Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010

Transkript

1 Uluslararası Sosyal Aratırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume: 3 Issue: 12 Summer 2010 MANAVGAT TA BR ÂYÂN ALES TUGAYOULLARI TUGAYOULLARI: AN AYAN FAMILY IN MANAVGAT Mehmet AK Özet Osmanlı mparatorluu, XVIII. yüzyılda bata siyasi, sosyal ve ekonomik olmak üzere farklı nedenlerden dolayı taradaki merkezi otoritesini yitirirken genellikle âyân adı verilen yerel aileler güçlenmiler ve Osmanlı topraklarında büyüklü küçüklü çok sayıda âyân ailesi ortaya çıkmıtır. Bunlardan birisi de Alâiye Sancaına balı Manavgat Kazası nda XIX. yüzyılın balarında âyânlık makamını ele geçiren Tugayoulları ailesidir. Manavgat ta ortaya çıkan bu aile Teke Sancaında âyânlık yapan Tekelioulları tarafından desteklenmi hatta Kadı Abdurrahman Paa ile Tekelioulları arasında yaanan çatıma sırasında Kadı Paa ve oullarının ortadan kaldırılmasıyla bunlara ait mal varlıı bu iki âyân ailesi arasında paylaılmıtır. Tekelioulları ortadan kaldırılmalarına ramen XIX. yüzyılın ilk yarısına kadar Manavgat ta âyânlık yapan Tugayoulları bundan sonra kaza müdürlüünü elde etmeyi de baarmılardır. XX. yüzyılın balarında da Antalya meclis idare azalıına seçilmilerdir. Bütün bu idari görevler sırasında vergi toplamaktan asker sevkine kadar çeitli alanlarda rol almılardır. Bunun yanında zaman zaman yaptıkları yolsuzluklar nedeniyle halk tarafından merkeze ikayet edilen Tugayoulları, sahip oldukları mevki ve makamları edindikleri servetle de pekitirerek yörede bir asır boyunca etkili olmulardır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı mparatorluu, Ayan, Antalya, Manavgat, Teke, Tugay, Tugayolu, Tekeliolu, Kadı Abdurrahman Paa, Yörük. Abstract While the Ottoman Empire lost its central authority power in the countryside, because of political, social and economical reasons in the 18th century, some local families called The Ayan Families became stronger and there were a lot of small or large Ayan Families in the Otoman Empire. One of the Ayan Families in the Empire was Tugayolu Family, living in the Manavgat County of Alaiye Flag, who got the Ayanship authority at the beginning of the 19 th century. After the conflict between the Tekelioullarıs and Kadı Abdurrahman Pasha, and the Abdurrahman Pasha s and his sons had been eliminated, the Tugayoullarıs, which lived in Manavgat, did not only share the belongings the Kadı Pashas but also they became a family supported by the Tekelioullarıs. Although the Tekelioullarıs had been eliminated, the Tugayoullarıs performed the position of being the Ayan, and also took the position of the Manavgat County Management. They were chosen as the member of Antalya Management Council. During all these, they took role in different areas such as collecting the tax and dispatching the soldiers. Besides, the Tugayoullarıs, who were complained to the central authority, had been powerful and effective in the country by means of the position and the authority and also the wealth they gained. Key Words: Ottoman Empire, Ayan, Antalya, Manavgat, Teke, Tugay, The Tugayolus, The Tekeliolus, Kadı Abdurrahman Pasha, Nomad. Osmanlı devletinin kuruluundan itibaren izledii fetih politikasının yüzü batıya dönük olmakla birlikte devletin douunda ve yükseliinde etkili olan farklı amiller bulunmaktaydı (Köprülü, 1984: ). Yöneticilerin iç ve dı ilikilerde izledikleri doru strateji belki de bu amillerden en önemlisi olup doru stratejiyi tespit edebilecek ve uygulayabilecek iyi bir yönetici baarıya giden yolda en etkili karar mekanizmasıydı. yi yönetici ve doru strateji birbiriyle bütünlemi yükseliteki iki önemli faktördü (Erolu, 2006: ). Bunlara dier etkenler de eklenince XVI. yüzyılda klasik dönem adı verilen bir sisteme ulaılmıtı ancak Osmanlı devlet adamları bu yüzyılın sonlarından itibaren devletin bütün kurumlarında toplumun ihtiyacı olan gerekli dönüümü ve yenilemeyi gerçekletiremedikleri için Tarih Öretmeni, Akdeniz Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Doktora Örencisi. mehmetak_07@hotmail.com

2 28 birtakım sıkıntılar ba göstermiti. XVIII. yüzyıla gelindiinde siyasi, sosyal ve ekonomik alanlarda yaanan bunalımlar neticesinde merkezi otorite güç kaybettii ölçüde tarada genellikle âyân 1 adı verilen yerel aileler güç kazandıkları gibi çounlukla merkezî otoriteye karı bir tutum sergileyip nüfuzlarını arttırmılardı (Özkaya, 1994: 7; Ak, 2007: 1-3). Merkezî otoritenin taradaki gücünün giderek azalması sonucunda voyvoda, mütesellim, mutasarrıf, vali ve âyân olarak yönetimin her aamasında görev alıp taradaki otorite boluunu kendi lehlerine dolduran Anadolu ve Rumeli de hanedan veya âyân olarak adlandırılan birçok aile ortaya çıkmıtı (Uzunçarılı, 1982: , ; Çadırcı, 1991: 12-13; Özcan, 1999: 176). Manavgat Kazasında âyânlık makamını ele geçiren Tugayoulları da bu ailelerden biriydi. Bata âyânlık olmak üzere XIX. yüzyıl boyunca çeitli idari görevlerde bulunan Tugayoulları ailesinin yapılan çalımalarda Alâiye Sancaına balı Manavgat Kazası içerisindeki Türkmen airetlerinden biri oldukları tespit edilmitir (Türkay, 2005: 140). Aynı zamanda Tugayoullarının yörede ilk yerleen Yörüklerden oldukları ileri sürülmektedir (Aktan, 1996: 19). Ariv belgelerinden de Tugayoullarının Yörük olduklarını tespit etmek mümkündür. 2 Manavgat Sarılar Köyünde bulunan Tugayoulları mezarlıındaki mezar taları üzerinde yapılan çalımalarda bu aileden birçok kiinin ismi ve ölüm tarihleri okunmu olup Tugayoullarının yöredeki varlıı XVII. yüzyıla kadar götürülebilir (Erten, 1938: 13-14). Alâiye Sancaının Manavgat Kazası nda Tugayoulları namıyla öhret kazanan bu aileden âyân olarak bilinen ilk kii Manavgat Kazası âyânlıı görevini yürütürken 1801 yılı Austos ayı balarında bradılı Kadı Abdurrahman Paa nın amcasının katillerini cezalandırmakla görevlendirilenler arasında yer alan Tugayolu Emin dir (Uzunçarılı, 1971: 251). Manavgat âyânı Tugayolu Emin, konargöçer taifesinden olmasına ramen yörede servet sahibi olup merkezden kapıcıbaılık rütbesini almayı da baarmıtır (BOA., C.ML, 153/6498). Manavgat ta âyânlık yaparken 1217/1803 yılında ölmü ve Manavgat eyhler Köyü yakınına defnedilmitir (Erten, 1938: 14). Tugayolu Emin in ölümünden sonra mal varlıının tespit edilmesi için atanan mübair 1217 evasıt-ı Zilka de/ 9 Mart 1803 tarihinde mal varlıını kaydettii defteri merkeze göndermitir. Bu sıralarda merkeze Tugayolu Emin in zenginlii ve mal varlıı konusunda birtakım bilgiler ulamakla birlikte kurutan fazla malı olduu ihbar edilmi ve mal varlıı bundan az olursa kabul edilmeyecei bildirilmitir. Malların devlet hazinesi adına zapt edilmesi için Alâiye Sancaı Mutasarrıfı ve Bozkır Maden Emini Abdurrahman Paa görevlendirilerek bir de mübair tayin edilmi ancak Tugayolu Emin in konaı bu görevlendirmeden hemen önce yanmıtır. Konaın görevlendirmeden kısa bir süre önce yanmı olması varislerin kalan malları teslim etmemek için böyle bir yola bavurup mal varlıı yandı hissi uyandırarak mevcut malları saklamı olabilecekleri ihtimalini kuvvetlendirmektedir. Abdurrahman Paa nın, Tugayolu Emin in mal varlıı ile ilgili yaptıı aratırma sonucunda 21 Muharrem 1218/13 Mayıs 1803 tarihinde payitahta verdii bilgiye göre: Konak yanmadan önce kuruluk tutarın olabilecei ancak konak yandıktan sonra bir kuruluk dahi eyasının kurtulmadıı, kapıcıbaılık yapmasına ramen konargöçer olduu için giysi ve eya gibi herhangi bir eyi bulunmadıından deer biçilebilecek olan sadece teke abasından bir giysi yanında kalan bütün malının hayvanlardan ve bir miktar araziden ibaret olduu belirtilmitir. Abdurrahman Paa, Tugayolu Emin in mal varlıını aratırıp yazarken rüvetle suçlanabilecei endiesini taımakla birlikte kendisinin hiçbir malı zimmetine geçirmediini, kuruluk malla ilgili bilginin ancak yangın öncesinde olabileceini bildirmektedir. Abdurrahman Paa ya göre: Konak yanmadan önceki malın kuruun üzerinde olduu ihbarı da yalandan ibaret olup belirlenen hayvan ve arazi satılsa ancak kuru gelir elde edilebilecektir (BOA., C.ML, 155/6553). 1 Âyân tabiri, Arapça bir kelime olup, herhangi bir ehir, kasaba, bir zümre veya bir devrin ileri gelenleri; belli balı büyükleri manası yanında tarada halkın itibar ettii, devlet ile halk arasında temsilcilik vazifesi görenler ile devlet tarafından seçilen meclis azası hakkında olmak üzere her iki makam için kullanıldıı gibi halk arasında zenginler için de aynı tabir kullanılmıtır. Âyân, eraf, ekabir, erkan kavramları genellikle aynı anlamda kullanılagelmitir. Ayrıntılı bilgi için bk. M. Fuad Köprülü (2001). Âyân, slâm Ansiklopedisi, C. 2, Eskiehir: MEB Yayınları, s ; Mehmet Zeki Pakalın (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüü, C. I, stanbul: MEB Yayınları, s Bundan akdem Manavgat kazasında âyânlık dâiyesinde iken fevt olan Tugayolu kapucıbaı Emin her nekadar kapucıbaılık rütbesini tahsil itmi ise dahi konargöçer makûlesinden olub, (BOA., C.ML, 153/6498); Osmanlı döneminde hayvancılıkla uraıp belirli bir yaylak ve kılak arasında gidip gelen Türkmenlerin yaam tarzlarını ifade etmek için konar-göçer, göçer-evli, göçebe ve Yörük tabirleri kullanılmıtır. Ayrıntılı bilgi için bk. lhan ahin (2006). Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, stanbul: Eren Yayınları, s. 61; Yusuf Halaçolu (2006). XVIII. Yüzyılda Osmanlı mparatorluu nun skân Siyaseti ve Airetlerin Yerletirilmesi, Ankara: TTK Yayınları, s. 14.

3 29 Tugayolu Emin in mal varlıı ile ilgili bu tespitleri yaptıktan sonra merkezden gelecek emri bekleyen Abdurrahman Paa ile Manavgat Kadısına 8 safer 1218/30 Mayıs 1803 tarihinde gönderilen fermana göre, 1217 evasıt-ı Zilka de/ 9 Mart 1803 tarihinde bamuhasebeye ulaan defterde kayıtlı Tugayolu Emin e ait kayda deer herhangi bir mal bulunmadıı bildirilmitir. Abdurrahman Paa nın, kaydettii kuruluk mal varlıının kuru bedel ile düzenlenip tahsil edilerek mübairle merkeze gönderilmesi eer varisler hazineye bu kuruu öderlerse malların onlara bırakılması emredilmitir (BOA., C.ML, 155/6553). Tugayolu Emin in ölümünden sonra aynı aileden Tugayolu brahim, Muhtar-ı kaza olacak makûleden deil isede (BOA., C.DH, 103/5118) Manavgat ta âyânlıı ele geçirmitir. Âyânlık yaparken halk üzerinde uyguladıı baskı ve zulümden dolayı merkeze ikayet edilmitir (Özkaya, 1994: 208). Bu dönemde Anadolu ve Rumeli âyânları bulundukları alanlar yanında daha geni bölgelere sahip olmak istedikleri gibi bu bölgeleri ellerinde tutabilmek için küçük âyânları nüfuzları altına almılar, küçük âyânlar da varlıklarını büyük âyânların çevresine sıınarak sürdürmülerdir (Mutafçıeva, 1977: ). Benzer bir ilikiyi Teke sancaında etkili olan Tekelioulları (Erten, 1955: 5-6) ile Manavgat taki Tugayoulları arasında da görmek mümkündür. Kadı Abdurrahman Paa ile Tekeliolu çatımasına Manavgat âyânı Tugayolu brahim de dolaylı olarak karıtıı için burada Kadı Abdurrahman Paa hakkında da ayrıca bilgi vermek gerekmektedir. Tugayoullarının mal varlıını zapt etmekle görevlendirilen Kadı Abdurrahman Paa, bradılı olup çeitli devlet görevlerinde bulunmakla (Uzunçarılı, 1971: 250; Erten, 1955: 26-27; Tızlak, 2002: 244) birlikte III. Selim döneminde oluturulan Nizam-ı Cedid ocaına Anadolu da en fazla destek verenlerden birisi olduu için padiah tarafından iltifat görmütür (Cevdet, 1984: 1941,1976). Nizam-ı Cedid tekilatını Anadolu dan sonra Rumeli de de yerletirmek için stanbul a davet edilince 1221/1806 yılı Rebî ü l-evvel/ Haziran ayı içerisinde büyük bir ordu ile Üsküdar a gelmitir. Bir süre sonra Rumeli taraflarına görevlendirilmi ancak âyânların tepkisi üzerine görevden alınınca (Cevdet, 1984: , 2061; Uzunçarılı, 1971: , ) eski görev yeri olan Konya ya dönmütür (Uzunçarılı, 1971: ). III. Selim tahttan indirilince (Halaçolu, 2002: 28) desteini kaybeden Kadı Abdurrahman Paa, karı hareketle IV. Mustafa yı tahttan indirip II. Mahmut u tahta geçiren Alemdar Mustafa Paa nın sadareti döneminde yeniden stanbul a davet edilince (Cevdet, 1984: 2240) topladıı askerlerle stanbul a gelmi ve stanbul da 1808 tarihinde yapılan Sened-i ttifak toplantısına da katılarak Alemdar Mustafa Paa ya gerekli destei salamıtır (ânî-zâde, 2008: 70, 81). Alemdar Mustafa Paa nın faaliyetlerine karı çıkan isyan hareketi üzerine stanbul dan ayrılarak (Tızlak, 2002: 245) olu Abdullah Paa nın mutasarrıf olarak görev yaptıı Beyehir Sancaı üzerinden Alâiye Sancaına balı olan memleketi bradı ya gelmitir (Cevdet, 1984: 2272). Yeniçeriler, Nizam-ı Cedid taraftarı Kadı Abdurrahman Paa nın cezalandırılması konusunda ısrar edince II. Mahmut karı koyamamı, Anadolu da ve Rumeli de mutlaka yakalanması için fermanlar çıkarılmı olmakla birlikte bir süre sonra da bu i için tek baına Teke mütesellimi olan Tekeliolu Hacı Mehmet görevlendirilmitir (Tızlak, 2002: 245). Tekeliolu Hacı Mehmet in 1802 tarihinde Alâiye Sancaına balı olan Manavgat Kazasını zorla Teke Sancaına katmaya çalıması Abdurrahman Paa nın olu Abdullah Paa ile aralarının açılmasına sebep olmutur (Halaçolu, 2002: 18, 30). Bölgede kendisine alternatif olabilecek bir güç istemeyen Tekeliolu Hacı Mehmet, bundan sonra Kadı Paa ailesine kin beslemeye baladıı gibi Kadı Abdurrahman Paa nın cezalandırılması ile ilgili görev emrini alır almaz topladıı on bine yakın askerle derhal harekete geçmitir. Oulları Abdullah Paa ve Müderris Mehmet Bey ile birlikte bradı daki evine sıınan Kadı Abdurrahman Paa altı yedi aylık bir kuatmadan sonra bradı yakınlarındaki Zilan Köyü dalarına firar etmitir. Bir süre sonra yiyecek almak üzere kasabaya gönderdikleri hizmetçileri ele geçirilince yerlerinin söylettirilmesi üzerine yakalandıkları gibi bradı da bulunan medrese karısındaki konaı önünde 10 Zilhicce 1223/27 Ocak 1809 da Kadı Abdurrahman Paa, haklarında idam fermanı bulunmamasına ramen Tekeliolu Hacı Mehmet Aa nın olu brahim Bey in telkinleri sonucunda 22 Zilhicce 1223/8 ubat 1809 da oullarından Abdullah Paa, bir gün sonra da Mehmet Bey idam edilmitir (Tızlak, 2002: 245; Erten, 1940: ; Erten, 1955: 29; Uzunçarılı, 1971: ; ânî-zâde, 2008: ). Abdurrahman Paa nın olu Abdullah Paa yı katleden Tekeliolu Hacı Mehmet, Manavgat ta Abdullah Paa nın yaptırdıı konaına Tugayolu brahim i yerletirmitir. Aynı zamanda Tekeliolu, Abdullah Paa nın eini de Tugayoluna nikâhlamıtır. Mal varlıının bir kısmına da yine Tekeliolunun

4 30 desteiyle Tugayolu brahim el koymutur. 3 Abdullah Paa ve kardei Mehmet Bey in malları varislerine baılanmasına ramen Tekeliolu ile Tugayolu el koydukları malları geri vermeyince Abdurrahman Paa nın damadı ve yeeni merkeze gönderdikleri dilekçede kendilerine bırakılan ancak verilmeyen mallar için yeniden bir emir çıkarılmasını istemilerdir. Tugayolu brahim in, Manavgat Kazası âyânlıı görevini yürütürken 1227/1812 yılı içerisinde ölmesi üzerine Tekeliolunun desteiyle zimmetine geçirdii Abdurrahman Paa nın oullarına ait malların devlet hazinesi için zapt edilmesi emredilmitir. Katledilenlerin eleri ve çocukları da Tekeliolu ile Tugayolu tarafından el konulan mallar kendilerine verilmedii için perian edildiklerine dair ikayetçi olmulardır. Bunun üzerine 21 ve 26 Zilka de 1227/26 Kasım ve 1 Aralık 1812 tarihinde Abdullah Paa ve Mehmet Bey in Alâiye de esnaf zimmetinde bulunan kuru alacakları ile birlikte yöredeki dier emlak, arazi ve gelirleri yanında kuruluk mal varlıklarıyla Tugayolunun zimmetinde bulunan eyaların varislerine iade edilmesi için ferman çıkarılmıtır. Alâiye Mutasarrıfı vezir Abidin Paa ya, Alâiye Kadısına, mal zaptı için mübair olarak atanan brahim e 18 Muharrem 1228/21 Ocak 1813 tarihinde aynı içerikteki bir emir daha gönderilmitir (BOA., C.DH, 103/5118). Çıkarılan bu fermanlara ve ellerindeki 7 Zilhicce 1225/3 Ocak 1811 tarihli mülk-nâme-i hümâyûna ramen Kadı Abdurrahman Paa nın ve oullarının malvarlıı varislerine iade edilmemi, 6 Rebi ülevvel 1230/16 ubat 1815 tarihinde bu defa Kadı Abdurrahman Paanın iki ei ve dört kızı ile torunu Abdurrahman Bey, bir kısmı Tekeliolu Hacı Mehmet in yardımı ile Tugayolu brahim in zimmetine geçirilen Antalya, Alanya, bradı, Kaaklı ve Manavgat taki çiftlik, arazi, arsa, dükkan, han, menzil konaı, ev, hayvan, nakit, ba ve bahçeden oluan mal varlıklarının kendilerine teslim edilmesini istemilerdir. Bu bavuru üzerine Tugayolu brahim in mal varlıını zapt etmekle görevli mübaire 21 Rebi ülevvel 1230/3 Mart 1815 tarihinde gönderilen emirde ikayet konusunun yerinde incelenmesi Tugayolu brahim in üzerinde bulunan Kadı Abdurrahman Paa ya ait olup kadılıı döneminde edindii Manavgat ve köyleri ile hududunda bulunan çiftlik, ba, bahçe, arazi ve hayvanlarının varisleri tarafından satılıp satılmadıının ve müdahalenin ne ekilde olduunun aratırılması istenmitir (BOA., C.ML, 598/24663). Buna ramen Kadı Abdurrahman Paa nın Manavgat yöresindeki arazisi varislerine teslim edilmemi uzun süre bo kalıp terk edilmesinden dolayı 1900 yılında bir kısmına Girit muhacirleri yerletirilmitir. Dier araziler ise bata Niit köylüleri olmak üzere komu köylerle birlikte tekrar Tugayoullarının tasarrufuna geçmitir (Selekler, 1960: 97). Tugayolu brahim in ölümünden sonra da Manavgat Kazası nda Tugayoullarının idaresi devam etmitir. Tekeliolunun Manavgat a âyân olarak tayin ettii Tugayoullarını, Teke seraskerlii yapan Çarhacı Ali Paa bertaraf ederek Badadlızade brahim aayı âyânlıa getirmi olmasına ramen Alaiye Sancaı Mutasarrıflıı döneminde Badadlızadeyi görevden alarak zincire vurup kuru vermez ise idam edeceini bildirip, Tugayolunun onüç yaındaki olunu Manavgat âyânlıına, akrabasından Hasan ı da kethüdalıa getirmitir. Karahisar-ı Teke Kazasıyla Manavgat Kazası sınır olduu için bu dönemde Karahisar-ı Teke de suç ileyenler Manavgat a firar ettikleri gibi Tugayoulları tarafından korunmaktadır. Bu durumun engellenmesi amacıyla Teke ve Hamid Sancakları Mutasarrıfı Vahid Paa, Tugayolunun Manavgat tan uzaklatırılması için 19 Muharrem 1231/21 Aralık 1815 tarihinde merkezden ferman çıkarılmasını istemitir (BOA., C.ZB, 26/1270). Bu istee ramen bir sonuç çıkmamı yörede Tugayoullarının idaresi devam etmitir. Manavgat ta 1244/1828 tarihinde âyânlık makamında Tugayolu Mustafa bulunmaktadır (BOA., C.DH, 76/3792). Yine aynı aileden 6 Cemâziyelevvel 1248/1 Ekim 1832 tarihinde Tugayolu Ali âyânlık yapmaktadır (BOA., HAT, 364/20156-F). Tugayolu Ali nin âyânlıı döneminde Osmanlı Devleti, Mısır da Mehmet Ali Paa sorunu ile uramı ve Paa nın Kıbrıs a saldırma ihtimaline karı adaya Akdeniz kıyı eridindeki sancak ve kazalardan asker sevk etmeye çalımıtır. Kıbrıs ın güvenlii için 3 Teke mütesellimi kemâl-i hıyânetinden Abdurrahman Paanın olu Abdullah Paayı bi-gayr-i hak katl idüb mümâ ileyh Abdullah Paanın kaza-i mezbur derununda binâ eyledii sarayında merkum Tugay olunu iskân ve maktûl-i merkumun zevcesini dahi kendüye akd ile külliyetlü mahsulât ve hayvanat ve sâir arazi ve emlâkini dahi zabt itmi olduundan ve maktûlün zevcesi Abdullah Paanın olarak birkaç yüz kiselik nükud ve emvâl-i nefîseyi ketm ve ihfâ eylediinden zahire ihracı, (BOA., C.DH, 103/5118). Dier taraftan Selekler in, Kadı Paa soyundan gelenlerden yaptıı derlemeye atfen tarihi kayıtlarla mutabakatı vardır deerlendirmesi ile ilgili olarak ariv belgelerinde bir kayda rastlamak mümkün deildir. Bu derlemeye göre: Kadı Paa nın olu Abdullah Paa, Tugayolu nun kızını istemi, vermeyince de Tugayolunun Manavgat Sarılar Köyündeki konaını basarak kızı zorla almıtır. Tugayolu da çatıma sırasında öldürülmütür. Tekeliolu tarafından Kadı Paa öldürülünce, Abdullah Paa nın ei Tugay kızına kocanı mı istersin? Yoksa babanın kanını mı? Diye sorulmu, kadın, babamın kanını deyince Abdullah Paa da öldürülmütür. Selekler, Tekeliolu ile Abdullah Paa nın arasının açılmasını bu olaya balamıtır. Ayrıntılı bilgi için bk. Macit Selekler. (1960). Yarımasrın Arkasından Antalya da Kemer Melli-bradı Serik, stanbul: Orhan Mete ve Ortaı Kolektif irketi Matbaası, s

5 31 Manavgat âyânı Tugayolu Ali den de 500 nefer asker yazıp göndermesi emredilmitir (Dinç, 2010: 113). Tugayolu Ali, 400 ü Alanya dan 100 ü Manavgat tan olmak üzere 500 nefer asker yazıp göndermekle görevlendirildii gibi bu askerlerin baına da babu tayin edilmitir. Ali ise âyânı olduu kazanın airetler haricinde nüfustan ibaret olduunu bunlarda çiftçilikle uratıkları için deil 100 asker 20 hatta 10 asker bile çıkaramayacaını bildirmitir. Tugayolu Ali nin, 1248/ yılı içerisinde asker istei ile ilgili görevi yerine getiremeyecei için defalarca affını rica etmesine (BOA., HAT, 364/ A; BOA., HAT, 364/20156-B; BOA., HAT, 364/20156-C; BOA., HAT, 364/20156-D; BOA., HAT, 364/20156-E; BOA., HAT, 364/20156-F) ramen bu ricası kabul edilmemi ve toplayabildii kadar askeri Kıbrıs a göndermesi emredilmitir (Dinç, 2010: 113). Tugayolu Ali, bundan sonra 350 nefer asker yazıp Kıbrıs a göndermitir. Gönderilen askerler, silah kullanabilecek ve savaabilecek kudrette olmayıp yalı ve çoluk çocuk takımından olutuu için Kıbrıs ta yerletirildikleri yerlerde uygunsuz hareketlerde bulunup Kıbrıs ahalisine zarar verince faydalarından ziyade zararları olduu düüncesiyle 1248/1833 yılı Zilhicce/Mayıs ayı içerisinde adadan geri gönderilmilerdir (BOA., HAT, 364/20160; BOA., HAT, 364/20160-A; BOA., HAT, 364/20160-B; BOA., A.MKT, 1/86). Bir süre sonra yolsuzlukla gündeme gelen Tugayolu Ali, Manavgat ta Argorlu Dervi zaviyesinin vakfını iptal edip, 1256/1840, 1257/1841, 1258/1842 ve 1259/1843 senelerine ait gelirlerini zorla alınca zaviyenin mutasarrıfı brahim Efendi tarafından Konya müirine ikayet edilmitir (BOA., A.MKT.DV., 2/10). Manavgat ta önemli bir yerel güç unsuru olan Tugayolu Ali den belgelerde Manavgat Kazası hanedanı olarak bahsedilmektedir. Tugayolu Ali, 29 Safer 1268/24 Aralık 1851 tarihinde bir alacak verecek davası ile gündeme gelmitir. Gayrimüslim sarraf Savasoyolu, Tugayolu Ali nin, kendisine olan kuru borcunu ödememesi üzerine ikayetçi olunca (BOA., A.MKT.UM., 90/3) Konya Valisi Selim Paa, 27 Cemâziyelevvel 1268/19 Mart 1852 tarihinde Alâiye Kaymakamına gönderdii mektupta Tugayolu Ali deki sarrafın alacaının tahsil edilmesini eer Ali borcunu ödemezse yakalanarak Konya ya gönderilmesini istemitir. Hakkındaki ikayet üzerine Tugayolu Ali, sarrafın kardeine ve Zanailoullarına olan borcunu ödediini, ödenmeyen kuruun arkadalarının borçları olduunu söyleyince Sarraf, Tugayolunun arkadalarım dedii kiileri tanıdıını belirtilen miktarın kendi borcu olduu halde bu ekilde ısrar ettiini iddia etmitir (BOA., A.MKT.DV., 54/36). Manavgat ta XIX. yüzyılın balarından beri âyânlık yapan Tugayoulları, Tanzimat sonrasında balayan idari düzenlemelerden sonra da kaza müdürlüüne getirilmilerdir. Tugayolu Ali, Manavgat ta uzun süre devam ettirdii âyânlık görevinden sonra kaza müdürlüüne atanmıtır. Tugayolu Ali hakkındaki ikayetler kaza müdürlüü döneminde de devam etmitir. Tugayolu Ali ve damadı aban Bey, Dergâh-ı Âli kapıcıbaılarından Hüseyin Hüsnü Bey e karı besledikleri kin nedeniyle Manavgat ta bazı kiileri Hüseyin Hüsnü Bey in üzerine tahrik ettikleri gerekçesiyle 1266/1850 yılında merkeze ikayet edilmitir. Bu ikayetten sonra aban Bey sahtekarlıa bavurup kaza müftüsünün mührünü taklit ederek hazırladıı sahte belgeyi Konya meclisine sunup kendisinin hiçbir ie karımadıını ve suçsuz olduunu ileri sürmütür (BOA., MVL., 90/30). Merkeze ulaan ikayetlere ramen 1271/1854 yılında Manavgat Kazası Müdürü Tugayolu Ali nin memuriyetine hürmet ve riayet edilmesi istei (BOA., HR.MKT., 89/28) yanında müdürlüü esnasında kazadaki ilerin yürütülmesinde gayretli çalımasından dolayı, Alâiye Kaymakamına gönderilen 10 evvâl 1272/14 Haziran 1856 tarihli yazıda, Tugayolu Ali ye gerekli kolaylıın gösterilmesi ve yardımın esirgenmemesi bildirilmitir (BOA., A.MKT.UM., 233/8). Tugayolu Ali, zulüm, baskı, zorla para tahsil etme ve kaza aarını aldıı gerekçesiyle merkeze ikayet edilince Manavgat ileri gelenlerinden 111 kiinin imzalayıp 29 Receb 1274/15 Mart 1858 tarihinde Babıali ye gönderdikleri dilekçede Tugayolu Ali den memnuniyetlerini dile getirip Ali nin herhangi bir yolsuzluu olmadıını belirttikleri gibi ikayetin dier kazalarda müdür hakkında kin besleyen bazı kiiler tarafından yapıldıını ileri sürmülerdir (BOA., MVL., 570/64). Tugayolu Ali, görev yaptıı dönemde devlet hazinesine ait gelirleri koruduu gibi zamanında toplanmasını da saladıı için yaptıı yararlı iler devam ettikçe ona hürmet edilmesini vurgulayan 29 evvâl 1276/20 Mayıs 1860 tarihli ferman Alâiye Kaymakamına gönderilmitir (BOA., A.MKT.UM., 401/67). Tugayolu Ali nin Manavgat taki müdürlük görevi boyunca yaptıı çalımalardan memnun olan merkez 13 Rebi ülevvel 1278/18 Eylül 1861 tarihinde Alâiye Kaymakamı Süleyman Aa ya gönderdii yazıda Tugayolu Ali yi kaza yönetiminde tavsiye ettii gibi Ali nin görevi ile ilgili ilerine yardım edilmesini de ayrıca vurgulamaktadır (BOA., A.MKT.UM., 500/15). Tugayolu Ali, devlet adına bu hizmetleri yerine getirirken bradı da sahip olduu yaylak ve kılaına buranın ahalisinden bazı kimselerin müdahalesi sözkonusu olunca yapılan müdahalenin engellenmesi için merkeze ikayet dilekçesi göndermitir. lgili ikayetten sonra Alâiye Kaymakamına ve Konya Valisine 11 Receb 1276/3 ubat 1860 tarihinde gönderilen yazıda, Tugayolu Ali nin

6 32 tasarrufundaki yaylak ve kılaa yapılan müdahalenin engellenmesi istenmitir (BOA., A.MKT.UM., 394/16; BOA., A.MKT.UM., 394/18; BOA., A.MKT.UM., 394/19). Âyânlıktan kaza müdürlüüne kadar Manavgat ta uzunca bir süre yöneticilik yapan kimi zaman yolsuzlukla gündeme gelip merkeze ikayet edilen buna karılık kendi adamlarınca desteklenen; Tanzimat sürecinden itibaren tarada merkezi otoritesini yeniden güçlendirmeye çalıan devlet tarafından da tarada yaptıı hizmetleri yanında halk üzerindeki birtakım uygulamaları görmezden gelinen Tugayolu Ali, 1279/1862 yılında vefat etmi ve Manavgat Sarılar Köyündeki aile mezarlıına defnedilmitir (Erten, 1938: 14). Tugayolu Ali den sonra aile üyelerinden Ahmet Tahir ve Mehmet Efendilerin de devlete önemli hizmetleri olmutur. Bunlar, Konya yöresinden ordu için gelen budayın iskelelere taınması için gerekli deveyi temin edip ücretsiz olarak yardım amacıyla göndermilerdir. Manavgat ve çevresinde ortaya çıkan çekirge istilasıyla da mücadele ettikleri gibi çekirgenin imhası için kaza halkı ile birlikte gerekli masrafları toplayıp karılamılar ve tamamen imhası için de gayret etmilerdir. Tugayolu Ahmet Tahir ve Mehmet Efendilerin bu gayretleri üzerine birer rütbe ile ödüllendirilmeleri için Teke Sancaı idaresinden Harbiye Nezaretine 6 Receb 1299/24 Mayıs 1882 tarihinde istekte bulunulmutur. Teke Sancaı idare meclisinin Ahmet Tahir ve Mehmet Efendiye rütbe verilmesi için yaptıı istek üzerine Harbiye Nezaretinden bu konuda ferman çıkarılması için 4 Rebî ülâhir 1300/12 ubat 1883 de Babıâli ye yazılmıtır. Babıâli den 21 Mart 1299/2 Nisan 1883 de Harbiye Nezaretine gelen yazı ekleriyle birlikte 18 Cemâziyelâhir 1300/26 Nisan 1883 tarihinde tekrar Babıâli ye gönderilmekle birlikte bu defa istenen rütbeler için 24 Cemâziyelâhir 1300/2 Mayıs 1883 tarihinde Dahiliye Nezaretinin görüüne bavurulmutur. Ahmet Tahir ve Mehmet Efendilerin hizmetleri karılıında 3 Receb 1300/10 Mayıs 1883 tarihinde Binbaılık rütbesi ile ödüllendirilmeleri kararına Dahiliye Nezaretinin görüü alındıktan sonra varılmı ve verilen rütbeler ile ilgili mazbata takdim edilmek üzere 17 Haziran 1299/29 Haziran 1883 tarihinde Harbiye Nezaretine gönderilmitir (BOA.,.DH., 884/70478). Yörede etkileri hissedilir derecede artan Tugayoulları Manavgat ta adam hapsetmekten öldürmeye, borç adı altında para almaktan devlet malı olan dönüm ormanlık alanı kendilerine mal etmeye kadar çeitli yolsuzluklar yapmılar ve ormanı mülkü olarak gösterip Balar köyü ahalisine icara vermilerdir. Ormanlarla ilgili yaptıkları yolsuzluklar Teke Mutasarrıflıına bildirilmesine ramen Teke Mutasarrıfı yapılan aratırma sonucunu merkeze göndermedii gibi Tugayolunun serbest dolamasına da müsaade etmektedir. Tugayolu ise kendisinden ikayetçi olan Manavgat halkından yüz elli kii aleyhinde açtırdıı cinayet davasıyla onların hapiste perian olmalarına neden olurken Konya Vilayeti ve Teke Sancaındaki devlet görevlileri de Tugayoluna inanmaktadırlar. Manavgat taki bu yolsuzluklara son verilerek adalet salanırsa halk ileri gelenleri Tugayolunun verdii vergiden kuru daha fazlasını vermeyi taahhüt edip durumu bir dilekçe ile 6 Rebî ülâhir 1304/2 Ocak 1887 de Babıâli ye iletmilerdir (BOA., Y.PRK.AZJ., 11/99). Tugayolunun yolsuzluu nedeniyle yapılan tahkikatın Teke Mutasarrıflıında bekletilmesi üzerine maduriyetlerinin giderilmesi için aynı kiiler durumu 17 Rebî ülâhir 1304/13 Ocak 1887 de telgrafla Konya valiliine de bildirip gereinin yapılmasını istemilerdir (BOA., DH.MKT., 1391/83). Yukarıda bahsedilen Ahmet Tahir Efendi ile aynı kii olup olmadıını tespit edemediimiz ancak yine bu aileden olan Tugayolu Tahir Efendi, Manavgat taki yolsuzluk ve halka yaptıı baskıyla gündeme gelmitir. Konya valiliine 6 Cemâziyelevvel 1304/31 Ocak 1887 tarihinde yapılan ikayete göre Tahir Efendi, çiftlii, arazisi ve dier ilerinde halkı zorla çalıtırdıı gibi mal varlıı ve arazisini sayımdan gizleyerek hazineyi zarara uratmıtır. Kendisini ikayet edenlerden birçounu adamlarına dövdürüp öldürttüü gibi bakire kızların ırzına geçmeye kadar ileriye gitmitir (BOA., DH.MKT., 1396/66). Manavgat ta bu yolsuzluklar yaanırken Tugayoullarına ait Çakı çiftliine 7 Zilka de 1308/14 Haziran 1891 tarihinde bedeli ödenmek kaydıyla Çerkes muhacirlerinin yerletirilmesi gündeme gelmitir (BOA., DH.MKT., 1841/107). Tugayoullarına ait tapulu çiftlik muhacir yerletirme düüncesiyle ihlâl edilince Alanya da bulunan Tugayolu yetimleri haklarının korunması için analarının imzasıyla merkeze dilekçe göndermilerdir. Bu dilekçe üzerine 24 Haziran 1307/6 Temmuz 1891 tarihinde mecelleye atfen yapılan aratırma neticesinde çiftlie muhacir iskânının söz konusu olamayacaı kararına varılmıtır (BOA., DH.MKT., 1848/99). Tugayoulları hakkında zaman zaman ikayetler yaanırken Manavgat ta önemli hizmetlerde bulunanlar da olmutur. Tugayolu brahim, harap vaziyetteki Manavgat telgrafhanesini kuru para harcayarak yeniden yaptırmıtır. Bu hizmeti karılıında 30 Nisan 1309/12 Mayıs 1893 tarihinde

7 33 Posta ve Telgraf Nezaretinden ödüllendirilmesi istenince ilgili yazı Posta ve Telgraf Nezaretinden sadarete havale edilmi ve sadaret tarafından 28 Temmuz 1309/9 Austos 1893 tarihinde Tugayolu brahim Bey in binbaılık rütbesi ve mecidi nianı ile ödüllendirilmesine karar verilmitir (BOA., DH.MKT., 72/41). Tugayoullarının yöredeki hizmetleri sürdükçe onlar adına ödüllendirme gelenei devam etmekte olup yine aynı aileden Tugayolu Cemal Bey e devlete olan hizmetlerinden dolayı 4 Muharrem 1321/2 Nisan 1903 tarihinde Babıâli tarafından yarbaylık rütbesi verildii (BOA.,.TAL., 306/1321 R- 005) gibi 5 Muharrem 1322/22 Mart 1904 tarihinde de mecidi nianla ödüllendirilmitir (BOA.,.TAL., 327/1322/M-065). Bu dönemde Tugayolu Cemal, hasta olan olunu tedavi ettirmek üzere stanbul a götürmü, sadarete yaptıı bavuru üzerine olunun Hamidiye Etfal hastanesinde ameliyat edilerek tedavisinin yapılması için 19 Cemâziyelevvel 1324/11 Temmuz 1906 tarihinde izin verilmitir (BOA.,.HUS., 143/1324/Ca071). Tugayolu Cemal, bir süre sonra bir gayrimüslimle arasında geçen define alıveriiyle gündeme gelmitir. Gayrimüslim Taçı Nikola, eski Antalya harabelerinde hafriyatta çalıırken bulduu lira deerindeki altın paraların zorba Tugayzadeler tarafından gasp edildii iddiasıyla 14 Rebi ülevvel 1329/15 Mart 1911 tarihinde Adliye Nezaretine telgrafla bavuruda bulunmutur. Durum Adliye Nezaretinden Dahiliye Nezaretine bildirilince Dahiliye Nezaretinden Konya vilayetine çekilen 5 Mart 1327/18 Mart 1911 tarihli telgrafta Nikola nın ikayetinin yerinde aratırılarak sonucunun bildirilmesi istenmitir. Konya valiliinin giriimiyle Nikola nın ihbarı ve kısa bir aratırma sonucu ekleriyle birlikte hakikatin ortaya çıkarılacaı vaadiyle Dahiliye ve Adliye Nezaretine gönderilmitir (BOA., DH.D., 28-1/16). Tarafların alınan ifadelerinden anlaıldıı üzere Tugayolu Cemal, Nikola yı yaklaık olarak kırk keseden fazla olduu belirtilen (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 1) 4 altınlar karılıında liraya ikna etmi (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 5) ancak okuma yazması olmayan Nikola ya 300 lira nakit para (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 5-6) yanında 400 liralık olduunu söyledii 150 liralık Bank-ı Osmanî kâıdı (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 7) ile birlikte 500 liralık dedii 50 liralık senet vermitir (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 7-8). Bu gelimeler üzerine Nikola, Cemal Bey in yaptıı bu yolsuzluu ihbar etmek isteyince (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 10) önce davranan Cemal Bey paltosunun cebindeki 150 liralık Bank-ı Osmanî kaıdının Nikola tarafından çalındıı iddiasıyla adliyeye bavurmu (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 15) alınan ifadesinde de 50 liralık senedi Nikola yı inaatında çalıtırdıı için verdiini söylemitir (BOA., DH.D., 28-1/16, s ). Nikola, Tugayzade Cemal Bey adına Antalya Bank-ı Osmaniye kayıtlı 150 liralık banka kâıdı ile Cemal Bey in imzasını taıyan 50 liralık senedi 9 Mart 1327/22 Mart 1911 tarihinde adliyeye sunmutur (BOA., DH.D., 28-1/16, s. 12). 150 liralık Bank-ı Osmanî kaıdı üzerinde Tugayzade Cemal Bey e ödeme emri ve numarası yazılı olmakla beraber 14 ubat 1326/27 ubat 1911 tarihli senette ise Nikola ya 50 lira borcum olduuna dair ibu senet kendisine verildi ibaresi yer almaktadır (BOA., DH.D., 28-1/16). Teke Sancaı Bidayet Mahkemesi Savcılıının 15 Mart 1327/28 Mart 1911 tarihli yazısında dava ile ilgili bilgiler verilmekle birlikte hangi tarafın haklı olduu konusunda bir sonuca varılamamıtır. Nikola ile Tugayolu Cemal Bey in savcılık tarafından alınan ifade tutanakları ve meselenin adliyedeki sonucu 24 Mart 1327/6 Nisan 1911 tarihinde Konya valisi tarafından Dahiliye Nezaretine gönderilmitir. Bu arada savcının taraf tutabilecei ihbar edildii gibi bazı kiilerin tevikiyle tarafların yakınlarının hükümet memurlarını tehdit etmeye cesaret edebilecekleri belirtilmitir. Bu hususta çıkarılacak fermanın padiaha ait olduu vurgulanmakla (BOA., DH.D., 28-1/16) birlikte Tugayolu Cemal in bu davasından bir sonuç çıkmamıtır. Tugayolu Cemal ile ilgili bu soruturmadan birkaç yıl sonra skan-ı Aair ve Muhacirin Müdüriyetinden 24 Nisan 1330/7 Mayıs 1914 tarihinde Teke Mutasarrıflıına çekilen telgrafta Cemal Bey e ait olan bir arazi istenmekle birlikte ne amaçla istendii belirtilmemitir. Tugayolu Cemal Bey, istenen arazi konusunda razı olursa arazinin alınması aksi halde araziye dokunulmaması bildirilmektedir (BOA., DH.FR., 40/161). Birinci Dünya savaının bitimi sıralarında Cemal Bey, Antalya idare meclis azalıına seçilmi ve atamasının yapılması için de 18 ubat 1335/18 ubat 1919 tarihinde ilgili yazı merkeze gönderilmitir (BOA., DH..UM, 12/-1/2//60). Muhtemelen Antalya idare meclis azalıına seçilmeden önce Cemal Bey in Antalya da sahip olduu dört dönüme yakın arsası inas mektebi yapılmak üzere istimlâk edilince bunu kabul etmeyen Cemal Bey, mahkemeye bavurmu ve arsa bedelini almaya 4 Bu dosya içerisinde 7 adet belge bulunmakla birlikte 4 numaralı belge 16 sayfa olup ilk 12 sayfası Nikola nın dier sayfalarda Tugayolu Cemal in ifade tutanaından olumaktadır.

8 34 hak kazanmıtır. Bir süre sonra meclis azası olmasından dolayı meclis ileri gelenleri tarafından mektebe Cemal Bey in adının verilmesi ve maarif nianıyla ödüllendirilmesi teklif edilince Cemal Bey bunu kabul etmi ve mektebin kapısı üzerine konulacak olan kitabeye Teke Mutasarrıfının da onayıyla Tugayzade Cemal Bey Ana Mektebi yazdırılmıtır. Böylece Cemal Bey, lira deerindeki arsasını 200 lira gibi cüzi bir bedelle inas mektebi yapılması için baılayıp eitim-öretime katkıda bulunmutur. Teke Mutasarrıflıından 20 ubat 1335/20 ubat 1919 da Maarif Nezaretine çekilen telgrafta Cemal Bey in eitime saladıı bu katkıdan dolayı maarif nianı ile ödüllendirilmesi istenince maarif nianıyla ödüllendirilmesine karar verilmi ve nian yazısı Maarif Nezaretinden 20 Mart 1335/20 Mart 1919 tarihinde Teke Sancaı Maarif Müdürlüüne gönderilmitir (BOA., MF.MKT., 1237/96). Tugayoulları Manavgat yöresinde nüfuzları sayesinde yüklü miktarda mal mülk edindikleri gibi ihtiamlı bir hayat sürdürmülerdir. Manavgat Sarılar Köyü Tugayoullarının yerleim alanıdır. Köyde, Tugayoullarından Mehmet Aa nın vasiyetiyle olu brahim Aa tarafından 1763 tarihinde yaptırılmı olan bir cami yer almaktadır (Erten, 1938: 12). Sarılar Köyünde bulunan büyük ve muntazam iki katlı konaın Tugayolu Ali tarafından yaptırıldıı rivayet edilmektedir. Konak geni bir bahçeye sahip olmakla birlikte bahçe içerisine deiik havuzlar yapılmıtır. Konaın 1907 yılında geçirdii yangında Türk eski eserlerinden silahlar, halılar ve elbiselerle birlikte Tugayoullarının silsilelerini gösterdii söylenen belgeler de yanmıtır. Konaın enkazı üzerinde 1938 yılında yapılan tespitlere göre yüksek duvarları ayakta durmaktadır. Konaın üst katında olup yangına ramen yıkılmayan döemeleri ve dikmeleri tamamen mermerden yapılmı bir hamam bulunmaktadır. Selamlıkta konaa bitiik olmakla birlikte yangından kurtulmu ancak harap vaziyettedir. Erten in müze müdürlüü döneminde selamlıın ilemeli pencere kapakları ile kapısı, Tugayolu Cemal Bey tarafından sökülerek Antalya müzesine hediye edilmitir (Erten, 1938: 13). Köprü çayını geçtikten sonra Tugayolu Cemal in arazisi baladıı gibi Çakı köyünde yüksekçe bir tepe üzerinde yine Cemal Bey e ait ihtiamlı konaklar yer almaktadır (Erten, 1937: 26). Elde ettikleri görevleri servetleriyle pekitiren Tugayoulları, 1858 tarihli arazi kanunnamesinden sonra bölgede toprak zengini olmulardır. Tugayoulları içerisinde üzerinde en fazla arazi bulunan Tugayolu Cemal dir. Tapu kayıtları incelendii zaman Batıda Köprü Çayı, Douda Alara Çayı, Güneyde Akdeniz, Kuzeyde Konya sınırı ile çevrili olan alan (Konyalı-Yıldız, 2010: 146) içerisinde Tugayoullarının üzerlerinde Çakı çiftlii bata olmak üzere dönümden fazla arazinin olduunu görmek mümkündür. Ayrıca yine tapu kayıtlarından Manavgat ta üstte otuziki, altta yirmisekiz odası bulunan bir maaza ile bir han, bir kahvehane, sekiz dükkan yanında Manavgat ın köylerinde çok sayıda deirmenlerinin bulunduu tespit edilebilmektedir (TKGMA, A. 324 D., S./C., /10126; 249/10127; T. 328 D., S./C., 59/10128; M. 340, S./C., 37/12358;. 933, S./C., 122, 133, 134, 136/12360). Zenginlikleri cumhuriyet döneminde de devam eden Tugayoulları, Antalya da 1926 yılında ilk lüks otomobil sahibi olan ailelerden biridir (Konyalı-Yıldız, 2010: 417). SONUÇ Osmanlı mparatorluunun XVIII. yüzyılda içine dütüü bunalımı kendi lehlerine deerlendiren âyânlar tarada önemli ölçüde nüfuz kazanmılardı. Âyânlık bata olmak üzere mütesellimlik, mutasarrıflık, valilik ve voyvodalık görevleriyle yönetimin her kademesinde yer alıp vergi toplamaktan asker sevkine kadar önemli roller üstlenmilerdi tarihinde padiahla Sened-i ttifak ı imzalayıp varlıklarını devlete resmen kabul ettirdikleri halde yine II. Mahmut döneminde nüfuzları önemli ölçüde kırılmıtı. Buna ramen yeni sistem içerisinde de muhtarlıktan kaza müdürlüüne, il meclis üyeliinden vekillie kadar varlıklarını devam ettirmilerdi. Yönetim alanında üstlendikleri görevler yanında 1858 tarihli arazi kanunnamesini de kendi lehlerine deerlendirip yörelerinde bulunan arazilerin büyük çounluunu zimmetlerine geçirerek birer toprak zengini olarak ortaya çıkmılardı. Osmanlı mparatorluunda XIX. yüzyılın balarında elde ettikleri âyânlık görevini kaza müdürlüü ve Antalya il meclis üyelii ile sürdüren Tugayoulları, Tekelioullarının ortadan kaldırılmasından sonra yöredeki ibirlikçilerini kaybetmelerine ramen sahip oldukları mevki ve makamlar sayesinde Manavgat çevresinde edindikleri arazi bata olmak üzere yüklü miktardaki mal varlıı ile zenginletikleri gibi bir asır boyunca etkili bir güç olmulardır. Ellerinde bulunan bu mal varlıına ramen cumhuriyet döneminde, kalan aile fertleri tarafından, arazilerin büyük çounluu satılmı ve Tugayoullarına ait bu servetten yörede dönümlük araziden baka hemen hemen bir ey kalmamıtır. Böylece Tugayoulları soyundan gelenler Manavgat ve Antalya da varlıklarını günümüze kadar devam ettirseler de eski güçlerini kaybetmilerdir.

9 35 KAYNAKÇA Ahmet Cevdet Paa (1984). Tarih-i Cevdet, ( Sad. Mümin Çevik), C. 4, stanbul: Üçdal Neriyat. Ahmet Cevdet Paa (1984). Tarih-i Cevdet, ( Sad. Mümin Çevik), C. 5, stanbul: Üçdal Neriyat. AK, Mehmet (2007). Osmanlı mparatorluunda Bir Âyânlık Örnei Yılanlıoulları, Yayımlanmamı Yüksek Lisans Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. AKTAN, Ouz (1996). Antalya Çevresinde ve Güney Anadolu da Depreen ve Dinen Konar-Göçer Asabiyeti, I. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlıı Yayınları, s Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Cevdet Dahiliye (C.DH): 76/3792; 103/5118. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Cevdet Maliye (C.ML): 153/6498; 155/6553; 598/ Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Cevdet Zabtiye Tasnifi (C.ZB): 26/1270. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Dahiliye Nezareti dare (DH.D): 28-1/16. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Dahiliye Nezareti dâre-i Umumiye (DH..UM): 12/-1/2//60. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Dahiliye Nezareti Mektubî Kalemi (DH.MKT): 72/41; 1396/66; 1391/83; 1841/107; 1848/99. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Dahiliye Nezareti ifre Kalemi (DH.FR): 40/161. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi (HR.MKT): 89/28. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Hatt-ı Hümâyûn (HAT): 364/20156-F; 364/20156-A; 364/20156-B; 364/20156-C; 364/ D; 364/20156-E; 364/20156-F; 364/20160; 364/20160-A; 364/20160-B. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), rade Dahiliye (.DH): 884/ Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), rade Hususi (.HUS): 143/1324/Ca071. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), rade Taltifat (.TAL): 306/1321 R-005; 327/1322/M-065. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Maarif Nezareti Evrakı (MF.MKT): 1237/96. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Meclis-i Vâlâ (MVL): 90/30; 570/64. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Sadaret Deavi Evrakı (A.MKT.DV): 2/10; 54/36. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Sadaret Mektûbî Evrakı (A.MKT.): 1/86. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Sadaret Umum Vilâyet Evrakı (A.MKT.UM): 90/3; 233/8; 401/67; 500/15; 394/16; 394/18; 394/19. Babakanlık Osmanlı Arivi (BOA), Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı Arzuhâl ve Jurnaller (Y.PRK.AZJ): 11/99. ÇADIRCI, Musa (1991). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: TTK Yayınları. DNÇ, Güven (2010). Osmanlı Yönetiminde Kıbrıs ( ), Yayımlanmamı Doktora Tezi, Antalya: Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. EROLU, Haldun (2006). Osmanlılar Yönetim ve Strateji, stanbul: Gökkubbe Yayınları. ERTEN Süleyman Fikri (1938). Antalya dan Anamur a Doru III, Türk Akdeniz, C. 2, S. 8, s ERTEN, Süleyman Fikri (1937). Antalya dan Anamur a Doru I, Türk Akdeniz, C. 1, S. 6, s ERTEN, Süleyman Fikri (1938). Antalya dan Anamur a Doru II, Türk Akdeniz, C. 2, S. 7, s ERTEN, Süleyman Fikri (1940). Antalya Tarihi, stanbul: Tan Matbaası. ERTEN, Süleyman Fikri (1955). Tekelioulları, stanbul: Hüsnütabiat Basımevi. HALAÇOLU, Ahmet (2002). Teke (Antalya) Mütesellimi Hacı Mehmet Aa ve Faaliyetleri, Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları. HALAÇOLU, Yusuf (2006). XVIII. Yüzyılda Osmanlı mparatorluu nun skân Siyaseti ve Airetlerin Yerletirilmesi, Ankara: TTK Yayınları. KONYALI, brahim Hakkı-YILDIZ, Ali (2010). Abideleri ve Kitabeleri le Manavgat Tarihi, (Yay. Haz. Ali Yıldız), Antalya: Manavgat Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları. KÖPRÜLÜ M. Fuad (2001). Âyân, slâm Ansiklopedisi, C. 2, Eskiehir: MEB Yayınları, s KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1984). Osmanlı Devleti nin Kuruluu, Ankara: TTK Yayınları. MERT, Özcan (1999). Osmanlı Devleti Tarihinde Âyânlık Dönemi, Osmanlı, C. 6, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s MUTAFÇIEVA, V. P. (1977). XVIII. Yüzyılın Son On Yılında Âyanlık Müessesesi, (Çev. Bayram Kodaman), Tarih Dergisi, S. XXXI, s ÖZKAYA, Yücel (1994). Osmanlı mparatorluun da Âyânlık, Ankara: TTK Yayınları.

10 36 PAKALIN, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüü, C. I, stanbul: MEB Yayınları. SELEKLER, Macit (1960). Yarımasrın Arkasından Antalya da Kemer Melli-bradı Serik, stanbul: Orhan Mete ve Ortaı Kolektif irketi Matbaası. AHN, lhan (2006). Osmanlı Döneminde Konar-Göçerler, stanbul: Eren Yayınları. ânî-zâde Mehmed Atâ ullah Efendi (2008). ânî-zâde Târîhi, (Yay. Haz. Ziya Yılmazer), stanbul: Çamlıca Yayınları. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüü Arivi, Austos 324 Daimi, Sahife/Cilt, /10126; 249/10127; Temmuz 328 Daimi, Sahife/Cilt, 59/10128; Mart 340, Sahife/Cilt, 37/12358; ubat 933, Sahife/Cilt, 122, 133, 134, 136/ TIZLAK, Fahrettin (2002). Tekeliolu syanı, XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, C. III, I. Kısım, Ankara: TTK Yayınları, s TÜRKAY, Cevdet (2005). Babakanlık Arivi Belgelerine Göre Osmanlı mparatorluu nda Oymak, Airet ve Cemaatlar, stanbul: aret Yayınları. UZUNÇARILI, smail Hakkı (1971). Nizam-ı Cedid Ricalinden Kadı Abdurrahman Paa I, Belleten, C. XXXV, S. 138, s UZUNÇARILI, smail Hakkı (1971). Nizam-ı Cedid Ricalinden Kadı Abdurrahman Paa II, Belleten, C. XXXV, S. 139, s UZUNÇARILI, smail Hakkı (1982). Osmanlı Tarihi, C. IV, 1. Bölüm, Ankara: TTK Yayınları.