Soliter Pulmoner Nodüllerde Pozitron Emisyon Tomografisi. Dr. A. Fuat Yapar Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Nükleer Tıp A.D.

Transkript

1 Soliter Pulmoner Nodüllerde Pozitron Emisyon Tomografisi Dr. A. Fuat Yapar Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Nükleer Tıp A.D.

2 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET Kapsam PET ve PET/BT Tanım Tarihçe Fiziksel prensipler Pozitron Annihilasyon reaksiyonu Hasta hazırlığı SPN ve PET Amaç Performans Limitasyonlar Örnek olgular

3 Pozitron Emisyon Tomografisi Tanım Pozitron yayan radyonüklidlerin veya radyonüklidler ile bağlı farmasötiklerin vücuda verilmesinden sonra bunların organizmadaki dağı ğılımlarının, n, bu işi için in özel olarak üretilmiş tarayıcılar ile tomografik olarak gösterilmesidirg

4 Pozitron Emisyon Tomografisi Tarihçe 1933: Pozitronun keşfi (Thibaud ve Joliot 1 ) 1945: Tıpta ilk kullanımı (Tobias ve ark 2 ) 11 C-CO 1973: İlk modern PET cihazı (Phelps ve ark.) 1998: İlk PET/BT cihazı (Townsend ve ark.) 1 C R Acad Sci, Amer J Physiol, 1945

5 Pozitron Emisyon Tomografisi Tarihçe Rekürren beyin tümörlü hasta, 74 As Brownell G, Nucleonics, 1953

6 Pozitron Emisyon Tomografisi Tarihçe

7 PET: Tanım m ve Genel Prensipler Fizik

8 PET: Tanım m ve Genel Prensipler PET ve PET/BT

9 PET: Tanım m ve Genel Prensipler PET ve PET/BT

10 PET: Tanım m ve Genel Prensipler Pozitron Yayıcı Radyonüklidler Radyonüklid 15 O 13 N 11 C 18 F Yarıömür (dk)

11 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FlorodeoksiglukozFlorodeoksiglukoz (FDG)

12 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FlorodeoksiglukozFlorodeoksiglukoz (FDG) Kanser hücrelerinde glikoz metabolizması malign olmayan hücrelere oranla belirgin derecede yüksektir * Malign transformasyon sonrasında hücrelerde glikoz transport proteinlerinin sentezi ve hekzokinaz aktivitesi artar * Warburg ve ark. The metabolism of tumors. NY, 1931:

13 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FlorodeoksiglukozFlorodeoksiglukoz (FDG) Duyarlı ancak tm spesifik bir ajan değildir (metabolizmaya spesifiktir) Artmış glukoz kullanımını (artmış metabolizmayı) ) gösterir. g

14 PET, PET/BT PET in BT ile kombinasyonu Lezyonların daha doğru lokalizasyonunu Daha hızlı ve doğru atenüasyon düzeltmesini Daha hızlı görüntülemeyi Kısa yarı ömürlü 18 F-FDG nin daha efektif kullanımını BT de izlenen lezyonların metabolik aktivitelerinin ortaya konulmasını sağlar 1+1=3

15 PET: Tanım m ve Genel Prensipler Hasta Hazırl rlığı Glikoz düzeyi Öglisemik durum (en azından KŞ < 200 mg/dl) Açlık Toraks lezyonlarında 12 saat Toraks dışı lezyonlarda Diyet 4-12 saat açlık Son 24 saatte kafein, nikotin ve alkol alınmamalı

16 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FDG FDG Normal Biyodağı ğılımı

17 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FDG FDG PET Avantajları Görülebilir anatomik değişiklikler iklikler ortaya çıkmadan önce artmış metabolizmayı gösterir Anatomik görüntg ntüleme modalitelerine göre daha yüksek lezyon/normal doku kontrastı sağlar Rekürrenslerin erken dönemde d gösterilmesine, g tedaviye yanıtın n daha doğru ve daha etkili değerlendirilmesine erlendirilmesine yardım m eder

18 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FDG FDG PET Dezavantajları <1 cm lezyonlarda sınırlı duyarlılık PET (ve diğer bütün makroskopik görüntüleme modaliteleri) mikrometastazları gösteremez Hipometabolik tm ler Bronkoalveolar ca Karsinoid tm Yanlış pozitifliğe sebep olan enfektif, enflamatuar ve granülomatöz lezyonlar

19 PET: Tanım m ve Genel Prensipler 18 F-FDG FDG PET Glioblastoma ve SCLC hücre dizilerinden oluşan hücre kültürlerinde PET in, 10 5 ( ) adet hücreden oluşan hücre populasyonunda malign potansiyeli gösterebilir * (10 6 hücre ~ 1 mm) * Fischer BM ve ark. Eur J Nucl Med Mol Imaging 2006; 33:

20 PET: Tanım m ve Genel Prensipler Değerlendirme erlendirme Vizüel Kantitatif Standardize edilmiş uptake değeri SUV = Doku içerisindeki FDG konsantrasyonu Hastaya enjekte edilen FDG miktarı / Vücut ağırlığı

21 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET Akciğer ca ilk kez 1912 yılında tanımlanmış (374 olgu) Günümüzde yıllık akciğer ca dan ölüm sayısı meme ca, kolon ca ve prostat ca dan ölümlerin toplamından daha fazla Bütün evreler birlikte değerlendirildiğinde 5 yıllık sağkalım %15, operabl evre IA hastalarında %80

22 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET Akciğer ca sıklıkla akciğer grafisinde soliter pulmoner nodül şeklinde kendini gösterir 35 yaşın üstündeki hastalarda görülen akciğer nodüllerinin 1/3 ü malign karakterde Torakoskopi ile çıkarılan, radyografik olarak indetermine nodüllerin %50 sinden fazlası benign karakterli * * Mack ve ark. Ann Thorac Surg 1993; 56:

23 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET Morfolojik özelliklerine göre değerlendirilerek benign kabul edilen nodüllerin %25-39 u malign * Nodül büyüklüğünün takiplerde stabil seyretmesinin prediktif değeri %65 ** Kontrastlı BT de pozitif olan nodüllerin %50 sinden fazlası PET ile negatif *** * Erasmus ve ark. RadioGraphics 2000; 20: ** ** Yankelevitz ve Henschke. AJR 1997; 168: *** *** Rohren ve ark. Semin Nucl Med 2004; 34:

24 PET, PET/BT Soliter Pulmoner nodüller 18 F-FDG PET nodülün fonksiyonel ve metabolik durumunu göstermesi nedeniyle malignitenin güçlü bir belirteci * 18 F-FDG tutulumu malign pulmoner nodüllerde benignlere oranla belirgin derecede yüksek ** * Gupta ve ark. J Nucl Med 1996; 37: ** ** Duhaylongsod ve ark. J Thorac Cardiovasc Surg 1995; 110:

25 PET, PET/BT Soliter Pulmoner Nodüller Malignite kriterleri Kantitatif: Standardize edilmiş uptake değeri (SUV) Doku içerisindeki FDG konsantrasyonu SUV = Hastaya enjekte edilen FDG miktarı / Vücut ağırlığı SUV > 2.5 Vizüel: Nodül intensitesi > mediasten intensitesi

26 PET in PET, PET/BT Soliter Pulmoner nodüller Duyarlılığı: %90-%100 (ort. %97) * Özgüllüğü: %69-%95 (ort. %78) * Negatif PET: Yüksek olasılıkla benign lezyon (takip gerekli) Pozitif PET: Çok büyük olasılıkla malign lezyon * Gould ve ark. JAMA 2001; 285:

27 Limitasyonları: PET, PET/BT Soliter Pulmoner Nodüller Yanlış negatif < 1 cm lik nodüller (parsiyel volüm efekti) Alt akciğer zonlarındaki nodüller (diafragma hareketi) Bronkoalveoler ca, karsinoid tm Yanlış pozitif Enfektif/enflamatuar lezyonlar

28 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 50y, E Sol apekste ~ 2.5 cm lik nodüler lezyon, (SUV:19.3( SUV:19.3)

29 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 70 y, E, Sağ apikalde 2.8 cm lik nodül (SUV:15.8), Sağ alt paratrakeal (SUV: 5) ve sağ hiler (SUV: 8.9) LN ları Tanı: KHDAK

30 PET, PET/BT Soliter Pulmoner Nodüller 5 yıldır izlemde olan ancak son dönemde BT de büyüdüğü tespit edilen nodül Bronkoskopi negatif PET: Sol akciğer alt lobunda hipermetabolik nodül Patoloji: Non-argentaffin nöroendokrin karsinoma

31 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 70 yaş, K BT: Sol üst lobda 1.5 cm çaplı nodül PET: Nodülde yoğun FDG tutulumu (SUVmax: 13.5) Patoloji: Yüksek grade KHDAK

32 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 50 yaş, K, SLE BT: Sol alt lobda paraspinal-paraaortik SPN PET: Nodülde minimal FDG tutulumu (SUVmax: 2) Patoloji: Granülom

33 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 65 yaş, E BT: Sol alt lobda yakaşık 2 cm çaplı SPN PET: Nodülde FDG tutulumu yok Patoloji: Hamartom

34 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 50 yaş, E BT: Sol alt lobda 1.3 cm çaplı nodül PET: Nodülde FDG tutulumu yok Patoloji: Fungal enfeksiyon

35 Soliter Pulmoner Nodüllerde PET 72 yaş, E, Sigara (+), Asbest maruziyeti (+) BT: Sol üst lobda nodüler lezyon PET: Nodülde FDG tutulumu yok Patoloji: Benign

36 Soliter Pulmoner nodüllerde PET Özet 1 18 F-FDG PET nodülün fonksiyonel ve metabolik durumunu göstermesi nedeniyle malignitenin güçlü bir belirteci * 18 F-FDG tutulumu malign pulmoner nodüllerde benignlere oranla belirgin derecede yüksek ** * Gupta ve ark. J Nucl Med 1996; 37: ** ** Duhaylongsod ve ark. J Thorac Cardiovasc Surg 1995; 110:

37 Soliter Pulmoner nodüllerde PET Özet 2 Duyarlılığı: ort. %97 Özgüllüğü: ort. %78 Dikkat <1 cm lik nodüller Hipometabolik tm ler Granülomatöz enfeksiyonlar

38 Teşekkürler