TÜRK YE DEK TERM K SANTRALLER N ETK NL K ANAL Z : PARAMETR K VE PARAMETR K OLMAYAN YAKLA IMLAR. Özge YET K, Ramazan KÖSE, M. Arif ÖZGÜR, O uz ARSLAN

Transkript

1 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar TÜRKYE DEK TERMK SANTRALLERN ETKNLK ANALZ: PARAMETRK VE PARAMETRK OLMAYAN YAKLAIMLAR Özge YETK, Ramazan KÖSE, M. Arif ÖZGÜR, Ouz ARSLAN Dumlupnar Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Makine Mühendislii Bölümü,43270, Kütahya, Geli Tarihi: Kabul Tarihi: ÖZET Enerjinin etkin bir ekilde üretimi ve üretilirken de çevreye verilen zararlarn minimize edilmesi çamzn problemlerinin banda gelmektedir. Bu çalmada; parametrik olmayan bir yöntem olan Veri Zarflama Analizi ve parametrik bir yöntem olan Stokastik Snr Yaklam kullanlarak, Türkiye deki termik santrallerin birbirine göre etkinlikleri deerlendirilmitir. Yaplan analizlerde termik santrallerin iletim ve çevresel performans, veri zarflama analizi altnda, sabit dönüümlü ölçek ve ölçee göre deiken getiri salayan girdi odakl model ve stokastik snr yaklam kullanlmtr. Birinci modeldeki girdiler; yaktn alt sl deeri, planlanan üretim kapasitesi, ana yakt tüketimi, ikinci modeldeki girdiler ise; CO 2, NO x, SO 2 ve dier gaz emisyonlar iken her iki modelde de çkt gerçekleen üretim miktar olarak ele alnmtr. Sonuç olarak; parametrik ve parametrik olmayan yöntemlere göre termik santrallerin etkinlik sonuçlar ortalamasna bakldnda etkinlii en yüksek çkan santraller Çan ve Hamitabat tr. Anahtar Kelimeler: Deiken Dönüümlü Ölçek Modeli; Enerji Etkinlii; Sabit Dönüümlü Ölçek Modeli; Stokastik Snr Yaklam; Termik Santraller; Veri Zarflama Analizi. THE EFFICIENCY ANALYSIS OF THERMAL POWER PLANTS IN TURKEY: PARAMETRIC AND NON-PARAMETRIC APPROACHES ABSTRACT One of the important problem is efficiently production of the energy which requires to minimize its. In this study, efficiency analyses of thermal power plants in Turkey, according to the each other, were made using The Data Envelopment Analysis and The Stochastic Limit Approach for investigating operational and environmental performance of thermal power plants. Constant returns to scale and variable returns to scale type were used for the data envelopment analysis. The data envelopment analysis and the stochastic limit approach were used in the analyses. Lower heating value of fuel, project production capacity and main fuel consumption were used as input in the calculation of the operational performance for model 1. CO 2, NO x, SO 2 and other gas emission were used as input in the calculation of the environmental performance for model 2. Actual power generations were taken into account as output for both. As conclusion; handling at the average efficiency of the thermal plants according to the results of parametric and non-parametric methods, the most effective thermal power plants are Çan and Hamitabat. Keywords: Constant Returns to Scale; Data Envelopment Analysis; Energy Efficiency; Thermal Power Plant; The Stochastic Limit Approach; Variable Returns to Scale. 1. GR Enerjinin verimli bir ekilde tüketimi, tüm dünyada en önemli problemlerin banda gelmektedir. Kii ba enerji tüketimi; uluslarn gelimilik düzeyini belirledii gibi beraberinde küresel snma ve hava kirlilii problemlerini de ortaya çkarmtr. Türkiye, brüt elektrik enerjisi tüketimi 2008 ylnda 198,1 milyar kwh olarak gerçekleirken 2009 ylnda bir önceki yla göre %2,42 azalarak 193,3 milyar kwh olarak, elektrik üretimi ise bir önceki yla göre (198,4 milyar kwh) %2,02 azalarak 194,1 milyar kwh olarak gerçeklemitir. Enerji ve Tabii 71

2 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Kaynaklar Bakanl verilerine göre elektrik tüketiminin 2020 ylnda yüksek senaryoya göre yllk yaklak %8 artla 499 TWh'e, düük senaryoya göre ise yllk ortalama %6,1 artla 406 TWh'e ulamas beklenmektedir yl Türkiye elektrik enerjisi kurulu gücü yaklak MW düzeyine ulamtr ylnda Türkiye deki elektrik üretiminin kaynaklara göre dalmnn verildii ekil 1.1. e göre % u doalgazdan ve kömürden elde edilmitir[1-4]. ekil 1.1. Türkiye deki elektrik enerjisi kurulu güçlerinin kaynaklara göre dalm [4]. Elektrik enerjisi üretiminde enerji kaynaklarnn kurulu gücüne ve enerji kaynaklarna göre üretim miktarna bakldnda termik santrallerin varl ve etkin bir ekilde çalmas elektrik enerjisi üretimi için önem tamaktadr. Parametrik yöntemler, üretim fonksiyonunun analitik bir yapya sahip olduunu varsaymaktadr. Parametrik olmayan yöntemler ise üretim fonksiyonunun analitik bir yap deil esnek bir yapya sahip olduunu ve çözüm yöntemi olarak genellikle matematiksel programlamay kullanmay önerir. Parametrik ve parametrik olmayan yöntemler; üretim, hizmet, mühendislik ve finans sektörü gibi birçok alanda baarl bir ekilde uygulanmaktadr. Termik santral uygulamalarnda birçok girdi ve çkt deerleri olduundan etkinliklerinin ölçümleri kolay deildir. Bu nedenden dolay veri zarflama analizi (VZA) ve stokastik snr yaklam (SSY) ile termik santrallerin etkinlikleri deerlendirilmitir. Hu v.d. [5], çalmalarnda Çin deki 29 eyaletin su kullanm etkinliini incelerken VZA kullanm ve girdi olarak; igücü, sermaye birikimi, enerji tüketimi ve ekili alan toplamn alrken, çkt olarak gayri safi milli hâslay almlardr. Hu ve Kao [6], 17 APEC(Asya Pasifik Ekonomik birlii) ülkesinin enerji tasarruf hedeflerini VZA yöntemiyle deerlendirdii çalmasnda girdi olarak; sermaye birikimi, igücü, enerji tüketimi ve çkt olarak gayri safi milli haslay almlardr. Önüt ve Soner [7], Antalya ehrindeki 32 otelin etkinliini VZA yöntemiyle incelemi, girdi olarak; personel says, yllk elektrik tüketimi, su tüketimi, LPG tüketimi ve çkt olarak doluluk oran, yllk toplam gelir ve toplam konut saysn deerlendirmilerdir. Hawdon [8], uluslar aras doalgaz sektörünü VZA ile karlatrrken girdi olarak; gaz tüketimi ve müteri saysn alrken, çkt olarak igücü ve boru hatt uzunluunu almtr. Sueyoshi [9], Japon petrol irketlerini karlatrrken girdi olarak; çalan says, istasyon büyüklüü ve iletme giderlerini alrken çkt olarak benzin ve fuel-oil miktarn almtr. Sözen v.d. [10], Türkiye deki termik santrallerin etkinliini veri zarflama analizi ile karlatrrken girdi olarak; kapasite kullanm faktörü, sl verim, ortalama çalma süresi ve planlanan üretim kapasitesini almlar çkt olarak ise gerçekleen birim üretim bana yakt maliyetini incelemilerdir. Vaninsky [11], ülkelerin enerji üretimi sonucunda oluan zararl emisyonlarn VZA ve SSY ile karlatrrken girdi olarak; enerji younluu, toplam enerji tüketimi bana CO 2 emisyonu, gayri safi yurtiçi hasla bana nüfusu alrken, çkt olarak ülkelerin yüzölçümleri bana düen CO 2 emisyonlarn almtr. Managi v.d. [12], petrol ve gaz 72

3 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar endüstrisinin etkinliklerini incelmilerdir. Çalmalarnda petrol ve gaz üretimini çkt olarak alrken çalma saatleri ve çallan yüzey alan girdi olarak almlardr. Bu çalmada ise, Türkiye deki termik santrallerin etkinlikleri VZA ve SSY ile karlatrlrken, 2 model oluturulup incelenmitir. VZA da verilerin hassasiyeti çok önemli olduundan girdi ve çkt verilerinde yüzdelik olarak deil verilerin kendisi kullanlmtr. 2. TÜRKYE DEK TERMK SANTRALLER Elektrik Üretim Anonim irketi (EÜA), termik santrallerinin 2009 yl sonu itibariyle Türkiye elektrik üretimine katklar ekil 2.1 de ve termik santrallerin Türkiye haritasndaki yerleri ekil 2.2 de verilmitir [13]. ekil 2.1. Termik santrallerin 2009 yl sonu itibariyle Türkiye üretimine katks [13]. 73

4 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar ekil 2.2. Türkiye deki termik santraller [13]. Türkiye deki termik santrallerin göreli etkinlik analizi için kullanlan veriler Tablo 2.1 ve Tablo 2.2 de verilmitir [10,14]. Tablo 2.1. Türkiye deki termik santraller [10,14]. Termik Santraller Yakt Türü Yaktn Alt Isl Deeri (kcal/kg) Planlanan Üretim Kapasitesi (GWh/yl) Ana Yakt Tüketimi (g/kwh) Gerçekleen Üretim (GWh/yl) Afin-Elbistan A Linyit Afin-Elbistan B Linyit Seyitömer Linyit Kangal Linyit Tunçbilek Linyit Çatalaz B Ta Kömürü Orhaneli Linyit Çan Linyit Yataan Linyit Yeniköy Linyit Bursa Doalgaz , Ambarl Doalgaz , Hamitabat Doalgaz , Soma A+B Linyit

5 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Tablo 2.2. Türkiye deki termik santrallerin gaz emisyonlar [10,14]. Termik Santraller Afin-Elbistan A Afin-Elbistan B CH 4 N 2 O NMVOC CO CO 2 NO X SO 2 47,18 66, ,43 84, Seyitömer 33,98 47, Kangal 32,4 45, Tunçbilek 14,73 20, Çatalaz B 25,39 35, Orhaneli 11,88 16, Çan 18,58 26, Yataan 34,74 48, Yeniköy 22,02 30, Kemerköy 30,4 42, Bursa 55,33 5, Ambarl 70,54 7, Hamitabat 44,35 4, Soma A+B 52,46 73, PAREMETRK VE PAREMETRK OLMAYAN ETKNLK ANALZLER Parametrik yaklam bir snr yaklam olduu için, gözlem kümesi içinde en etkin durumun regresyon çizgisi (etkin üretim snr) üstünde olduu varsaylr. Bu snrdan sapma gösteren üretim bileenlerinin etkinsiz olduu kabul edilir. Etkinsizlie, ayn çkt düzeyinde daha yüksek maliyet veya ayn girdi düzeyinde daha düük çkt düzeyinin neden olduu ifade edilir. Bu yöntemde rassal bir hatann olaca da kabul edilmektedir ki, tam etkin üretim snrnda hatann sfr olduu gözlemlenir. Berger ve Humprey, etkinlik ölçümü için üç temel parametrik snr yaklam önermilerdir. Bunlar; stokastik snr yaklam, serbest dalm yaklam ve youn snr yaklamdr. Bu yaklamlar içinden en yaygn olarak stokastik snr yaklam kullanlmaktadr [15]. Parametrik olmayan yöntemler, parametrik yöntemlerin eksikliklerini gidermek için uygulamaya konulmutur ve bu yöntemler matematik programlamay kullanan genel bir ölçüm yaklamdr. Parametrik olmayan etkinlik ölçülerinin çounluu girdi ve çktlarn ölçü birimlerinden bamsz olduu için firmalarn deiik boyutlarnn ayn anda ölçülebilmesine imkan tanr. Parametrik olmayan etkinlik ölçüm yöntemi olarak iki temel analiz olan veri zarflama analizi ve serbest düzenleme zarf modeli yaklamndan bahsedilmektedir. Ayrca iletme rekabet edebilirlilik deerleme analizi olarak isimlendirilen üçüncü bir yaklam da önerilmektedir [15] Veri Zarflama Analizi (VZA) VZA, her bir karar biriminin nispi etkinliini, gözlenen girdi ve çktlar kullanarak, arlkl çktlarn arlkl girdilere orann hesaplayarak belirler. Geleneksel yöntemlerin çoklu girdi ve çoklu çktlarn deerlendirilmesi için salayamadklar bütünsellii, VZA, toplam faktör etkinlii mant ile salayabilmektedir. VZA modelleri ölçee göre sabit ve deiken getiri durumlarn dikkate alarak analiz yapabilmekte ve her model kendi teorik ve metodolojik geliim süreci içinde girdi yönelimli, yansz ve çkt yönelimli olarak farkllaabilmektedir. Girdi yönelimli modeller, herhangi bir çkt düzeyi için etkin olmayan karar birimlerinin girdilerini ne derece azaltmalar gerektiini belirlemeye çalan modellerdir. Bu modellerde esas amaç kullanlan girdi miktarn minimize edebilmektir. Çkt yönelimli analizler ise herhangi bir girdi bileimi için etkin olmayan karar 75

6 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar birimlerinin etkin hale getirilmesi için çktlarn ne kadar artrlmas gerektiini belirlemeye çalr. Çkt yönelimli modellerde amaç, çktlarn maksimize edilmesidir. Temel VZA modelleri; toplamsal model, çarpmsal model, sabit dönüümlü ölçek (CCR) ve ölçee göre deiken getiri salayan (BCC) modeller olmak üzere dört ayr grupta snflandrlabilir. CCR modeli sabit dönüümlü ölçek varsaym üzerine kurulmu bir modelken BCC modeli ölçee göre deiken getiri karakteristiine sahip bir modeldir [15]. Veri zarflama analizinde etkinlik, çktlarn arlkl toplamnn girdilerin arlkl toplamna oran eklinde bulunur ve aadaki eitlikle verilir [15]. n vi yij i1 m 3.1 w x r 1 r rj Eitlik 3.1 deki v i i. çktnn arl, y ij j biriminden elde edilen i. çkt, birimince kullanlan r. girdidir. w r r. girdinin arl ve x rj j Veri zarflama analizinde kullanlan modelin amaç fonksiyonu, etkinlii en büyük yapmaktr. Kstlar ise etkinliin deerini en fazla 1 e eit olmasn salamak, girdi, çkt ve arlklarn deerlerini sfrdan büyük tutmaktr. Bu kstlar altnda, dorusal matematiksel model eitlik 3.2 de verildii gibidir [15]. n max vi yij 3.2 m r 1 n i1 w v r x rj i y i1 ij 1 m r1 w r x rjj ( v i 0) ( w r 0) 3.2. Stokastik Snr Yaklam (SSY) Stokastik snr üretim fonksiyonu yaklam baz birimlerin, kaynaklarn etkin bir biçimde kullanmadklar varsaymn esas almaktadr. Bu birimler, en iyi üretim teknolojisi ile tanmlanan üretim snrnn altnda faaliyet göstermektedirler. Stokastik üretim erisi modelleri Aigner, Lowell, Schmidt, Meeusen ve Van den Broeck tarafndan gelitirilmitir. Bu model üretim snrnn tahmininde istatistiki hatalar açkça hesaba katan model olarak karmza çkmaktadr ve aadaki eitlikte verildii gibidir [15]. Y i X V U ) i { 1,2,... n} 3.3 i ( i i Y i i. firmann çkt deerinin doal logaritmas, Eitlik 3.3 de gereken bilinmeyen parametreler vektörü, etkinsizlii ölçen rassal deikendir. V i bamsz rassal deiken ve X i i. firmann girdi vektörü, tahmin edilmesi U i negatif deer almayan teknik Battesse ve Coelli zaman içinde teknik yetersizlie ve panel veri kullanmna izin veren aadaki modeli önermitir [15]. Y it X V U ) i { 1,2,... n} t { 1,2,... t} 3.4 it ( it it 76

7 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Eitlik 3.4 de Y it i. firmann t ylndaki çkt deerinin doal logaritmas, X it i. firmann t ylndaki girdi vektörü, tahmin edilmesi gereken bilinmeyen parametreler vektörü, V it bamsz rassal deiken ve U it negatif deer almayan teknik etkinsizlii ölçen rassal deikendir. i. firmann t ylndaki teknik etkinlii Eitlik 3.5 deki gibi hesaplanr. TE exp 3.5 it U it 4. BULGULAR VE DEERLENDRME Bu çalmada, veri zarflama analizi ve stokastik snr yaklam ile Türkiye deki termik santrallerin göreli etkinlik analizi yaplrken iki farkl model kurulmutur. Modele ait bilgiler Tablo 4.1. de verilmitir. Tablo 4.1. Modellere ait genel bilgiler Yaktn Alt Isl Deeri (kcal/kg) Planlanan Üretim Kapasitesi (GWh) Ana Yakt Tüketimi (g/kwh) CO 2 Emis. SO 2 Emis. NO x Emis. Dier Gaz Emisyonlar Gerçekleen Üretim (GWh) Model 1 I I I O Model 2 I I I I O I: Girdi, O: Çkt Çalmada Veri Zarflama Analizi DEAP paket program ve Stokastik Snr Yaklamn FRONTIER 4.1 paket program kullanlarak yaplmtr. Analizler iki model baznda yaplp; 1. modelde girdiler; yaktn alt sl deeri, planlanan üretim kapasitesi, ana yakt tüketimi alnrken 2. modelde girdiler; toplam CO 2 emisyonu, NO x emisyonu, SO 2 emisyonu ve dier gaz emisyonlardr. Her iki modelde de çkt gerçekleen üretim miktardr. VZA, CCR ve BCC yaklamna göre yaplmtr. ekil 4.1. incelendiinde VZA ile 1. modelin girdi odakl CCR ve BCC yaklamna göre en etkin santraller; Afin-Elbistan B, Seyitömer, Ambarl ve Bursa olarak belirlenmitir. Tüm termik santrallerin etkin olarak çalmas için CCR girdi odakl modelde hedeflenen girdi ve çkt deerleri ise Tablo 4.2 de verilmitir. ekil 4.1. Model 1 in CCR ve BCC girdi odakl sonuçlar 77

8 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Tablo 4.2. Girdi odakl CCR modeline göre hedeflenen girdi ve çkt deerleri Termik Santraller Yaktn Alt Isl Deeri (kcal/kg) Planlanan Üretim Kapasitesi(GWh) Ana Yakt Tüketimi (g/kwh) Gerçekleen Üretim (GWh) Afin-Elbistan A Afin-Elbistan B Seyitömer Kangal Tunçbilek Çatalaz B , Orhaneli , Çan , Yataan Yeniköy Bursa , Ambarl , Hamitabat , Soma A+B Tablo 4.2. ye göre etkinlii 1 olmayan santrallerden Afin-Elbistan-A, Kangal, Tunçbilek, Çatalaz B, Orhaneli, Çan, Yataan, Yeniköy, Hamitabat ve Soma A+B de yaktn alt sl deeri, kullandklar yaktn alt sl deerinden daha düük çkmtr. Bu sonuç, daha az yakt kullanlabilirliini göstermektedir. Daha az yakt kullanm hem kaynaklarn tüketim seviyesini hem de gaz emisyonlarn azaltacaktr. Planlanan üretim kapasitesi ise EÜA dan alnan verilere göre düük çkmtr. Bu durum ise santral üretim planlamas yaplrken daha az çalma süresinin kabul edilebileceini ve revizyon için daha fazla süre ayrlabileceini göstermektedir. Tablo 4.3 de yüzde olarak tasarruf edilen yakt miktar ve tasarruf edilen ortalama yllk çalma saatleri verilmitir. Tablo 4.3. Tasarruf edilen yakt miktar ve ortalama yllk çalma saatleri Termik Santraller Tasarruf Edilen Yakt Miktar (%) Tasarruf Edilen Ortalama Yllk Çalma Saatleri (%) Afin-Elbistan-A 39,05 39,05 Kangal 40,56 40,56 Tunçbilek 45,94 45,94 Çatalaz B 46,65 9,56 Orhaneli 48,58 8,56 Çan 15,06 1,30 Yataan 7,41 7,41 Yeniköy 32,76 32,76 Hamitabat 10,02 3,95 Soma A+B 7,71 7,71 BCC girdi odakl modelde hedeflenen girdi ve çkt deerlerinin verildii Tablo 4.4. incelendiinde; etkin çkmayan santrallerden; Tunçbilek, Çatalaz B ve Yataan da yaktn alt sl deerinin, kullanlan yaktn alt sl deerinden, planlanan üretim kapasitesinin de EÜA dan alnan verilere göre daha düük çkt görülmektedir. Bu sonuç ise daha az yakt kullanlabilirliini ve üretim planlamas yaplrken daha az çalma süresinin kabul edilebileceini ve revizyon için daha fazla süre ayrlabileceini göstermektedir. Tablo 4.5 de yüzde olarak tasarruf edilen yakt miktar ve tasarruf edilen ortalama yllk çalma saatleri verilmitir. 78

9 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar ekil 4.2. de verildii gibi VZA ile 2. modelin girdi odakl CCR ve BCC yaklamna göre en etkin santraller Çan, Bursa ve Hamitabat tr. Tüm termik santrallerin etkin olarak çalmas için CCR girdi odakl modelde hedeflenen girdi ve çkt deerleri Tablo 4.6 da ve BCC girdi odakl modelde hedeflenen girdi ve çkt deerleri Tablo 4.7 de verilmitir. Tablo 4.4. BCC Girdi odakl modelde hedeflenen girdi ve çkt deerleri Termik Santraller Yaktn Alt Isl Deeri (kcal/kg) Planlanan Üretim Kapasitesi(GWh) Ana Yakt Tüketimi (g/kwh) Gerçekleen Üretim (GWh) Afin-Elbistan A Afin-Elbistan B Seyitömer Kangal Tunçbilek Çatalaz B Orhaneli Çan Yataan Yeniköy Bursa , Ambarl , Hamitabat , Soma A+B Tablo 4.5. Tasarruf edilen yakt miktar ve ortalama yllk çalma saatleri Termik Santraller Tasarruf Edilen Yakt Miktar (%) Tasarruf Edilen Ortalama Yllk Çalma Saati (%) Tunçbilek 10,30 25,17 Çatalaz B 26,80 2,19 Yataan 7,12 7,12 ekil 4.2. Model 2 nin CCR ve BCC girdi odakl sonuçlar 79

10 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Tablo 4.6. Girdi odakl CCR modeline göre hedeflenen girdi ve çkt deerleri Termik Santraller CO 2 NO X SO 2 Dier Gaz Emisyonlar Gerçekleen Üretim (GWh) Afin-Elbistan A , ,50 150,44 666, Afin-Elbistan B , ,84 262, , Seyitömer , ,65 144,73 641, Kangal , ,48 65,41 289, Tunçbilek , ,68 56,66 250, Çatalaz B , ,07 67,59 299, Orhaneli , ,04 47,41 210, Çan ,00 805, ,00 509, Yataan , ,86 144,47 640, Yeniköy , ,76 69,91 309, Bursa , ,00 326, , Ambarl , ,37 340, , Hamitabat , ,00 262, , Soma A+B , ,37 196,06 868, Tablo 4.7. Girdi odakl BCC modeline göre hedeflenen girdi ve çkt deerleri Termik Santraller CO 2 NO X SO 2 Dier Gaz Emisyonlar Gerçekleen Üretim (GWh) Afin-Elbistan A Afin-Elbistan B Seyitömer Kangal Tunçbilek Çatalaz B Orhaneli Çan Yataan Yeniköy Bursa Ambarl Hamitabat Soma A+B Tablo 4.6. ya göre gaz emisyonlar bakmndan en etkin santrallerimiz Çan, Bursa ve Hamitabat tr. Tablo 4.7. ye göre Orhaneli, Çan, Yeniköy, Bursa, Ambarl ve Hamitabat tr. 80

11 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar Tablo 4.8. Etkinlik sonuçlar Termik Santraller VZA (CCR) Model 1 Model 2 VZA (BCC) SSY VZA (CCR) VZA (BCC) SSY Ortalama Etkinlik Deeri Afin-Elbistan A 0,609 1,000 0,521 0,515 0,571 0,766 0,664 Afin-Elbistan B 1,000 1,000 0,852 0,703 0,718 0,841 0,852 Seyitömer 1,000 1,000 1,000 0,688 0,767 0,995 0,908 Kangal 0,594 1,000 0,578 0,326 0,472 0,512 0,580 Tunçbilek 0,541 0,897 0,525 0,62 0,892 0,931 0,734 Çatalaz B 0,904 0,978 0,836 0,43 0,75 0,562 0,743 Orhaneli 0,914 1,000 0,804 0,645 1,000 0,907 0,878 Çan 0,987 1,000 0,915 1,000 1,000 1,000 0,984 Yataan 0,926 0,929 0,945 0,672 0,769 0,884 0,854 Yeniköy 0,672 1,000 0,641 0,514 1,000 0,676 0,751 Bursa 1,000 1,000 0,841 1,000 1,000 0,97 0,969 Ambarl 1,000 1,000 0,944 0,82 1,000 0,788 0,925 Hamitabat 0,960 1,000 0,891 1,000 1,000 1,000 0,975 Soma A+B 0,923 1,000 0,853 0,604 0,64 0,847 0, SONUÇLAR Bu çalmada veri zarflama analizi ve stokastik snr yaklam ile Türkiye deki termik santrallerin etkinlii ölçülmütür. Analizler iki model altnda yaplmtr. 1. Modelde girdiler yaktn alt sl deeri, planlanan üretim kapasitesi, ana yakt tüketimi; 2. modeldeki girdiler CO 2, NO x, SO 2 ve dier gaz emisyonlar iken her iki modelde de çkt gerçekleen üretim miktardr. Tablo 4.8. de VZA ve SSY etkinlik sonuçlar verilmitir. Parametrik ve parametrik olmayan yöntemlere göre termik santrallerin etkinlik sonuçlar ortalamasna bakldnda etkinlii en yüksek santraller Çan ve Hamitabat tr. Çan termik santralinde akkan yatakl kazan kullanlrken Hamitabat termik santrali doalgaz ile çalmaktadr. Termik santrallere genel olarak bakldnda doalgaz ile çalan termik santrallerin etkinlii yüksek çkarken linyit ile çalan Seyitömer termik santralinin de etkinlii yüksek çkmtr. Yukardaki verilerin yan sra Çan ve Hamitabat termik santrallerinin modelde kullanmadmz sl verim ve kapasite kullanm oranlarna bakldnda; termik santraller içerisinde sl verimde ilk 3 srada, kapasite kullanm orannda ilk 2 srada yer ald [10] nolu kaynakta da görülmütür. Bu durum yaplan analizlerin doruluunu kantlamaktadr. KAYNAKÇA [1] O.Arslan, N. Ceylan, R. Kose, Exergetic evaluation of coal-fired power plant: Seyitomer case study, in: The Second International Exergy, Energy and Enviroment Symposium(IEEES2), 3-7 July 2005, Kos, Greece. [2] O. Kincay, R. Ozturk, Thermal power plants in Turkey, Energy sources 25 (2003) [3] Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Austos 2010, 6. [4] Elektrik Üretim Anonim irketi, (EÜA), Austos 2010, 81

12 Say 24, Nisan 2011 Parametrik Ve Parametrik Olmayan Yaklamlar [5] J. Hu, S. Wang, F. Yeh, Total-factor water efficiency of regions in China Resources Policy 31 (2006) [6] J. Hu, C.Kao, Efficient energy-saving targets for APEC economies, Energy Policy 35 (2007) [7] S. Ömüt, S. Soner, Energy efficiency assessment for the Antalya Region hotels in Turkey, Energy and Buildings 38 (2006) [8] David Hawdon, Efficiency, performance and regulation of the international gas industry a bootstrap DEA approach, Energy Policy 31 (2003) [9] T. Sueyoshi, Stochastic DEA for restructure strategy: an application to a Japanese petroleum company, Omega 28 (2000) 385±398. [10] A. Sözen,. Alp, A. Özdemir, Assessment of Operational and Environmental Performance of the Thermal Power Plants in Turkey by Using Data Envelopment Analysis, Energy Policy (article in press). [11] A. Vaninsky, Prospective National and Regional Environmental Performance: Boundary Estimations Using A Combined Data Envelopment - Stochastic Frontier Analysis Approach, Energy 35 (2010) [12] S. Managi, J. J. Opaluch, D. Jin, T. A. Grigalunas, Stochastic frontier analysis of total factor productivity in the offshore oil and gas industry, Ecological Economics 60 (2006) [13] Elektrik Üretim Anonim irketi, (EÜA), Termik Santrallarn 2009 Yl Sonu Üretimlerinin Türkiye Üretimine Katks (%),Austos 2010, [14] Elektrik Üretim Anonim irketi, (EÜA), Termik Santrallerin 2009 Yl Sonu Üretim Program ve Üretim Bilgileri, Austos 2010, [15] F. Bakrc, Üretimde Etkinlik ve Verimlilik Ölçümü Veri Zarflama Analizi, Atlas Yaynlar, 2006, sy