DERS NOTLARI A.Ü. EÐÝTÝM BÝLÝMLERÝ FAKÜLTESÝ

Transkript

1 DERS NOTLARI A.Ü. EÐÝTÝM BÝLÝMLERÝ FAKÜLTESÝ EYLÜL 2002

2 2 ÝÇÝNDEKÝLER Önsöz...3 BÖLÜM I...5 GÝRÝÞ...5 ÝÞ ARAMA KORKUSUNU YENMEK...6 BÖLÜM II...9 ÝÞE BAÞVURU HAZIRLIKLARI...9 Kiþisel Bilgi Formu Hazýrlama...10 Özgeçmiþ Hazýrlama...11 Online Özgeçmiþler Hazýrlama Üzerine Bazý Ýpuçlarý...14 Ýþe Baþvuru Mektubu...15 Portfolyo Hazýrlama...16 Bilgi Toplama Görüþmesi...18 BÖLÜM IV...22 AÇIK ÝÞLERE ULAÞMAK ÝÇÝN KULLANILACAK KAYNAKLAR...22 Arkadaþlar, Tanýdýklar ve Akrabalar...22 Okullarýn Ýþ Bulma Destekleri...23 Doðrudan Ýþverene Ulaþmak...25 Eleman Ýlanlarý...26 Ticari ve Mesleki Dergiler...27 Kamu Ýþ Bulma Kurumlarý...28 Kamu Personel Sýnavlarý...29 Devlet Bakanlýklarý...29 Belediyeler...30 Özel Ýstihdam Kurumlarý...30 Ýnternet...31 BÖLÜM V...33 Mezunlarýn Ýþe Geçmelerinde Okul ve Eðitimcilerin Rolü...33 Okuldan Ýþe Geçiþ Modeli...37 Kýsmi ZamanlýÖðrenci Ýstihdamý...38 BÖLÜM VI...42 Okuldan Ýþe Geçiþte Ailenin Yeri...42 KAYNAKÇA...44 ÇERÇEVELER...45

3 3 Önsöz Çalýþma yaþamý insanlarýn günümüzde ulaþtýðý yaþam düzeyinin ve standardýnýn üretildiði yerdir. Toplumlarýn sahip olduklarý fiziksel ve beþeri kaynaklar da önemli ölçüde çalýþma etkinliðinin bir sonucudur. Evlerde kullandýðýmýz basit araç gereçlerin, karmaþýk yüksek teknoloji ürünü eðlence ve eðitim araçlarýnýn üretimi de asýl olarak çalýþma örgütlenmesinin bir sonucudur. Sadece fiziksel olan deðil önemli ölçüde, toplumlarýn sahip olduðu bireysel-kümesel davranýþlarýn kültürel nitelikte olanlarý da giderek daha çok çalýþma yaþamý ile entegre bir hale gelmekte ya da pek çok konuda zaten çalýþma yaþamýnýn bir uzantýsý olarak ortaya çýkmaktadýr. Eðitim sürecinin asýl olarak toplumsallaþma aracý olduðu düþünüldüðü durumda dahi, eðitim sürecinin de çalýþma yaþamý ve örgütlenmesinin etkilerinden kaçýnamaz olduðu görülmektedir. Bir insanýn yaþamýný tümüyle saran etkileri nedeniyle çalýþma örgütlenmeleri, bir baþka deyiþle iþ dünyasýbelli bir olgunluk yaþýna gelen, eðitimini tamamlayan ya da çeþitli nedenlerle küçük yaþta kendi veya kendisiyle birlikte ailesinin geçimini saðlama ya da ona katkýda bulunma zorunluluðu ile karþýlaþan çocuklar için yaþamý kazanma/ yeniden üretme yeridir. Özellikle çocuklarýn ve eðitim çaðýndaki genç ergenlerin çalýþma yaþamýnda bulunma zorunluluklarý o ülkenin sahip olduðu üretim düzenlemeleri ve biçiminin yetersizliði ve ayýbýdýr. Bu tür sorunlarýn çözülmesinin yolu çalýþma yaþamýnýn daha iyi düzenlenmesine yolaçacak toplumsal, kültürel, eðitsel geliþmeler ve siyasal (yasal) ve ekonomik düzenlemelere yönelik mücadeleler içinde yeralmaktadýr. Bununla birlikte her bireyin mevcut sorunlar ve güçlükler karþýsýnda ayakta durmasýný ve daha iyi bir yaþam sürmesini saðlayacak birikimleri kazanma yönünde çaba göstermeyi de ertelememesi gerekir. Eðitim süresinin uzamasý nedeniyle bir çok ülkede iþ yaþamýna geçiþ giderek ileri yaþlara uzatýlýyor olsa da çalýþma yaþamý gençlerin içine dalmak zorunda olduklarýve geleceklerini arayacaklarýbir yaþama alanýolacaktýr. Çalýþma öðrenmenin durmasýve sadece öðrenilmiþ olanlarýn uygulanmaya baþladýðý bir süreç deðil, öðrenmelerin yaþayarak sürdürüldüðü bir alan olmalýdýr. Bu olmadýðýnda çalýþma insaný mutlu etmez, yalnýzlaþtýrýr ve bir makineye dönüþtürür. Makineler, niteliði gereði üretim sürecinde kullanýlmalarý sýrasýnda deðer kaybýna uðrarlar ve bir süre sonra yerlerine gelen daha iyileri ile deðiþtirilerler. Emeðin sahibi insan ise üretim sürecinde öðrendikçe yenilenir ve deðer kazanýr. Ýnsanýn öðrenmesini ve mutlu olmasýný önleyen pek çok etken çalýþma yaþamý içinde bulunmakla birlikte, çalýþma yaþamý insaný en çok mutlu eden ve yaþamýnýdaha iyi sürdürmesini, kendini geliþtirmesi ve gerçekleþtirmesi olanaklarýný saðlayan bir özellik taþýr. Çalýþma, bir üretim etkinliðinde bulunmak ve üretimden bu etkinlik karþýlýðýnda pay almaktýr. Bu nedenle, daha önce kendilerine aktarýlan ya da kendilerince çeþitli nedenlerle

4 4 elde edilen servetleri olmayan milyarlarca insan için dünyada yaratýlan deðerlerden pay almanýn en önemli yolu çalýþmaktýr. Çalýþmak ise, üretimin kar amacýyla yapýldýðý kapitalist toplumlarda daha çok piyasanýn koþullarýný bilmek ve buna uygun tepkiler ve davranýþlar göstermeyi gerektirmektedir. Bir ülkedeki çalýþma orgütlenmesindeki yenilenme çalýþma yaþamýný belirleyen hukuksal çerçeve, o ülkenin çalýþma yaþamýnýn özellikleri ve geliþiminin hýzý ile toplumun yenileþme yönündeki eðilimleri ile iliþkili olmaktadýr. Bu özelliklerin deðiþimi belli bir zaman almakta ve çoðunlukla önemli geliþme ve ilerlemeler neredeyse bir kuþaðýn çalýþma yaþamýna baþlayýp ayrýlmasýna deðin uzamaktadýr. Bu anlamda, çalýþma yaþamýna hazýrlanma deðiþmelere hazýr olmak kadar varolan yapýya uygunluðu da içermek zorundadýr. Bu çalýþma, iþsizliðin ve iþgücü hareketliliðinin yoðun olarak yaþandýðý günümüz toplumlarýnda deneyimlerini kendi yanlýþlarý ve olumsuz yaþantýlarý ile edinmek zorunda olan gençlerle iþ arama ve iþe girme konusunda dikkate alýnmasýyararlýolabilecek bazýkonularý paylaþmak, zamanla gözlenebilecek iþyerleri beklentilerini, nereden baþlamalýyým? Ne yapmalýyým? Nasýl yapmalýyým gibi sorular için daha önce düþünülmüþ yanýtlarý aktarmak gibi iþlevleri üstlenmek amacýndadýr. Bu amaçla, çalýþmada bazý bölümlerde okuyucu olarak gençlerin doðrudan kendilerinin deðil, doðrudan iliþkide bulunduklarý ailelerinin ve öðretmenlerinin, eðitimci topluluðunun hedeflendiði de olmaktadýr. Eðitim kurumlarýnda liderler yetiþtirmek, iþyerlerini geleceðe taþýmak ve kendilerine iþ için baþvuran adaylardan iþe en uygun olaný seçmek konusunda eðitimler verilip, bunun için bilgi üretilip iþ dünyasýnýn hizmetine sunulurken, iþ arayan bireylerin iþe girme konusunda daha az bilgiye sahip olabildikleri, bu anlamda daha az destek bulabildikleri ve bir bilgi asimetrisi, dengesizliði ortaya çýktýðýný söylemek mümkündür. Gerçekte bu konuda saðlanan desteðin iþyerlerine dezavantaj yaratmak yerine belki ek yararlar üretebileceðini iddia etmek de olasýdýr. Ancak her koþulda, bilgi asimetrisindeki azalma gençlerin de kendilerini daha iyi hissetmelerine, daha az iþ arama maliyetine katlanmalarýna ve uzun dönemde daha doðru kararlarla kendileri için de daha yüksek yarar yaratmalarýna yolaçabilecektir. Geliþmiþ ülkelerde yüzlercesi yazýlan, ülkemizde ise sayýsý bir elin parmaklarýný geçmeyecek sayýdaki bu tür çalýþmalar yanýnda, bu çalýþmanýn da çalýþma yaþamý sýnýrýnda bulunan gençlere ve onlara iþ arama sürecinde destek olan öðretmen ve ailelerine yararlý olmasýnýumuyorum. Hasan Hüseyin Aksoy Mart 2002, Ankara

5 5 BÖLÜM I GÝRÝÞ Türkiye'de çalýþma çaðý içinde bulunan çok sayýda insan iþ bulma ümidi olmadýðý için iþ aramaktan vazgeçmiþ, ya da hiç denememiþtir. Bu küme içinde üniversite mezunu gençler ve kadýnlardan eðitim düzeyi düþük ya da yüksek çeþitli bedensel engeli bulunan bireyler de bulunmaktadýr. Devlet Ýstatistik Enstitüsü'nce gerçekleþtirilen Hanehalký Ýþgücü Anketlerinden ( Nisan 1999 ) sonuçlarýna göre 12 ve üzeri yaþ kümesindeki iþgücüne dahil olmayanlardan iþ aramayýp iþ baþý yapmaya hazýr 167 bin kiþi bulunmaktadýr. Bunlardan %46,1'i ( kiþi) ise nereden iþ arayacaðýný bilmemektedir. Bu grubun yarýsýný ise çalýþma yaþamýna ilk kez girecek olmasý beklenen ya da çalýþma yaþamýnýn ilk yýllarýnda olan yaþ grubu genç nüfus oluþturmaktadýr (Aksoy 1999, s.135). Belirtilen grupta yer alan iþsizlerin bir diðer özelliði ise çoðunun kadýn olmasýdýr. Gençler arasýnda da kadýnlarýn iþsizlik oraný daha yüksektir. Çalýþma yaþamýnýn ilk yýllarýnda bulunan ve iþgücü piyasasýna geçen, ilk kez iþ aramaya baþlayan kadýnlar hem genç olmanýn hem de hem de cinsiyetle ilgili olarak toplumda ve iþ dünyasýnda yerleþen önyargý ve olumsuz kalýplarýn etkileriyle karþýlaþmaktadýrlar. Genç kadýnlarýn ve kýzlarýn istihdamda karþýlaþtýklarý bu yargýlar sadece ülkemize özgü bir durumu yansýtmamakta, ancak deðiþik düzeylerde geliþmiþ ülkelerde de kendine yer bulmaktadýr. Bu noktada iþgücü piyasasý içindeki iþsizlik sorununa bu küme açýsýndan daha özenli bakýlmalý ve özellikle bu kümenin istihdamýný geliþtirmeye destek saðlayacak politikalar üzerinde durulmalýdýr. Bir ülkenin genel ekonomik politikalarýnýn istihdamda geniþleme ve çalýþma koþullarýnda iyileþme saðlamasýný ummak dýþýnda, iþgücü piyasýna ilk kez girecek gençlerin ve yetiþkinlerin piyasa açýsýndan önem taþýyan yetenek, bilgi ve becerilere sahip olmasýda geçiþ sürecindeki sorunlarýazaltmada yararlýolabilecektir. Gerçekte hýzlý deðiþen iþ koþullarý ve üretimde kullanýlan teknoloji mevcut çalýþanlarýn da sürekli yenilenmelerini gerekli kýlmaktadýr. Bu yenilenme bulunduklarý iþyerlerinde saðlanan olanaklar, eðitimler, bireysel deneyimler ve yaþantýlarý, gözlemler ile gerçekleþtirilebilir. Henüz iþe baþlayamayanlar için iþ yaþamýna hazýrlanmak daha çok baþkalarýnýn deneyimleri, yazýlý ve görsel bilgi araçlarý, devam edilen hizmetöncesi eðitimleri ve geçici, gönüllü etkinliklerde

6 6 edinilen deneyimler ile sýnýrlýkalmaktadýr. Bu sýnýrlýlýðý aþmalarýna katkýda bulunmak amacýyla, eðitim süreci içinde ve dýþýnda gençlerin iþ yaþamýyla ve iþleyiþ ve politikalar konusunda bilgilenmeleri saðlanmalýdýr. Bu bilgilerin kuramsal boyutu olduðu denli beceri ve gözleme dayalý boyutu da bulunmaktadýr. ÝÞ ARAMA KORKUSUNU YENMEK Çalýþma yaþamýna giriþ ve sürekli çalýþmaya hazýr olma, öðrenme amaçlý olarak saðlanan ortamlardan baþlayarak, ve bunun yanýsýra gençlerin eðitim sýrasýnda kendi baþlarýna ücret karþýlýðý elde ettikleri deneyimlerle sürdürülen bir süreç sonunda saðlanabilir. Kuþkusuz, böyle bir modeli ülke çapýnda yaygýnlaþtýrmak mevcut ekonomik büyüklükler, çalýþma yaþamýkoþullarý, iþsizlik düzeyi ve çalýþma ve istihdama iliþkin mevcut hukuksal yapý ile gerçekleþtirmek olanaklý görünmemektedir. Buna karþýn, pek çok yerde, gençlerin iþ bulma, istihdam saðlama ve saðlýklý iþ iliþkileri kurma konusundaki çabalarýný engelleyen ve hatta çalýþmak istedikleri halde iþ aramaktan vazgeçirten bir çok neden bulunmaktadýr. Ýþe iliþkin güvensizlikler, iþ bulmadaki baþarýsýzlýklar, geçmiþte yaþanan olumsuzluklar iþ arama çabalarýný ketler. Bu nedenler, tümüyle ya da kýsmen iþsizlik düzeyi yüksek ülkelerde gençleri ve yetiþkinleri etkileyebilmektedir. Bu etkiler sonucunda pek çok insan pasif bir þekilde evde iþ beklemeye, iþsiz kalmaya ya da yaþamýný hiç de istemediði bir þekilde sürdürmeye razýolur. Kiþisel kaygýve kuþkular, gerçekle uyuþmayan bazýönyargýlar da iþ aramayý önleyebilmektedirbu konudaki korku ve kaygýlar sadece gençlere özgü deðildir. Çeþitli yaþantýlar ve olumsuz deneyimlerle, çevremizde varolan olumsuz önyargýlardan da etkilenerek kendimizle ilgili bazý yargýlara gideriz. Bu yargýlarýmýz bizim gelecekteki davranýþlarýmýzý da önemli ölçüde belirleyebilir ya da bazý durumlarda bizi iþ arama çabasýna girmekten, ya da öngördüðümüz sorunla mücadele etmekten alýkoyabilir. Çoðu kez bu durumun bir döngü yarattýðý ve bu durumun da sorunu aðýrlaþtýrdýðý belirtilebilir. Sýkça çevremizde görebileceðimiz bu nedenler arasýnda, daha çok ileri yaþtaki yetiþkinleri dikkate alarak, þunlar sayýlmaktadýr: (National Business Employment Weekly, 1998, Dow Jones and Co. Inc.'den aktaran, Employment News 1998, Issue 35, s. 1, 4). Yaþ. (Çok yaþlýyým). Yaþ ve cinsiyete iliþkin olarak iþyerlerinde belli bir düzeyde ayrýmcýlýk olduðunu gözlemek olanaklýdýr. Bununla birlikte bu tutum tüm iþyerlerinde geçerli deðildir. Bir çok insan yaþýn deneyimin yararlarýný da getirdiðini

7 7 bilir. Daha önce yapmýþ olduklarýnýz, nasýl yapýlacaðýný daha iyi bilmeniz, daha çok katýlýmcýolabilmeniz, diðer çalýþanlara aktarabilecek birikimleriniz olmasý, potansiyel sorunlardan kaçýnabilmeniz yaþla birlikte kazanýlabilecek ve listelenebilecek bir kaç nitelik olarak gözükmektedir. Öte yandan gençler de kendileri için piyasanýn dezavantajlarla dolu olduðunu düþünmektedir, haklý olarak. Bir çok iþyeri eleman arayýþýnda deneyim de aramaktadýr. Ancak çoðu kez gençlerin iþ deneyimleri yoktur. Bu durum da bir kýsýr döngüye yolaçmaktadýr. Ýþ yoksa deneyim yok, deneyim yoksa iþ yok. Ancak bu kýsýr döngünün kýrýlmasýna aldýklarý eðitim ve niteliði, eðitim aldýklarý sýrada katýlýnan etkinlikler ile gençlerin planlý bir þekilde gerçekleþtirdikleri program dýþý etkinlikler, ilgiler ve alýþkanlýklar ve sahip olduklarýiliþkiler aðýyardýmcýolacaktýr. Eðitim. (Yeterince eðitimli deðilim). Deneyimlerinizi öne çýkarýn. Eðitim yaþamýn her aþamasýnda sürdürülebilir. Gerçekten gereksinim duyduðunuz bir eðitim için de iþ arama ile birlikte çaba gösterebilirsiniz. Bunun için hiç bir zaman geç deðildir. Sahip olduðunuz nitelikleri kullanabileceðiniz çalýþma alanlarýný ayrýntýlý bir þekilde gözden geçirmeniz ve bunlarý kullanabilmek için çevrenizden destek istemeniz de iþ arama sürecinde yararlýolacaktýr. Beceriler. (Becerilerim güncel deðil). Bir iþ yerinde kullanýlan beceriler bazen genel nitelikte olabilir ve zaman içerisinde iþyerlerinde saðlanan çevre, yetiþtirme ve deneme fýrsatlarý ile geliþtirilebilir. Sahip olmadýklarýnýz kadar sahip olduðunuz beceriler üzerine düþünün ve bunlarýn geliþtirilebileceðini gözardýetmeyin. Odaklanma yetersizliði. (Yapmak istediðimin ne olduðunu bilmiyorum). Amaçlarýnýzý net bir þekilde belirlemek ve hangi iþin kendiniz için en uygun iþ olduðunu belirlemek için psikolojik testler þart deðil. Kendinizi geliþtirmek için çaba gösterirken becerilerinizi gözden geçirmenize yarayacak kitaplardan yararlanmayý ihmal etmeyin. Kitaplýklarý ve ilgilerinizi belirlemeye yardýmcý olacak mesleki dergileri de daha sýk gözden geçirmeye baþlayabilirsiniz. Bunlar yanýnda ayrýca "kendini tanýma" etkinliði konusunda profesyonellerden yardým almak isterseniz iþ bulmada aracýlýk eden kamu iþ kurumunun (Türkiye Ýþ Kurumu) illerdeki þubelerine veya Meslek Danýþma Merkezine baþvurabilirsiniz. Kendisiyle Ýlgili Yetersiz Gelecek Kestirimleri. (Ne aradýðýmý kesin olarak açýklayamýyorum) Geçmiþte yaptýklarýgelecekte yapabileceklerini açýklamaya yardým eder. Profesyonelce yazýlmýþ, açýk, ayrýntýlý bir özgeçmiþ bu konuda yararlý olabilecektir. Özgeçmiþinizdeki güçlü ve zayýf yönler yol gösterici olabilecektir.

8 8 Fýrsat Eksikliði. (Etrafta iþ yok). Ýliþkiler aðýný kullanma ve açýk iþler konusunda bilgi almak için yardým istemek bazen çok daha gerekli olabilir. Ýþ bulma yerine iþyerlerine iliþkin bilgile konusunda yardým istemek rahatsýz edici bulunmayacaktýr. Ücret-Maaþ. (Deðerimce ödeme yapýlmayacak, hak ettiðim ücreti alamayacaðým). Piyasada sizin çalýþmayý istediðiniz ve hazýrlandýðýnýz iþler için geçerli ücret düzeyini, iþ ilanlarýndan, meslek ve ekonomi dergilerinden, ilgili olabilecek tanýdýk çevrenizden öðrenin. Ücret konusunda pazarlýk yapmak için de hazýrlýklý olun ya da hazýrlanýn. Bunu saðlayacak size pazarlýk gücü verecek özellik ve koþullarýnýzý gözden geçirin. Ücret düzeyi iþ içerisinde sözkonusu olabilecek yükselme fýrsatlarýna da baðlýdýr. Bu tür olasýlýklar ve ücret dýþýsaðlanan olanaklar ya da sizin için deðerli olabilecek ek olanaklarýda bu çerçevede gözden geçirin. Reddedilme. (Reddedilme ile baþa çýkamam. Bunu göðüsleyemem). Yapabilirsiniz ve yapmalýsýnýz. Siz böyle bir durumla karþýlaþacak ilk, tek ve son kiþi deðilsiniz.bir iþten reddedilme kiþisel bir þey deðildir. Ýþyerlerinin aradýðý nitelikler ile sizin sahip olduklarýnýzýn ve onlarýn sunduklarý ile sizin beklentilerinizin her zaman uyuþmasý mümkün deðildir. Kendinizi böyle bir konuyu duygusal olarak ele almaktan uzak tutmalýsýnýz. Mülakat- Görüþme- Sýnav. (Ben bunlarda iyi deðilim). Biraz pratik, biraz çevre, aile, arkadaþ desteði sizi þu an hissettiðinizden daha iyi yapacaktýr. Arkadaþlarýnýz ile mülakat denemeleri yaparken yetersiz olduðunuz konularda kendinizi daha iyi hissedinceye ve doðal halinizi buluncaya kadar denemeleri sürdürün. Ýþverenlerin olasý mülakat sorularý konusunda da bilgi edinip bunlarý karþýlama konusunda hazýrlýk yapýn. Çevre. (Ýþ ortamýnda olmaktan hoþnut olmayacaðým). Hangi iþyerinde? Kimlerle? Neden? Ýnsanlarýn yakýn dostlarý da, amansýz rakipleri de çoðu kez iþ yaþamýnda yer alýr. Þu anda sizin yaþadýklarýnýzýn benzerlerini yaþamýþ olan ve sizinle paylaþacak çok þeyi olan insanlar iþyerlerinde bulunuyor. Kötü koþullar ve yaþantýlar kadar iyilerini elde etme þansýda çalýþma yaþamýiçinde yer alýyor. Bilinmeyen korkusu ancak bilinir hale geldiðinde yokolur. Bunlarý nasýl bilinir kýlabiliriz? Öncelikle evden çýkmakla ve çalýþma yaþamýna girmek için yeniden ve yeniden çaba göstermekle. Ýçinde bulunduðumuz kendi zihnimizle yarattýðýmýz düþünme kalýplarýndan, önyargýlardan kurtulmaya çalýþmak da bizim en büyük yardýmcýmýz olacaktýr.

9 9 BÖLÜM II ÝÞE BAÞVURU HAZIRLIKLARI Ýþe baþvuru öncesi yapýlacak hazýrlýklarla birlikte, eþ zamanlý olarak, açýk iþlere ulaþma yönünde doðrudan bir çaba olarak "açýk iþleri arama" çabasý gösterilmelidir. Açýk iþlere ulaþmayý saðlayacak en iyi kaynak ya da yöntem, iþyerlerinin, iþverenlerin iþgören bulma kaynaklarý ve yöntemlerini bilmek ve onlara yönelmektir. Buradan hareketle, özellikle iþyerleri ile bir iletiþimi olan veya çalýþmakta olan tanýdýklar, akrabalar, arkadaþlar; mezun olduðumuz okullarýn öðretmen ve diðer personeli,doðrudan iþyerlerine baþvurular, medyada yeralan eleman ilanlarý, ticari ve mesleki dergiler, Kamusal Ýþ Bulma Kurumlarý (Türkiye'de Ýþ Kurumu), özel eðitim ve istihdam kurumlarý, iþyerlerinin internet sayfalarý, internet ortamýnda faaliyet gösteren iþ ve eleman bulma siteleri iþ aramada baþvurulabilecek temel kaynaklar arasýnda sayýlabilir. Ýþ arama sürecinin baþýnda çalýþýlmak istenen ya da çalýþýlma olasýlýðý bulunan iþyerleri ile ilgili bilgilere bir liste halinde ya da yeterince düzenlenmemiþ genel bilgiler þeklinde ulaþýlmýþ olabilir. Çalýþýlabilecek iþyerleri listesi oluþturma konusunda internetten yararlanýlabileceði gibi, iþ arayan bireyin bulunduðu bölgenin sanayi, ticaret odalarý, meslek örgütlerinin þubeleri de çok iyi bir kaynak olabilir. Özellikle kamu kesimi dýþýndaki iþyerleri için ulaþýlmak istenen, iletiþim kurulmasý gereken iþveren ya da personel/insan kaynaklarý birimlerinin yöneticileri olacaktýr. Bu kiþilerle ya da genel olarak kurumla iletiþime geçmeden önce iþ arayan bireyin bazý hazýrlýklarý tamamlamýþ olmasý gerekir. Bu hazýrlýklar kendini ifade etme ve gerekli bilgileri kolayca ve doðru bir þekilde aktarabilmesi için yarar saðlayacaktýr. Ýþyerlerine iliþkin bilgi toplama ve listeleme dýþýnda, iþ baþvurusu öncesi yapýlacak diðer hazýrlýklar arasýnda öncelikle a) "kiþisel bilgi formu" hazýrlamak, b) özgeçmiþ hazýrlamak, c) portfolyo hazýrlamak d) Ýnformal bilgi toplama görüþmesi bulunmaktadýr.

10 10 Kiþisel Bilgi Formu Hazýrlama Ýþ arama sürecinde sýkça kendimizle ilgili bilgileri baþkalarýna aktarmak durumunda kalýrýz. Bu aktarýmý iþverenlere yönelik olarak iþ baþvurularýnda formal bir þekilde özgeçmiþ ile yapabileceðimiz gibi, zaman zaman telefon görüþmelerinde ya da referans istediðimiz kiþilere ek bilgi saðlamak amacýyla da yapabiliriz Her zaman güncelleþtirilmiþ bir kiþisel bilgi veritabaný gerek özgeçmiþ hazýrlamada gerekse kendimizle ilgili geliþmeleri bütüncül olarak deðerlendirmede yararlý olabilecek bir araçtýr.. Kiþisel Bilgi Formu bireyin kendisiyle ilgili bilgileri topladýðý bir kiþisel bilgi bankasýdýr. Bu formda birey kendisi hakkýnda ve çalýþma yaþamýyla ilgili olabilecek önemdeki tüm bilgiler yer alabilir. Bir kiþisel bilgi formunda þu bölümlerin bulunmasý önerilmektedir. (Bir Kiþisel Bilgi Formu örneði ÇERÇEVE 3 de verilmiþtir.) Kimlik Bilgileri: Kiþisel Bilgi Formu hazýrlamaya baþlarken öncelikle ad, adres, telefon numarasý, kimlik numaranýz, varsa vergi numaranýz vb. bilgileri yazýnýz. Bu kýsma nüfus kayýtlarýnýzda yer alan doðum tarihi, yeri, fiziksel ölçülerinizle ilgili bilgileri de yazmak yararlýolabilir. (Boy uzunluðu, aðýrlýk gibi fiziksel ölçüler bazý çalýþma alanlarýnda istenebilecek bilgiler arasýnda olabilir. Aldýðýnýz eðitim ve aradýðýnýz çalýþma yerlerine baðlý olarak bu konudaki gerekliliðe kendiniz karar veriniz). Eðitim: Ýlkokuldan en üst eðitim kurumuna kadardevam edilen okullar, alýnan derece ya da diplomalarýn adý, devam edilen ve mezun olunan tarihler, mezuniyet notlarý ya da dereceleri bu kýsýmda yazýlabilir. Buý kýsýmda örgün eðitim dýþýnda devam ettiðiniz beceri geliþtirme ve diðer yetiþtirme kurslarý da listelenebilir. Özel kurslar için de ayrýntýlý olarak devam edilen kursun adý, devam edilen süreler, adresi gibi bilgiler yazýlmalýdýr. Ýþ Deneyimi: Ýþ deneyimi olarak düþünülebilecek tüm çalýþmalar bu kýsýmnda listelenir. Ýþyeri adý, çalýþýlan iþ, görev, unvan, iþyeri adresi, telefon numarasý ve bir üst amir yada denetçinizin adýnýn yazýlmasý yararlý olacaktýr. Ýþyerlerinde çalýþýlan tarihler ve elde edilen gelirle ilgili bilgiler de bu kýsýmda yazýlmalýdýr. Öðrencilik sýrasýnda gerçekleþtirilen kýsa süreli çalýþmalar, çocuk bakýmýndan sivil toplum örgütlerindeki çalýþmalara kadar kýsmi zamanlý, para karþýlýðý yada gönüllü olarak çok kýsa süreli çalýþýlan iþleri yazmayýda ihmal etmemek gereklidir.

11 11 Beceriler, Ödüller, Katýlýnan Etkinlikler, Hobiler ve Ýlgiler kaydedilmesi yararlýolacak diðer bilgilerdir. Beceriler bölümü altýnda, baþvurma olasýlýðýnýz olan türdeki iþlerle ilgili iyi yapýlabilen þeyleri listelemelidir. Bilgisayar kullanma becerisi, hangi yazýlýmlarýn kullanýlabildiði, yabancý dil bilgisi, araç-makina kullanma bilgi -becerileri bunlar arasýnda olabilir. Bir iþte kullanýlabilecek ve yararlý-önemli olabilecek beceriler çok geniþ, olaðandýþý ya da pek çok kiþinin kolaylýkla edinebileceði beceriler olabilir. Bir büyük maðazada hýzlý ulaþýmý saðlamak için paten kullanan, büyük bir havaalanýnda iç ulaþýmda scooter kullanan çalýþanlar diðer eðitsel beceriler yanýnda pek çok genç ve çocuk için eðlenme amaçlý geliþtirilen beceriyi iþ becerisi olarak gereksinmekte ve kullanmaktadýrlar. Bugün farkýnda olmadýðýmýz pek çok becerimiz iþle ilgili beceri haline dönüþebilir. Bu becerilerin farkedilmesi veya geliþtirilemsi bir parça yaratýcý düþünmeyi de gerektirebilir. Ödüller: Bir kurumdan ya da etkinlikten alýnan ödüller veya baþarý belgeleri bu kýsýmda kaydedilebilir. Hobi ve ilgiler arasýnda ise, yapmaktan hoþlandýðýnýz ve yaþamýnýzda yer tutan etkinlikler, özellikle iþ yaþamýyla ilgili olanlarýlistelenir. Referanslar: Bir kiþisel bilgi formunda önemli yeri olabilecek diðer bir bilgi de üç-dört referans kiþidir. Bir referans sizi iyi tanýyan ve sizin kiþisel ve iþle ilgili olabilecek nitelikleriniz konusunda bir iþverenle konuþabilecek, hakkýnýzda yazýlý bilgi verebilecek kiþidir. Öðretmenleriniz, okul yöneticileri, öðretim üyeleri, eski iþverenler katýldýðýnýz grup veya topluluklarýn danýþmanlarý iyi seçilmiþ referanslar arasýnda yer alýr. Bununla birlikte referans olarak yazýlacak kiþilerden daha önceden izinlerini istemek gereklidir. Ayrýca referans yazma durumunda gerekli olabilecek, telefon, adres ve bulunduklarý görev, unvanlarý konusundaki bilgileri de, iletiþim kurarak, gerektiðinde güncelleme yaparak kullanmak daha güvenli bir yol olacaktýr. Özgeçmiþ Hazýrlama Özgeçmiþ, hemen her iþ arayan bireyin iþ baþvurularýnda kullanmak durumunda kaldýðý bir belgedir. Açýk iþ ilanlarýnýn özellikle belli bir beceriye gerek duyulan iþ ya da meslek türlerinde çoðu kez baþvurulara bir özgeçmiþ eklenmesi istenir. Özgeçmiþ, bir kiþinin eðitim, iþ deneyimi, ve istihdam için önem taþýyan diðer niteliklerinin özet bir tarihçesidir. Özgeçmiþler, genellikle iþverenlere/personel

12 12 veya insan kaynaklarý birimlerine bir iþ baþvuru mektubuyla veya doldurulmuþ bir iþ baþvuru formuyla birlikte verilir veya gönderilir. Bir iþveren için özgeçmiþ okuma, iþgören adayý hakkýnda birþeler öðrenmek için hýzlý ve kolay bir yoldur. Ýyi hazýrlanmýþ bir özgeçmiþ, niteliklerinize iþverenin dikkatini çekebilir. Daha ayrýntýlý bilgilere ulaþmak için bir görüþmeye yolaçabilir. Ayrýca bu bilgiler iþverenlere bir iþ görüþmesini yürütmek için gerekli baþlangýç bilgilerini verebilir. Özgeçmiþte Yeralan Bilgiler Bir özgeçmiþ, iþyeri yöneticilerinin bilmek isteyeceði, aday hakkýndaki iþ ya da iþyeri açýsýndan önem taþýyan tüm bilgileri içermelidir. Buna göre, özel durumlarda eklemeler yapýlabilir olmakla birlikte, bir özgeçmiþ temel bölümleri isim, (kiþisel kimlik bilgileri), haberleþme bilgileri (adres, telefon, varsa internet adresleri) ile amaç, eðitim, iþ deneyimi, beceriler, (yer alýnan iþle ilgili) etkinlikler, hobiler, mesleki örgütlere üyelikler ve referanslardýr. Bu bilgiler, önemli ölçüde kiþisel bilgi formu ile paralellik gösterir. Bu nedenle burada özgeçmiþte yer alacak bölümlerin içeriðiyle ilgili yeniden ayrýntýlý açýklamaya gerek görülmemiþtir. Ancak kiþisel bilgi formunda yer almasý gerekmeyen amaç baþlýðý özgeçmiþlerde kullanýlabilir. Bu baþlýk altýnda bireyler, iþyerlerine sunduklarý özgeçmiþleri ile ne tür bir iþ ya da görev/unvan için firmadan beklentileri olduðunu belirtebilirler. Özgeçmiþ hazýrlarken her bilginin aktarýlmasýnda ve bütün olarak formun düzenlenmesinde özen gösterilmesi ya da dikkat edilmesi gereken durumlar bulunmaktadýr. Özgeçmiþ formu düzenlenirken adayýn öncelikle baþvuracaðý iþe iliþkin özellikleri ve firmayý tanýmasý beklenir. Bu durum özellikle birincil sektörde yer alan açýk iþlere baþvuru için önem taþýr. Firma ve pozisyona iliþkin bilgiler özgeçmiþte yaralacak bilgilerin ayrýntýsýve sýralamasýkonusunda adaya yardýmcýolacaktýr. Özgeçmiþ yazýlýrken özen gösterilecek çok sayýda deðiþkenden sözetmek yanýnda bunlarýn hemen hiçbirinin kesin bir kural özelliði taþýmadýðý söylenebilir. Burada kiþi ve yöneldiði iþ ve iþyeri arasýnda özgün bir durum sözkonusudur. Bununla birlikte genel olarak kabul edilmiþ ve sürdürülmekte olan bazýduyarlý noktalarýn da farkýnda olunmasý gerekir. Bu noktalar konusunda özgeçmiþ hazýrlamaya yönelenlere

13 13 verilen çok sayýda öneriden sözetmek olanaklýdýr. Burada bu önerilerden sýkça sözü edilenlerden seçilmiþ bir kýsmýokuyucuyla paylaþýlmýþtýr Özgeçmiþ Hazýrlarken Dikkat Edilecekler? Ýsim ve adres yazýlýrken kýsaltma yapmamaya özen gösterilmelidir. Özellikle adres iþyerlerinin çaðrý yada duyurular için kullanabileceði bir bilgi olduðu için tam olarak yazýlmasý ve mesajlarýn posta yoluyla ulaþmasýna engel oluþturmamasýgerekir.? Her özgeçmiþ, asýl olarak sizi yansýtmalýdýr. Genel olarak iþ yaþamýnda ya da özellikle yöneldiðiniz iþlerde önemli olduðunu düþündüðünüz tüm özellik ve becerilerinizin özgeçmiþ içinde yer bulmasýna çalýþýn. Bunun için gerektiðinde bölümleme ya da baþlýk kullanmada yaratýcýlýðýnýzý kullanýn.? Özgeçmiþ yazarken kullandýðýnýz kaðýt ve baský aracý iyi seçilmezse, amacýnýza ulaþmada önemli bir engel oluþturabilir. Çok sayýda özgeçmiþ arasýnda hoþ görünümü olmayan, özensiz seçildiði belli olan bir kaðýt ve kolayca okunmayan bir yazý/baský kolaylýkla personel /insan kaynaklarý yöneticileri ve ya iþverenlerin olumsuz ilk izlenim edinmesine yol açabilecektir.? Bir özgeçmiþ gereðinden uzun olmamalýdýr. Gereksiz sayýlabilecek ve bir iþle ya da sizin mesleki/iþe iliþkin bilgi vermeyen özelliklerinizle ilgili bilgilerle doldurulmamalý, ancak ilk deðerlendirme için yeteri kadar bilgi verecek kadar da dolu olmalýdýr. Bu noktada özgeçmiþin uzunluðu yönelinen pozisyona göre deðiþecektir. Ancak gerektiðinde sunabilmek üzere bir sayfayýgeçmeyen bir özgeçmiþ de hazýr tutulmalýdýr.? Özgeçmiþ hazýrlandýktan sonra dikkatli bir þekilde okunmalý çeþitli açýlardan kontrol edilmelidir. Bunlardan biri, daktilo/bilgisayardaki yazým hatalarýdýr. Bir özgeçmiþ yazým açýsýndan da özen gösterilmiþ olmalýdýr. Öte yandan özgeçmiþin sizi yeterince iyi düzeyde yansýtmadýðýný düþünüyorsanýz eksik olduðunu düþündüðünüz boyutlarý yeniden gözden geçirin ve en uygun olacaðýný düþündüðünüz anlatýma kavuþturuncaya deðin düzeltmelerinizi yapýn.

14 14? Özgeçmiþi iþyerlerine gönderirken, bir baþvuru mektubu ile birlikte yollamanýz gerektiðini unutmayýn.? Özgeçmiþi ve baþvuru mektubunu doðrudan teslim etmek ya da posta / elektronik posta kullanmak hazýrladýðýnýz biçimde bir kaybolma yaratmayacaktýr. Ancak faks yoluyla yollanan özgeçmiþ ve baþvuru formlarý iþyerlerinin faks çýktýlarý kadar iyi bir görüntü verecektir.ne denli okunaklý çýktýðýndan ve elde edilen kaðýdýn ne denli uzun korunabileceðinden emin olmak zordur. Online Özgeçmiþler Hazýrlama Üzerine BazýÝpuçlarý Gelecekte daha çok firmanýn personel adaylarýný bulmak için internet ortamýný kullanma yoluna gideceði görülmektedir. Doðrudan tek kaynak olarak kullanýlmadýðýnda dahi internet ortamý ikincil bir kaynak ve destekleyici olarak kullanýlabilir görülmektedir. Ýnternet, özellikle duyurularýn yapýlmasý ve ilk haberleþmeler için oldukça etkili, hýzlý ve ekonomik bir kaynak olmaktadýr. Böyle bir avantaj, iþ arayan bireylerin internet ortamýnda özgeçmiþlerinin bulunmasýna da gerek duyurmaktadýr. Ancak, adaylarýn özgeçmiþlerinin firmalar tarafýndan bulunabilmesi ya da firmalarýn insan kaynaðý yöneticileriyle karþýlaþýlabilmesi olasýlýðýný artýracak bazý düzenlemeler yapmak mümkün görünmektedir. Bunlar arasýnda þunlar bulunmaktadýr: (Employment News. 7:7: 14Feb February 1999, p. 4)? Özgeçmiþinizin baþýna olaildiðince anahtar sözcük (keyword) kullanarak bir paragraf yazýya yer verin. Bu iþverenlerin CV veritabanlarýnýanahtar sözcüklerle taradýðýnca sizin belgenizin (özgeçmiþinizin) bulunma þansýný artýracaktýr. Olabildiðince çok sayýda, özellikle ilgilendiðiniz alanda günce güncel olan farklýsözcükleri/isimleri seçin.? Niteliklerinizle ilgili sözcüklerin özgeçmiþinizde anametin içinde bir yerde olduðundan emin olun. Örneðin proje yönetimi deneyiminiz varsa, sorumluluk sözcüðünün iliþkilendirildiði anahtar sözcükler kullandýðýnýzdan emin olun.? Teknik ve bilgisayar becerileriniz üzerinde yoðunlaþýn.? Grafiklerden kaçýnýn. Grafikler sayfanýzý yavaþlatýr ve tarayýcýlarý þaþýrtýrlar.? Altýçizme, koyu yapma ve italik yazma özelliklerinden kaçýnýn. Bunlar grafik biçimlerdir ve tarayýcýlarýyanýltýrlar. Sayfanýzýn sizin görülmesini istediðinizden çok farklýþekillerde görülmesine yol açabilirler.? Temiz, basit yazýtipini (plain text) seçin. 12 punto (12 point) yazý büyüklüðü tercih edilebilir.? Metnin pozisyonu ekranýn sol kenarýyla düz olmalý.

15 15 Ekli dosya olarak ya da doc. uzantýlý bulundurmak yerine html (doðrudan tarayýcýlarca okunabilen internet sayfalarýnýn kullandýðý bilgisayar programlama dili) belgesi olarak hazýrlanmalý. Son yýllarda hýzla ve sýkça yayýlan virüslü dosyalar nedeniyle bilgisayar kullanýcýlarý ekli lere ve doðrudan gözlenemeyen web sayfalarýna karþý kuþkucu davranmaktadýr. Böyle bir kuþku nedeniyle belgenizin/ özgeçmiþinizin okunmamasýolasýlýðýda bulunacaktýr. Ýþe Baþvuru Mektubu Bazý kurumlarda bir iþe baþvurma isteðinin iþverene yönelik olarak yazýlmýþ bir mektupla bildirilmesi gerekir. Yine, pek çok durumda, iþ arayan bireylerin özgeçmiþlerini iþyerlerine yollamalarý ya da sunmalarý esnasýnda kendilerini ve istemlerini anlatan bir mektup yazmalarý beklenir. Bu tür mektuplar iþe baþvuru mektubu olarak anýlýr. Bu tür mektuplarýn amacý, iþverenlerin dikkatini adaylarýn özelliklerine çekmek ve iþle ilgili bir görüþmeye çaðrýlma fýrsatý elde etmektir. (Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s. 225). Ýþ baþvuru mektuplarýgenellikle; bir gazete ilanýndan hareketle iþ baþvurusu yapýldýðýnda, olasý bir iþverene iþ isteðiyle özgeçmiþ yollandýðýnda ve iþverenlerin iþ baþvurusunu bir mektup ile yapýlmasýný istediði durumlarda yazýlýr. Bununla birlikte, pek çok iþyerinde formal olarak hazýrlanmýþ ve açýk iþ bulunmasý durumunda tüm adaylarýn doldurmalarýnýn istendiði iþ baþvurusu formlarý/görev isteði formlarýbulunmaktadýr. Ýþe baþvuru mektubu firma içinde istihdama yetkili kiþiye hitaben yazýlmalýdýr. Bu kiþiler personel /insan kaynaklarý bölümlerinin müdürü veya firmanýn en üst düzey yöneticisi olabilir. Eðer bu kiþinin adý adayca bilinmiyorsa firmaya telefon edilerek gerek duyulan isim ve unvanlar sorulabilir. Bu süreçte isimlerin doðru alýnýp alýnmadýðýnýn kontrol edilmesi uygun olacaktýr. Bu konuda alýnan isim ve unvanýn telefonda tekrar edilerek onay alýnmasý önerilmektedir. Bazý küçük firmalar personel müdürü istihdam etmemiþ olabilirler. Bu durumda, istihdamdan sorumlu kiþinin öðrenilmesi gerekecektir. Baþvuru mektubu yazmaya iliþkin olarak sunulan öneriler arasýnda þunlar sayýlmaktadýr. (Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s ).? Baþvuru mektubu yazdýðýnýzda kýsa ve doðrudan konuya yönelik tutun.

16 16? Ýþverenin dikkatini çekmek istersiniz Ancak onu çok fazla gereksiz bilgi ile yüklemeyin. Dikkatle yazýlmýþ üç paragraflýk bir baþvuru mektubu tüm gerek duyulan uygun açýklamalara yetecektir.? Giriþ paragrafýnda neden bu mektubu yazdýðýnýzý belirtin. Baþvurduðunuz iþ ya da iþin çeþidini belirtin. Eðer açýk iþ varsa, bunu nereden öðrendiðinizi açýklayýn. Örneðin gazete ilanýnda görmüþseniz ya da bir baþka kaynaktan öðrenmiþseniz bunu belirtin.? Orta paragrafta, iþ için neden doðru kiþi olduðunuzu belirtin. Özetle, niteliklerinizin bu tür bir iþ için sizi nasýl hazýrladýðýný açýklayýn. Eðer bir CV ekliyorsanýz burada belirtin. Ýþvereni nitelikleriniz konusunda daha ayrýntýlý bilgi için CV ye baþvurmasýyolunda teþvik edin.? Son paragrafta, görüþme için istekte bulunun. Size nerede ve ne zaman, telefonla, ulaþýlabileceðinizi belirttiðnizden emin olun. Baþvuru mektubunun içeriði yanýnda görünümü de önem taþýr. Bir baþvuru mektubu, standard (A4) beyaz kaðýda en iyi þekilde daktilo edilmeli ya da bilgisayarda yazýlarak yazýlý çýktýsý alýnmalýdýr. El yazýsý ile yazýlý bir mektup öenrilmemektedir. (El yazýsýnýn olasý olumsuz etkileri için ÇERÇEVE 3 e bakýnýz). Burada adaylarýn bir iþ mektubu yazdýðý gözönüne alýndýðýnda iþ dünyasýndaki standard bir yazýþma stiline uygun olmasýnýn beklenmesi doðal karþýlanmalýdýr. Ayrýca bir iþ baþvurusu mektubunda, geri dönüþ adresi, tarih, yollanan yerin adresi, selamlama, açýklamalar ve nezaket içeren bir kapanýþ sözcüðü bulunmasýbeklenir. Bir iþ baþvurusu mektubu yazýldýktan sonra, diðer yazýlý çalýþmalarda olduðu gibi bir kez daha okunmasý önerilebilir. Öte yandan ilk olarak olabildiðince iyi hazýrlanmýþ bir baþvuru mektubu hazýrlanmasý yoluyla, bunun diðerlerini hazýrlamaya yardýmcý olmasý da saðlanmýþ olmaktadýr. ((Littrell, Lorenz ve Smith 1996, s ). Portfolyo Hazýrlama Ýþ baþvurusunda bulunma durumunda, bireyin özgeçmiþinde belirttiði iþ deneyimi ve eðitimi desteklemek amacýyla bir portfolyo hazýrlamasý uygun bir yöntem olabilecektir. Portfolyo, bireyin en iyi çalýþmalarýnýn bir koleksiyonudur. Bu bir görüþme sýrasýnda iþverene adayýn yetenek ve kapasitesini gösterebilmek için

17 17 kullanýlabilir. Örneðin, bir ders için hazýrlanan çok iyi bir kompozisyon ya da araþtýrma, adayýn düþüncelerini nasýl etkili bir þekilde örgütleyebildiðini ve yazýlý olarak ifade edebildiðini gösterebilecektir. Bir çizim ya da taslak, ustalaþýlan teknik becerileri gösterebilir. Örnekleri sadece okul etkinlikleri ile sýnýrlamak gerekmemektedir. Resimler ve diðer katýlýnan proje ve etkinliklerin yazýlý tanýmlamalarýda portfolyo içinde yer alabilir. Tahmin edilebileceði gibi, iyi bir portfolyonun oluþturulmasý aylar, hatta yýllar alabilir. Her konuda sýký çalýþmaya bugünden baþlamak ve en iyi çalýþmalarýn örneklerini saklamak iþ yaþamýna geçiþte bireyin önemli bir yardýmcýsý olacaktýr. Portfolyo oluþturduktan sonra güncelleme yapýlmasý da gereklidir. Düzenli aralýklarla gözden geçirilmesi ve yeni çalýþmalarýn eklenmesi, geliþmiþ çalýþmalar oldukça öncekilerle yer deðiþtirmesi portfolyonun kýsa zamanda sunulabilir olarak kalmasýný saðlayacaktýr.

18 BÖLÜM III Bilgi Toplama Görüþmesi Ýþverenlerle yapýlan görüþmeler daha çok iþverenlerin ya da temsilcilerinin, personel/insan kaynaklarý yöneticilerin iþgören adaylarýný seçmek üzere adaylarla yaptýklarý görüþmeler/ mülakat olarak bilinir. Bu görüþmeler bir iþgören seçme aracýdýr. Bilgi toplama görüþmeleri ise, yine iþ yaþamýna katýlma isteði duyan kiþiler ile belli sektörlerde deneyimli ve/veya yetkili kiþiler arasýnda geçer. Ancak bilgi toplama görüþmesi özellikle giriþ düzeyinde iþ arayanlar için çalýþýlmak istenen alanda, sanayide veya þirkette bulunan birisinden bilgi alma amacýyla yapýlan görüþmedir. Bu tür bir görüþme (mülakat öncesi) ile gerçek iþ görüþmesine bir çok bakýmdan hazýrlýk yapýlmýþ olur (Adams. 1996, s. 35). Bunlardan belirtilenlerden bir kýsmýþunlardýr;? Þirketle, sizin uygunluðunuzu; alandaki gerçek durumu (gerekli beceriler, çalýþma koþullarý, saatleri, karþýlaþýlan kiþilerin ortak özellikleri) sizin kiþisel ilgilerinizle kýyaslayarak gözden geçirebilirsiniz, test edebilirsiniz.? Belirli iþlerdeki veya sanayideki insanlarýn kendi rollerini ve kendi alanlarýndaki büyüme fýrsatlarýnýnasýl gördüklerini anlamak.? Sizin potansiyel mülakat yapýcýlarýnýzýn ilgilenecekleri konu türleri ve görüþme yöntemleri konusunda görüþ kazanmak.? Sizin göreli dayanýklýlýðýnýz ve zayýflýðýnýz konusunda potansiyel bir iþ baþvurusunda bulunacak aday olarak dönüt almak.? Ýþ dünyasý içindeki kiþilerde konuþma konusunda rahat olma ve bu çevrenin kullandýðýkural ve dili (jargon) öðrenme.? Network (baðlantý- tanýdýk aðý) oluþturma, çevre yaratma, ki bu ileride deðerli bilgi ve fýrsatlara yol açabilir. Bilgi toplama görüþmesi yapýlacak kiþinin seçiminde bazý hususlara dikkat etmek gereklidir. Görüþülecek kiþiler alanda uzun süre (bir çok yýl) çalýþmýþ kiþilerden seçilmeli ve burada amaç bu kiþinin bu sektöre ya da iþe geçtiðini ve bu sektöre girmek isteyen birine ne tür öðütleri, önerileri olabileceðini öðrenmek olmalýdýr. Adams. 1996, s. 35. Baðlantý kurulan kiþiye sanayi/sektör veya þirket konusunda daha fazla þey öðrenmek istediðinizi söylemelisiniz. Eðer baðlantý kurulan kiþilere doðrudan iþ

19 19 isteme amacýnda olmadýðýnýzý ve bilgi toplama amacý taþýdýðýnýzý açýkça söylerseniz pek çok kiþi tedirgin olmayacak ve size yardýmcýolmak isteði duyabilecektir. Eðer bilgi ve öneri istediðinizi söylüyorsanýz gerçekten niyetiniz de bu olmalýdýr. Bir bilgi toplama görüþmesine asla iþ görüþmesi þeklinde yaklaþýlmamalýdýr. Sadece enformasyon elde etmeye yönelin ve bu konuya odaklanýn. Ayrýca bilgi toplama görüþmesi için randevu alýnan bir kiþiye CV/özgeçmiþ yollamak da özel olarak istenmemiþ ise yanlýþ bir izlenim verecektir. Bir bilgi toplama görüþmesi için randevu aldýnýz. Yeterince hazýr olduðunuzdan emin olun. Hepsinden önemlisi görüþmeyi siz yapýyorsunuz, görüþmeye (mülakata) alýnmýyorsunuz. Öðrenmek istediðiniz temel konularda soru hazýrlayýn ve bunlarýn yanýtýný alabilmek için bu görüþmeyi yaptýðýnýzý unutmayýn. Sektörel bilgi toplama amacýyla yapýlacak bir görüþmede neler sorulabilir? Bir bilgi toplama görüþmesinde sorulabilecek sorulardan bir kýsmýaþaðýdakiler gibidir : (Adams 1996, s ). 1. Bu iþe nasýl baþladýnýz? 2. Hangi tür deneyimler bu iþ için sizi hazýrladýve kalifiye/nitelikli/ vasýflý/ yetkin vb.hale geldiniz? 3. Ýdeal eðitim veya hazýrlanmanýn bu iþ için nasýl olmasýgerektiðini düþünüyorsunuz? 4. Mevcut iþte temel sorumluluklarýnýz nelerdir? 5. Ýþiniz, þirketiniz ve endüstrinizde/sektörünüzde en çok sevdiðiniz þeyler nelerdir? 6. Ýþiniz, þirketiniz ve endüstrinizde/sektörünüzde en sevmediðiniz þeyler hakkýnda bilgi verebilir misiniz? Bunlar nelerdir? 7. Sizin en büyük hedefiniz nedir? 8. Bu alanda biri ile çalýþýyor olsaydýnýz kiminle/nasýl biri ile birlikte çalýþmak isterdiniz? 9. Beþ yýl sonrasý için mesleki amaçlarýnýz nelerdir?

20 Buradan ulaþýlabilecek tipik mesleki yol ayrýmlarý, seçenekleri nelerdir? 11. Eðer mesleki yönünüzde bazýþeyleri deðiþtirebilmeniz mümkün olsaydý neyi deðiþtirirdiniz? 12. Bu alanda sahip olunmasýgereken en önemli, deðerli beceriler nelerdir? 13. Ne tür spesifik deneyimler bu becerileri oluþturmanýzda yardýmcýoldu? 14. Bu sektörde gelecek için ne tür fýrsatlar görebiliyorsunuz? 15. Bu iþi neden istediniz? 16. Benim özelliklerimde olan birisi için sektörde mevcut mesleki fýrsatlar hakkýnda ne söyleyebilirsiniz? 17. Eðer yarýn iþ piyasasýnda olsaydýnýz, nasýl baþlardýnýz? Ne yapardýnýz? 18. Sektörde giriþ düzeyindeki bir görev için temel gereklilikler/koþullar nelerdir? 19. Sektörle ilgili okunmasýnýzorunlu gördüðünüz bir yayýn listesi için neleri düþünürsünüz? 20. Yakýn gelecekte sektörün nereye doðru gideceðini düþünüyorsunuz, ya da gözlüyorsunuz? 21. Benim iþ araþtýrmamda bana yardýmcýolabilecek bir sektör kurumu (dernek, oda, vb) var mý? 22. Bu alandaki bir görev için görüþmeye bir aday geldiðinde neler sizi etkiler? Bu sorulara gerek yöneldiðiniz sektöre özgü gerekse kiþisel sorun, beklenti ve özelliklerinize baðlýolarak yeni sorular ekleyebilirsiniz veya bunlardan uygun görmediklerinizi deðiþtirir veya çýkarýrsýnýz. Endless Referrals-Bitmeyen Referanslar kitabýnýn yazarýbob Burg un bilgi toplama görüþmesi (informal görüþmeler) için önerdiði sorular da yukarda belirtilenlerle önemli ölçüde uyum göstermektedir. Burg un önerdiði sorular arasýnda þunlar yer almaktadýr: (Employment News-EN, June 28, - July 4, 1998, Issue 26, s. 4). 1. Bulunduðunuz sektöre nasýl girdiniz? Ýþe nasýl baþladýnýz? 2. Mesleðinizin en çok sevdiðiniz þeyi nedir?