme) deðerlendirilmesi için anket hazýrlanmýþtýr. Anketten elde edilen verilerin rekans ve yüzdelikleri hesaplanmýþtýr. Bulgular ve Sonuçlar: Araþtýrmada elde edilen bulgular þunlardýr: 1. Öðretmenler MEB'in hazýrladýðý sýný rehberliði programýnýn genel amaçlarýný öðrencilerin yaþlarýna, geliþim özelliklerine uygun bulmuþlar, ancak sýný seviyesine göre özel amaçlarýn öðrencilere kazandýrýlmasýnda sýkýntý olduðunu belirtmiþlerdir.. Öðretmenler sýný rehberliði programýnýn içeriðinin günlük yaþama göre düzenlendiðini, basit, anlaþýlýr, ardýþýk tarzda hazýrlandýðýný belirtmiþlerdir. Ancak içeriðin her okulun ve öðrencilerin yapýsýna ve ihtiyacýna göre düzenlenme çalýþmalarý yapýlmadan aynen uygulandýðý anlaþýlmýþtýr. 3. Öðretmenler, sýný rehberliði programýnýn öðretim sürecdinde MEB'in kýlavuz kitabýnýn dýþýnda kaynaktan yararlanmadýklarýný, bir öðretim yýlýnda yalnýzca saatin programýn uygulanmasý için yeterli süre olmadýðýný ve normal dersliklerde yapýlan uygulamalarýn verimli olmadýðýný belirtmiþlerdir.. Öðretmenler programýn deðerlendirme boyutunda okullarda yeterli çalýþma yapýlmadýðýný, sýný rehberliði programýný geliþtirmek için zümre çalýþmalarý vb. yapmadýklarýný belirtmiþlerdir. Genel olarak araþtýrmada, sýný rehberliði programýnýn kazanýmlarýna ulaþýlmada sýkýntý olduðu, içeriðin her okulun yapýsýna göre düzenlenmediði, uygulamalarda araç-gereç, mekan ve zaman gibi sýkýntýlarýn olduðu ve deðerlendirme çalýþmalarýnýn saðlýklý yapýlmadýðý belirlenmiþtir. Anahtar Kelimeler: Sýný rehberliði programý, program deðerlendirmesi, program öðelerine dönük deðerlendirme yaklaþýmý. ABSTRACT Status o the Problem: Classroom guidance intervention is one o the main interventions o comprehensive developmental guidance programs. In Turkey programmed guidance studies were started to use in primary schools in 5- or the irst time. Purpose o the Study: One o the most important elements o the program is evaluation. With the help o program evaluation studies, service eiency and quality can be achieved. The purpose o the study was to evaluate Turkish Education Ministry's Primary Classroom Guidance Program which is prepared in according to evaluation based on program elements approach. Method o the Study: The research model o this study was describing scan model. Research was did with 9 class teachers/guide teachers working in 3 Balýkesir primary schools. Primary Classroom Guidance Program prepared a questionnaire to evaluate the program in terms o objectives, contents, teaching learning processes and evaluation. Frequency and percentiles o the gathered survey data were calculated. Findings and Conclusions: Gathered indings o the study were as ollows: 1. Teachers admitted that Turkish Education Ministry's classroom guidance program is suitable or students ages, development eatures but it is ineneicient or making students get special objectives.. Teachers stated classroom guidance programs content is arranged according to daily lie, simple, comprehensive and consecutive. Yet, it is understood that content is applied to every school in the same way without making any arrangements or students needs and construction. 3. Teachers stated that they didn't proit rom any other source instead o Turkish Education Ministry's guide book, in an education year it isn't enough to apply the program in iteen hours and it isn't eicient doing applications in normal classrooms.. Teachers admitted that in the evaluation part o the program there isn't enough study at schools and they didn't do any group work to improve the classroom guidance program. Generally in research, it is determined that, there is some problems to reach classroom guidance programs gaining's, content isn't arranged or every schools construction, in applications materials and tools, time and space problems and evaluation studies aren't done properly. Key Words: Classroom guidance program, program evaluation, evaluation based on program elements approach. 1. yüzyýl Bilgi Çaðý, bireylerin meta yeterlikler ile donatýlmasýný gerektirmektedir. Günümüzde gittikçe karmaþýk hale gelen hayat þartlarý, öðrencilerin çeþitli beceri ve yeterliklere sahip olmalarýný zorunlu kýlmaktadýr. Öðrencilerin bir üst öðrenime, üniversiteye ve mesleðe geçiþlerinde, diðer bir iade ile hayata hazýrlanmalarýnda eðitim kurumlarýnýn önemi gittikçe artmaktadýr. Etkili rehberlik programlarý, öðrencilere kendini tanýma, özsaygý, iletiþim, kendini yönetme, kariyerini planlama, amaç belirleme, karar verme ve problem çözme vb. becerileri kazandýrarak, çeþitli yeterliliklerle desteklemelidir (Guichard, 3; Feller, 3; Jarvis, 3; McMahon, Patton ve Tahtam, 3; Nazlý, a). * Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Eðitim Bilimleri Fakültesi ** Yard. Doç. Dr., Balýkesir Üniversitesi Necatibey Eðitim Fakültesi Eðitim Bilimleri Bölümü 19

2 . yüzyýlýn baþlarýnda meslek seçimine yardým amaçlý baþlayan okul rehberlik hizmetleri, pozisyon odaklý çalýþmadan, program odaklý çalýþmaya yönelmiþtir (Wittmer, 1993; Myrick, 1997; Sink ve MacDonald, 199; Gysbers, Lapan ve Jones, ; Bauman ve dið. 3; Gysbers, ; Gysbers ve Henderson, ). Kapsamlý geliþimsel rehberlik programý olarak adlandýrýlan yeni anlayýþla, K-1 düzeyinde okuldaki bütün öðrencilere ulaþma ve programlý rehberlik etkinlikleri ile çeþitli bilgi, beceri ve yeterlikler önem kazanmaya baþlamýþtýr (Borders ve Drury, 199; Gysbers, 1997, ; Myrick, 1997; Sink ve McDonald, 199; Gysbers, Lapan ve Jones, ; Gysbers ve Henderson, ). Kapsamlý geliþimsel rehberlik programlarýnda, okuldaki tüm öðrencilere ulaþma imkanýný veren en önemli müdahale sýný rehberliði etkinlikleri dir. Çünkü geliþimsel anlayýþta, K-1 düzeyinde okuldaki bütün öðrencilere ulaþýlmak istenilmesi, psikolojik danýþman/öðrenci oranýnýn istenen düzeyin üstünde olmasý; öðrencilerle gruplar halinde çalýþmayý gerektirmektedir (Myrick, 1997; Gysbers ve Henderson, ). Borders ve Drury (199) geliþimsel rehberlik modelinde, sýný rehberliði müdahalesi ile okuldaki akademik sürecin içine daha azla girildiðini vurgulamaktadýr. Sýný rehberliði müdahalesi, kapsamlý geliþimsel rehberlik programýn en çok görülebilir müdahalesi olarak kabul edilmektedir. Bu müdahale ile okuldaki bütün öðrencilerin genel geliþim ihtiyaçlarý karþýlanmaya çalýþýlýr. Lee (1993)'e göre, psikolojik danýþmanlar bu müdahale ile bir anda geniþ öðrenci grubu ile önleyici, öngörüsel ve geliþimsel tarzda çalýþabilme olanaðýný bulabilirler. Cuthbert'e (1993) göre de sýný rehberliði, okuldaki bütün öðrencilere ulaþma ýrsatý veren ve bütün yaþ gruplarýna uygulanabilen bir müdahaledir. Sýný rehberliði ile pek çok konu (kendini ve baþkalarýný tanýma, akran iliþkileri, akran baskýsýyla baþ etme, sýnýrlarýný kabul etme, arklýlýklarý bilme, çatýþma çözme becerileri, iletiþim becerileri, kariyer araþtýrma vb.) sýnýlarda ele alýnabilir. Sýný rehberliði müdahalesinin öðrenci geliþimine katkýlarý, yapýlan çalýþmalarla desteklenmektedir. Araþtýrmalardan elde edilen veriler, sýný rehberliði ile öðrencilerin etkili öðrenme ve çalýþma becerilerinin (Geller ve Anderson, 19; Myrick, Merhill ve Swanson, 19; Ruben, 199; Lee, 1993; Akpýnar, 1999; Brigman ve Campbell, 3; Yurdabakan, 5; Avcý ve Nazlý, ), kendini tanýma ve baþkalarýný tanýma becerilerinin (Myrick, Merhill ve Swanson, 19; Ruben, 199; Sarý, 1997; Mosconi ve Emmett, 3), iletiþim kurma ve sosyal becerilerinin (Verduyn, Lord ve Forrest, 199; Büyükýþýk ve Nazlý, ) geliþtirildiði belirlenmiþtir. Milli Eðitim Bakanlýðý (MEB) yýlýnda Orta Öðretim Kurumlarý Sýný Öðretmenleri Ýçin 9, 1, 11 Sýný Rehberlik Programý adlý kitap yayýmlanmýþtýr (MEB, ). Sýný rehberliði uygulamalarýnýn programlý tarzda yürütülmesini benimseyen MEB bu kitapta uygulamalarýn nasýl olacaðýný ilan etmiþtir. 1 yýlýnda yürürlüðe giren rehberlik hizmetleri yönetmeliðinde de, sýný rehberliði müdahalesinin önemi vurgulanmýþtýr (Resmi Gazete, 1). 5- öðretim yýlýnda ilk kez ilköðretim okullarýnda akademik program içerisine sýný rehberliði konulmuþtur. Milli Eðitim Bakanlýðý 7 öðretim yýlýnda kapsamlý geliþimsel rehberlik programýna dayalý Ýlköðretim ve Ortaöðretim Sýný Rehberliði Programý hazýrlanmýþ ve bu programlarýn psikolojik danýþmanlarýn koordinatörlüðünde sýný öðretmenleri/sýný rehber öðretmenleri taraýndan uygulanmasý benimsenmiþtir (MEB, a). Bu programda sýný rehberliðinin yedi yeterlik alaný, 1. sýnýtan 1. sýnýa kadar kazanýmlarý, etkinlik örnekleri ve deðerlendirme süreci üzerinde durulmuþtur (Nazlý a). Kapsamlý geliþimsel rehberlik programlarýnýn tüm müdahalelerinde olduðu gibi, sýný rehberliði müdahalesi de program odaklý uygulama yapmaktadýr (Nazlý, a). Çaðdaþ program anlayýþýna göre eðitim programý, hede (amaç), içerik (muhteva), eðitim durumlarý (öðrenme-öðretme süreci) ve deðerlendirme (sýnama durumlarý) arasýndaki dinamik iliþkiler bütünü olarak tanýmlanýr (Demirel, ). Deðerlendirme, programýn en önemli öðesidir. Deðerlendirme çalýþmalarý ile hazýrlanan programýn amaçlarýnýn gerçekleþip gerçekleþmediði, gerçekleþtiyse ne ölçüde gerçekleþtiði araþtýrýlmaktadýr. Programýn deðerlendirme öðesi ile yapýlan çalýþmanýn etkiliði test edilir (Erden, 1995; Doðan, 1997; Alkan, Doðan ve Sezgin, 199). Deðerlendirme çalýþmalarý ile sunulan rehberlik çalýþmalarýnýn kalitesi artýrýlarak; öðrencilerin kiþisel-sosyal, eðitsel ve kariyer geliþimleri daha etkili desteklenmeye çalýþýlmaktadýr (Coy ve Sears, 1993; Schmidt, 1993; Gysbers, 1997; Yeþilyaprak, ; Kaya ve Çivitçi, ; Külahoðlu, ; Erkan, ). Rehberlik programýnýn düzeltilmesi, yeniden uyum saðlamasý ve güçlendirilmesi için periyodik olarak kontrol edilmesi gerekir (Coy ve Sears, 1993; Gysbers ve Henderson, ). Deðerlendirme öðesi, programýn en önemli öðelerinden birisidir. Deðerlendirme ile programýn amaçlarýna ulaþýp ulaþmadýðý ; ulaþtý ise ne ölçüde ulaþtýðý araþtýrýlmaktadýr (Demirel, ). Program deðerlendirme, gözlem ve çeþitli ölçme araçlarý ile programýn etkililiði hakkýnda veri toplama, elde edilen verileri programýn etkililiðinin iþaretçileri olan ölçütlerle karþýlaþtýrýlýp yorumlama ve programýn etkililiði hakkýnda karar verme sürecidir (Erden, 1995, s.1). Turgut (193) her programýn baþlangýçta denencel bir niteliðe sahip olduðunu belirtmektedir. Bir program taslaðýnýn uygulamada ne sonuç vereceði hakkýnda, önceki bilgilere dayanýlarak hüküm verilirse de, kesin yargýya ancak taslak uygulanýp öðrencilerdeki davranýþlar meydana çýkarýldýktan sonra varýlabileceðini iade etmektedir. Program geliþtirmede tasarlama-deneme-deðerlendirme-düzeltme aþamalarýndan geçen bir yaklaþýmý gerekli kýlan sebeplerin en güçlüsü, her programýn baþlangýçta taslak halinde olmasýndan kaynaklanmaktadýr (Turgut, 193, s.17).

3 Çalýþmanýn Amacý: Global ekonominin etkisi ile pek çok ülkede yaþanan yeniden yapýlanma çalýþmalarý, Türkiye'nin eðitim sistemini de 'li yýllarda daha azla etkilemiþtir. Türk eðitim sisteminin her boyutunda (yönetim, öðretim ve rehberlik) 199'lý yýllarda baþlatýlan yeniden yapýlanma tartýþmalarý, 'li yýllarda pilot uygulamalarla devam etmiþtir (Nazlý, a). Sekizinci Beþ Yýllýk Kalkýnma Planýnda (1-5), Cumhuriyetimizin 1. yýlýna kadar uzun vadede stratejik planlama yapýlmasý benimsenmiþ; Türkiye'nin 1. yüzyýl bilgi toplumunda yerini alabilmesi için stratejiler geliþtirilmiþtir (DPT, ). 7- yýllarýný kapsayan Dokuzuncu Kalkýnma Planýnda, istikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaþan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüþen, AB'ye üyelik için uyum sürecini tamamlamýþ bir Türkiye vizyonu benimsenmiþtir (DPT, ). Eðitim kademeleri arasýndaki geçiþ, küreselleþme ve AB sürecinde Türk eðitim sistemi baþlýðý ile toplanan 17. Milli Eðitim Þurasýnda benzer politikalar geliþtirilmiþtir. Bu þurada, AB sürecinde öðrencilerin rekabet edilebilir düzeyde yetiþtirilmesi üzerinde durulmuþtur (MEB, b). 'li yýllarda eðitim sistemimizde yaþanan en önemli yeniden yapýlanma çalýþmalarýndan birisi de okul rehberlik hizmetleri alanýnda yaþanmýþtýr. Geleneksel rehberlik anlayýþýndan, geliþimsel anlayýþa geçilmiþ; okuldaki bütün öðrencilere ulaþarak geliþimsel ve önleyici tarzda çalýþýlmasý esas alýnmýþtýr (Nazlý, a). Bu çalýþmanýn amacý, Milli Eðitim Bakanlýðýnýn hazýrladýðý -7 eðitim öðretim yýlýndan itibaren okullarda uygulanan Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programýný (MEB, a), programýn öðelerine dönük deðerlendirme yaklaþýmýný esas alarak deðerlendirmektir. Bu çalýþma ile Türkiye'de MEB'in 3 yýldýr program anlayýþýna göre hazýrladýðý sýný rehberliði programýnýn gözden geçirilmesine; sýný rehberliði müdahalesi ile öðrencilere istenilen bilgi, beceri ve yeterliklerin kazandýrýlýp kazandýrýlmadýðýnýn kontrol edilmesine katký saðlanmasý amaçlanmýþtýr. Bu araþtýrmanýn genel amacý, MEB'in hazýrladýðý Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programýný deðerlendirmektir. Bu genel amaçlara ulaþabilmek için öðretmen (ilköðretim birinci kademe sýný öðretmenleri ve ilköðretim ikinci kademe sýný rehber öðretmenlerine) görüþlerine göre þu sorulara yanýt aranmýþtýr: Sýný öðretmenleri/ sýný rehber öðretmenlerine göre: 1. Ýlköðretim sýný rehberliði programýnýn genel amaçlarý/kazanýmlarý, hede belirleme ölçütlerine göre ormüle edilmiþ midir?. Ýlköðretim sýný rehberliði programýnýn özel amaçlarý gerçekleþmekte midir? 3. Ýlköðretim sýný rehberliði programýnýn içeriði, içerik düzenleme kriterlerine (bilimsel, ardýþýk, somut vb.) göre düzenlenmiþ midir?. Ýlköðretim sýný rehberliði programýnýn öðretim süreçleri uygun (programýn amacýna, öðrenci geliþimine, ardýþýk tarzda vb.) þekilde düzenlenmiþ midir? 5. Ýlköðretim sýný rehberliði programýnýn deðerlendirme süreci etkin bir þekilde gerçekleþmiþ midir? Yöntem Araþtýrmada, MEB'in hazýrladýðý ve -7 eðitim öðretim yýlýndan beri uygulamada olan (MEB, a) Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programý, sýný öðretmenleri/sýný rehber öðretmenleri taraýndan eðerlendirilmiþti Bu çalýþmanýn araþtýrma modeli, betimsel nitelikteki tarama modelidir Tarama modelleri, geçmiþte ya da þu anda var olan bir durumu varolduðu þekliyle betimlemeyi amaçlayan araþtýrma yaklaþýmlarýdýr (Karasar, ). Katýlýmcýlar Araþtýrmaya Balýkesir ilinde 3 ilköðretim okulunda görev yapan 9 sýný öðretmeni/sýný rehber öðretmeni katýlmýþtýr. Katýlýmcýlarýn 3'i ilköðretim birinci kademe ( birinci sýný, 9 ikinci sýný, 37 üçüncü sýný, 55 dördüncü sýný ve 55 beþinci sýný) çalýþan sýný öðretmenleri, 171 ilköðretim ikinci kademede ( altýncý sýný, 53 yedinci sýný, 5 sekizinci sýný) çalýþan sýný rehber öðretmenleridir. Katýlýmcýlarýn 9'u kadýn, 'ü erkektir. Veri Toplama Aracýnýn Geliþtirilmesi Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programýnýn (MEB, a) (amaç, içerik, öðretim süreçleri ve deðerlendirme boyutlarýnda) deðerlendirilmesi için konuyla ilgili literatür taranmýþ (Demirel, 193; Turgut, 193; Coy ve Sears, 1993; Erden, 1995; Gysbers ve Henderson, ), yapýlan araþtýrmalar incelenmiþtir. Bu incelemeler doðrultusunda, Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programý dört boyutunda (amaç/kazaným, içerik, öðretim süreçleri, deðerlendirme) deðerlendirilmesi için anket hazýrlanmýþtýr. Anket boyutu kapsayan derecelendirmeli anket biçiminde (hiçbiri kazanmamýþtýr, bazýlarý kazanmýþtýr, çoðu kazanmýþtýr, hepsi kazanmýþtýr) hazýrlanmýþtýr. Anket uzmanýn (hem psikolojik danýþma ve rehberlik hem de eðitim programlarýnda alanýnda) görüþüne sunulduktan sonra, öðretmene (ilköðretimde görevli) inceleterek görüþleri alýnmýþtýr. Anket ilköðretim okullarýnda Mayýs-3 Haziran 9 tarihlerinde uygulanmýþtýr. Verilerin Analizi Araþtýrmanýn her alt amacýný oluþturan sorulara öðretmenlerin görüþleri belirlenirken madde bazýnda rekans ve yüzdeler kullanýlmýþtýr. Verilerin analizinde SPSS paket programýndan yararlanýlmýþtýr. 1

4 Bulgular ve Yorumlar Elde edilen bulgular, araþtýrmanýn beþ alt sorusuna göre, beþ baþlýk altýnda aþaðýda sunulmuþ ve bulgular doðrultusunda yorum yapýlmýþtýr. 1. Rehberlik Programlarýnýn Genel Amaçlarýna Ýliþkin Öðretmen Görüþleri Çizelge 1' de görüldüðü gibi, ilköðretim öðretmenleri sýný rehberliði programýnýn genel amaçlarýnýn, hede belirleme kriterlerine uygun tarzda hazýrlandýðý görüþünde olduklarý belirlenmiþtir. Büyük Ölçüde Katýlýyorum ve Tamamen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin programdaki yedi genel amacýn uygunluðuna çoðunlukla katýldýklarý anlaþýlmaktadýr. Programýn amaçlarý, öðrencilerin sýný düzeylerine uygundur (.), Programýn amaçlarý birbirini desteklemektedir (9.7), Programýn amaçlarý birbirini tamamlayýcý niteliktedir (9,), Programýn amaçlarý, anlaþýlýr bir dille iade edilmiþtir (.5), Programýn amaçlarý, öðrencilerin geliþimlerini destekleyecek, çeþitli beceriler kazandýrabilecek düzeydedir (59.9), Programýn amaçlarý öðrencilere kazandýrabilecek düzeydedir (59.1). Elde edilen veriler ilköðretim sýný rehberliði programýnýn genel amaçlarýnýn sýný düzeylerine uygun, birbirleri ile iliþkili, tamamlayýcý ve açýk tarzda olduðu, öðrencilerin geliþimlerini destekleyici ve öðrencilere kazandýrýlabilecek düzeyde hazýrlandýðý görüþünde olduklarý belirlenmiþtir. MEB'in hazýrladýðý Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programýnýn genel amaçlarý, öðrencilerin okula ve çevreye uyum saðlamalarý, potansiyellerini geliþtirip eðitsel baþarýlarýný artýrmalarý, baþkalarý ile etkili iletiþim becerileri geliþtirmeleri, eðitsel ve mesleki baþarýlarý için gerekli olgunluðu göstermeleri v.b. (MEB, a) olarak tasarlanmýþtýr. Çizelge 1. Sýný Rehberliði Programýnýn Genel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler. Sýný Rehberliði Programlarýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Öðretmen Görüþleri: Sýný rehberliði programýnýn sýný seviyesine göre özel amaçlarýna ulaþýp ulaþmadýðýna iliþkin her sýný seviyesinden öðretmenlerin (sýný öðretmeni ve sýný rehber öðretmenleri) deðerlendirmelerinden elde edilen bulgular, aþaðýda alt baþlýk altýnda sunulmuþtur..1. Birinci Sýný Özel Amaçlarý: Hiç Katýlmýyorum 1.Programýn amaçlarý, öðrencilerin sýný düzeylerine uygundur..programýn amaçlarý birbirini desteklemektedir 3.Programýn amaçlarý birbirini tamamlayýcý niteliktedir 3.7.Programýn amaçlarý, anlaþýlýr bir dille iade edilmiþtir Programýn amaçlarý, öðrencilerin geliþimlerini destekleyecek, çeþitli beceriler kazandýrabilecek düzeydedir 3.9.Programýn genel amaçlarý, öðrencileri rehberlik ve psikolojik danýþma hizmetlerinin genel amaçlarýna ulaþtýrabilecek niteliktedir? Programýn amaçlarý öðrencilere kazandýrabilecek düzeydedir. Kýsmen Katýlýyorum Büyük k Ölçüde ölçüde Katýlýyorum Tamamen men Katýlýyorum Çizelge 'de ilköðretim 1. sýný öðretmenlerinin birinci sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþlerinden elde edilen veriler Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ birinci sýný özel amacýndan en çok Okula iliþkin duygularýný iade eder (95.3) ve Engelli bireylere karþý hoþgörülü davranmanýn önemini iade eder (95.3), Sýný arkadaþlarýný, öðretmenlerini, yönetici ve diðer çalýþanlarý tanýr (95.) ve Okula gidip gelme yolunu ark eder amaçlarýnýn kazanýldýðýný iade etmiþlerdir (95.). Öðretmenlere göre özel amaçlar içinde en az kazandýðý düþünülen amacýn Eðitsel ve mesleki planlama dosyasý hazýrlar (5) özel amacý olduðu görülmektedir

5 Çizelge. Sýný Rehberliði Birinci Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler.. Ýkinci Sýný Özel Amaçlarý: Çizelge 3'de ilköðretim. sýný öðretmenlerinin ikinci sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþlerinden elde edilen veriler Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ ikinci sýný özel amacýndan en çok Yapmaktan hoþlandýklarýný ve hoþlanmadýklarýný iade eder (1), Ýstediklerini uygun biçimde iade eder (9), Sorumluluklarýný ark eder (95.9) ve Hata yapabileceðini ve bunun doðal olduðunu ark eder amaçlarýnýn kazanýldýðýný iade etmiþlerdir (95.). Ayrýca, Çizelge 3'de öðretmenlerin yanýtlarý incelendiðinde, Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda özel amaçlar içinde en az kazanýldýðý düþünülen amacýn Saðlýklý büyümesi için gerekli olan besinleri tüketir (7.) özel amacý olduðu belirlenmiþtir. Hiçbiri iri kazanamamýþtýr 1. Sýný arkadaþlarýný, öðretmenlerini, yönetici ve diðer çalýþanlarý tanýr..eðitsel ve mesleki planlama dosyasý hazýrlar Okula gidip gelme yolunu ark eder.. tehlike oluþturacak durumlardan korur. 5.Ders araç-gereçlerini yanýnda bulundurmanýn önemini ark eder..okula iliþkin duygularýný iade eder. 7.Farklý ortamlarýn kendine özgü kurallarý olduðunu ark eder.. Zorbalýkla karþýlaþtýðýnda kimden yardým alabileceðini bilir. 9. Engelli bireylere karþý hoþgörülü davranmanýn önemini iade eder. 1.Ýletiþimde zamanlamanýn önemini ark eder Ökenin zaman zaman yaþanabilen doðal bir duygu olduðunu anlar Paylaþmanýn önemini ark eder. 3. Anne babasýnýn ve çevresindeki diðer çalýþanlarýn mesleklerini tanýr. 1. Kendisinde gördüðü olumlu özellikleri iade eder.. Bir üst sýnýla ilgili hayallerini açýklar. 3 Bazýlarý arý Çoðu Hepsi i

6 Çizelge 3. Sýný Rehberliði Ýkinci Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler.3. Üçüncü Sýný Özel Amaçlarý: Hiçbiri kazanamamýþtýr Sýný ve okul kurallarýna uyar. Ýsteklerini uygun biçimde iade eder. Sorumluluklarýný ark eder. Kiþisel sýnýrlarýný korumanýn önemini açýklar. Zorbalýkla karþýlaþtýðýnda gösterebileceði davranýþlarý iade eder. Hata yapýlabileceðini ve bunun doðal olduðunu ark eder. Zamanlamanýn önemine dikkat ederek iletiþim kurar. Saðlýklý büyümesi için gerekli olan besinleri tüketir. Aile içinde iþ birliðinin önemini iade eder. Engelli bireylere gerektiðinde yardým etmenin önemini ark eder. Arkadaþlýk iliþkilerinde yardýmlaþmanýn önemini ark eder. Baþkalarýnýn kendisinde gördüðü olumlu özellikleri ark eder. Arkadaþlarýnýn olumlu ve güzel yönlerini iade eder. Okula iliþkin duygularýndaki deðiþimi sorgular. Yapmaktan hoþlandýklarýný ve hoþlanmadýklarýný iade eder. Çizelge 'de ilköðretim 3. sýný öðretmenlerinin üçüncü sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþlerinden elde edilen veriler Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ ikinci sýný özel amacýndan en çok Alay edilme durumlarýnda yapabileceklerini ark eder (.5), Doðayý ve çevreyi korumaya karþý duyarlý olur (7.), Çeþitli mesleklerde çalýþanlarýn yaptýklarý iþlerden örnek alýr (7.) ve Ýlgilerini ark eder (7.9) amaçlarýný kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Ayrýca, Çizelge 'de öðretmenlerin yanýtlarý incelendiðinde, Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda özel amaçlar içinde en az kazanýldýðý düþünülen amaçlarýn Serbest zamanýný ilgileri doðrultusunda deðerlendirir (5), Kiþisel sýnýrlarýný korur (59.) ve Davranýþlarýnýn kendisini ve arkadaþlarýn nasýl etkilediðini ark eder (59.) özel amaçlarý olduðu belirlenmiþtir. Bazýlarý arý Çoðu Hepsi i

7 Çizelge. Sýný Rehberliði Üçüncü Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler Hiçbiri iri kazanamamýþtýr a Okul araç-gereçlerini korur. Ders çalýþma ile baþarý arasýndaki iliþkiyi açýklar. Zamaný etkili biçimde kullanmanýn önemini açýklar. Sorumluluklarýný yerine getirmemenin sonuçlarýný ark eder. Güçlü ve zayý yönlerini ark eder. Kiþisel sýnýrlarýný korur. Arkadaþlarý taraýndan dýþlandýðýnda neler yapabileceðini ark eder. Alay edilme durumlarýnda yapabileceklerini ark eder. Davranýþlarýnýn kendisini ve arkadaþlarýný nasýl etkilediðini ark eder. Ýletiþimde dinlemenin önemini ark eder. Ýlgilerini ark eder. Serbest zamanýný ilgileri doðrultusunda deðerlendirir. Doðayý ve çevreyi korumaya karþý duyarlý olur. Çeþitli mesleklerde çalýþanlarýn yaptýklarý iþlerden örnekler verir. Mesleklerin birbirine benzer ve birbirinden arklý özelliklerinin olduðunu açýklar... Dördüncü Sýný Özel Amaçlarý: Çizelge 5'de ilköðretim. sýný öðretmenlerinin dördüncü sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþleri Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ ikinci sýný özel amacýndan en çok Duygularýný ve düþüncelerini iade eder (1), Okuldaki seçim süreçlerine katýlýr (7.) ve Arkadaþlýðýn önemini ark eder (7.) amaçlarýnýn kazanýldýðýný iade etmiþlerdir (7.9). Ayrýca, öðretmenlerin yanýtlarý Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda; özel amaçlar içinde en az kazanýldýðý düþünülen amaçlarýn Kendi öðrenme sitilini ark eder (3.1), Zamanýný etkili biçimde kullanýr (3.) ve Ýhtiyaç duyduðu bilgileri çeþitli kaynaklardan toplar (3.) ve Grupla çalýþmanýn avantajlarýný açýklar (3.7) özel amaçlarý olduðu belirlenmiþtir. 5 Bazýlarý Çoðu u Hepsi

8 Çizelge 5. Sýný Rehberliði Dördüncü Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler.5. Beþinci Sýný Özel Amaçlarý: Hiçbiri iri kazanamamýþtýr Duygularýný ve düþüncelerini iade eder. Zamanýný etkili biçimde kullanýr. Sýnavlarda baþarýyý etkileyen etmenleri iade eder Kendi öðrenme stilini ark eder Ýhtiyaç duyduðu bilgileri çeþitli kaynaklardan toplar Ökenin kontrol edilebilir bir duygu olduðunu ark eder. 3. Ökesini uygun yollarla iade eder Zorbalýkla karþýlaþtýðýnda baþ etme yollarýný kullanýr Sorumluluklarýný yerine getirir Arkadaþlarý taraýndan dýþlandýðýnda baþ etme yollarýný kullanýr Baþarýlý olduðu etkinlikleri açýklar Okuldaki seçim süreçlerine katýlýr. Grupla çalýþmanýn avantajlarýný açýklar Yerel çevresinde bulunan iþlerden örnekler verir Arkadaþlýðýn önemini iade eder. Çizelge 'de ilköðretim 5. sýný öðretmenlerinin beþinci sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþleri Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ ikinci sýný özel amacýndan en çok Çalýþmanýn insanlar ve toplum için önemini açýklar (7.9), Kitle iletiþim araçlarýnýn toplum üzerindeki etkisini ark eder () ve amaçlarýnýn kazanýldýðýný iade etmiþlerdir. Öðretmenlerin özel amaçlar içinde en az kazanýldýðýný düþündükleri amaçlarýn Yaþadýðý çevredeki eðitsel ve sosyal imkanlardan yararlanmanýn önemini ark eder (7.) ve Barýþ içinde yaþamak için gereken olumlu tutum/davranýþlarý ark eder (5.9) özel amaçlarý olduðu belirlenmiþtir. Bazýlarý Çoðu u Hepsi

9 Çizelge. Sýný Rehberliði Beþinci Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler Hiçbiri iri kazanamamýþtýr Eðitsel baþarý ile iliþkili etmenleri açýklar. 3. Kiþisel-sosyal ve eðitsel sorunlarla karþýlaþtýðýnda nereden ve nasýl yardým alacaðýný ark eder. 3. Etkili bir grup üyesinin ve liderinin özelliklerini açýklar. 3. Kendi öðrenme stiline uygun çalýþma yöntemlerini kullanýr. Yaþadýðý çevredeki eðitsel ve sosyal imkânlardan yararlanmanýn önemini ark eder. Kendini arkadaþýnýn yerine koyarak onun duygu ve düþüncelerini anlar. 3. Uygun reddetme davranýþýna iliþkin örnekler verir. Akran baskýsýyla nasýl baþ edeceðini açýklar. 9. Duygularýnýn davranýþlarýný nasýl etkilediðini ark eder. 3. Baþkalarýyla kurduðu iletiþimi deðerlendirir. 3. Barýþ içinde yaþamak için gereken olumlu tutum/davranýþlarý ark eder. Kitle iletiþim araçlarýnýn toplum üzerindeki etkisini ark eder. Çalýþmanýn insanlar ve toplum için önemini açýklar. Toplum için gönüllü çalýþmanýn önemini ve gerekliliðini açýklar. Bir üst sýnýýn nasýl olacaðýna iliþkin hayallerini ve beklentilerini açýklar... Altýncý Sýný Özel Amaçlarý: Çizelge 7'de ilköðretim. sýný öðretmenlerinin altýncý sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþleri Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, on beþ özel amaçtan sadece altý tanesinin 5'nin üzerinde olduðu görülmektedir. Öðretmenlerin on beþ özel amaçtan en çok Ýlgi ve yetenekleri doðrultusunda hobiler edinir (59.7), Kitle iletiþim araçlarýndan uygun biçimde yararlanmanýn önemini ark eder (5.5) ve Ökeyi uygun ve uygun olmayan biçimlerde ortaya koymanýn sonuçlarýný açýklar (5.) amaçlarýnýn kazanýldýðý görülmektedir. Ayrýca, öðretmenlerin Amaç belirlemedeki ölçütleri açýklar (9), Sorun çözme sürecinde dikkat edilecek unsurlarý açýklar (35.5), Ökelendiðinde gevþeme ve nees egzersizleri kullanýr (7.), Kendini öðretmenin yerine koyarak onun duygu ve düþüncelerini anlar (3.7) özel amaçlarýný en az kazanýlanlar olarak gördükleri belirlenmiþtir. 7 Bazýlarý Çoðu u Hepsi

10 Çizelge 7. Sýný Rehberliði Altýncý Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler.7. Yedinci Sýný Özel Amaçlarý: Hiçbiri iri kazanamamýþtýr Kendini öðretmeninin yerine koyarak onun duygu ve düþüncelerini anlar. Amaç belirlemenin önemini açýklar. 3 Amaç belirlemedeki ölçütleri açýklar. 5.1 Kýsa, orta ve uzun vadeli amaçlar oluþturur. 3 Serbest zaman etkinliklerinin gelecekteki amaçlara ulaþmadaki önemini 3 belirtir. Ýlgi ve yetenekleri doðrultusunda hobiler edinir. 5.1 Kendini baþarý ve baþarýsýzlýða neden olan etmenler açýsýndan 5 deðerlendirir..1 Sýnavda baþarýyý etkileyen düþünceleri ark eder. 3 Sorun çözme sürecinde dikkat edilecek unsurlarý açýklar. 3 Ökeyi uygun ve uygun olmayan biçimlerde ortaya koymanýn 5 sonuçlarýný açýklar..1 Ökelendiðinde gevþeme ve nees egzersizlerini kullanýr. 1.9 Gerektiðinde reddetme davranýþý gösterir. 3 Hatalarýnýn sonuçlarýný deðerlendirerek düzeltme yollarýný belirler. 5.1 Kitle iletiþim araçlarýndan uygun biçimde yararlanmanýn önemini ark 5 eder..1 Okuldaki derslerin mesleklerle olan iliþkisini açýklar. 3 Çizelge 'de ilköðretim 7. sýný öðretmenlerinin yedinci sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþleri Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunluðu öðrencilerin bu amaçlarý kazandýklarýný iade etmiþlerdir. Öðretmenler on beþ özel amacýndan en çok Baþarýlý olduðu durumlarda kendini takdir eder (1.1), Bedensel deðiþimini ark eder (1.1) ve Ortaöðretim kurumlarýna giriþ sýnavlarý ile ilgili bilgi toplar (7) amaçlarýnýn kazanýldýðýný iade etmiþlerdir. Ayrýca, öðretmenlerin özel amaçlar içinde en az kazanýldýðýný düþündükleri amaçlarýn Ýletiþim engellerinin üstesinden nasýl gelinebileceðini açýklar (1.5) ve Okulda uygulanan testlerin ve test dýþý tekniklerin kendini tanýmadaki önemini açýklar (9) özel amaçlarý olduðu belirlenmiþtir. Bazýlarý Çoðu u Hepsi

11 Çizelge. Sýný Rehberliði Yedinci Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler Hiçbiri iri kazanamamýþtýr Toplumsal hayatý düzenleyen kurallarýn önemini ve gerekliliðini açýklar. Zararlý alýþkanlýklarýn duygusal ve bedensel yönden insan hayatýna etkilerini ark eder. Çatýþma durumlarýný ark eder. Kullandýðý çatýþma çözme yöntemlerini deðerlendirir. 3. Okul hayatýnýn iyi bir vatandaþ olma üzerindeki etkisini açýklar. 3. Sýnav kaygýsýnýn baþarý üzerindeki etkisini ark eder. Baþarýlý olduðu durumlarda kendini takdir eder. Kendini aile ertlerinin yerine koyarak onlarýn duygu ve düþüncelerini anlar. 3. Ýletiþim engellerinin üstesinden nasýl gelinebileceðini açýklar. Bedensel deðiþimini ark eder. Okulda uygulanan testlerin ve test dýþý tekniklerin kendini tanýmadaki önemini açýklar. Yeteneklerini ark eder. Ýlgilerin meslek seçimindeki rolünü ark eder. Meslek seçiminin önemini ark eder. 3. Ortaöðretim kurumlarýna giriþ sýnavlarý ile ilgili bilgi toplar Sekizinci Sýný Özel Amaçlarý: Çizelge 9'da ilköðretim. sýný öðretmenlerinin sekizinci sýný özel amaçlarýna iliþkin görüþleri Çoðu kazanmýþtýr ve Hepsi birlikte yorumlandýðýnda, on beþ özel amaçtan en çok Bedensel ve duygusal deðiþimlerin ergenlik döneminin doðal bir parçasý olduðunu ark eder (7), ve Ýlköðretim sonrasýnda yapýlabilecek iþleri belirler (.3) amaçlarýnýn kazanýldýðý görülmektedir. Ancak özel amaçlar içinde en az kazanýlan amaçlarýn Karar verme sürecinin aþamalarýný kararlarýnda uygular (3.1), Ortaöðretim tercihlerini yaparken Eðitsel ve Mesleki Planlama Dosyasý ile okulda uygulanan test ve test dýþý tekniklerin sonuçlarýndan yararlanýr (3.), Kendini geliþtirmede eleþtirinin önemini ark eder ve (7.), Mesleki amaçlara ulaþmada mesleki ve teknik programlarý deðerlendirir (.) özel amaçlarý olduðu düþünülmektedir. 9 Bazýlarý Çoðu u Hepsi

12 Çizelge 9. Sýný Rehberliði Sekizinci Sýný Programýnýn Özel Amaçlarýna Ýliþkin Görüþler Hiçbiri iri kazanamamýþtýr 1.Bedensel ve duygusal deðiþimlerin ergenlik döneminin doðal bir parçasý olduðunu ark eder. 3..Kendini geliþtirmede eleþtirinin önemini ark eder Sýnavlarda baþarýyý etkileyen etmenler açýsýndan kendini deðerlendirir.. Sýnav kaygýsýnýn perormansýný düþürecek düzeyde olup olmadýðýný belirler ve gerekiyorsa yardým alýr Geleceðin meslekleri hakkýnda bilgi toplar Ýlgi duyduðu mesleklerin gerektirdiði eðitim ve kiþisel özelliklerini iade eder. 7. Yeteneklerin meslek seçimindeki rolünü ark eder Vereceði kararlarýn geleceðine olan etkilerini ark eder Karar verme sürecinin aþamalarýný kararlarýnda uygular Ýþ baþvurusu için öz geçmiþ yazar Mesleki amaçlara ulaþmada genel ortaöðretim programlarýný deðerlendirir. 1. Mesleki amaçlara ulaþmada mesleki ve teknik programlarý 7 deðerlendirir Ortaöðretim kurumlarýna giriþ sýnavý öncesi, iziksel açýdan sýnav baþarýsýný etkileyen etmenleri açýklar Ýlköðretim sonrasýnda yapýlabilecek iþleri belirler. 3.. Ortaöðretim tercihlerini yaparken Eðitsel ve Mesleki Planlama Dosyasý ile okulda uygulanan test ve test dýþý tekniklerin sonuçlarýndan yararlanýr. Ýlköðretim birinci kademe sýný öðretmenlerinin ve ikinci kademe sýný rehber öðretmenlerinin kendi sýný kademelerine iliþkin olarak, ilköðretim sýný rehberliði programýnýn özel amaçlarýný deðerlendirdikleri veriler ele alýndýðýnda, sýný seviyesi arttýkça özel amaçlarýn daha az kazandýrýldýðý belirlenmiþtir. Diðer bir iade ile sýný seviyesi arttýkça ilköðretim sýný rehberliði programýnýn özel amaçlarýna ulaþmadýðý anlaþýlmaktadýr. Araþtýrmanýn birinci bulgusunda öðretmenler, ilköðretim sýný rehberliði programýnýn genel amaçlarýný hede belirleme ölçütlerine uygun bulurken, sýný seviyelerine göre programýn amaçlarýna ulaþmadýðýný belirtmiþlerdir. Bunun nedeni sýný rehberliði programýnýn etkili hazýrlanmamýþ olmasýndan, ilköðretim birinci kademe öðretmenlerinin öðrencileri daha iyi tanýmasýndan ve sýný rehberliði etkinliklerini daha azla benimseyerek amaçlarýna ulaþmasý için çaba göstermesinden kaynaklanabilir. Yapýlan araþtýrmalarda ilköðretim birinci kademe öðretmenlerinin rehberlik görevlerini daha azla benimsedikleri belirlenmiþtir (Synder, 1993; Myrick, 1997; Doðan, ; Ültanýr, 3). Nazlý (b)'nýn ilköðretim öðretmeni ile ilgili yaptýðý araþtýrmada benzer bulgulara ulaþýlmýþ, öðretmenlerin sýný rehberliði programýnýn kazanýmlarýna kýsmen ulaþýldýðý görüþünde olduklarý belirlenmiþtir. Ayrýca, ilköðretim birinci kademeye oranla ikinci kademede kariyer geliþimi ile ilgili kazanýmlara daha azla yer verilmesine raðmen, öðretmenlerin bu kazanýmlara çoðunlukla ulaþýlmadýðýný belirtmiþ olmalarý düþündürücüdür. Öðrencilerin kendi özellikleri ile gelecekteki kariyerleri ve okul baðlantýlarýný yeterince yapamadýklarý, amaç belirleme-karar verme becerilerinde yeterli düzeyde olmamalarý ülkemizin AB uyum sürecinde belirlemiþ olduðu stratejik planlarýna (DPT,, ; MEB, b) ulaþmada sýkýntý yaþandýðý anlaþýlmaktadýr. Öðrencilerimizin kariyer yönetimi becerilerinin geliþtirilmesinde, sýný rehberliði programýnýn yetersiz kaldýðý söylenebilir. 1 Bazýlarý Çoðu u Hepsi

13 3. Rehberlik Programlarýnýn Ýçeriðine Ýliþkin Öðretmen Görüþlerini Yansýtan Yorumlar: Öðretmenlerin sýný rehberliði programýnýn içeriðine iliþkin görüþleri 3 alt baþlýk altýnda aþaðýda verilmiþtir Ýçeriðe Ýliþkin Görüþler: Çizelge 1'da öðretmenlerin sýný rehberliði programýnýn içeriðine iliþkin görüþlerine bakýldýðýnda ve Büyük Ölçüde Katýlýyorum ile Tamamen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin en çok Öðretilecek konular ünitelere, üniteler konulara, konular da kendi içinde küçük birimlere ayrýlarak düzenlenmiþtir (1.) ve Ýçerikte, etkinliklere yeteri kadar yer verilmiþtir (1.) iadelerine katýldýklarý belirlenmiþtir. Ancak, çizelge 1 incelendiðinde, öðretmenlerin Ýçerik her okulun yapýsýna göre düzenlenebilmesi için esnek býrakýlmýþtýr (57) ve Ýçerik, öðrencilere eðlenceli, stresten uzak bir eðitim ortamý oluþturmaya elveriþlidir (53.) iadelerine daha az katýldýklarý gözlenmiþtir. Genel olarak öðretmenlerin, sýný rehberliði programýnýn öðrencilerin günlük yaþamlarýna göre düzenlendiði, basit, anlaþýlýr olduðu; içeriðin amaçlara uygun ve birbirleri ile iliþkili, ardýþýk tarzda hazýrlandýðý görüþünde olduklarý anlaþýlmaktadýr. Ayrýca öðretmenlerin büyük çoðunluðunun içeriði MEB'in esnek býrakmadýðýný düþündükleri ve bu nedenle deðiþtirmedikleri belirlenmiþtir. Özellikle bu bulgu düþündürücü ve sýný rehberliði programýnýn içeriðinin düzenlenmesi ilkelerine (Nazlý, a) ve MEB (a) önerilerine uygun deðildir. Sýný rehberliði programýnýn içeriði her okulun, öðrencilerin genel ihtiyaçlarýna, bölgenin kültürüne, okulun olanaklarýna (Nazlý, a) uygun hazýrlanmalýdýr. MEB (a) de ayný görüþte olup, bunu programýn kýlavuz kitabýnda vurgulamaktadýr. Sýný rehberliði programýnýn içeriðinin deðiþtirilmeden aynen alýnmýþ olmasý, bir önceki baþlýkta vurgulandýðý gibi, sýný rehberliði programýnýn sýný seviyelerine göre özel amaçlarýna ulaþýlmamýþ olmasýnýn nedenlerinden biri de olabilir. Çizelge 1. Sýný Rehberliði Programýnýn Ýçeriðine Ýliþkin Görüþler 1. Ýçerik çocuklarýn günlük yaþantýsýndan (ev,okul, yakýn çevre vb.) seçilmiþtir.. Ýçerik her okulun yapýsýna göre düzenlenebilmesi için esnek býrakýlmýþtýr. 3. Ýçerik öðrencilerin rahatlýkla anlayabileceði þekilde (basitten karmaþýða, somuttan soyuta, açýk ve net olarak) iade edilmiþtir.. Öðretilecek konular ünitelere, üniteler konulara, konularda kendi içinde küçük birimlere ayrýlarak (birbirinin önkoþulu olacak þekilde) düzenlenmiþtir.. Ýçerik Düzenlemeye Ýliþkin Görüþler: Çizelge 11'de öðretmenlerin içerik düzenleme yaklaþýmlarýna iliþkin görüþlerine bakýldýðýnda ve Sýk ile Çok Sýk birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin en çok Ýçerik öðrenci geliþimine dayalý olarak düzenlenmiþtir (75.3) ve Ýçerik daha çok etkinliklere yer verilerek düzenlenmiþtir (7.9), Ýçerik daha çok örnek olay aðýrlýklý düzenlenmiþtir (.) iadelerine katýldýklarý belirlenmiþtir. Ancak, Çizelge 11 incelendiðinde ve Büyük Ölçüde Hiç Katýlmýyorum katýlmýyorum Ýçerik, öðrencilere eðlenceli, stresten uzak bir eðitim ortamý oluþturmaya elveriþlidir Ýçerik sýný rehberliði programýnýn amaçlarýný gerçekleþtirmeye yöneliktir Ýçerikte, etkinliklere yeteri kadar yer verilmiþtir. 7.. Ýçerik, öðrencilerin ilgi ve meraklarýný devam ettirebilecek 3 niteliktedir MEB in önerdiði içeriði aynen alýyorum Kýsmen katýlýyorum Katýlýyorum Büyük k ölçüde Ölçüde Katýlýyorum Tamamen amen Katýlýyorum

14 Katýlýyorum ve Tamamen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda öðretmenlerin Ýçeriði daha çok sýnýýmýn özelliklerine göre kendim düzenliyorum (5.3) þeklinde iade ederken, bir önceki soruda ise (Çizelge 1) MEB'in hazýrladýðý içeriði (MEB, a) deðiþtirmedikleri belirlenmiþtir. Öðretmenlerin çeliþkili yanýtlar verdiði anlaþýlmaktadýr. Çizelge 11. Öðretmenlerin Ýçerik Düzenleme Yaklaþýmlarýna Ýliþkin Görüþleri 1. Ýçerik öðrenci geliþimine dayalý olarak düzenlenmiþtir 1.. Ýçerik daha çok hikaye aðýrlýklý düzenlenmiþtir Ýçerik daha çok örnek olay aðýrlýklý düzenlenmiþtir Ýçerik daha çok etkinliklere yer verilerek düzenlenmiþtir 5. Ýçerik daha çok beceri aðýrlýklý düzenlenmiþtir 3.3. Ýçeriði daha çok sýnýýmýn özelliklerine göre kendim düzenliyorum Ýçerikte Yeterlilik Alanlarý: Çizelge 1'de öðretmenlerin içerik düzenlenirken yeterlik alanlarýndan hangisine ne sýklýkla yer verildiðine iliþkin görüþlerine bakýldýðýnda Sýk ve Çok Sýk birlikte yorumlandýðýnda öðretmenlerin kiþilerarasý iliþkiler 7., okula ve çevreye uyum 73., kendini kabul 7., eðitsel baþarý., toplum ve aile 7.5 ve güvenli ve saðlýklý hayat. iadelerine katýldýklarý belirlenmiþtir. Elde edilen veriler, MEB'in sýný rehberliði programý için belirlediði yeterliklere içerikte yer verdiðini göstermektedir. MEB'in (a) ilköðretim sýný rehberliði programýný için belirlediði yedi yeterlik alanýna (okula ve çevreye uyum, eðitsel baþarý, kendini kabul, kiþiler arasý iliþkiler, aile ve toplum, güvenli ve saðlýklý hayat, eðitsel ve mesleki geliþim) uygun içerik belirlendiði anlaþýlmaktadýr. Nazlý (a) sýný rehberliði programýnýn içeriðinin programýn genel ve özel amaçlarýna uygun hazýrlanmasý gerektiðini belirtmektedir. Çizelge 1. Öðretmenlerin Ýçerik Düzenlemede Yeterlik Alanlarýna Ne kadar Yer verildiðine Ýliþkin Görüþleri 1. Okula ve çevreye uyum 1.9. Kendini kabul Kiþilerarasý iliþkiler Eðitsel baþarý Eðitsel ve mesleki geliþim 3.7. Güvenli ve saðlýklý hayat Toplum ve aile 1 Hiç Hiç Az Az Sýk Sýk Çok k sýk Sýk Çok Sýk

15 . Rehberlik Programlarýnýn Öðretim Süreçlerine Ýliþkin Öðretmen Görüþlerini Yansýtan Yorumlar: Öðretmenlerin sýný rehberliði programýnýn öðretim süreçleri ile ilgili verdikleri yanýtlar iki alt baþlýkta aþaðýda verilmiþtir..1. Sýný Rehberliðinin Öðretim Süreci: Çizelge ' de öðretmenlerin rehberlik programýnýn öðretim süreçlerine iliþkin görüþleri Hiç Katýlmýyorum ve Kýsmen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunun rehberlik programlarýnýn öðretim süreçleri ile ilgili iadelere olumsuz yanýt verdikleri görülmektedir. Öðretmenlerin en çok Programda kullanýlmasý önerilen araç-gereçler sayý ve nitelik açýsýndan yeterlidir (5), Bir öðretim yýlýnda sýný rehberliðine ayrýlan saat yeterlidir (.3), Programýn normal dersliklerde (sýnýlarda) yapýlmasý etkinliklerin iþlenmesi için elveriþlidir (), Hatalýk ders saati içinde sýný rehberliðine ayrýlan süre yeterlidir (.9) iadelerine olumsuz yanýt verdikleri gözlenmiþtir. Çizelge ' de öðretmenlerin rehberlik programýnýn öðretim süreçlerine iliþkin görüþleri incelendiðinde, Büyük Ölçüde Katýlýyorum ve Tamamen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda öðretmenlerin en çok Programda sýný rehberliðinin öðretimi için yöntem ve teknikler önerilmiþtir () ve Programda yer alan eðitim durumlarý içerik ile tutarlýdýr (.1) iadelerine katýldýklarý belirlenmiþtir. Çizelge. Sýný Rehberliði Programýnýn Öðretim Süreçlerine Ýliþkin Görüþler Hiç Katýlmýyorum 1. Programda eðitim durumlarý ayrýntýlý olarak yer almaktadýr 3. Program, etkinliklerin iþlenmesinde öðretmenlere örnek eðitim 3 durumlarý sunmuþtur.. 3. Programda sýný rehberliðinin öðretimi için yöntem ve teknikler önerilmiþtir... Programda yer alan eðitim durumlarý içerik ile tutarlýdýr Program, sýný rehberliðinin öðretimine yönelik yöntem ve 3 tekniklerin uygulanmasýnda öðretmenlere yol gösterici.3 niteliktedir.. Programda, amaçlara ulaþýlmasý için yeteri kadar araç gereç 5 önerilmiþtir Program öðretmenlere derste kullanacaklarý araç-gereçleri 5 seçmede yardýmcý olmaktadýr. 1.. Programda kullanýlmasý önerilen araç-gereçler öðrenciler 5 taraýndan kullanýlmaktadýr Programda kullanýlmasý önerilen araç-gereçler sayý ve nitelik açýsýndan yeterlidir.5 1. Hatalýk ders saati içinde sýný rehberliðine ayrýlan süre 1 yeterlidir Program, öðrencilerin derse akti katýlýmýný saðlayacak 57 niteliktedir..9. Program, öðrencilerin birlikte çalýþmalarýný saðlayacak niteliktedir Bir öðretim yýlýnda sýný rehberliðine ayrýlan saat 7 yeterlidir. 3.. Programýn normal dersliklerde (sýnýlarda) yapýlmasý 1 etkinliklerin iþlenmesi için elveriþlidir Kýsmen Katýlýyorum Büyük ük ölçüde Ölçüde Katýlýyorum Tamamen amen Katýlýyorum

16 ..Sýný Rehberliðinde Kullanýlan Araçlar: Çizelge 1'de öðretmenlerin sýný rehberliði derslerinde araç gereç kullanýmý ile ilgili sýkýntýlar olduðu açýkça görülmektedir. Çizelge 1 incelendiðinde öðretmenlerin 57. si tepegöz ve 59.'ü teyp kullanmadýklarýný belirtmiþlerdir. Sýk ve çok sýk birlikte yorumlandýðýnda ise öðretmenlerin sadece 3.5'i poster, 1.'ü tepegöz, 35.7'si ilmler ve diyalar ve.5'i gerçek nesneler ve modeller kullandýklarýný belirtmiþlerdir. Öðretmenlerin sýný rehberliði derslerinde en çok kullandýklarý araç gerecin kitaplar olduðu () çizelge 1'de görülmektedir. Çizelge 1. Öðretmenlerin Sýný Rehberliði Programýnda Kullanýlan Araç Gereçler ve Ne Sýklýkla Kullanýldýðýna Ýliþkin Görüþler 1. Posterler 91.. Gerçek nesneler/modeller Tepegöz Filmler, dialar Video 1.1. Teyp Kitaplar. Sýný rehberliði programýnýn öðretim süreci ile ilgili öðretmenlerin görüþleri genel olarak ele alýndýðýnda program uygulanýrken kýlavuz kitap haricinde araç gerecin kullanýlmadýðý, bir öðretim yýlýnda toplam ders saatinin program için yeterli bir süre olmadýðý, sýný rehberliðinin normal dersliklerde verimli yürütülmediði belirlenmiþtir. MEB (a) ilköðretim düzeyinde yýllýk yalnýzca saat yer ayýrmýþtýr. Bir öðretim yýlýnýn 3 hata olduðu halde iki hatada bir zaman ayrýlmýþ olmasýnýn yeterli olmadýðý daha önceki araþtýrmalarda da (Nazlý, 7, b) benzerlik göstermektedir. MEB'in sýný rehberliði programýnýn yedi yeterlilik alanýnýn saatlik zaman dilimine sýkýþtýrýlamayacaðý, duyuþsal hedelerin kýsa sürede kazandýrýlmasýnýn zor olduðu (Nazlý, a) unutulmamalýdýr. Bu durum araþtýrmanýn ikinci baþlýðýnda vurgulandýðý gibi, sýný rehberliði programýnýn özel amaçlarýna ulaþmada yetersiz olmasýnýn nedenlerinden bir diðeri olabilir. 5. Rehberlik Programlarýnýn Deðerlendirme Sürecine Ýliþkin Öðretmen Görüþlerini Yansýtan Yorumlar: Öðretmenlerin sýný rehberliði programýnýn deðerlendirme süreci ile ilgili verdikleri yanýtlar üç alt baþlýkta aþaðýda verilmiþtir Sýný Rehberliði Programýnýn Deðerlendirilmesi: Çizelge 'de öðretmenlerin ölçme ve deðerlendirmeye iliþkin görüþleri Büyük Ölçüde Katýlýyorum ve Tamamen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda, öðretmenlerin çoðunun sýný rehberliði programlarýnýn ölçme ve deðerlendirme iþlevleri ile ilgili çok azla olumlu görüþ bildirmedikleri görülmektedir. Öðretmenler ölçme ve deðerlendirme ile ilgili on bir iadeden en çok Deðerlendirme içerik ile tutarlýdýr (59.) ve Deðerlendirme amaçlarla tutarlýdýr (5.9) iadelerine katýlmýþtýr. Ayrýca, Çizelge 'de Hiç Katýlmýyorum ve Kýsmen Katýlýyorum birlikte yorumlandýðýnda öðretmenlerin en azla Programda verilen ölçme ve deðerlendirme örnekleri yeterlidir ve Deðerlendirmede kullanýlan araç-gereç ve yöntemler yeterlidir (5) iadelerine olumsuz yanýt verdikleri gözlenmiþtir. 1 Hiç Az Sýk Çok Sýk k

17 5.3. Sýný Rehberliði Programýný Deðerlendirme Aracý: Çizelge 17 de öðretmenler Sýk ve Çok Sýk yanýtlarý birlikte yorumlandýðýnda çoktan seçmeli 1,, doldurmalý, kýsa cevaplý., gözlem,3 ve klasik.1 deðerlendirme araçlarýný kullandýklarý belirlenmiþtir. Sýný rehberliði programýnýn amaçlarýnýn öðrencilere ne oranda kazandýrýldýðýnýn belirlenmesinde (ürün deðerlendirmesi), öðretmenlerin çoktan seçmeli anket tipinden yararlandýklarý anlaþýlmaktadýr. Çizelge 17. Öðretmenlerin Deðerlendirme Araçlarýnýn Hangisini ne Sýklýkla Kullandýðýna Ýliþkin Görüþler 1. Klasik Kýsa cevaplý.9 3. Doldurmalý. Çoktan seçmeli Gözlem 5.9 Sýný rehberliði programýnýn deðerlendirme süreci ile ilgili öðretmenlerin görüþleri genel olarak ele alýndýðýnda, okullarda deðerlendirme çalýþmalarýna azla zaman ayýrýlmadýðý anlaþýlmaktadýr. Oysaki, uygulanan bir programýn eksikliklerinin belirlenerek geliþtirilmesi için düzenli olarak kýsa, orta ve uzun vadede deðerlendirilmesi (Gysbers ve Henderson, ) gerekir. Programýn gözden geçirilmemesi, öðrenciye sunulan hizmetin ne oranda verildiðinin belirmemesine neden olabilecektir. Araþtýrma bulgularýnýn ikinci baþlýðýnda belirlenmiþ olan, sýný rehberliðinin özel amaçlarýna ulaþmadaki sýkýntýlarýnýn bir diðer nedeni de, deðerlendirme boyutunun ciddi, özenli bir þekilde yapýlmamasýndan kaynaklanabilir. Çünkü deðerlendirme ile bir programýn öðrenciye ne oranda yarar saðladýðý ya da saðlayamadýðý, bunun hatalý belirlenmiþ amaçlardan mý yoksa öðretim boyutundaki bir sýkýntýdan mý kaynaklandýðý belirlenerek, programýn geliþtirilme çalýþmalarý yapýlmalýdýr (Nazlý, a). Sonuç ve Öneriler Elde edilen veriler sýný rehberliði programýnýn öðrencilerin geliþimlerini yeterince desteklemediðini göstermektedir. Sýný rehberliði programlarýnýn kazanýmlarýna ulaþmada sýkýntý yaþandýðý, içeriðin her okulun yapýsýna göre uyarlanmadýðý, öðretim boyutunda sýkýntýlar yaþandýðý ve yeterli deðerlendirme çalýþmalarýnýn yapýlmadýðý belirlenmiþtir. MEB'in, AB uyum sürecinde eðitim sistemde yeniden yapýlanma çalýþmalarýný gözden geçirmesine ihtiyaç olduðu anlaþýlmaktadýr. Araþtýrmada elde edilen veriler, öðretmenlerin görüþleri ile sýnýrlýdýr. Ýlköðretim Sýný Rehberliði Programý, diðer program deðerlendirme biçimleri ile ve nicel-nitel araþtýrma yöntemleri ile deðerlendirecek baþka araþtýrmalara ihtiyaç vardýr. Ýlköðretim sýný rehberliði programý yeniden gözden geçirilmeli, Rehberlik ve Araþtýrma Merkezlerinin (RAM) illerindeki sýný rehberliði programlarýnýn zenginleþtirilmesi sürecine akti katýlýmlarý saðlanmalý, okul rehberlik personeline (müdür, psikolojik danýþman ve öðretmen) okullarýnýn ihtiyaç ve yapýlarýna uygun sýný rehberliði programlarý tasarlamalarý için hizmet içi eðitim desteði verilmelidir. 15 Hiç Az Sýk Çok Sýk k