Ön Söz...xiv Editörün Ön Sözü...xvii KISIM I ÖĞRENME GÜÇLÜKLERİNE GİRİŞ...1 BÖLÜM BİR Öğrenme Güçlüğünün Değişen Tanımları...3 GİRİŞ...4 Vaka Çalışması 1 4 / Vaka Çalışması 2 5 / Vaka Çalışması 3 5 Vaka Çalışması 4 5 / Zorlu Görev 7 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN KARMAŞIK TARİHÇESİ...7 KLİNİK AŞAMA: ALANIN İLK GELİŞİMİ...8 Görsel-Algısal/Davranış Kuramcıları 10 / Dil Kuramcıları 12 Nörolojik Kuramcılar 14 SINIFA GEÇİŞ AŞAMASI: OKUL Yapılanması içinde hareket etmek...15 Görsel Motor Kuramcılar 15 / Dil Kuramcıları 16 BİRLEŞME AŞAMASI: ALANIN BİRLEŞmesİ...17 Öğrenme Güçlüğünün İlk Tanımı 17 / İlk Kuramların Azalan Etkisi 20 Yeni Bir Görüşün Doğuşu: Davranışsal Perspektif 22 GELİŞME EVRESİ: GENİŞLEyen hizmetler...24 Ortaya Çıkan Problemlerin Tanımlanması ve Tanılanması 24 / Bir Kuram Doğuyor: Bilişötesi/Metabiliş 26 AZALMA AŞAMASI...28 Ortaya Çıkan Kuramsal Görüşler 30 YENİDEN YAPILANMA AŞAMASI: ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN GELECEĞİ...33 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN KURAMSAL TEMELİ...36 Kuramsal Görüşün İşlevleri 36 / Geçerli Kuramların Değerlendirilmesi 37 GÜNCEL ÖĞRENME GÜÇLÜKLERİ TANIMLARININ BİLEŞENLERİ...39 Psikolojik Süreç Kriterleri 39 / Ek Ölçüt 40 Farklılık (Uyumsuzluk) Ölçütü 41 v
vi İÇİNDEKİLER KİM BU ÇOCUKLAR?...42 SORULAR VE ETKİNLİKLER...43 KAYNAKÇA...43 BÖLÜM İKİ Öğrenme Güçlüğünün Tıbbi Yönleri...46 GİRİŞ...47 TIBBİ VE EĞİTSEL MODELLER...48 ÖĞRENME VE SİNİR SİSTEMİ...49 Nöronlar 49 / Beyin 51 / Beyin (Ön Beyin) 52 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN NEDENLERİ...54 Genetik Etkiler 56 / Teratojen Travma 56 / Doğum Öncesi Nedenler 57 Doğum Sonrası Nedenler 57 / Tıbbi Nedenlerin Araştırılması 58 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNDE TIBBİ TANILAMA...59 DSM-IV 59 / Nörolojik Değerlendirmeler 61 / Nörolojik Değerlendirme İçin Tıbbi Teknolojiler 62 / Yeni Tekniklerden Yararlanma 63 / Gerçekleşmemiş Vaatler 64 ÖĞRENME Problemleri İÇİN TIBBİ MÜDAHALEler...64 İlaç Müdahalesi Çeşitleri 65 / Yararlılık Araştırması 65 / Öğretmenin Rolü 66 İlaçlı Müdahalelerinin Özeti 69 ÖZET...69 SORULAR VE ETKİNLİKLER...70 KAYNAKÇA...70 BÖLÜM ÜÇ Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerde Biliş ve Dil Özellikleri...72 Gİrİş...73 Zekâ...74 Beklenen Zekâ Düzeyi 74 / Zekânın Anlamı 75 Dİkkat...77 Dikkat Süresi 78 / Dikkatin Odaklanması 78 / Seçici Dikkat 79 Dikkat Eksikliği Hiperaktivite (DEH) 81 / Dikkat Üzerine Yapılmış Araştırmaların Özeti 82 Hafıza ve Öğrenme Güçlüğü Olan Çocuklar...82 Hafıza Modelleri 82 / Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerde Hafıza Araştırmaları 85 Öğretim Hususları 87
vii Öğrenme Stİlİ...89 Dİl çalışması...91 Dil Okuryazarlığı ve Okuma Bozuklukları 92 / Fonemik (Ses Bilimsel) Problemler 93 Sentaks (Sözdizimi) ve Semantik (Anlambilim) 94 Pragmatİk: Sosyal Bağlamda Dİl...97 Kod Değiştirme 97 / Düşünce Üniteleri ve Karmaşıklık 98 / Eğitici Çıkarımlar 99 / Fonksiyonel (İşlevsel) İletişim 99 / Fonksiyonel İletişim Araştırmaları 99 Özet...102 SORULAR VE ETKİNLİKLER...104 KAYNAKÇA...105 BÖLÜM DÖRT Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Kişilik ve Sosyal Özellikleri...107 GİRİŞ...108 KİŞİLİK, RİSKLİ DAVRANIŞ VE ÖZERKLİK...110 Benlik Kavramı 110 / Denetim Odağı 112 / Mizaç 113 / Kaygı 114 Yalnızlık, Depresyon ve İntihar 116 / Riskli Davranışlar 117 / Özerklik ve Kendini Savunabilme 119 / Kişilik, Riskli Davranışlar ve Özerklik Özeti 120 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCULARIN SOSYAL GELİŞİMİ...121 Sosyal Kabullenme 122 / Sosyal Beceriler ve Davranışlar 124 / Sosyal Yeterlik 126 Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Aileleri 127 ÖZET...130 SORULAR VE ETKİNLİKLER...133 KAYNAKÇA...134 BÖLÜM BEŞ Öğrenme Güçlüklerinin Değerlendirilmesi...138 GİRİŞ...139 DEĞERLENDİRMENİN GENEL AMACI...140 TANIYA YÖNELİK DEĞERLENDİRME...140 Psikolojik Süreçler 142 / Tutarsızlık Ölçütleri 144 / Ayırıcı Ölçütler 146 Müdahaleye Tepki (RTI) 150
viii İÇİNDEKİLER ÖRNEK TANI RAPORLARI...153 Psikoeğitimsel Ekip Değerlendirme Raporu 154 / Eğitim Danışmanı Değerlendirmesi 154 / Kültürel Farklılıklar ve Tanı Kararları 154 ÖĞRETİM AMAÇLI DEĞERLENDİRME...160 Norm Temelli Başarı Testleri 161 / Gözlem Raporları 162 / Ölçüt Bağımlı Ölçüm 163 / Program Temelli Değerlendirme 163 / Sınıf İçi Değerlendirme Çalışmaları 167 / Yenilikçi Değerlendirme Çalışmaları 169 / Değerlendirmeye İlişkin 171 ÖZET...173 SORULAR VE ETKİNLİKLER...174 KAYNAKÇA...174 KISIM II ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERİN ÖZELLİKLERİ...177 BÖLÜM ALTI Okuma ve Dil Sanatlarının Öğrenme Özellikleri...179 GİRİŞ...180 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÖĞRENCİLERDE OKUMA SORUNLARI 181 OKUMA BECERİLERİNİN KAVRAMSALLAŞTIRILMASI...182 Fonolojik Farkındalık 184 / Kelimeyi Bütün Okuma Yaklaşımları 190 Ses Bilgisi Öğretimi 190 KELİME TANIMA VE ANLAMA...191 AKICI OKUMA...192 OKUDUĞUNU ANLAMA...194 Anlama Düzeyinin Ölçümü 195 / Anlama Düzeyleri 196 Okuduğunu Anlama Becerileri 196 ANLAMA BECERİLERİNİ GELİŞTİRİCİ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ...197 Görselliğe Dayalı Stratejiler 197 / İşitselliğe/Dile Dayalı Stratejiler 203 Strateji Seçimi 204 YAZMA BECERİLERİ...204 El Yazısı 205 / Heceleme 205 / Yazılı İfade 207 / Not Tutma 210 BÜTÜNSEL DİL YAKLAŞIMI...211 ÖZET...212 SORULAR VE ETKİNLİKLER...213 KAYNAKÇA...213
ix bölüm yedi Matematikte Öğrenme Özellikleri...217 GİRİŞ...217 BİLİŞSEL YETENEKLER ve MATEMATİK BECERİLERİ...220 Nörölojik Yetersizlik 221 / Bellek Yetersizliği 221 / Dil Yetenekleri 222 Uzamsal/Mekânsal Yetenekler 223 / Sözel Olmayan Öğrenme Güçlükleri 223 MATEMATİK ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ TÜRLERİ...224 MATEMATİK MÜFREDAT STANDARTLARI...226 Erken Dönem Matematik Becerileri 227 / Matematik Temel Becerileri ve Otomatikleşme 230 / Basamak Değeri ve Çok Aşamalı İşlemler 232 / Karmaşık İşlemler 233 / Sözel Problemler 234 / Gerçek Yaşam Ortamlarında Referans Temelli Matematik Öğretimi 235 MATEMATİKTE PROGRAM TEMELLİ DEĞERLENDİRME...237 MATEMATİK BECERİLERİNİ YORDAMA...238 ÖZET...238 SORULAR VE ETKİNLİKLER...239 KAYNAKÇA...240 BÖLÜM SEKİZ Sınıftaki Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler...242 GİRİŞ...243 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ÇOCUKLARDA UYUMSAL DAVRANIŞ...244 Görev Yönelimi 245 / Yıkıcı Davranışlar 246 / Hiperaktivite 246 Öğretmen Etkileşimleri 247 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ERGENLERİN BİLİŞSEL ÖZELLİKLERİ...249 Kümülatif Eksiklik ve Akademik Plato 250 / Uyumsal Davranışlar 251 ORTAÖĞRETİM SINIFLARINDAKİ SOSYAL VE DUYGUSAL ÖZELLİKLER...253 Motivasyon ve Duygusal Sağlık 253 / Öğrenme Güçlüğü Olan Ergenler İçin Sosyal Yaşam 256 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ERGENLERİN EĞİTİMSEL ÖZELLİKLERİNİN ÖZETİ...257 ORTAÖĞRETİMDE ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN ERGENLER...258 Okul Organizasyonundaki Farklılıklar 258 / Öğrenme Güçlüğü Olan Ergenler İçin Eğitim Programı Seçenekleri 261 / Öğrenme Güçlüğü Olan Ergenler İçin Eğitim Programı Seçme 263 ÖZET...263
x İÇİNDEKİLER SORULAR VE ETKİNLİKLER...266 KAYNAKÇA...266 KISIm III YERLEŞTİRME, DESTEK HİZMETLERİ VE EĞİTİM UYGULAMALARI...269 BÖLÜM DOKUZ Yerleştirme ve Hizmet Türleri...271 GİRİŞ...273 KENDİ KENDİNE YETEN SINIFLAR...274 Öğretmenin Rolü 274 / Öğrencilerin Özellikleri 275 / Kendi Kendine Yeten Yerleştirmelerin Etkililiği 275 / Kendi Kendine Yeten Öğretimin Özeti 276 KAYNAK ODALAR...276 Kaynak Oda Türleri 276 / Kaynak Oda Müfredatının İçeriği 276 Kaynak Öğretmenlerin Rolü 277 / Kaynak Oda Öğretiminin Etkililiği 279 KAYNAŞTIRMA...280 Kaynaştırma Okulu Kavramı 280 / Kaynaştırma Sınıfı 280 / Kaynaştırma Sınıfının Gelişimi 281 / Kaynaştırma Sınıfına İlişkin Araştırma 283 / Kaynaştırma Sınıfında Akademik Düzenlemeler 283 / Kaynaştırma Sınıfında Farklılaştırılmış Öğretim 285 Özet: Kaynaştırma Sınıfları 287 YERLEŞTİRME KONULARI...287 Yerleştime Öncesi İyileştirme 287 / Çapraz Kategorik Yerleştirme 289 UZMANLAŞMIŞ ÖĞRETİM STRATEJİLERİ...290 Akran Öğreticiliği 290 / İşbirlikçi Öğretim 291 / Atıf Eğitimi 293 Renkli Lensler 295 / Diyet ve Biyomedikal Yaklaşımlar 295 ÖZET...296 SORULAR VE ETKİNLİKLER...298 KAYNAKÇA...298 BÖLÜM ON Davranışçı Sağaltım Uygulamaları...301 GİRİŞ...302 DAVRANIŞÇI SAĞALTIMLAR ARASINDA BENZER YÖNLER...304
xi OLUMLU DAVRANIŞ DESTEKLERİ...304 Olumlu Pekiştireç 305 / Simgesel Pekiştirme 307 / Davranış Sözleşmesi 309 Sorumluluk Stratejisi 309 OLUMSUZ SONUÇLAR İÇEREN TEKNİKLER...311 Geri Çekme Yöntemleri 311 / Söndürme Yöntemleri 313 / Video izleme Müdehalesi 315 / Caydırıcı Etkinlikler 315 DAVRANIŞSAL MÜDAHALELERİN ÖZETİ...316 ÖZEL DAVRANIŞSAL STRATEJİLERİ...316 Kesin Öğretim 317 / Doğrudan Öğretim 319 ÖZET...321 SORULAR VE ETKİNLİKLER...322 KAYNAKÇA...322 BÖLÜM ON BİR Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler İçin Metabilişsel Öğretim Yaklaşımları...324 GİRİŞ...325 METABİLİŞSEL ÖĞRENİM MODELİ...326 Öğrenme Stratejileri Araştırması 328 / Sınıf İçi Strateji Eğitimi 329 Strateji Eğitimi Üzerine Araştırmalar 331 DİĞER METABİLİŞSEL STRATEJİLER...332 KARŞILIKLI ETKİLEŞİME DAYALI ÖĞRETİM...334 Karşılıklı Etkileşime Dayalı Öğretimin Sınıfta Uygulanması 334 / Karşılıklı Etkileşime Dayalı Öğretim İçin Araştırma Desteği 336 İPUÇLARINI AZALTARAK VERİLEN ÖĞRETİM...336 KENDİ KENDİNİ İZLEME...337 Kendi Kendini İzleme Yönteminin Sınıfta Uygulanması 338 / Kendi Kendini İzlemeye Yönelik Araştırma Desteği 338 ÖZET...340 SORULAR VE ETKİNLİKLER...341 KAYNAKÇA...341
xii İÇİNDEKİLER BÖLÜM ON İKİ Öğrenme Güçlüğü Olanlar İçin Teknoloji...343 Gİrİş...344 TEKNOLOJİK UYGULAMALAR...347 Bilgisayar Uygulamaları 347 / Yardımcı Teknolojiler 348 ÖĞRENMEYİ GELİŞTİREN MULTİMEDYA...349 Multimedya ve Öğrenci Kontrolü 349 / Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler İçin Multimedya Eğitimi 351 / Sınıf İçin Multimedya Yazılım 352 / Multimedyanın Öğretimsel Uygulamaları 353 / Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler İçin Bilgisayar Destekli Eğitim 356 / Multimedya Öğretiminin Etkisi 357 İNTERNETİN EĞİTİMSEL UYGULAMALARI...358 İnternet Arkadaşlığı Projeleri 358 / Öğrencilerin Çalışmalarını Yayınlamak 359 Araştırma Uygulamaları 360 / Çapraz Sınıf Projeleri 363 / İnternet Temelli Öğretim Konusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler 364 ÖZET...364 SORULAR VE ETKİNLİKLER...365 KAYNAKÇA...365 BÖLÜM ON ÜÇ Öğrenme Güçlüğü Olan Yetişkinler...368 GİRİŞ...369 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN GENÇ VE YETİŞKİNLERİN ÖZELLİKLERİ...370 Akademik ve Bilişsel Sonuçlar 372 / Duygusal ve Sosyal Sonuçlar 373 Lise Sonrası Mesleki Sonuçlar 374 / Eğitsel Program Değişikliği İçin Öğrenme Güçlüğü Olan Gençlerin Önerileri 376 / Geçiş Döneminde Öğrenme Güçlüğünün Özellikleri 376 MESLEKİ OLANAKLAR...376 Öğrenme Güçlüğü Olan Yetişkinler İçin Mesleki Olanaklar 377 / Mesleki Programların İçeriği 378 / Öğrenme Güçlüğü Olan Gençler İçin Mesleki Programlar 379 / Mesleki Geçiş Seçeneklerinin Özeti 381 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN GENÇLER İÇİN YÜKSEKOKUL OLANAKLARI...381 Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrenciler İçin Yüksekokul 381 / Yüksekokula Gidecek Öğrenme Güçlüğü Olan Yetişkinler 382 / Yüksekokulların Sunduğu Hizmetler 383 Yasal Gereklilikler 387 / Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin İçin Yüksekokul Seçimi 387 / Kararlılık ve Kendini Savunma 387 / Öğrenme Güçlüğü Olan Genç Yetişkinlere Geçiş Planlaması 389
xiii ÖZET...391 SORULAR VE ETKİNLİKLER...392 KAYNAKÇA...393 BÖLÜM ON DÖRT Öğrenme Güçlüklerinin Gelecekteki Konuları...396 GİRİŞ...397 HİÇBİR ÇOCUK GERİDE KALMASIN: EĞİTİMDEKİ YENİ SORUNLAR...398 Yüksek Çıtalı Sınavlar 398 / Yeterli Yıllık İlerleme 399 / Yüksek Vasıflı Öğretmenler 401 EŞZAMANLI MEYDANA GELEN GÜÇLÜKLER...402 ALT TİPLENDİRME ARAŞTIRMALARI...403 ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN YETİŞKİNLERE YÖNELİK HİZMETLER...404 BEYİN UYUMLU ARAŞTIRMALARın SONUÇLARI...404 ÖĞRENME GÜÇLÜKLERİ ALANINDA ÖĞRETİM...405 Ulusal Öğretmen Açığı 406 / Öğretmen Tükenmişliği 406 PROFESYONEL GELİŞİM...407 Araştırmaları Okuma 409 / Araştırmaları Uygulama 409 / Araştırmaları Yürütme 410 Devam Eden Profesyonel Gelişime Katılım 411 / Profesyonel Komitelerde Hizmet 412 / Profesyonel Gelişimin Özeti 412 BELİRSİZ GELECEK ve ZORLU GÖREVLER...412 SORULAR VE ETKİNLİKLER...414 KAYNAKÇA...414 EK Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Bireyselleştirilmiş Eğitim Programlarının Amaçları...416 İsim Dizini...426 Konu Dizini...431