Öğretmenin Sınırı Yok Projesi Etki ve Değerlendirme Raporu. Öğretmen Akademisi Vakfı Ölçme Değerlendirme Çalışmaları

Öğretmenin Sınırı Yok Projesi Etki ve Değerlendirme Raporu Öğretmen Akademisi Vakfı Ölçme Değerlendirme Çalışmaları

Öğretmenin Sınırı Yok Projesi Etki ve Değerlendirme Raporu 1. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Öğretmenler Üzerindeki Etkisi 1.1. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Öğretmenler Üzerindeki Etkisi Öğrenen Lider Öğretmen eğitimi kapsamında gerçekleşen yüz yüze eğitimlerin öğretmenlerin tutum, beceri, algı ve sınıf uygulamaları üzerindeki etkisini araştırmak üzere bir ölçme değerlendirme planı hazırlanmıştır. Bu plan çerçevesinde eğitim öncesi ve sonrasında öğretmenlerin olumlu sınıf ortamı oluşturmaya yönelik algı, tutum ve uygulamalarını irdeleyen anket internet tabanlı olarak uygulanmıştır. Eğitim öncesinde ve sonrasında uygulanan anketlere katılan öğretmenlerin verileri eşleştirilerek, analizler PASW (Predictive Analytics SoftWare) paket istatistik programı aracılığıyla yapılmıştır. 1.1.1. Öğretmenlere Ait Demografik Bilgiler Öğrenen Lider Öğretmen (ÖLÖ) 1 eğitimi ölçme değerlendirme çalışmalarına 2011-2012 yılında Türkiye nin 7 bölgesi ve 66 ilinden 4846 öğretmen katılmıştır. Öğretmenlerin %49,6 sı erkek, %50,4 ü ise kadındır. TUİK in verilerine göre 2011-2012 öğrenim yılında ilköğretim okullarında görev yapan öğretmen sayısı 484.161 dir. Öğretmenlerin %47,2 si erkek, %52,7 si ise kadındır (http://www.tuik.gov.tr, Erişim tarihi: 16 Ekim 2012). ÖLÖ ölçme değerlendirme çalışmalarına katılan öğretmenlerin cinsiyet açısından dağılımı, Türkiye ortalamasına yakın bir dağılımı temsil etmektedir. 1 Örneklem grubundaki öğretmenlerin görev yaptıkları branşlara baktığımızda, grubun yarısından fazlasının (%51,5) sınıf öğretmenlerinden oluştuğu görülmektedir. Müzik öğretmenleri ise grupta en az sayıyla yer alan branştır. 1 Bundan sonraki kısımlarda Öğrenen Lider Öğretmen ifadesi ÖLÖ olarak anılacaktır.

Branş f Geçerli % Sınıf Öğretmeni 2.496 51,5 Türkçe 319 6,6 İngilizce 298 6,1 Matematik 272 5,6 Fen ve Teknoloji 261 5,4 Sosyal Bilgiler 225 4,6 Okul Öncesi 199 4,1 Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 148 3,1 Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık 138 2,8 Teknoloji ve Tasarım 138 2,8 Beden Eğitimi 115 2,4 Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri 83 1,7 Resim ve Görsel Sanatlar 78 1,6 Müzik 43 0,9 Diğer 33 0,7 Toplam 4.846 100,0 2 Öğretmenlerin mesleki hizmet süresine göre dağılımına bakıldığında, grubun genç bir öğretmen profilini yansıttığını söylenebilir. Öğretmenlerin %46,7 si, 10 yıl ve daha az deneyime sahip öğretmenlerden oluşmaktadır. Yirmi bir yıl ve üzerinde mesleki tecrübeye sahip öğretmenlerin grup içerisindeki oranı %16,2 dir. Mesleki Hizmet Süresi f Geçerli % % 5 yıl ve daha az 1.133 23,4 6-10 yıl 1.131 23,3 11-15 yıl 1.169 24,1 16-20 yıl 626 12,9 21-25 yıl 413 8,5 26 yıl ve üzeri 374 7,7 Toplam 4.846 100 46,7 16,2

Öğretmenlerin eğitim durumlarına bakıldığına lisans eğitiminin %86,4 oranıyla, baskın bir şekilde öne çıktığı fark edilmektedir. Örneklem içerisinde dikkat çeken bir diğer nokta, öğretmenlerin sadece %5,3 ünün lisans eğitiminden sonra lisansüstü eğitime devam etmiş olmasıdır. Eğitim Durumu f Geçerli % Öğretmen okulu 25 0,5 Önlisans 377 7,8 Lisans 4187 86,4 Yüksek lisans 255 5,3 Doktora 2 0,0 Toplam 4846 100,0 3 Milli Eğitim Bakanlığı nın (MEB) düzenlediği hizmetiçi eğitimler dışındaki atölye, seminer ve eğitimlere gönüllü olarak katılan öğretmenler örneklemin yarısını oluşturmaktadır. Örneklemin %48,5 lik kısmı bu tarz etkinliklere ÖLÖ den önce gönüllü olarak katılmadığını söylemiştir.

Öğretmenlerin mesleki hizmet süreleri ile cinsiyetleri arasındaki dağılımın durumuna bakıldığında, bu iki değişken arasında ters orantılı bir tablo ortaya çıkmaktadır. Mesleki hizmet süresi arttıkça kadın öğretmenlerin, mesleki hizmet yılı aralıkları içerisindeki payı azalmakta erkek öğretmenlerin ise payı artmaktadır. Örneğin, yirmi bir yıl ve üzerindeki mesleki hizmet süresi içerisinde kadın öğretmenlerin oranı %40 ın altına düşerken, erkek öğretmenlerin oranı %60 ın üzerine çıkmaktadır. Mesleki Hizmet Yılı % Kadın Cinsiyet Erkek Toplam 5 yıl ve daha az f 749 384 1.133 % 66,1% 33,9% 100,0% 6-10 yıl f 564 567 1.131 % 49,9% 50,1% 100,0% 11-15 yıl f 566 603 1.169 % 48,4% 51,6% 100,0% 16-20 yıl f 310 316 626 % 49,5% 50,5% 100,0% 21-25 yıl f 150 263 413 % 36,3% 63,7% 100,0% 26 yıl ve üzeri f 103 271 374 % 27,5% 72,5% 100,0% Toplam f 2.442 2.404 4.846 % 50,4% 49,6% 100,0% 4

Öğretmenlerin cinsiyetleri ile branşları arasındaki dağılıma bakıldığında toplumsal cinsiyet rollerinin bazı branşların dağılımında etkili olduğu fark edilmektedir. Örneğin okul öncesi öğretmenlerinin %97 si kadınken, beden eğitimi ve bilgisayar ve öğretim teknolojileri öğretmenlerinin %68,7 si erkektir. Branş Cinsiyet Toplam Sınıf öğretmeni Türkçe Fen ve Teknoloji Matematik Sosyal Bilgiler Teknoloji ve Tasarım Müzik Resim ve Görsel Sanatlar Beden Eğitimi İngilizce f Kadın Erkek f 1.143 1.353 2.496 % 45,8% 54,2% 100,0% f 151 168 319 % 47,3% 52,7% 100,0% f 125 136 261 % 47,9% 52,1% 100,0% f 152 120 272 % 55,9% 44,1% 100,0% f 80 145 225 % 35,6% 64,4% 100,0% f 89 49 138 % 64,5% 35,5% 100,0% f 30 13 43 % 69,8% 30,2% 100,0% f 57 21 78 % 73,1% 26,9% 100,0% f 36 79 115 % 31,3% 68,7% 100,0% f 225 73 298 % 75,5% 24,5% 100,0% 5

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilgisayar ve Öğretim teknolojileri Okul Öncesi Diğer Toplam f 45 103 148 % 30,4% 69,6% 100,0% f 74 64 138 % 53,6% 46,4% 100,0% f 26 57 83 % 31,3% 68,7% 100,0% f 193 6 199 % 97,0% 3,0% 100,0% f 16 17 33 % 48,5% 51,5% 100,0% f 2.442 2.404 4.846 % 50,4% 49,6% 100,0% 6 Eğitim sonrasında uygulanan soru formunda eğitime katılan öğretmenlere ÖLÖ eğitimine katılmaktan ne derecede memnun kaldıkları sorulmuştur. Öğretmenlerin %88,7 si bu eğitimle ilgili memnuniyet düzeylerini çok / oldukça fazla olarak ifade etmişlerdir. Öğretmenlerin yalnızca %1,8 i memnuniyet düzeyini hiç / az olarak belirtmiştir.

1.1.2. Öğretmenlerin Mesleki Tutumları Öğretmenlik Mesleğine Yönelik Tutum Ölçeği 22 soru ve 3 boyuttan oluşmaktadır. Bu boyutlar; mesleki özgüven, mesleki tatmin ve mesleki saygıdır. Öğretmenlerin mesleki tutumlarını oluşturan mesleki özgüven, mesleki tatmin ve mesleki saygı boyutlarında eğitim sonrasında herhangi bir değişim olmamakla beraber bu boyutları içeren hususlarda belirli bir etki yaratmıştır. ÖLÖ eğitiminin uygulanma özellikleri ve hedefleri göz önünde bulundurulduğunda öğretmenlerin tutum ve algılarında değişim yaratmamış olması doğal bir sonuç olarak değerlendirilmelidir. Tutum ve algı; sosyal, ekonomik ve psikolojik dinamiklerle oluşan karmaşık olgulardır. ÖLÖ eğitimi çerçevesinde 2-2,5 gün süren yüz yüze eğitimlerin katılımcılar üzerinde bu tür bir değişimi yaratması mümkün gözükmemektedir. 7 Ölçeğin alt boyutlarına ait ortalamalarda istatiksel olarak anlamlı değişimler olmamakla birlikte, bu boyutları oluşturan bazı ifadelerde anlamlı değişimler gerçekleşmiştir. ÖLÖ eğitiminden sonra, öğretmenler Alanımda yetkin bir öğretmen olduğumu düşünüyorum., Başarılı bir öğretmen olduğuma inanıyorum. ve Sınıfta zamanı iyi yönettiğimi düşünüyorum. ifadelerine verdikleri yanıtların ortalamaları düşmüştür. Katılımcı öğretmenler eğitimler esnasında ÖRAV eğitimcilerine, sınıflarında uyguladıkları birçok teknik ve uygulamanın yanlış olduğunu ÖLÖ eğitimi sırasında fark ettiklerini söylemektedirler. Bu ifadelere ait ortalamaların düşmesi, öğretmenlerin eğitimle birlikte yaşadıkları öz değerlendirme ve mesleki olarak kendini sorgulama eğiliminin sonucu olarak yorumlanabilir. Öğretmenler eğitimlerde uygulanan grup çalışmalarını sınıf ortamına taşımaktadırlar. Bu durum eğitimden sonra Büyük grupları iyi idare ettiğimi düşünüyorum. ifadesinin ortalamasının yükselmesine neden olmuştur. Eğitim sonrasında uygulanan anketlerde öğretmenlerin öğretmenlik mesleğinin toplum tarafından saygı duyulan ve takdir edilen bir meslek olduğuna dair inançları artmıştır. ÖLÖ eğitiminin, planlama ve uygulama aşamasında gösterilen özen öğretmenler tarafından fark edilmiştir.

BOYUT Ön Test Ort. Son Test Ort. Fark(Son Test Ort.-Ön Test Ort.) p ÖZGÜVEN 4,25 4,25 0 0,81 TATMİN 4,12 4,12 0 0,83 SAYGI 3,88 3,88 0 0,90 BOYUT İFADELER Ön Test Son Test Fark(Son Test Ort.- P Ort. Ort. Ön Test Ort.) Alanımda yetkin bir öğretmen 4,33 4,31-0,03 0,02 olduğumu düşünüyorum. Başarılı bir öğretmen 4,37 4,33-0,03 0,00 ÖZGÜVEN olduğuma inanıyorum. Sınıfta zamanı iyi yönettiğimi 4,25 4,22-0,03 0,01 düşünüyorum. Büyük grupları iyi idare 4,02 4,08 0,06 0,00 ettiğimi düşünüyorum. Öğretmen olarak toplumda 3,58 3,66 0,09 0,00 saygı gördüğüme inanıyorum. SAYGI Öğretmenlik takdir edilen 3,52 3,58 0,06 0,00 mesleklerden biridir. Öğretmenlik saygın bir 4,33 4,19-0,13 0,00 meslektir. TATMİN Öğretmenlik yapmaktan keyif 4,48 4,44-0,03 0,00 alıyorum. 8 Mesleki tutum ölçeğinin örneklem grubuna uygulanması ve elde edilen veriler, cinsiyet ve mesleki hizmet süresi gibi etkenlerin, mesleki tutum üzerinde etkili olup olmadığı sorusuna yanıt bulmaya yardımcı olmuştur. Bu veriler örneklem grubunu daha fazla tanımayı sağlayacak bulgulara ulaşmamızı sağlamıştır. Yapılan analizlerin sonuçlarına göre örnekleme dâhil olan öğretmenler için şu tespitleri yapmak mümkündür. Mesleki hizmet süresi arttıkça, öğretmenlerin mesleki özgüvenleri de artmaktadır. Kadın öğretmenlerin mesleki özgüven düzeyleri erkek öğretmenlere göre daha yüksektir. Öğretmenlerin, çalışma hayatlarının 6-15 yıl arasındaki döneminde mesleki tatminleri ilk 5 yıl ve 15 yıl ve sonrasındaki döneme göre düşmektedir. Kadın öğretmenlerin mesleki tatmin düzeyleri erkek öğretmenlere göre daha yüksektir. Öğretmenlerin, mesleki hizmet süreleri ile mesleki saygı düzeyleri arasında farklılaşmalar olduğu görülmektedir. Mesleki tatmin boyutunda olduğu gibi, 6-15 yıl arasında tecrübeye sahip öğretmenlerin mesleki saygı ortalamaları diğer gruplara göre daha düşüktür. Orta yaşa rastlayan bu dönem, insan yaşamında sosyal ve bireysel yüklerin arttığı bir döneme denk gelmektedir. Bu faktörler de göz önünde bulundurulduğunda mesleki yenilenmenin ve gelişimin bu dönemde diğer dönemlere göre daha önemli olduğu söylenebilir. Kadın öğretmenlerin mesleki saygı düzeyleri erkek öğretmenlere göre daha yüksektir.

5 yıl ve daha az 6-10 yıl 11-15 yıl 16-20 yıl 21-25 yıl 26 yıl ve üzeri BOYUT Cinsiyet Ort. p ÖZGÜVEN Kadın 4,27 Erkek 4,24 0,01 TATMİN Kadın 4,20 Erkek 4,05 0,00 SAYGI Kadın 3,94 Erkek 3,81 0,00 BOYUTLAR MESLEKİ HİZMET YILI Varyans Homojenliği Testi p 9 Ort. Ort. Ort. Ort. Ort. Ort. ÖZGÜVEN 4,17 4,23 4,24 4,31 4,38 4,38 0,02 0,00 TATMİN 4,14 4,07 4,07 4,17 4,18 4,24 0,46 0,00 SAYGI 3,9 3,72 3,83 3,97 4,02 4,18 0,04 0,00

1.1.3. Öğretmenlerin Olumlu Sınıf Ortamı Oluşturmaya Yönelik Algı ve Tutumları Öğretmenlerin Olumlu Sınıf Ortamı Oluşturmaya Yönelik Tutum ve Algıları Ölçeği, ÖLÖ eğitimi için hazırlanan program çerçevesinde hedeflenen öğretmen kazanımları incelenerek hazırlanmıştır. Ölçekte, 45 soru ve 3 boyut bulunmaktadır. Bunlar; iletişim becerileri, sınıf yönetimi ve ölçme değerlendirmedir. Yapılan analizler sonucunda eğitimden sonra, sınıf yönetimi ve iletişim becerileri konularında katılımcıların görüş ve algılarında değişimlerin gerçekleştiği, ölçme değerlendirme boyutunda ise herhangi bir değişimin olmadığı gözlemlenmiştir. Eğitimden sonra öğretmenlerin her öğrencinin değerli ve yararlı olduğuna dair inançları artmıştır. Öğretmenlerin Sınıfta grubu olumsuz etkileyen öğrencileri kazanmanın önemli olduğunu düşünürüm. ifadesine verdikleri yanıtların ortalamaları artmıştır. Öğretmenler, sınıf yönetimi sürecinde öğrencileri karar ve çözüm sürecine dâhil ettiklerini belirtmişlerdir. Eğitimden sonra öğretmenler, öğrenme sürecini zevkli hale getiren ve öğrencilerin ilgilerini arttıracak etkinlikleri sınıf ortamında uyguladıklarını ifade etmişlerdir. Eğitim sırasında gerçekleşen etkinlik ve oyunlar da bu sonucu etkilemiştir. Eğitimden sonra öğretmenler, olumlu bir sınıf ortamı oluşturmanın ön koşulunun olumlu bir iletişimi kurmak olduğu fikrine daha fazla katılmışlardır. 10 BOYUT İFADELER Ön Test Ort. İLETİŞİM SINIF YÖNETİMİ Öğrencilerden bir şey yapmalarını isterken olumlu bir beden dili ve ses tonu kullanırım. Sorunların çözümünde öğrencilerin sorumluluk almalarını önemserim. Sınıfta grubu olumsuz etkileyen öğrencileri kazanmanın önemli olduğunu düşünürüm. Öğrencilerin öğrenmeye ilgi duymalarını sağlayacak etkinlikler hazırlarım. Son Test Ort. Fark(Son Test Ort.- Ön Test Ort.) 4,48 4,54 0,06 0,00 4,52 4,2-0,33 0,00 4,49 4,54 0,05 0,00 4,33 4,37 0,04 0,00 p

SINIF YÖNETİMİ Bir öğrenme ortamını etkileyen olumsuz öğelerin ne/neler olduğunu anlamayı önemserim. Dersin işlenişinde merak uyandırma etkinliklerine yer veririm. Sınıfta oluşturulan kuralların uygulanıp uygulanmadığını izlerim. Sınıfta yapılacak uygulamalarla ilgili karar alırken öğrencilere fikirlerini sorarım. Olumlu davranışı pekiştirmek için kullandığım ödüllerin öğrencinin ilgi alanlarına uygun olmasına dikkat ederim. Öğrencilerle ilgili sorunların çözümünde, onları çözüm sürecine dâhil ederim. Her öğrencime sınıfta kendisine ihtiyaç duyulduğunu hissettirmeye çalışırım. Sınıf kurallarını öğrencilerimle birlikte oluştururum. 4,46 4,48 0,02 0,04 4,49 4,53 0,03 0,00 4,45 4,47 0,02 0,03 4,38 4,42 0,04 0,00 4,28 4,34 0,06 0,00 4,47 4,5 0,03 0,00 4,39 4,47 0,08 0,00 4,36 4,49 0,13 0,00 2. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Öğrenciler Üzerindeki Etkisi ÖLÖ eğitimi öğretmenlerin mesleki ile kişisel gelişimlerine katkı sunmanın yanı sıra, yapılandırmacı eğitim anlayışı çerçevesinde bilgiyi üreten, bilgiyi yaşantılarla bütünleştiren, yorumlama ve analiz etme becerileri gelişmiş öğrencilerin yetişmesine katkı sunmayı hedeflemektedir. Bu amaçla ölçme ve değerlendirme çalışmaları kapsamında öğretmenlerin yanı sıra öğrencilere de anketler uygulanmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda anketler eğitimden önce ve eğitimden sonra yapılmıştır. Eğitimin sınıf ortamına nasıl yansıdığı, öğrencilerin projeden ne yönde ve ne şekilde etkilendiği bu testler aracılığıyla öğrenilmek istenmektedir. Verilerin analizi PASW paket programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. 11 2.1.1. Öğrencilere Ait Demografik Bilgiler ÖLÖ eğitimi ölçme değerlendirme çalışmalarına 6.883 öğrenci katılmıştır. Örneklemde yer alan öğrencilerin %47,4 ünü erkek, %52,3 ünü ise kız öğrenciler oluşturmaktadır. TUİK verilerine göre 2011-2012 yılında ilköğretim seviyesinde okuyan öğrencilerin % 48,6 sı kız, % 51,3 ü ise erkek öğrencilerden oluşmaktadır.

Öğrencilerin okudukları sınıf düzeyi dağılımına bakıldığında, ilköğretim okullarının birinci kademesini oluşturan 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin örneklemin %68,3 ünü oluşturduğu görülmektedir. 2 Sınıf f % % 4 1.354 19,7 41,9 5 1.529 22,2 6 1.362 19,8 58,1 7 1.230 17,9 8 1.407 20,4 Kayıp 1,0 Toplam 6.883 100,0 12 2.1.2. Öğrencilerin Sınıf Ortamına Dair Görüşleri: Bu Sınıfta Neler Oluyor? ÖLÖ eğitimi kapsamında, yüz yüze eğitim alan öğretmenlerin tutum ve uygulamalarındaki değişiklikleri sınıf ortamlarına nasıl yansıttıklarını öğrencilerinin gözünden belirlemek için Bu Sınıfta Neler Oluyor? ölçeği kullanılmıştır. Ölçek ÖRAV eğitimcileri tarafından Türkçe ye çevrilmiş ve 32 madde ve 4 boyut olacak şekilde uyarlamıştır. Ölçekte bulunan boyutlar; eşitlik, öğretmen desteği, katılım ve işbirliğidir. Uygulanan testler sonucunda eğitim sonrasında dört boyutun üçünde, öğrencilerin verdikleri cevaplar anlamlı olarak artmış ve bu artış istatistiksel olarak anlamlı bir düzeyde gerçekleşmiştir. Eğitimden sonra öğrenciler, sınıf ortamında öğretmenlerinin tüm öğrencilere karşı daha eşit ve adil davrandığı, sınıf ortamındaki durum ve olaylar karşısında eşit söz hakkına ve fırsatlara sahip olduklarını söylemişlerdir. 2 ÖLÖ programı 2009 yılında saha eğitimlerine başlamıştır. 2009-2012 yılları arasında yapılan eğitimlerin büyük bir çoğunluğu 8 yıllık zorunlu ilköğretim eğitim modeli esnasında gerçekleştiği için öğrencilerin sınıf düzeyleri birinci ve ikinci kademe olarak anılmıştır.

Eğitimden sonra öğrenciler, sınıfta yaptıkları etkinliklerde ve derslerde daha fazla paylaşımda bulunduklarını ve yardımlaştıklarını söylemişlerdir. Öğrencilerin verdiği cevaplar sınıflarda birlikte çalışmaya, işbirliğine ve paylaşıma dayanan öğrenme ortamlarının arttığını göstermektedir. Eğitimden sonra öğrenciler, sınıfta yapılan tartışmalara daha fazla katılıp görüş ve fikirlerini ortaya koyabildiklerini ve bunun öğretmenleri tarafından daha fazla önemsendiğini ifade etmişlerdir. Öğrenciler, diğer öğrencilerle ve öğretmenleriyle olan ilişkilerinde daha fazla soru sorduklarını ve fikir alış verişi yaptıklarını belirtmişlerdir. BOYUT Ön Test Ort. Son Test Fark(Son Test Ort.-Ön Test Ort.) ÖĞRETMEN DESTEĞİ 3,96 3,97 0,01 0,11 EŞİTLİK 4,20 4,25 0,05 0,00 İŞBİRLİĞİ 3,71 3,84 0,12 0,00 KATILIM 3,65 3,75 0,11 0,00 P BOYUT İFADELER Ön Test Ort. EŞİTLİK İŞBİRLİĞİ Öğretmenimden diğer öğrenciler kadar yardım alırım. Sınıfta diğer öğrencilerle eşit söz hakkına sahibim. Öğretmenim beni diğer öğrenciler kadar cesaretlendirir. Sınıfta yapılan tartışmalara diğer öğrenciler kadar katkıda bulunma fırsatına sahibim. Yaptığım işlerle ilgili diğer öğrenciler kadar övgü alırım. Sınıfta sorulan sorulara cevap verme fırsatına sahibim. Verilen ödevleri yapmak için diğer sınıflardaki öğrencilerle yardımlaşırım. Ödevleri yaparken kullandığım kaynakları diğer öğrencilerle paylaşırım. Sınıfta diğer öğrencilerle birlikte projeler üzerinde çalışırım. Sınıfta diğer öğrencilerden bir şeyler öğrenirim. Sınıfta diğer öğrencilerle birlikte çalışırım. Sınıfta yaptığımız diğer etkinliklerde diğer öğrencilerle yardımlaşırım. Sınıf hedeflerini gerçekleştirmek için diğer öğrenciler benimle birlikte çalışır. Son Test Ort. Fark(Son Test Ort.-Ön Test Ort.) 4,09 4,17 0,08 4,37 4,41 0,04 4,25 4,28 0,03 4,12 4,2 0,08 3,97 4,05 0,08 4,37 4,41 0,04 3,6 3,73 0,14 3,68 3,79 0,11 3,61 3,72 0,11 3,75 3,88 0,14 3,67 3,81 0,14 3,83 3,92 0,1 3,33 3,55 0,22 P 0,00 0,00 0,04 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 13

KATILIM Sınıfta tartışmak için görüşler ortaya 3,43 3,61 0,18 koyarım. 0,00 Sınıftaki tartışmalarda fikrimi belirtirim. 3,88 3,92 0,04 0,01 Sınıfta yapılan tartışmalar sırasında 3,67 3,75 0,08 fikirlerim ve önerilerim dikkate alınır. 0,00 Öğretmenime sorular sorarım. 3,87 3,92 0,05 0,00 Fikirlerimi sınıftaki diğer öğrencilere 3,71 3,81 0,1 açıklarım. 0,00 Sınıftaki diğer öğrenciler problemlerin 3,33 3,53 0,2 nasıl çözüleceği konusunda benimle fikir 0,00 alışverişinde bulunurlar. Problemleri nasıl çözdüğümü açıklamam 3,65 3,75 0,1 istenir. 0,00 Sınıfta tartışmak için görüşler ortaya 3,43 3,61 0,18 koyarım. 0,00 3. Eğitime Katılan Öğretmenlerin Öğrenen Lider Öğretmen Eğitimi Hakkındaki Değerlendirmeleri ÖLÖ eğitimlerinin sonunda öğretmenlerin eğitim programını değerlendirilmesi için Eğitim Değerlendirme Formu aracılığı veriler toplanmıştır. Eğitimin bittiği gün öğretmenler tarafından doldurulan soru formları, eğitimin çeşitli yönleri hakkındaki görüşleri içermektedir. İçerik, uygulama, planlama ve organizasyon ve katılımcı alt başlıklarından oluşan anket Kesinlikle katılmıyorum. ile Kesinlikle katılıyorum. arasında 5 li Likert ölçek ile derecelendirilmiştir. Verilerin analizi PASW paket programı aracılığıyla yapılmıştır. 14 3.1. Öğretmenlere Ait Demografik Bilgiler Eğitimi değerlendirme çalışmalarına Türkiye nin 7 bölgesi, 64 ilinden 19.968 öğretmen katılmıştır. Öğretmenlerin %53,3 ü kadın, %42 si ise erkektir. Örneklem içerisinde %1 lik bir grup cinsiyet seçeneğini eksik cevaplamış ya da cevaplamamıştır.

3.2. Eğitim Değerlendirme Ölçütleri 3.2.1. İçerik Katılımcılar, eğitimin içeriği ile ilgili olarak eğitimin ilgi çekici olduğu, anlaşılır olduğu, örneklerin içeriği pekiştirdiği ve eğitimin ihtiyaçlarını karşıladığı ifadelerini 4,30 ve üzerinde ortalamalarla değerlendirmişlerdir. Öğretmenler, Eğitim, ihtiyaçlarıma yönelik konular içermekteydi. ve İçerik anlaşılırdı. ifadelerine verdikleri yanıtlar en yüksek ortalamaları oluşturmaktadır. ÖLÖ eğitimi sırasında öğretmenler eğitim içeriğinin her öğretmenin ihtiyacı olan temel konulardan oluştuğunu belirtmektedirler. İçerik ve eğitim süresi dengeliydi. ifadesinin ortalaması ise diğer ifadelere göre daha düşüktür. Özellikle iki günlük eğitimlerde katılımcılar aldıkları eğitimin daha uzun sürede, daha fazla uygulama ile yapılırsa kendileri için daha faydalı olacağını söylemektedirler. Başlangıçta eğitimin hafta sonu yapılmasından dolayı direnç gösteren birçok katılımcı, eğitim sonunda bu eğitimin hafta içlerinde ya da seminer döneminde yapılmasının daha uygun olacağı önerisini ÖRAV eğitimcileri ile paylaşmaktadır. İÇERİK f Ort. Eğitim, ihtiyaçlarıma yönelik konular içermekteydi. 19.544 4,72 Örnekler içeriği pekiştirecek nitelikteydi. 19.545 4,78 İçerik ve eğitim süresi dengeliydi. 19.472 4,36 İçerik ilgi çekiciydi. 19.498 4,75 İçerik anlaşılırdı. 19.476 4,78 15 Bu boyutta yer alan ifadelere katılımcıların verdikleri cevapların dağılımına yüzdesel olarak baktığımızda, eğitimin içeriği ile ilgili yüksek bir beğeni ve memnuniyeti düzeyinin oluştuğu söylenebilir. Aşağıda yer alan özet tabloya göre; Örnekler içeriği pekiştirecek nitelikteydi. ifadesine öğretmenlerin %99,2 si, İçerik anlaşılırdı. ifadesine %99 u, Eğitim, ihtiyaçlarıma yönelik konular içermekteydi. ifadesine %98,4 ü, İçerik ilgi çekiciydi. ifadesine % 98,1 i ve İçerik ve eğitim süresi dengeliydi. ifadesine ise %86,2 si Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. düzeyinde yanıt vermiştir. İÇERİK Eğitim, ihtiyaçlarıma yönelik konular içermekteydi. Örnekler içeriği pekiştirecek nitelikteydi. İçerik ve eğitim süresi dengeliydi. N % Kayıp Değer Kesinlikle katılmıyorum. / Katılmıyorum. Kararsızım. Kesinlikle katılıyorum. / Katılıyorum. Toplam n 124 147 156 19.241 19.668 % 0,6 0,7 0,8 97,8 100 Geçerli % - 0,8 0,8 98,4 100 n 123 56 108 19.381 19.668 % 0,5 0,3 0,5 98,5 100 Geçerli % - 0,3 0,6 99,2 100 n 196 1.695 1.001 16.776 19.668 % 1 8,6 5,1 85,3 100 Geçerli % - 8,7 5,1 86,2 100

n 170 109 230 19.132 19.668 İçerik ilgi çekiciydi. İçerik anlaşılırdı. % 0,9 0,7 1,2 97,3 100 Geçerli % - 0,7 1,2 98,1 100 n 192 51 136 19.289 19.668 % 1 0,3 0,7 98,1 100 Geçerli % - 0,3 0,7 99 100 3.2.2. Uygulama Eğitimin uygulanması ile ilgili ifadelere bakıldığında, katılımcılar bu bölümdeki ifadelere 4,50 ve üzerinde ortalamalarla yanıt vermişlerdir. Öğretmenler, eğitim materyallerini etkinlik ve uygulamaları tamamlayıcı nitelikte bulmuşlardır (4,74). Eğitim sırasında gerçekleşen canlı tartışma ortamı eğitimin aktif katılım boyutu açısından önem taşımaktadır. Diğer katılımcılarla etkileşim sağlandı. ifadesinin ortalaması (4,82) birlikte ve işbirliğine dayalı öğrenme ilkelerinin gerçekleştiğini göstermektedir. Katılımcıların uygulama, etkinlik ve tartışmalara daha fazla yer verilmesi gerektiği önerisi bu boyuttaki ortalamalara da yansımıştır. Tartışmalara yeterli süre ayrıldı. ve Alıştırmalar yeterli sayıdaydı. ifadelerinin ortalamaları 4,50 ve 4,65 düzeyindedir. UYGULAMA f Ort. Tartışmalara yeterli süre ayrıldı. 19.532 4,50 Yapılan etkinlikler eğitimin amacına uygundu. 19.540 4,79 Alıştırmalar yeterli sayıdaydı. 19.525 4,65 Materyaller öğrenmeyi kolaylaştırıcıydı. 19.498 4,74 Diğer katılımcılarla etkileşim olanağı sağlandı. 19.456 4,82 16 Uygulama boyutunda yer alan ifadelerin yüzdesel dağılımları yukarıda aktarılan tabloyu tamamlar niteliktedir. ÖLÖ eğitiminde yapılan etkinlikler ve uygulamalar işbirliğine dayalı öğrenme modelini gerçekleştirmek amacıyla tasarlanmıştır. Aşağıdaki tabloda da görülebileceği gibi ÖRAV tarafından oluşturulan bu modelin başarısı öğrenmenler tarafından da onaylanmıştır. Diğer katılımcılarla etkileşim olanağı sağladı. ifadesine öğretmenlerin %99 u, Yapılan etkinlikler eğitimin amacına uygundu. ifadesine % 98,9 u, Materyaller öğrenmeyi kolaylaştırıcıydı. ifadesine %98,1 i, Alıştırmalar yeterli sayıdaydı. ifadesine % 96,4 ü, Tartışmalara yeterli süre ayrıldı. ifadesine %93 ü Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. düzeyinde yanıt vermiştir. UYGULAMA Tartışmalara yeterli süre ayrıldı. N % Kayıp Değer Kesinlikle katılmıyorum. / Katılmıyorum. Kararsızım. Kesinlikle katılıyorum. / Katılıyorum. Toplam n 136 737 622 18.173 19.668 % 0,7 3,7 3,2 92,4 100 Geçerli % - 3,8 3,2 93 100

Yapılan etkinlikler eğitimin amacına uygundu. Alıştırmalar yeterli sayıdaydı. Materyaller öğrenmeyi kolaylaştırıcıydı. Diğer katılımcılarla etkileşim olanağı sağladı. n 128 66 152 19.322 19.668 % 0,7 0,3 0,8 98,2 100 Geçerli % - 0,3 0,8 98,9 100 n 143 258 438 18.829 39.336 % 0,7 1,3 2,2 95,7 100 Geçerli % - 1,3 2,2 96,4 100 n 170 117 247 19.134 19.668 % 0,9 0,6 1,3 97,3 100 Geçerli % - 0,6 1,3 98,1 100 n 212 82 117 19.257 19.668 % 0,1 0,4 0,6 97,9 100 Geçerli % - 0,4 0,6 99 100 3.2.3. Planlama ve Organizasyon ÖLÖ eğitimi değerlendirme sonuçlarına ait en düşük ortalamalar planlama ve organizasyon boyutunda yer almaktadır. Eğitim yapılacak okullarda okul yöneticilerinin eğitim ile ilgili duyuruları öğretmenlere geç iletmesi ÖRAV ın operasyon ve saha çalışmalarında zaman zaman karşılaşılan bir zorluktur. Bunun yanı sıra öğretmenlerin hafta sonu yapılan hizmetiçi eğitimlere karşı daha mesafeli olmaları planlama ve organizasyon boyutunda yer alan ifadelerin ortalamalarında düşüşe neden olmuştur. Öğretmenlerin eğitim materyallerini değerlendirdikleri ifadenin ( Eğitim materyalleri özenli bir biçimde hazırlanmıştı. ) ortalama puanı 4,72 dir. Eğitim materyallerinin eğitimden önce okullara ulaştırılması ve sınıf ortamında materyallerin hazır bulunması öğretmenlerin önemli bulduğu hususlar arasında yer almaktadır. 17 PLANLAMA ve ORGANİZASYON f Ort. Eğitim öncesi bilgilendirme yeterliydi. 19.490 4,19 Eğitim günü uygun şekilde planlanmıştı. 19.493 3,96 Eğitim saatleri uygun şekilde planlamıştı. 19.455 3,94 Eğitim materyalleri özenli bir biçimde hazırlanmıştı. 19.493 4,72 Fiziksel ortam çalışmaya uygundu. 19.428 4,35 Eğitimin planlama ve organizasyon boyutuna ait ifadelerin yüzdesel dağılımları eğitim günü ve eğitim saatiyle ilgili orta düzeyde bir memnuniyeti göstermektedir. Yukarı bahsedildiği gibi öğretmenlerin hafta sonlarında tüm günü kapsayan eğitimlere alışık olmaması bu durumun nedenidir. Eğitim materyalleri özenli bir biçimde hazırlanmıştı. ifadesine öğretmenlerin %97,8 i, Fiziksel ortam çalışmaya uygundu. ifadesine %86,5 i, Eğitim öncesi bilgilendirme yeterliydi. ifadesine % 81,1 i, Eğitim günü uygun şekilde planlanmıştı. ifadesine %73 ü ve Eğitim saatleri uygun şekilde planlamıştı. ifadesine ise %72,3 ü Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. düzeyinde yanıt vermiştir.

PLANLAMA VE ORGANİZASYON Eğitim öncesi bilgilendirme yeterliydi. Eğitim günü uygun şekilde planlanmıştı. Eğitim saatleri uygun şekilde planlamıştı. Eğitim materyalleri özenli bir biçimde hazırlanmıştı. Fiziksel ortam çalışmaya uygundu. N Kayıp Değer Kesinlikle Katılmıyorum. / Katılmıyorum. Kararsızım. Kesinlikle Katılıyorum. / Katılıyorum. Toplam % n 178 2.223 1453 15.814 19.668 % 0,9 11,3 7,4 80,4 100 Geçerli % - 11,4 7,5 81,1 100 n 175 3.725 1532 14.236 19.668 % 0,9 18,9 7,8 72,4 100 Geçerli % - 19,1 7,9 73 100 n 213 3.710 1673 14.072 19.668 % 1,1 18,9 8,5 71,5 100 Geçerli % - 19,1 8,6 72,3 100 n 175 134 296 19.063 19.668 % 0,9 0,7 1,5 96,9 100 Geçerli % - 0,7 1,5 97,8 100 n 240 1.646 969 16.813 19.668 % 1,2 8,4 4,9 85,5 100 Geçerli % - 8,5 5 86,5 100 3.2.4. Katılımcı 3 Katılımcı boyutunda yer alan ifadelerde, eğitimin katılımcılara mesleki ve kişisel olarak kazandırdıkları, eğitim sonrasındaki ilk düşünceleri sorgulanmaktadır. Bu anlamda, bu boyutun eğitimden duyulan memnuniyeti gösterdiğini söyleyebiliriz. Bu boyutta yer alan tüm ifadelerin ortalaması 4,50 ve üzerindeki düzeylerde ortalamalara sahiptir. Katılımcılar eğitimin mesleki ve kişisel gelişimlerine olan katkısını 4,70 civarında ortalamalar ile yanıtlamışlardır. Bu eğitimi başka öğretmenlere öneririm. ifadesinin ortalaması ise 4,81 ile bu boyutun en yüksek ortalamasıdır. 18 KATILIMCI f Ort. Bu eğitim mesleki gelişimime katkı sağladı. 19.527 4,75 Bu eğitim kişisel gelişimime katkı sağladı. 19.510 4,71 Bu eğitimi diğer öğretmenlere de öneririm. 19.505 4,81 ekampüs'ü aktif şekilde kullanmayı düşünüyorum. 19.419 4,59 ÖRAV'ın düzenleyeceği diğer eğitimlere katılmak isterim. 19.373 4,58 ÖLÖ eğitimi içerdiği konular ve etkinlikleri ile öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimlerine birlikte katkı sunmayı hedeflemektedir. Öğretmenlerin eğitimden hemen sonra eğitimin mesleki ve kişisel gelişimlerine sunduğu katkı ile ilgili görüşleri, eğitimin hedeflerinin gerçekleştiğini göstermektedir. 3 Katılımcı boyutunun eğitimden duyulan memnuniyeti ve eğitimle ilgili ilk izlenimleri yansıtma niteliğinden dolayı bu boyutta yer alan her ifade aşağıdaki kısımda ayrıntılı olarak birlikte irdelenecektir.

Öğretmenler Bu eğitim mesleki gelişimime katkı sağladı. ifadesine % 98,1 gibi çok yüksek bir düzeyde katılmışlardır. Bir başka ifade ile söylersek eğitime katılan öğretmenlerin hemen hemen tamamı eğitimin mesleki gelişimine katkı sağladığını söylemiştir. Bu ifadeye katılmayan öğretmenlerin oranı ise %0,8 de kalmıştır. İfadeye Kesinlikle katılmıyorum. düzeyinde cevap veren öğretmenlerin sayısı 19.668 öğretmen içerisinde 45 tir. Öğretmenler eğitimin mesleki gelişimlerine sunduğu katkı kadar, kişisel gelişimlerinin de olumlu yönde etkilendiğini belirtmişlerdir. Eğitime katılan öğretmenlerin %97,1 i Bu eğitim kişisel gelişimime katkı sağladı. ifadesine Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. düzeyinde cevap vermiştir. 19.668 öğretmen içerisinde 54 tanesi ifadeye Kesinlikle katılmıyorum. demiş, %1,3 ü ise ifadeye katılmadığını belirtmiştir. ekampüs'ü aktif şekilde kullanmayı düşünüyorum. ifadesini, öğretmenlerin %93,8 i Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. düzeyinde yanıtlamıştır. İfadeye Kesinlikle katılmıyorum. ve Katılmıyorum. düzeyinde cevap veren öğretmenlerin sayısı 153 tür. Bu eğitimi diğer öğretmenlere de öneririm. ve ÖRAV'ın düzenleyeceği diğer eğitimlere katılmak isterim. ifadeleri öğretmenlerin eğitim sonundaki ilk izlenimlerini yansıtan ifadeler olarak değerlendirilebilir. İfade bazında incelendiğinde, Bu eğitimi diğer öğretmenlere de öneririm. cümlesine eğitim alan öğretmenlerin %98,1 i Katılıyorum ve Kesinlikle katılıyorum. demiştir. Bu ifade için Kesinlikle katılmıyorum. diyen öğretmen sayısı 19.668 öğretmen içerisinde 50 kişidir. İfadeye, Katılmıyorum. ve Kesinlikle katılmıyorum. düzeyinde cevap veren öğretmenlerin oranı %0,7 dir. ÖRAV'ın düzenleyeceği diğer eğitimlere katılmak isterim. ifadesine ise öğretmenlerin %92,1 i Katılıyorum. ve Kesinlikle katılıyorum. demiştir. Bu ifadeye Kesinlikle katılmıyorum. düzeyinde cevap veren öğretmen sayısı, 19.668 öğretmen içerisinde 119 dur. İfadeye Katılmıyorum. ve Kesinlikle katılmıyorum. düzeyinde cevaplayanların toplam içerisindeki oranı ise %1,6 da kalmıştır. 19 KATILIMCI Bu eğitim mesleki gelişimime katkı sağladı. Bu eğitim kişisel gelişimime katkı sağladı. Bu eğitimi diğer öğretmenlere de öneririm. ekampüs'ü aktif şekilde kullanmayı düşünüyorum. ÖRAV'ın düzenleyeceği diğer eğitimlere katılmak isterim. N Kayıp Değer Kesinlikle Katılmıyorum. / Katılmıyorum. Kararsızım. Kesinlikle Katılıyorum. / Katılıyorum. Toplam % n 141 148 216 19163 19668 % 0,7 0,8 1,1 97,4 100 Geçerli % - 0,8 1,1 98,1 100 n 158 247 327 18936 19668 % 0,8 1,3 1,7 96,3 100 Geçerli % - 1,3 1,7 97,1 100 n 163 132 232 19141 19668 % 0,8 0,7 1,2 97,3 100 Geçerli % - 0,7 1,2 98,1 100 n 249 153 1045 18221 19668 % 1,3 0,8 5,3 92,6 100 Geçerli % - 0,8 5,4 93,8 100 n 295 316 1221 17836 19668 % 1,5 1,6 6,2 90,7 100 Geçerli % - 1,6 6,3 92,1 100

4. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Etkisine Dair Nitel Bir Değerlendirme 20 Mart - 19 Nisan 2009 tarihleri arasında yapılan ve 5 ili kapsayan pilot uygulamanın değerlendirilmesi amacıyla bir nitel saha araştırması tasarlanmıştır. Çalışmada, pilot döneminde eğitime katılan öğretmenlere, eğitimden nasıl etkilendikleri, eğitimin kendileri için en etkileyici yanının ne olduğu, neler hatırladıkları sorularak kendi ifadeleri üzerinden bu soruların yanıtları gözlenmeye çalışılmış ve pilot uygulamadan iki yıl sonra kendileri için nelerin kalıcı olduğu bilgisine ulaşılmaya çalışılmıştır. 4 Bu anlamda araştırma bulguları, ÖLÖ eğitiminin kalıcı yönlerini ve orta vadedeki etkilerini göstermesi açısından önem taşımaktadır. Öğrenen Lider Öğretmen eğitimini pilot uygulama sırasında toplam 1.021 öğretmen almıştır. Nitel saha araştırması bu öğretmenlerden 204 ü ile gerçekleştirilmiştir. Dolayısıyla, eğitim alan öğretmenlerin %20 siyle görüşülmüştür. Veri analizinde Microsoft Access 2007 Programı ve Microsoft Excel 2007 kullanılmıştır. 4.1. Demografik Bilgiler Çalışmaya katılan öğretmenlerin %53 ü kadın, %47 si ise erkek öğretmenlerden oluşmaktadır. Cinsiyet f % Kadın 126 53 Erkek 78 47 Toplam 204 100 20 Örneklem grubundaki öğretmenlerin yarısından fazlası sınıf öğretmenidir. Örneklem grubunda en az temsil sayı ile temsil edilen branş ise Müzik ve Sosyal Bilgiler öğretmenleridir. Branş f Geçerli % Sınıf 108 53 İngilizce 16 7 Türkçe 15 7 4 Bu raporda nitel değerlendirme çalışmasında elde edilen bulguların bir kısmı kullanılmıştır.

Teknoloji ve tasarım 10 5 Fen ve teknoloji 8 4 Görsel sanatlar 7 3 Matematik 7 3 Rehberlik 6 3 Anasınıfı 5 3 Bilişim teknolojisi 5 3 Beden eğitimi 5 3 Din kültürü ve ahlak bilgisi 4 2 Müzik 4 2 Sosyal bilgiler 4 2 Toplam 204 100 Mesleki Hizmet Süresi f Geçerli % 5 yıl ve daha az 18 9 6-10 yıl 31 15 11-15 yıl 48 23 16-20 yıl 35 17 21-25 yıl 34 17 26 yıl ve üzeri 38 19 Toplam 204 100 21 4.2. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitimi ile İlgili İlk Hatırlananlar Araştırmaya katılanlara, eğitimden iki yıl sonra eğitimle ilgili hafızalarında kalan şeyler sorulmuştur. Eğitimi hatırlayan öğretmenlerin çoğunun fark ettiği ve dile getirdiği konu, eğitimin/eğitimlerin farklı yöntem ve tekniklerle keyifli hale getirilebileceği düşüncesidir. Eğitimle ilgili ilk çağrışımlara bakıldığında bu farkındalığı görmek mümkündür: Öğretmenler eğitimi, Öğrenme/öğretme tekniklerini öğrettikleri/öğrendiğimiz bir eğitimdi. ; Samimi/sıcak ve çok eğlenceliydi. ; Hayatımda/şimdiye kadar aldığım en iyi/verimli seminerdi. ; Yaparak yaşayarak grupla öğrendik. şeklinde hatırlayarak tanımlamışlardır. Eğitim içeriğinden akıllarında kalan kavram veya eğitimle ilgili ilk çağrışımlar özellikle grup çalışmaları ve bunların etkisi üzerinde olmuştur. Öğretmenler farklı gruplarla çalışma, küme şeklinde oturma, grupların dönem dönem karıştırılmasının kendilerine ve arkadaşlarıyla olan ilişkilerine olumlu etki yaptığını söylemişlerdir. 4.3. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitimi Sırasında/Sonrasında Hissedilenler Öğretmenlere eğitim sırasında, sonrasında ne/neler düşündükleri sorulmuştur. Öğretmenlerin bu soruya verdikleri yanıtlar eğitimin özellikleriyle ilgili yorumlar, genellemeler, öneriler, eğitimin meslek yaşantılarına, eğitime, öğrencilere bakış açılarına etkisi ile ilgili farkındalık ifadeleri, eğitim seminerini yararlı bulduklarını belirten ifadeler başlıklarında sınıflandırılmıştır. Bu başlıklarda yer alan ifadelerden bazıları şöyledir:

Geldiğimize değdi, seminerde size önem verildiğini hissediyorsunuz., Öğretmen arkadaşlarla yedi yıldır paylaşmadığımız pozitif duygular paylaştık., Öğretmen arkadaşlarla birlikte çalışmak paylaşmak güzeldi., Öğrenci olduk, yaparak yaşayarak öğrenmeydi., Değişik uygulamalar gördük, dersin nasıl eğlenceli hale getirileceği ile ilgili uygulamalar gösterildi., Öğretmenin öğrencinin ruhsal durumunu anlayacağı etkinliklerdi., Çok yapıcı, olumlu bir girişim olduğunu düşündük., Sadece eğlenceli olması değil eğitim açısından çok yararlandık. Katıldığımız en olumlu seminerdi., Olumlu, yaklaşımlarla öğretmenlerin daha keyifli bir eğitim vereceğini düşündüm., Bildiklerimizi hatırladık., Mesleğimin değerinin farkına vardım., Geldiğimize değdi, seminerde size önem verildiğini hissediyorsunuz. 4.4. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Öğretmenlerin Gelişimine Sağladığı Konular Öğretmenlerin eğitimle ilgili değerlendirmeleri arasında yer alan bir başka kategori de eğitimin gelişimlerine katkı sağladığı konular üzerinde odaklanmaktadır. Bu başlıkta yer alan ifadeler ÖLÖ eğitimine katılan öğretmenlerin mesleki yaşamlarına dair yapıcı bir öz eleştirel sorgulamayı deneyimlediklerini göstermektedir. Öğretmenler eğitimden sonra, sınıf içindeki uygulamaları ve öğrencilerle ilişkileri hakkında yeni farkındalıklar geliştirdiklerini belirtmişlerdir. Derslerde neleri göz ardı ettiğimizi ve öğrencilerin neler hissettiklerini anladım., Kendime dair konularda boşluklar gördüm., Eksiklerimi/eksiklerimizi gördüm/gördük., Bilmediğim birçok konu olduğunu fark ettim., Mesleğimizde hala çok eksiğimiz var., Derslerin daha verimli ve heyecanlı olabileceğini fark ettim., Öğrenciler zor durumdayken nasıl davranacağımı anladım., Ölçme değerlendirmede eksiklerimi tamamladım., Öğrencilere farklı yöntemlerle ulaşabileceğimi gördüm., Öğretmenliğimin ilk yıllarına geri döndüm o heyecanı hissettim., Bazı öğretmenler kendilerini değiştirdiler. Öğretmen çocuk sınıfta kalsın diye yaklaşırken şimdi sorunu mu var diye yaklaşıyor. 22 4.5. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Eğitimin Sınıf Ortamına Taşınma Durumu Araştırmada, eğitimin sınıf ortamına taşınıp taşınmadığı sorulmuş, bu yolla eğitimde edinilen deneyim ve bilgilerin okul ortamındaki uygulamaları sorgulanmıştır. Öğretmenler, birbirlerini tanımanın, aynı ortamda olmalarına rağmen birbirlerinin gözden kaçan özelliklerini fark etmenin okul iletişim ortamına katkı sağladığını ifade etmişlerdir. Eğitimden sonra, eğitimde öğrendikleri herhangi bir yöntemi gündelik hayatlarına uygulayıp uygulamadıkları sorulduğunda, bu soruya öğretmenlerin büyük bir kısmı olumlu yanıt vermiştir. Olumlu yanıt veren öğretmenlere eğitim sırasında öğrendikleri, hayatlarında uyguladıkları bilgi/yönteme dair örnek vermeleri istenmiştir. Alınan cevaplar; 1- Oyun veya Etkinlik Uygulaması, 2- İletişim Becerilerini Kullanmak, 3- Öğrencilerle Paylaşımın/Katılımın Artması, 4- Bakış Açısının Değişmesi ve Olumlu Davranış Geliştirme ve 5- Diğer başlıkları altında sınıflandırılmıştır. Öğretmenlerin çoğu eğlenerek, keyifle öğrendikleri bu eğitimden günlük yaşantılarına ve sınıf yaşantılarına bazı uygulamaları taşıdıklarını belirtmişlerdir. Bu uygulamalar çoğunlukla, eğitim sırasında oynanan oyunlar, bazı etkinlikler, iletişim becerileriyle ilgili önerilen düşünme ve ifade biçimleri olarak sıralanmıştır. Öğretmenler poster çalışmalarını yapmak, öğrencilerin birbirlerini tanıyacakları etkinlikler düzenlemek, öğrencilerin dikkatini çekmek için top oyunları oynamak, fakat ve ama kelimelerini daha az kullanmaya çalışmak gibi örneklerle aldıkları eğitimi sınıf ortamına taşıdıklarını söylemişlerdir.

4.6. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin En Etkileyici Yanı Öğretmenler açısından eğitimin en etkileyici yanının ne olduğu sorulmuş ve bu konuda farklı görüşler ortaya konmuştur. Bu görüşler sınıflandırıldığında, bir grupta eğitimin en etkileyici yanının eğitimin uygulanma tarzı ve anlayışını kapsayan özellikler olduğu belirtilmiştir. Eğitimin uygulamalı ve görsel olması, bakanlıktan alınan hizmetiçi eğitimlerden farklı olması, aktif olması, gündemi yakalamış olması gibi özellikler taşımasını en beğenilen özellikler olarak ifade etmişlerdir. İkinci diğer sınıflamada ise; Uygulanabilecek yöntem ve teknikler öğrendim. ; Faydalı oldu. ; Meslek hayatımda canlılık sağladı. ; Okuldaki arkadaşlar, birbirimize yakınlaştık. ; Herkesi tanıma fırsatı verdi (okula yeni gelmiştim). ; Zorlanmadım, sıkılmadım. ; Zil çalsa da çıksam demedim. ; Eğitim sırasında bilincim sürekli açıktı. ; Katılanlar mutluydu. ; Birbirimize yakınlaştık. ; Bir eğitime gitmenin zevkini aldım. ; Her zaman küme çalışmasından yanaydım çok etkilendim. ; Öğrenci gözüyle tekrar bakabilmeyi öğrendim. ; İletişimin çok önemli olduğu gerçeğini anladım. ; Yeniden öğretmen hissettim. ; Kendi potansiyellerimizi görebildik. ; Konuları öğrenci merkezli işlemem gerektiğini anladım. ; Doğru bildiğim yanlışları fark ettim. ; Eşit olarak orada yer aldık. ; Herkesi (arkadaşlarımızı) tanıma fırsatı bulduk. ; Öğrenci gözüyle bakabilmeyi öğrendim. ; Kendime olan güvenim arttı. ; Saygı gördüm. şeklindeki ifadelerle eğitimin öz alanlarını nasıl ve ne yönde etkilediği hakkında değerlendirmelerde bulunmuşlardır. Bu değerlendirmelerle beraber eğitim uygulamaları sırasında oluşturulan öğrenme ortamındaki unsurlar (eğitimin tarzı, yöntemler, teknikler ve eğitim veren kişilerin tutumları) öğretmenleri etkileyen temel hususlar olmuştur. Bu anlamda eğitim uygulamalarının eğitim içeriğini modellediği, eğitim yaklaşımı ve uygulamalarıyla ilgili öğretmenlerde olumlu bir etkilenme ve farklılaşmanın gerçekleştiği görülmüştür. 23 4.7. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitiminin Beğenilmeyen Yanları Öğretmenlere eğitimde beğenmedikleri yanların olup olmadığı sorulmuştur. Öğretmenlerin eğitimde beğenilmeyen yan olarak ifade ettikleri konular çoğunlukla zaman ve tarihle ilgilidir. Özellikle eğitimin zamanının geç haber verilmesi konusunun bu yorumlara neden olduğu düşünülmektedir. Tarih uygun değildi. ; Zaman uygun değildi. ; Zaman kısa, program yoğundu. ; Geç haber verildi. ; Katılımcılar isteksizdi. ; İletişim konusu daha dikkat çekici ve örnek olmalıydı. ; Daha fazla anlatılmalıydı. 4.8. Öğrenen Lider Öğretmen Eğitimcileriyle İlgili Değerlendirmeler Eğitimle ilgili düşünceler ifade edilirken, birçok öğretmen eğitimi veren kişilerle ilgili değerlendirmede bulunmuştur. Eğitimi veren kişilerin tutumlarının ve konu hâkimiyetlerinin eğitimin olumlu değerlendirilmesiyle ilişkisi olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin eğitimi veren kişilerin özellikleriyle ilgili hatırladıkları en çok tekrarlanan ifadeler, kadın/erkek, yaşlı/genç olmak gibi demografik özelliklerdir. Hemen ardından ise iletişim kurarken kullandıkları; eğlenceli, esprili, sempatik, samimi, sıcak, aktif olmak gibi özellikleri sıklıkla tekrarlanmıştır. Mesleki özellikler olarak en çok önemsenen konunun, konuda uzman olmak, konulara hâkim olmak olduğu görülmektedir. Eğitimi gerçekleştiren eğitimcilerin yaptıkları işe yaklaşımlarının

da öğretmenler tarafından önemsendiği görülmüştür. İşlerini severek yapıyor olmaları, eğitime inanmış olmaları beğenilen, vurgulanan yorumlar arasında yer almaktadır. Eğitimin olumlu etkisinde eğitim veren uzmanların önemli bir katkısı olduğu görülmektedir. Özellikle öğretmenlerin kendilerini iyi hissetmeleri, kendilerini değerli algılamalarıyla, eğitimcilerin öğretmenlerle kurdukları iletişimin arasında bir bağ olduğunu söyleyebiliriz. Bu sonuçlar, olumlu bir eğitim ortamı için hangi özelliklere ve tutuma sahip eğitimcilere ihtiyaç duyulduğu konusunun da modellendiğini ve öğretmenler tarafından fark edildiğini/edileceğini düşündürmektedir. 5. Öğretmenin Sınırı Yok Projesinin Kısmi Zamanlı Eğitmenler Üzerindeki Etkisi Öğretmenin Sınırı Yok projesi meslektaşların birbirlerinden öğrenmesi, saha eğitimlerinin tüm Türkiye de gerçekleşmesi, eğitimlerin okul merkezli yapılması ve yerel ölçekte sürdürülebilirliği sağlama gibi hedeflerle oluşturulmuştur. Bu nedenle Öğretmen Akademisi Vakfı, 2009 yılından beri Türkiye nin farklı illerinde görev yapan kısmi zamanlı eğitimcilerle çalışmaktadır. Kısmi zamanlı eğitimcilerin en az 5 yıllık öğretmenlik deneyimine sahip olmaları ve aktif olarak eğitim alanında çalışmaları beklenmektedir. Kısmi zamanlı eğitimciler ÖLÖ eğitiminde yetişkin eğitimcisi olarak görev almadan önce eğitim, uygulama ve gözlem den oluşan üç aşamalı bir programa tabi olmaktadır. Kısmi zamanlı eğitimcilerin ÖLÖ programına dahil olduktan sonra mesleki ve kişisel becerilerinin geliştiği gözlemlenmekte ve bu gelişim kendileri tarafından çeşitli mecralarda da ifade edilmektedir. Genel olarak ÖRAV ın ve özel olarak ÖLÖ programında var olan eğitim modelinin, kısmi zamanlı eğitimcileri nasıl ve ne yönde etkilediğini anlamak üzere çeşitli değerlendirme çalışmaları yürütülmektedir. Kısmi zamanlı eğitimcilerle yapılan değerlendirme çalışmaları göstermektedir ki; eğitimcilerin saha uygulamalarında edindikleri deneyim, yukarıda bahsedilen üç aşamalı süreç ve bir model olarak geliştirilen program, kazandırdığı beceri ve yaklaşımlar eğitimcilerin mesleki ve kişisel yaşamlarını başta iletişim becerilerinin kullanımı ve öğrenme sürecine yaklaşım tarzı olarak üzere çeşitli şekillerde etkilemektedir. Kısmi zamanlı eğitimciler yaşadıkları deneyim ve bilgileri gündelik ve mesleki yaşamlarına aktarabilmektedirler. 24 2012 yılı Ocak ayında gerçekleşen ÖRAV İkinci Eğitimci Çalıştayı nda uygulanan ankette kısmi zamanlı eğitimcilere, ÖRAV bünyesinde çalışmaya başladıktan sonra, mesleki kariyerlerinde/pozisyonlarında bir değişim olup olmadığı sorulmuştur. Bu soruyu kısmi zamanlı eğitimcilerin %55.6 sı olumsuz, %44,4 ü ise olumlu olarak yanıtlamıştır. Bunu takiben mesleki kariyer/pozisyonunda değişim olanlara, yaşadıkları değişimde ÖRAV ın etkisi olup olmadığı sorulmuştur. ÖRAV ile çalışmaya başladıktan sonra mesleki kariyerinde/pozisyonunda değişim olan öğretmenlerin %84 ü bu değişimde ÖRAV ın etkisi olduğunu belirtmiştir. Bir başka ifadeyle söylersek 2. Eğitimci Çalıştayı nda bulunan kısmi zamanlı eğitimcilerin yaklaşık yarısı ÖRAV bünyesinde çalışmaya başladıktan sonra mesleki kariyerinde/pozisyonunda bir değişim olduğunu söylemiştir. Mesleki kariyerinde/pozisyonunda değişim yaşayan kısmi zamanlı eğitimcilerin %84 ü yaşadıkları bu değişimde ÖRAV ın rolü olduğunu belirtmiştir. Mesleki kariyer/pozisyonda değişim olma durumu f Geçerli % Evet 44 44,4 Hayır 55 55,6 Toplam 99 100

ÖRAV'ın mesleki kariyer/pozisyondaki etkisi f Geçerli % Evet 37 86 Hayır 5 11,6 Kısmen 1 2,3 Toplam 44 100 Öğretmen Akademisi Vakfı, meslektaş dayanışmasını, takım çalışmasını, yenilikçiliği, sürekli mesleki gelişimi ve yaşam boyu öğrenmeyi ilke edinen öğretmenlerin yetişmesine katkı sağlamayı hedeflemektedir. Kısmi zamanlı eğitimcilere sorulan ÖRAV ve öğrenme denince aklınıza gelen ilk sözcük nedir? sorusuna verilen yanıtlar, kısmi zamanlı eğitimcilerin öğrenme süreçleri ve ÖRAV ile ilgili ilk çağrışımlarının bahsedilen ilke ve değerlerle örtüştüğünü göstermektedir. 25 ÖRAV kısmi zamanlı eğitimcilerine ÖRAV denildiğinde aklınıza gelen ilk sözcük nedir? sorusu açık uçlu olarak yöneltilmiştir. Verilen cevaplar aşağıdaki şekilde sınıflandırılmış ve eğitimcilerin ÖRAV hakkındaki ilk çağrışımları irdelenmiştir. Bu soruya verilen yanıtlar arasında gelişim/mesleki gelişim; ekip/takım çalışması; öğrenme/yaşamboyu öğrenme kavramları ön plana çıkmıştır. ÖRAV denildiğinde akla gelen kelime f Geçerli % Gelişim/Mesleki Gelişim 14 14,1 Ekip/Ekip Ruhu/Takım/Takım Çalışması 10 10,1 Yaşam boyu öğrenme/öğrenen/öğrenme/öğrenmek 7 7,1 Değişim 6 6,1 Farklı/Farklı Olmak 4 4 Güven 4 4 Yenilenme/Yenilik 4 4 Aile/Arkadaşlık/Dostluk 4 4

Heyecan 3 3 Kalite 3 3 Öğretmen 3 3 Diğer 37 37,4 Kısmi zamanlı eğitimcilere Öğrenme denildiğinde aklınıza gelen ilk kelime nedir? sorusu aynı çalışmada açık uçlu olarak yöneltilmiştir. Eğitimcilerin bu soruya verdikleri yanıtlar, öğrenmenin kendileri açısından gelişme, hayat, merak ve değişim gibi çağrışımlara sahip olduğunu göstermektedir. Öğrenme denildiğinde akla gelen kelime f % Gelişim/Gelişme 11 11,6 Yaşam/Hayat 9 9,5 Merak 7 7,4 Farklılaşma/Değişim 6 6,3 Sürekli/Süreklilik 6 6,3 Fark etme/farkındalık 4 4,2 Bilgi/Bilgi Farkı/Bilmek 3 3,2 Deneyim 3 3,2 Haz alma/keyif 3 3,2 Yenilenme/Yenilik 3 3,2 Beyin 2 2,1 Etkileşim 2 2,1 Heyecan 2 2,1 Mutluluk 2 2,1 Paylaşım 2 2,1 Diğer 30 31,6 26 Kısmi zamanlı eğitimcilerden ÖRAV ı bir insana benzetmeleri durumunda taşıyacağı 3 özelliğin neler olabileceği sorulmuştur. Bu kişileştirme sorusunun eğitimcilere yöneltilmesindeki amaç ÖRAV ile ilgili ortak nitelendirmeleri ve benzeştirmeleri analiz etmektir. Verilen cevaplar tekrarlanma sıklığına göre sınıflandırılmıştır. Kısmi zamanlı eğitimciler ÖRAV ı en çok yenilikçi, coşkulu ve akılcı sıfatlarıyla nitelendirmişlerdir. ÖRAV bir insana benzeseydi hangi 3 özelliği taşırdı? f % Yenilikçi 80 28,1 Coşkulu 63 22,1 Akılcı 43 15,1 Dışadönük 33 11,6 Mütevazi 18 6,3 Sabırlı 16 5,6 Risk Almayı Seven 13 4,6

Dobra 6 2,1 Temkinli 6 2,1 Romantik 2 0,7 Sakin 2 0,7 Aceleci 1 0,4 İçine kapalı 1 0,4 İkiyüzlü 1 0,4 Kibirli 0 0 Geleneksel 0 0 Toplam 285 100 27 Aynı çalışmada, kısmi zamanlı eğitimcilere mesleki olarak kendilerini en güçlü hissettikleri alan sorulmuştur. Eğitimcilerin %46.6 sı kendilerini en güçlü hissettikleri alanın iletişim olduğunu söylemiştir. ÖLÖ eğitim içeriğinin bir modülünü oluşturan ve eğitimci eğitimlerinde önemli bir yer tutan iletişim konusunda eğitimcilerin becerilerinin geliştiği ve bu alanda kendilerine duydukları inancın arttığı söylenebilir. İletişim becerileri konusunun öğretmenlik gibi bir meslekte gündelik ve mesleki yaşama anında aktarılması ve sosyal ilişkiler üzerindeki dönüştürücü gücü bu sonucun doğmasına neden olmuştur. En güçlü hissedilen alan f Geçerli % İletişim 41 46,6 Sınıf Yönetimi 19 21,6 Ölçme Değerlendirme 3 3,4 Alternatif/Yeni Öğretim Metodları 5 5,7 Eğitim Teknolojilerinin Kullanımı 5 5,7 Alan Bilgisi 14 15,9 Diğer 1 1,1 Toplam 88 100

Kısmi zamanlı eğitimciler başta iletişim becerileri olmak üzere edindikleri becerilerin, saha eğitimleri sırasında edindikleri deneyim ve birikimin, Türkiye nin farklı yerlerinden gelen meslektaşlarıyla takım çalışması içerisinde birlikte öğrenme çabasının kendilerini etkilediğini çeşitli mecralarda ifade etmektedirler. Kısmi zamanlı eğitimcilere Öğretmen Akademisi Vakfı ile tanıştıktan sonra profesyonel meslek hayatınızda herhangi bir değişim olduğunu düşünüyor musunuz? Eğer meslek hayatınızda bir değişim olduğunu düşünüyorsanız, bunun nasıl ve hangi yönde gerçekleştiğini anlatabilir misiniz? ve Öğretmen Akademisi Vakfı ile tanıştıktan sonra özel hayatınızda herhangi bir farklılaşma olduğunu düşünüyor musunuz? Eğer özel hayatınızda bir farklılaşma olduğunu düşünüyorsanız, bunun nasıl ve hangi yönde gerçekleştiğini anlatabilir misiniz? soruları açık uçlu olarak yöneltilmiştir. Bu soru bahsedilen değişimin eğitimcilerin kendi ifadeleri dile getirilmesine ve değerlendirilmesine olanak sağlamıştır. 28 Meslek hayatlarında değişim yaşadığını söyleyen kısmi zamanlı eğitimcilerin verdikleri yanıtlardan bazıları şöyledir: "Meslek hayatımı ÖRAV öncesi ve ÖRAV sonrası diye ayırabilirim. İletişim becerimin arttığını, öğretme yöntemlerimin farklılaştığını, öğretmen merkezli değil öğrenci merkezli bir eğitim sistemine yöneldiğimi söyleyebilirim." (V. E., Kadın, Matematik Öğretmeni, Tekirdağ) "Kendimi başkalaşmış hissettim. Farkındalıklarım arttı. Kendimi mesleğimde daha yetkin hissetmeye başladım." (A. B., Erkek, Edebiyat Öğretmeni, Bolu) "Neredeyse monotonlaşmaya başlayan meslek hayatım ÖRAV la tanışmamla birlikte yeni bir heyecan sürecine girdi. Çok olumlu değişimler yaşadığımı düşünüyorum." (S. Ç., Erkek, Sınıf Öğretmeni, Adana) "Meslektaşlarıma, öğrencilerime ve velilere yönelik daha olumlu düşünmeye başladım. Özellikle öğretmen mesleki yeterliliklerinin geliştirilmesi, varolan bilgi, beceri ve tutumların ortaya çıkarılması, bunların içselleştirilmesi ve uygulanması noktasında pozitif yönde katkı sunmuştur." (M. D., Erkek, Sınıf Öğretmeni, Diyarbakır) Özel hayatlarında değişim yaşadığını söyleyen kısmi zamanlı eğitimcilerin verdikleri yanıtlardan bazıları şöyledir: