YON ENERJ ÜRET M SANAY VE T C. A.. KAYALAR REGÜLATÖRÜ VE HES PROJES ÇED RAPORU ÇED RAPORU N HA ÇED RAPORU R ZE L, ÇAYEL LÇES MGS PROJE MÜ AV RL K MÜHEND SL K T CARET LTD. T. ANKARA EK M/2013
PROJE SAHİBİNİN ADI İYON ENERJİ ÜRETİMİ SANAYİ VE TİC. A.Ş. ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI PROJENİN ADI PROJE BEDELİ Burak Mahallesi, Sani Konukoğlu Bulvarı No: 221 Şehit Kamil/GAZİANTEP Tel: 0-342-211 37 00 Faks: 0-342-211 37 26 KAYALAR REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ 84.800.000TL PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ (İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ) Rize İli, Çayeli İlçesi PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KOORDİNATLARI, ZONE UTM Koordinatları Coğrafik Koordinat Datum : ED-50 Datum : WGS-84 Projeksiyon : 6 derece Türü : Derece.Kesir Elemanların Sağa değer, : Elemanların sırası yukarı değer sırası Ayıraç : : : Enlem, boylam Sağa değeri : 6 basamak.kesir Yukarı değeri : 7 basamak.kesir Ayıraç : : D..M. : 39 Sağa değer : Derece.kesir Zon : 37 Yukarı değer : Derece.kesir REGÜLATÖR 650829.868 : 4537936.905 40,9770885 : 40,7924996 650805.689 : 4537930.516 40,9770355 : 40,7922108 650802.828 : 4537939.384 40,9771159 : 40,7921790 650795.333 : 453793.404 40,9770994 : 40,7920894 650782.673 : 4537987.437 40,9775522 : 40,7919512 650789.596 : 4537989.307 40,9775678 : 40,7920339 650793.407 : 4537974.884 40,9774372 : 40,7920757 650813.757 : 4537980.261 40,9774819 : 40,7923188 650811.865 : 4537987.422 40,9775467 : 40,7922980 650816.217 : 4537988.572 40,9775563 : 40,7923500 ENERJİ TÜNELİ 650789.596 : 4537989.307 40,9775678 : 40,7920339 650607.217 : 4538250.484 40,9799531 : 40,7899308 649974.794 : 4539698.74 40,9931094 : 40,7827683 649134.643 : 4541657.173 41,0108969 : 40,7732572 649237.826 : 4542730.837 41,0205451 : 40,7747432 649306.733 : 4543447.849 41,0269883 : 40,7757358 649372.69 4543750.972 41,0297055 : 40,7765934 HES 649342,997 : 4543806,295 41,0302090 : 40,7762537 649330,048 : 4543745,559 41,0296646 : 40,7760851 649409,962 : 4543728,126 41,0294929 : 40,7770310 649422,467 : 4543784,070 41,0299944 : 40,7771933 649404,597 : 4543795,530 41,0301008 : 40,7769836 649373,393 : 4543802,338 41,0301678 : 40,7766142 HAFRİYAT DEPOLAMA SAHASI-1 651066,73 : 4538931,47 40,969602 : 40,794467 651082,78 : 4538925,28 40,969543 : 40,794656 651093,00 : 4538921,93 40,969511 : 40,794777
651102,99 : 4538915,53 40,969452 : 40,794894 651115,23 : 4538902,47 40,969332 : 40,795036 651123,43 : 4538889,61 40,969215 : 40,795130 651126,30 : 4538874,55 40,969079 : 40,795160 651126,05 : 4538862,41 40,968969 : 40,795154 651115,33 : 4538840,81 40,968777 : 40,795022 651103,69 : 4538826,60 40,968651 : 40,794880 651097,48 : 4538820,99 40,968602 : 40,794805 651084,77 : 4538808,43 40,968491 : 40,794651 651076,93 : 4538801,08 40,968426 : 40,794556 651068,75 : 4538794,06 40,968365 : 40,794457 651056,06 : 4538780,82 40,968248 : 40,794303 651041,32 : 4538768,52 40,968140 : 40,794125 651029,19 : 4538758,67 40,968054 : 40,793979 651013,72 : 4538748,03 40,967961 : 40,793793 651001,57 : 4538738,85 40,967880 : 40,793646 650986,16 : 4538726,53 40,967772 : 40,793460 650967,42 : 4538712,74 40,967652 : 40,793234 650967,00 : 4538725,19 40,967764 : 40,793232 650970,65 : 4538736,44 40,967864 : 40,793278 650983,35 : 4538749,34 40,967978 : 40,793432 651003,48 : 4538761,83 40,968087 : 40,793674 651017,65 : 4538771,08 40,968167 : 40,793845 651037,48 : 4538782,20 40,968264 : 40,794083 651053,30 : 4538792,52 40,968354 : 40,794274 651063,18 : 4538809,03 40,968501 : 40,794395 651066,71 : 4538823,98 40,968634 : 40,794440 651072,30 : 4538857,53 40,968935 : 40,794515 651068,70 : 4538873,92 40,969084 : 40,794476 651067,85 : 4538889,05 40,969220 : 40,794470 651067,50 : 4538908,92 40,969399 : 40,794471 651066,99 : 4538923,73 40,969532 : 40,794468 HAFRİYAT DEPOLAMA SAHASI-3 ve BETON SANTRALİ VE KONKASÖR TESİSİ 650105,48 : 4540991,52 40,988320 : 40,783552 650129,97 : 4541007,00 40,988455 : 40,783847 650149,11 : 4541018,03 40,988551 : 40,784077 650182,69 : 4541017,35 40,988538 : 40,784476 650211,42 : 4540980,51 40,988201 : 40,784808 650224,51 : 4540954,73 40,987967 : 40,784957 650237,34 : 4540936,25 40,987798 : 40,785105 650248,37 : 4540899,41 40,987465 : 40,785227 650260,79 : 4540875,43 40,987247 : 40,785369 650273,88 : 4540867,34 40,987171 : 40,785522 650288,27 : 4540839,16 40,986915 : 40,785686 650295,94 : 4540829,05 40,986823 : 40,785775 650300,88 : 4540809,70 40,986648 : 40,785829 650311,34 : 4540807,01 40,986621 : 40,785953 650332,27 : 4540783,93 40,986410 : 40,786196 650352,27 : 4540752,28 40,986121 : 40,786425 650360,03 : 4540722,04 40,985848 : 40,786510 650371,58 : 4540687,66 40,985536 : 40,786639 650373,19 : 4540658,43 40,985273 : 40,786651 650355,10 : 4540634,62 40,985062 : 40,786430 650315,23 : 4540640,57 40,985123 : 40,785958 650304,14 : 4540661,54 40,985314 : 40,785832 650285,61 : 4540685,92 40,985536 : 40,785618 650268,69 : 4540698,76 40,985655 : 40,785420 650249,28 : 4540713,35 40,985790 : 40,785193 650220,74 : 4540727,01 40,985918 : 40,784857 650200,21 : 4540738,51 40,986025 : 40,784616 650171,13 : 4540750,32 40,986137 : 40,784273 650154,34 : 4540777,20 40,986382 : 40,784081 650149,41 : 4540814,25 40,986716 : 40,784031 650140,38 : 4540863,97 40,987166 : 40,783936 650131,24 : 4540934,44 40,987802 : 40,783844 650120,57 : 4540960,92 40,988042 : 40,783724 İDARİ BİNA
651049,222 : 4539980,033 40,9954438 : 40,7956047 651114,222 : 4539988,033 40,9955038 : 40,7963791 651119,223 : 4539860,032 40,9943504 : 40,7964072 651171,223 : 4539813,032 40,9939176 : 40,7970137 651130,223 : 4539754,031 40,993394 : 40,796512 651088,222 : 4539846,032 40,9942301 : 40,7960354 ELEKTRO MEKANİK ŞANTİYE SAHASI 648859,209 : 4544557,057 41,0370573 : 40,7706826 648911,209 : 4544552,057 41,0370028 : 40,7712998 648941,209 : 4544409,056 41,0357097 : 40,771622 648878,209 : 4544447,056 41,0360634 : 40,770882 MÜTEAHHİT ŞANTİYE ALANI 646308,194 : 4546677,067 41,056608 : 40,7408506 646403,194 : 4546815,068 41,0578334 : 40,7420134 647133,199 : 4546445,066 41,0543704 : 40,7506086 647019,198 : 4546276,066 41,0528693 : 40,7492123 PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ) ÇED Yönetmeliği EK-I Listesi Madde 16- Kurulu gücü 25 MW m ve üzeri nehir tipi santraller PTD/ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADI PTD/ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU HAZIRLAYAN KURULUŞUN ADRESİ, TELEFON VE FAKS NUMARALARI PTD/ÇED BAŞVURU DOSYASI/ÇED RAPORU/NİHAİ ÇED RAPORUNU TARİHİ (GÜN, AY, YIL) MGS PROJE MÜŞAVİRLİK MÜHENDİSLİK TİCARET LTD. ŞTİ. Şehit Cevdet Özdemir Mah. 1351.Sok No:1/7 06460 Çankaya/ANKARA Tel : (0 312) 479 84 00 Faks : (0 312) 479 84 99 03/04/2013
İÇİNDEKİLER DİZİNİ BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI... 1 BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU... 8 II.1. PROJENİN YERİ (İLGİLİ VALİLİK VEYA BELEDİYE TARAFINDAN DOĞRULUĞU ONANMIŞ OLAN PROJE YERİNİN, LEJANT VE PLAN NOTLARININ DA YER ALDIĞI ONANLI ÇEVRE DÜZENİ PLANI VE İMAR PLANLARI ÜZERİNDE, BU PLANLAR YOKSA MEVCUT ARAZİ KULLANIM HARİTASI ÜZERİNDE GÖSTERİMİ),... 8 II.2. PROJE KAPSAMINDAKİ ÜNİTELERİN KONUMU (BARAJ GÖVDE VE SAVAK TESİSLERİ (DOLU SAVAK-DİPSAVAK), İLETİM KANALLARI, HİDROELEKTRİK SANTRAL ÜNİTESİ İLE İLGİLİ BİNA VE TESİSLER, TEKNİK ALTYAPI ÜNİTELERİ, İDARİ VE SOSYAL ÜNİTELER, VARSA DİĞER ÜNİTELER, BUNLAR İÇİN BELİRLENEN KAPALI VE AÇIK ALAN BÜYÜKLÜKLERİ, BU ÜNİTELERİN PROJE ALANI İÇİNDEKİ KONUMLARININ VAZİYET PLANI VEYA KROKİ ÜZERİNDE GÖSTERİMİ, DİĞER TEKNİKLERLE TEMSİLİ RESİM VEYA MAKET BENZERİ GÖSTERİMLER, PROJE KAPSAMINDA YER ALAN GEÇİCİ VE NİHAİ DEPOLAMA ALANLARININ, İNŞA EDİLECEK BARAJ SAHASI İÇİNDE GERÇEKLEŞTİRİLECEK OLAN İNŞAAT ALANININ VE MADEN KANUNU NA GÖRE AÇILACAK OLAN TAŞ, KUM, ÇAKIL VB. OCAK ALANLARININ 1/25000, 1/5000 VE/VEYA 1/1000 LİK HARİTALAR ÜZERİNDE GÖSTERİMİ),... 14 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI... 20 III.1. PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ İLE İLGİLİ YATIRIM PROGRAMI VE FİNANS KAYNAKLARI,... 20 III.2. PROJENİN GERÇEKLEŞMESİ İLE İLGİLİ İŞ AKIM ŞEMASI VEYA ZAMANLAMA TABLOSU,... 20 III.3. PROJENİN FAYDA-MALİYET ANALİZİ,... 23 III.4. PROJE KAPSAMINDA OLMAYAN ANCAK PROJENİN GERÇEKLEŞMESİNE BAĞLI OLARAK, PROJE SAHİBİ VEYA DİĞER YATIRIMCILAR TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ TASARLANAN DİĞER EKONOMİK, SOSYAL VE ALTYAPI PROJELERİ,... 24 III.5. PROJE KAPSAMINDA OLMAYAN ANCAK PROJENİN GERÇEKLEŞEBİLMESİ İÇİN ZARURİ OLAN VE PROJE SAHİBİ VEYA DİĞER YATIRIMCILAR TARAFINDAN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ PLANLANAN DİĞER EKONOMİK, SOSYAL VE ALTYAPI PROJELERİ,... 24 III.6. KAMULAŞTIRMA VE/VEYA YENİDEN YERLEŞİMİN NASIL YAPILACAĞI,... 24 III.7. DİĞER HUSUSLAR.... 24 BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR, HES VE MALZEME OCAKLARI PROJELERİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI (*)... 25 IV.1. PROJEDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ, (ETKİ ALANININ NASIL VE NEYE GÖRE BELİRLENDİĞİ AÇIKLANACAK VE ETKİ ALANI HARİTA ÜZERİNDE GÖSTERİLECEK)... 25 IV.2. ETKİ ALANI İÇERİSİNDEKİ FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ VE DOĞAL KAYNAKLARIN KULLANIMI,... 26 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler,... 26 IV.2.2. Jeolojik özellik (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000 lik jeolojik harita ve lejandı),... 38 IV.2.3. Yer altı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakları debileri, mevcut ve planlanan kullanımı),... 53 IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik ve ekolojik özellikleri,... 55 IV.2.5. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar), 56 IV.2.6. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı),57 (*) Bu bölümde proje için seçilen yerin çevresel özellikleri verilirken etki alanı dikkate alınmalıdır. Bu bölümde sıralanan hususlar itibarı ile açıklanırken, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından, araştırma kurumlarından, üniversitelerden veya benzeri diğer kurumlardan temin edilen bilgilerin hangi kurumdan ve kaynaktan alındığı raporun i
notlar bölümünde belirtilir veya ilgili harita, doküman vb. belgeye işlenir. Proje sahibince kendi araştırmalarına dayalı bilgiler verilmek istenirse, bunlardan kamu kurum ve kuruluşların yetkileri altında olanlar için ilgili kurum ve kuruluşlardan bu bilgilerin doğruluğunu belirten birer belge alınarak rapora eklenir.... 57 IV.2.7. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları) sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları,... 58 IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları),... 58 IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiatı Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezervleri, Doğal Sit Ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan Ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar),. 58 IV.2.10. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve yaşama ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları, orman inceleme değerlendirme formu)... 61 IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslar arası mevzuatla koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyonu Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi, 66 IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve ekonomik değerleri),... 96 IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri),... 97 IV.2.14. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),... 97 IV.2.15. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi,... 97 IV.2.16. Diğer özellikler.... 99 IV.3. SOSYO-EKONOMİK ÇEVRENİN ÖZELLİKLERİ... 100 IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel işgücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),... 100 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler)... 101 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir),... 101 IV.3.4. İşsizlik (yöredeki işsiz nüfus ve faal nüfusa oranı),... 102 IV.3.5. Yöredeki sosyal altyapı hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumu),... 102 IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.)... 103 IV.3.7. Diğer özellikler.... 103 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER:... 104 ii
V.1. ARAZİNİN HAZIRLANMASI, İNŞAAT VE TESİS AŞAMASINDAKİ PROJELER, FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER (BARAJ, REGÜLATÖR, HES, MALZEME OCAKLARI DAHİL),... 104 V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere taşınacakları, nerelerde depolanacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak malzemeler,... 104 V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşasında kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makineler,... 106 V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri,... 107 V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla gerçekleştirilecek kazı, tünel açma, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları,... 107 V.1.5. Baraj yapımı dolayısıyla açılacak olan taşocağı, kum ocağı, kil ocağı gibi malzeme ocaklarının sayısı, ocakların alan büyüklükleri, işletme alan büyüklükleri ve koordinatları, yıllara bağlı planlanan üretim miktarları, uygulanacak üretim yöntemleri, basamak yüksekliği, genişliği, şev açısı, basamak sayısı, ocakların başlangıç ve nihai durumlarının imalat haritaları üzerinde gösterimi,... 107 V.1.6. Tünel açma çalışmalarında patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklanması, patlama paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi,... 108 V.1.7. Tünel açma çalışmalarında üretim miktarlarının çalışma süreleri (gün-ay-yıl), nakliye güzergahları, ulaşım altyapısı planı, altyapının inşası ile ilgili işlemler, kullanılacak makine ekipmanları,... 113 V.1.8. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler, kümülatif değerler,... 113 V.1.9. Zemin emniyeti ve su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler,... 121 V.1.10. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerine etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerine olabilecek etkiler,... 121 V.1.11. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün türleri,... 122 V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar,... 122 V.1.13. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su miktarı, su temini sistemi ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar,... 124 V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği,... 130 V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif değerler, malzeme ocakları için Çevresel Gürültü nün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği ne göre akustik raporun hazırlanması,... 133 V.1.16. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,... 142 V.1.17. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar,... 142 iii
V.1.18. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,... 145 V.1.19. Proje alanı ve malzeme ocakları dahil olmak üzere yer altı ve yerüstünde bulunan kültür ve tabiat varlıklarına (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalıntılara, korunması gerekli doğal değerlere) olabilecek etkilerin belirlenmesi,... 145 V.1.20. Diğer özellikler.... 145 V.2. PROJENİN İŞLETME AŞAMASINDAKİ PROJELER, FİZİKSEL VE BİYOLOJİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER,... 146 V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları,... 146 V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler, dere yatağına bırakılacak su miktarı ve nasıl hesaplandığı, balık geçitleri,... 153 V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler,... 157 V.2.4. Ulusal ve uluslar arası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler,... 157 V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.),... 157 V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri,... 158 V.2.7. Yer altı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler,... 158 V.2.8. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği,... 159 V.2.9. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atık suların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği,... 159 V.2.10. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,... 160 V.2.11. Proje Ünitelerinin İşletilmesi Sırasında Oluşacak Gürültünün Kaynakları Ve Kontrolü İçin Alınacak Önlemler,... 162 V.2.12. Orman Alanlarına Olabilecek Etki Ve Bu Etkilere Karşı Alınacak Tedbirlerin Tanımlanması,... 163 V.2.13. Diğer Özellikler.... 164 V.3. PROJENİN SOSYO-EKONOMİK ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİ... 165 V.3.1. Proje İle Gerçekleşmesi Beklenen Gelir Artışları; Yaratılacak İstihdam İmkanları, Nüfus Hareketleri, Göçler, Eğitim, Sağlık, Kültür, Diğer Sosyal Ve Teknik Altyapı Hizmetleri Ve Bu Hizmetlerden Yararlanılma Durumlarında Değişiklikler Vb.,..165 V.3.2. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi.... 166 BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER... 167 VI.1. ARAZİ ISLAHI,... 167 VI.2. PROJE ALANI VE MALZEME OCAKLARINDA YAPILACAK ARAZİ ISLAHI VE REKLAMASYON ÇALIŞMALARI,... 167 VI.3. MEVCUT SU KAYNAKLARINA ETKİLER,... 167 BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ... 168 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI... 170 VIII.1. FAALİYETİN İNŞAATI İÇİN ÖNERİLEN İZLEME PROGRAMI, FAALİYETİN İŞLETMESİ VE İŞLETME SONRASI İÇİN ÖNERİLEN İZLEME PROGRAMI VE ACİL MÜDAHALE PLANI,... 170 iv
VIII.2. ÇED OLUMLU BELGESİNİN VERİLMESİ DURUMUNDA, YETERLİK TEBLİĞİ NDE YETERLİK BELGESİ ALAN KURUM/KURULUŞLARIN YÜKÜMLÜLÜKLERİ BAŞLIĞININ İKİNCİ PARAGRAFINDA YER ALAN HUSUSLARIN GERÇEKLEŞTİRİLMESİ İLE İLGİLİ PROGRAM... 173 BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI... 175 BÖLÜM VIII: SONUÇLAR... 177 EKLER:... 182 NOTLAR VE KAYNAKLAR:... 183 EKLER DİZİNİ EK-1 RESMİ YAZILAR EK-1-a: ÇED GEREKLİ DEĞİLDİR KARARI EK-1-b: MÜLGA RİZE İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ PROJE GÖRÜŞÜ EK-1-c: SU KULLANIM HAKKI VE İŞLETME ESASLARINA ESAS İLİŞKİN ANLAŞMA EK-1-d: METEOROLOJİK VERİLER VE FEVK HADİSELERİ EK-1-e: AĞAÇ RÖLEVE PLANLARI EK-1-f: MEŞÇERE HARİTASI VE ORMAN İNCELEME DEĞERLENDİRME FORMU EK-1-g: MİGEM GÖRÜŞÜ EK-1-h: 0NAYLI AKIM DEĞERLERİ EK-1-ı: FİZİBİLİTE ONAYI EK-1-i: DSİ 22. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ HAFRİYAT ALANLARI ONAY YAZISI EK-2 1/25000 ÖLÇEKLİ TOPOĞRAFİK HARİTA VE GENEL YERLEŞİM PLANI EK-3 FAALİYET ÜNİTELERİ PLAN VE KESİTLERİ EK-4 1/25000 ÖLÇEKLİ JEOLOJİ HARİTASI EK-5 TOZ ÖLÇÜM RAPORU EK-6 SU ANALİZLERİ EK-7 TOZ MODELLEMESİ EK-8 AKUSTİK RAPOR VE ARKA PLAN GÜRÜLTÜ ÖLÇÜM RAPORU EK-9 SOSYAL ETKİ RAPORU EK-10 HES PROJELERİ VE DİĞER HİDROLİK FAALİYET TALEPLERİ İÇİN DEĞERLENDİRME RAPORU VE DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ONAY YAZISI EK-11 ÇEVRE DÜZENİ PLANI v
TABLOLAR DİZİNİ Tablo 1. Projenin Genel Karakteristikleri... 3 Tablo 2. Faaliyet Ünitelerine En Yakın Duyarlı Yapılarının Kuş Ucumu Mesafeleri... 8 Tablo 3. Faaliyet Ünitelerinin Koordinatları... 15 Tablo 4. Projesi Kapsamında Yer Alan Tesislerin Kapladığı Takribi Alanlar... 19 Tablo 5. İnşaat İşlemleri Zamanlama Tablosu... 21 Tablo 6. Elektromekanik İşlemler Zamanlama Tablosu... 22 Tablo 7. Proje Yatırım Maliyeti... 23 Tablo 8. Sıcaklık Değerleri... 26 Tablo 9. Yağış Değerleri... 27 Tablo 10. Nem Değerleri... 28 Tablo 11. Kar Yağışlı ve Kar Örtülü Günler... 28 Tablo 12. Sisli, Dolulu, Kırağılı ve Orajlı Günler Sayısı... 29 Tablo 13. Yönlere Göre Rüzgarın Esme Sayıları... 30 Tablo 14. İlkbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları... 31 Tablo 15. Yaz Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları... 32 Tablo 16. Sonbahar Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları... 33 Tablo 17. Kış Mevsimindeki Rüzgarın Esme Sayıları... 34 Tablo 18. Ortalama Rüzgar Hızı... 36 Tablo 19. Uzun Yıllar Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Değerleri... 36 Tablo 20. Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü... 37 Tablo 21. Fırtınalı Günler Sayısı Ortalaması ve Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı Ortalaması... 37 Tablo 22. Üst Kretase yaşlı bazik volkano-tortul seriye ilişkin RMR Kaya Sınıflaması (Bieniawski, 1989)... 48 Tablo 23. Üst Kretase yaşlı bazik volkano-tortul seriye ilişkin Q Kaya Sınıflaması (Barton vd, 1974)... 48 Tablo 24. Seçilen Depremlerin Kandilli Kayıtları... 52 Tablo 25. Seçilen Depremlerin USGS Kayıtları... 52 Tablo 26. Seçilen Depremlerin Büyüklükleri ve Sayıları... 52 Tablo 27. Rize İlinin Sınırları İçinden Karadeniz e Dökülen Akarsuların Mansap Akiferlerinin Yas Rezervleri Ve Bu Alanlarda Açılan Su Sondaj Kuyuları Yardımı İle Kullanılan Yas Miktarı... 54 Tablo 28. Büyükdere Çayı Mansap Akiferi... 54 Tablo 29. Faaliyet Ünitelerinde Yer Alan Ağaç Sayıları ve Türleri... 58 Tablo 30. İstasyonlara Göre Tatlısu Alg Türleri... 61 Tablo 31. İstasyonlara Göre Zooplanktonik Organizmaların Listesi... 63 Tablo 32. Çalışma Alanındaki Bentik Omurgasız Türleri... 64 Tablo 33. Çalışma Bölgesi Balık Türleri... 65 Tablo 34. Kayalar Regülatörü Ve HES Proje Sahası Floristik Listesi... 70 Tablo 35. Kayalar Regülatorü ve HES Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yaşadığı Belirlenen İkiyaşamlı (Amphibia)Türleri... 91 Tablo 36. Kayalar Regülatorü ve HES Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yaşadığı Belirlenen Sürüngen (Reptilia) Türleri ve Koruma Statüleri... 91 Tablo 37. Kayalar Regülatorü ve HES Proje Alanı ve Yakin Çevresinde Yasadigi Belirlenen Kus Türleri (Aves) ve Koruma Statuleri... 92 Tablo 38. Proje Alanı ve Yakın Çevresinde Yaşadığı Belirlenen Memeli Hayvan (Mammalia) Türleri ve Koruma Statüleri... 95 Tablo 39. Çayeli İlçesi Nüfus Verileri (TUİK, 2012)... 101 Tablo 40. Çaykur'a Ait Fabrikalar ve Personel Sayısı... 101 Tablo 41. Özel Sektöre ait Çay Fabrikaları... 102 vi
Tablo 42. Rize İli İşsizlik Oranları... 102 Tablo 43. Hafriyat Miktarları... 105 Tablo 44. Hafriyat Depolama Alanları... 105 Tablo 45. W=2,586 kg Alınarak Hesaplanan Mesafeye Göre Titreşim Hızı Değerleri... 110 Tablo 46. Bina Temeli Titreşim Hızı (Vo) Değerlerine Bağlı Olarak Patlatma Nedeniyle Hasar Görebilecek Bina Türleri (Forssbland, 1981)... 111 Tablo 47. Temel Kayaç Türü ne Bağlı K Katsayı Değerleri... 112 Tablo 48. Toz Emisyonu Kütlesel Debi Hesaplamalarında Kullanılacak Emisyon Faktörleri... 113 Tablo 49. Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması İçin Sınır Değerler... 123 Tablo 50. İş Makinelerinin Yakıt Sarfiyatı ( Temsa Ürün Katalogları)... 123 Tablo 51. Motorin Özellikleri (TÜPRAŞ)... 123 Tablo 52. Hesaplamalarda Kullanılan Emisyon Faktörleri (Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları,1991)... 124 Tablo 53. Evsel Nitelikli Atık Suların Bazı Tipik Özellikleri (Arceivala. S. J. 2002).... 125 Tablo 54. Sektör: Evsel Nitelikli Atık Sular (Sınıf 1: Kirlilik Yükü Ham BOİ Olarak 5-120 Kg/Gün Arasında, Nüfus =84-2000)... 128 Tablo 55. Proje Kapsamında Su Kullanım ve Atıksu Oluşum Miktarları... 129 Tablo 56. Gürültü Ölçüm Sonuçları... 134 Tablo 57. Regülatör Sahasında Kullanılması Öngörülen Makine ve Ekipmanlar ve Motor Güçleri134 Tablo 58. Teçhizat Tipi ve Bunların Net Güç Seviyesine Uygun Olarak Tanımlanan Ses Gücü Seviyeleri... 135 Tablo 59. Regülatör Sahasında Aynı Anda Kullanılması Muhtemel Gürültü Kaynakları ve Ses Gücü Düzeyleri... 136 Tablo 60. Regülatör Sahasında Tüm Ekipmanlar İçin 1000 Hz için Ses Basıncı Hesabı (Lwt=117,60 dba için)... 137 Tablo 61. Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü Sınır Değerleri... 138 Tablo 62. HES Sahalarında Kullanılacak Makine ve Ekipmanların Motor Güçleri... 139 Tablo 63. HES Sahasında Tüm Ekipmanlar İçin 1000 Hz için Ses Basıncı Hesabı (Lwt=117,90 dba için)... 139 Tablo 64. Maden ve Taş Ocakları ile Benzeri Alanlarda Patlama Nedeniyle Oluşacak Titreşimlerin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri... 141 Tablo 65. İnşaatlarda Kazık Çakma ve Benzeri Titreşim Yaratan Operasyonların ve İnşaat Makinelerinin En Yakın Çok Hassas Kullanım Alanının Dışında Yaratacağı Zemin Titreşimlerinin İzin Verilen En Yüksek Değerleri (1 Hz- 80 Hz arasındaki frekans bantlarında)... 141 Tablo 66. Kaza Olabilirlik Tanımları ve Değer Aralıkları (Gürcanlı E., Müngen U., 2005)... 143 Tablo 67. Arazinin Hazırlanması Aşamasında Yapılacak Faaliyetler İçin Risk Analizi... 144 Tablo 68. Beton Santrali Ekipmanları... 152 Tablo 69. Kayalar Regülatöründen Bırakılacak Can Suyu Miktarları... 156 Tablo 70. Çevresel Fayda-Maliyet Analizi... 166 vii
ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil 1. Türkiye Enerji Kaynaklarına Göre Üretim Dağılımı... 6 Şekil 2. Yer Bulduru Haritası... 9 Şekil 3. Faaliyet Alanı Genel Görünümü... 10 Şekil 4. Santral Alanı ve İletim Tüneli Görünümü... 10 Şekil 5. Enerji Tüneli Görünümü... 11 Şekil 6. Enerji Tüneli ve Regülatör Görünümü... 11 Şekil 7. Büyük Dere Görünümü... 12 Şekil 8. Santral Alanı Görünümü... 12 Şekil 9. Proje Alanı Genel Görünümü... 13 Şekil 10. Regülatör Alanı Görünümü... 13 Şekil 11. Dağınık Yerleşimler ve Çay Bahçeleri... 14 Şekil 12. Proje Ünitelerinin Krokisi... 18 Şekil 13. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili İş Akım Şeması... 20 Şekil 14. Sıcaklık Değerleri Grafiği... 27 Şekil 15. Yağış Değerleri Grafiği... 27 Şekil 16. Nem Grafiği... 28 Şekil 17. Kar Yağışlı ve Kar Örtülü Günler Sayısı Grafiği... 29 Şekil 18. Sisli, Dolulu, Kırağılı ve Orajlı Günler Sayısı Grafiği... 29 Şekil 19. Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 30 Şekil 20. Esme Sayılarına Göre İlkbahar Mevsimine Ait Rüzgar Diyagramı... 31 Şekil 21. Esme Sayılarına Göre Yaz Mevsimine Ait Rüzgar Diyagramı... 32 Şekil 22. Esme Sayılarına Göre Sonbahar Mevsimine Ait Rüzgar Diyagramı... 33 Şekil 23. Esme Sayılarına Göre Kış Mevsimine Ait Rüzgar Diyagramı... 34 Şekil 24. Aylara Göre Rüzgar Gülleri... 35 Şekil 25. Ortalama Rüzgâr Hızına Göre Yıllık Rüzgar Diyagramı... 36 Şekil 26. Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızı Grafiği... 37 Şekil 27. Bölgeye Ait Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesit... 42 Şekil 28. Kayalar Regülatörü Yeri 1/500 Ölçekli Jeoloji Planı (kaynak: Kayalar HES projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 45 Şekil 29. Kayalar Regülatörü Yeri 1/1000 Ölçekli Jeolojik En Kesiti (Kaynak: Kayalar HES Projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 46 Şekil 30. Kayalar Regülatörü ve Kayalar HES, Enerji Tüneli Boykesit (Pafta 1/2) (Kaynak: Kayalar HES Projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 47 Şekil 31. Kayalar Regülatörü ve Kayalar HES, Enerji Tüneli Boykesit (Pafta 2/2) (Kaynak: Kayalar HES Projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 47 Şekil 32. Kayalar Regülatörü ve Kayalar HES, Denge Bacası, Vana Odası ve Santral 1/1000 Ölçekli Jeoloji Planı (Kayalar HES Projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 49 Şekil 33. Kayalar Regülatörü ve Kayalar HES, Denge Bacası, Vana Odası, Cebri Boru ve Santral Boykesiti (Kayalar HES Projesi Fizibilite Raporu, Hidrodizayn Müh., Hepp Müh.)... 50 Şekil 34. Rize ili Depremsellik Haritası... 51 Şekil 35. Proje Alanının 50 km Çevresinde, 1900 Yılından İtibaren Meydana Gelen Depremleri Gösterir Harita (www.sayisalgrafik.com)... 51 Şekil 36. Proje Alanı ve Çevresinin Fay Haritası... 53 Şekil 37. Hidrografi Haritası... 56 Şekil 38. Faaliyet Alanının İşaretlendiği Arazi Kullanım Haritası... 57 Şekil 39. Faaliyet Alanının Gösterildiği Koruma Alanları Haritası (ÇOB Web Sayfası)... 59 Şekil 40. Rize Maden Haritası... 96 Şekil 41. Proje Alanı Etki Alanında İşletilmekte Olan Maden Ocağı ve Eleme Tesisi... 98 Şekil 42. Faaliyet Alanı Görünümü (Yerleşim Alanları, Kırma-Eleme Tesisi, Çay Bahçeleri)... 103 Şekil 43. V-Kesme Patlatma Modeli... 108 Şekil 44. V-Kesme Patlatma Kesiti... 109 Şekil 45. Arıtma Tesisi İş Akım Şeması... 127 Şekil 46. Regülatör Sahasında İçin Mesafeye Bağlı Gürültü Seviyesi... 138 Şekil 47. HES Sahasında Mesafeye Bağlı Gürültü Seviyesi... 140 Şekil 48. İş Akım Şeması... 146 Şekil 49. Enerji Tüneli Kesiti... 148 Şekil 50. Kırma Eleme Tesisi İş Akış Şeması... 150 viii
Şekil 51. Beton Santrali İş Akım Şeması... 153 Şekil 52. Debi Süreklilik Eğrisi... 155 Şekil 53. Acil Müdahale Planı,... 173 Şekil 54. Halkın Katılımı Toplantısı Görüntüleri -1... 175 Şekil 55. Halkın Katılımı Toplantısı Görüntüleri - 2... 176 Şekil 56. Halkın Katılımı Toplantısı Görüntüleri - 3... 176 KISALTMALAR Bkz BOİ ÇED db DSİ EİE ENH ERL HES KOI KVS Kw kwh MGİ MTA SKKY UVS RFR : Bakınız : Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı : Çevresel Etki Değerlendirmesi : Desibel : Devlet Su İşleri : Elektrik İşleri Etüd İdaresi : Enerji Nakil Hattı : European Red List : Hidroelektrik Santral : Kimyasal Oksijen İhtiyacı : Kısa Vadeli Sınır Değeri : Kilowatt : Kilowat Saat : Meteoroloji Gözlem İstasyonu : Maden Tetkik ve Arama : Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği : Uzun Vadeli Sınır Değeri : Revize Fizibilite Raporu ix
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, Pazar veya hizmet alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve gereklilikleri) 1.a) Proje Konusu Faaliyetin Tanımı Proje konusu faaliyet; İYON Enerji Üretimi Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Rize İli, Çayeli İlçesi sınırları içinde Büyükdere Akarsuyu üzerinde 36,60 MW elektrik (37,53 MW mekanik ) kurulu gücünde yapılması planlanan dir. Proje Süreci: Kayalar Hidroelektrik Santrali; 2007 yılında, Buzlupınar Regülatörü ve HES (17,1 MW elektrik 17,53 MW mekanik ), (17,7 MW elektrik 18,15 MW mekanik ) olarak iki kısımda projelendirilmiştir. İki kısım olarak planlanan santral; 16/12/2003 tarih ve 25318 sayılı Resmi Gazete Yayınlanarak yürürlüğe giren ÇED Yönetmeliği (Mülga) EK- II Seçme, Eleme Kriterleri Uygulanacak Projeler Listesi Madde 22 - Kurulu gücü 10 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller kapsamında değerlendirilerek Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmış ve ÇED Gerekli Değildir Kararı alınmıştır. (Bkz. EK-1- a) Proje için hazırlanan iki kademeli formülasyon, projenin çevresel boyutları göz önüne alınarak, çevreyle daha uyumlu hale getirilmesi için tek kademeye düşürülerek Revize Fizibilite Raporu hazırlanmıştır. Hazırlanan Revize Fizibilite Raporu (RFR) DSİ onayına sunulmuş ve DSİ görüşlerini de içerecek şekilde Ocak 2009 tarihinde onaylanmıştır. DSİ görüşleri doğrultusunda, onaylı RFR nin bütünleyici bir parçası olarak değerlendirilecek Projesi Değerlendirme Raporu da 30.03.2009 tarihinde DSİ ye sunulmuştur. Aradan geçen bu süreçte bir yandan da projenin onaylı tek kademeli proje formülasyonu için Kati Proje çalışmaları devam etmiştir. ÇED sürecinde gerçekleştirilecek İnceleme Değerlendirme toplantıları komisyon üyeleri için sırasında anlaşılır olması açısından; onaylı RFR ve bütünleyici parçası olan Kayalar Regülatörü ve HES Projesi Değerlendirme Raporu nun bir rapor halinde değerlendirildiği ve de kati proje çalışmalarıyla netleşmiş hususların da içinde yer aldığı İkinci RFR Mayıs 2010 tarihinde DSİ onayına sunulmuştur. Projesi için DSİ ile yatırımcı firma arasında Su Kullanım Hakkı ve İşletme Esaslarına Esas İlişkin anlaşma imzalanmış olup, EK-1-c de sunulmuştur. Proje kapsamında yukarıda anlatılan sebeplerle meydana gelen değişiklikler için (Mülga) Rize İl Çevre ve Orman Müdürlüğü ne görüş sorularak, ÇED Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi talep edilmiştir. Yapılan değerlendirme neticesinde, proje formülasyonunun değişmesi ve kurulu gücünün 25 MW' tan fazla olması nedeniyle, proje değişikliliğinin ÇED Yönetmeliğinin Ek- 1 Listesi kapsamında değerlendirilmekte olduğu ve anılan yönetmeliğin 8. maddesi uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığına müracaat edilmesi gerektiği belirtilmiştir. (Bkz. EK-1-b) Bu bağlamda değişen proje için ÇED Yönetmeliğine uygun olarak ÇED Başvuru Dosyası hazırlanarak Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı na sunulmuş ve projenin Mülga Çevre ve Orman Bakanlığında ÇED Süreci başlatılmıştır. Halkın Katılımı süreci ardından Mülga Çevre ve Orman Bakanlığında Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı nda belirlenen hususlarda dikkate alınarak 29.07.2010 tarihinde Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından verilmiş olan özel formatına uygun olarak hazırlanmıştır. Hazırlanan için 20.12.2010 tarihinde İnceleme ve Değerlendirme Komisyon Toplantısı gerçekleştirilmiş olup; komisyon tarafından fizibilite raporunun onaylanması ve kazı fazlası malzeme alanlarının derinlemesine incelenmesi gerektiği belirtilerek ÇED Süreci durdurulmuştur. 1
ÇED Sürecinin durdurulmasından günümüze kadar geçen süreçte aşağıda belirtilen hususlar tamamlanmış olup, bu doğrultuda Revize düzenlenmiştir. Projesi için Mayıs 2010 tarihinde hazırlanan Revize Fizibilite Raporu DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 12.01.2012 tarih ve 18452 sayılı yazı ile onaylanmış olup, Fizibilite Onayı EK-1-ı da verilmiştir. Proje kapsamında yapılacak kazı çalışmalarında meydana gelecek kazı fazlası malzemenin depolanması için belirlenen Kazı Fazlası Malzeme Depolama Sahaları için derinlemesine inceleme yapılarak 2 adet saha için DSİ 22. Bölge Müdürlüğünden 21 Mart 2011 tarihli yazı ile onay alınmıştır. DSİ 22. Bölge Müdürlüğü nden alınan onay yazısı EK-1-i de verilmiştir. Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından talep edilen HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu, Ekolog, Hidrobiyolog ve Hidrojeolog tan oluşan bir bilim heyeti tarafından hazırlanmış ve 27.03.2013 tarihli yazı ile Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmıştır. HES Projeleri ve Diğer Hidrolik Faaliyet Talepleri İçin Değerlendirme Raporu ve Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü onay yazısı EK-10 da verilmiştir. I. 1. A. Proje Konusu Yatırımın Tanımı: projesi kapsamında yapılması planlanan tesisler aşağıda sıralanmıştır. Kayalar Regülatörü, Balık Geçidi, Dolusavak Çakıl Geçidi, Su Alma Yapısı ve Çökeltim Havuzu, Enerji Kondüvisi, Enerji Tüneli, Yaklaşım Tüneli, Denge Bacası, Vana Odası, Cebri Boru, Santral Binası, Şalt Sahası. Ayrıca proje kapsamında kazı fazlası malzemesinin depolanması için 2 adet hafriyat depolama alanı, 2 adet şantiye tesisi (müteahhit şantiye sahası ve elektromekanik şantiye sahası), 1 adet idari bina ve hafriyat depolama sahası-3 ün içerisinde hafriyattan çıkan malzemenin proje kapsamında kullanılabilmesi için (uygun boyutlara getirilmesi için) bir adet kırma-eleme tesisi, proje ünitelerinin beton ihtiyacının karşılanması amacıyla bir adet beton santrali tesisi işletilecektir. İnşaat aşamasında gerekli olacak dolgu ve beton agrega malzemesi proje kapsamında yapılacak kazılardan çıkan hafriyat malzemesinden temin edileceği için proje kapsamında malzeme ocağı işletilmeyecektir. Faaliyet ünitelerinin Genel Yerleşim Planı EK-2 olarak verilmektedir. Kayalar HES Projesi ile Büyükdere nin 370-130 m kotları arasındaki 240 m brüt düşü değerlendirilmiş olacaktır. 353 m talveg kotunda yer alan Kayalar Regülatörü ile alınan Büyükdere suları, 5635 m uzunluğundaki enerji tüneli ile vana odasına iletilecek 2,15 m çapında 624,99 m uzunluğundaki cebri boruya alınarak Kayalar HES de türbinlenecektir. 2
Proje kapsamında üretilen elektrik şalt sahasına iletilerek gerilim ayarlaması yapıldıktan sonra ulusal sisteme bağlanacaktır. Şalt sahasında, elektrik enerjisini toplamaya veya dağıtmaya yarayan üniteler (ayırıcılar, kesiciler, baralar, transformatör vb.) bulunacaktır. Kayalar HES çıkısı 34.5 kv olarak planlanmıstır. Kayalar HES çıkısı 34.5 kv oldugu için açık salt tesisine gerek duyulmamaktadır. Kayalar HES in 7 km mesafedeki Çayeli trafo merkezine bağlanması düşünülmüştür. Bu durumda Kayalar HES den Çayeli trafo merkezine kadar 7 km uzunluğunda, enerji nakil hattı planlanmıştır. Enerji nakil hattı bu rapor kapsamında değildir. Projenin inşaat aşamasının 2 yıl süreceği öngörülmektedir. Projenin Genel Karakteristikleri aşağıda verilmektedir. Tablo 1. Projenin Genel Karakteristikleri İLİ RİZE İLÇESİ ÇAYELİ HAVZA ADI DOĞU KARADENİZ DSİ BÖLGESİ TRABZON AKARSU ADI / ANA KOL ADI BÜYÜK DERE GENEL KARAKTERİSTİKLER Drenaj Alanı 231,20 km² Yıllık Ortalama Doğal Akım 145,85 m³/s Projeye Esas Son 10 Yılın doğal Debisi 12,16 m³/s Proje Debisi 18,00 m³/s REGÜLATÖR Tipi. Beton dolu gövde, karşıdan alışlı Normal İşletme Su Seviyesi 370,00 m Çevre Düzenleme Kotu 372,90 m Talveg Kotu 353,00 m Temel Kotu 362,00 m Kret Uzunluğu 35,00 m DOLUSAVAK Eşik Kotu 370,00 m Genişliği 35,00 m Dolusavak Debisi (Q100) 271,45 m³/s Enerji Kırıcı Havuz Tipi Sıçratma Eşiği ÇAKIL GEÇİDİ Eşik Kotu. 356,00 m Kapak Adedi 1 Kapak Boyutları 1 4,00m 2,50m SU ALMA YAPISI Eşik Kotu / Tirol Tipi İçin Taban Kotu 365,00 m Genişliği 12,00 m İşletme kapağı adedi 3 Kapak Boyutları 3 3,00m 2,00m ÇÖKELTİM HAVUZU Genişliği 3 4,00m Uzunluğu 40,00 m Taban Eğimi 0,01 Çöken Dane Çapı 0,30 mm Batardo Kapağı Adedi 3 Batardo Kapağı Boyutları 3 3,00m 2,00m ENERJİ KONDÜVİSİ Tipi Betonarme, içi atnalı, dışı dikdörtgen kesitli İç Çapı 3,40 m 3
Ortalama Beton Kalınlığı 0,35 m Eğimi 0,0103 Kapasitesi 18,00 m³/s Toplam Boyu 23,61 m ENERJİ TÜNELİ Tipi Betonarme, içi atnalı, dışı modifiye atnalı İç Çapı 3,40 m Ortalama Beton Kalınlığı 0,30 m Eğimi 0,0103 Kapasitesi 18,00 m³/s Toplam Boyu 5635,00 m YAKLAŞIM TÜNELİ 240,00 m DENGE BACASI Tipi Basit, dairesel Yeri Tünel Km: 5+469,21 Çapı 9,80 m Üst Kotu 389,00 m Alt Kotu 326,20 m Maksimum Su Seviyesi (Upsurge) 385,74 m Minimum Su Seviyesi (Downsurge) 340,32 m CEBRİ BORU İç Çapı 2,15 m Toplam Uzunluğu 624,99 m Ortalama Et Kalınlığı 8,00/14,00/18,00 mm SANTRAL Boyu 29,80 m Eni 19,45 m Proje Debisi 18,00 m³/s Kuyruksuyu Kotu 130,00 m Türbin Eksen Kotu 127,50 m Toplam Kurulu Güç 36,60 MWelektrik (37,53 MWmekanik) Ünite Adedi 2 Türbin Tipi Francis - Düşey Eksenli Brüt Düşü 240,00 m Net Düşü (Proje Debisinde) 228,50 m Ünite Kurulu Güçleri 2 18,30 MWelektrik (2*18,765MWmekanik) Senkron Hız 500 dev/dak Spesifik Hız 116 Türbin Verimi 0,930 YILLIK ENERJİ ÜRETİMİ Firm Enerji 36,38 GWh/yıl Sekonder Enerji 99,00 GWh/yıl Toplam Enerji 135,38 GWh/yıl GENERATÖRLER Tipi 3 Fazlı Senkron Generatör Sayısı 2 Adet Gücü 2 20 000 kva Güç Faktörü 0,90 Frekansı 50 Hz Devir Sayısı 600 Generatör Verimi 0,985 Kutup Sayısı 5 Çift (10 Adet) ÜNİTE TRANSFORMATÖRLERİ Adedi 2 Tipi Harici Tip, 3 Fazlı, Yağ İzoleli Devamlı Gücü 2 22 000 kva Anma Gerilimi 34.5/11 kv (± 2 1,5%) Frekansı 50 Hz Bağlantı Grubu Ynd 11 Soğutma Şekli ONAN 4
1.b) Projenin Ömrü projesinin inşaat aşamasının 2 yılda tamamlanacağı öngörülmektedir. Proje ile ilgili olarak yapılan fizibilite çalışmalarında projenin ekonomik ömrü 50 yıl olarak öngörülmektedir. Ancak proje kapsamında yapılacak proje ünitelerinde gerçekleştirilecek periyodik bakımlarla bu sürenin öngörülenden daha uzun olacağı hedeflenmektedir. 1.c) Hizmet Amaçları, Pazar veya Hizmet Alanları ve Bu Alan İçerisinde Ekonomik ve Sosyal Yönden Ülke, Bölge ve/veya İl Ölçeğinde Önem ve Gereklilikleri Enerji ve bu çerçevede elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın önemli bir göstergesidir. Kullanım kolaylığı, istenildiği anda diğer enerji türlerine dönüştürülebilmesi ve günlük hayattaki yaygınlığından dolayı bir ülkede fert başına enerji tüketimi, o ülkenin milli gelir seviyesinin ve dolayısıyla da kalkınma ve yaşam standardının bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacımızda sürekli olarak artmaktadır. Dolayısıyla, enerji ihtiyacımızın kesintisiz, kaliteli, güvenilir ve ekonomik olarak çevreyi en az olumsuz etkileyecek şekilde karşılanması bir zorunluluk arz etmektedir. Sürdürülebilir gelişmenin sağlanabilmesi amacıyla temiz ve çevre dostu bir enerji kaynağı olan yenilenebilir enerji kaynaklarımızın maksimum düzeyde geliştirilmesi yoluyla değerlendirilmesi, özel öneme sahip bir husustur. Yenilenebilir enerji kaynaklarından en büyük öneme sahip enerji kaynağını hidroelektrik enerji teşkil etmektedir. Elektrik enerjisi üretiminde fosil, nükleer yakıtlı termik ve doğal gazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur. Günün belirli saatlerinde artma ve azalma gösteren enerji talebini anında karşılayabilme ve taleplerin azalması halinde de devreden anında çıkabilme özelliğine sahip hidroelektrik enerji, diğer enerji üretim tesisleri arasında özel bir öneme sahiptir. Hidroelektrik santrallerin ekonomik yapılabilirliğinin hesaplanabilmesi için enterkonnekte sistemde aynı enerjiyi üretecek kaynaklar gözden geçirilmekte, en ucuz enerji kaynağı belirlenerek hidroelektrik santral projesi bu kaynakla mukayese edilmekte ve ancak daha ekonomik bulunursa önerilmektedir. Ekonomik HES potansiyeli içindeki tüm projeler termik santrallere göre rantabiliteleri daha yüksek projelerden oluşmaktadır. Hidroelektrik Santral Yapım Nedenleri: Hidroelektrik santraller diğer enerji alternatifleri ile karşılaştırıldıklarında en çevreci seçeneklerden biridir. Dünyada ekonomik olarak yapılabilir hidroelektrik üretim potansiyelinin yarısının bile geliştirilmesi sera gazı emisyonlarının %13 oranında azalmasını sağlayacaktır. İlk yatırım tutarı yüksek olmakla birlikte işletme maliyeti çok düşüktür. 5
Hidroelektrik santrallerin işletme ömürleri oldukça uzundur. Hidroelektrik santraller verimliliği çok yüksek santrallerdir. Türbin ve jeneratör imalatındaki teknolojik gelişmeler ile verimlilikleri %95 lerin üzerine çıkartılmıştır Hidroelektrik enerji pik ihtiyaçlar için en uygun enerji türüdür. Kısa sürede devreye girme ve devreden çıkma özelliklerinden dolayı işletme güvenilirliği temin etmektedir. Hammadde girdi maliyetleri bulunmamaktadır. Yenilenebilir kaynaklardır. Yerli kaynak olması nedeniyle hammadde girdisi bakımından dışarıya bağımlılığı bulunmamaktadır. Hidroelektrik projeler iş olanağı sağlayarak istihdama çok olumlu katkıda bulunmaktadırlar. Türkiye'nin enerji tüketiminin tamamının Hidrolik kaynaklardan sağlanması tabii ki mümkün değildir, ancak ülkemizin hidroelektrik potansiyelinin tamamına yakınının devreye alınması yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı faydalı ve oldukça önemlidir. Ülkemizin enerji kaynaklarına göre üretim dağılımı aşağıda verilmektedir. Şekil 1. Türkiye Enerji Kaynaklarına Göre Üretim Dağılımı Hidroelektrik enerji; Temiz enerji olması, Değerlendirilememesi halinde akarsularımızın doğal olarak denizlere boşalımı nedeniyle kaynak kaybına neden olması, Ülkemiz pik ihtiyaçlarının karşılanması için önemli bir kısmı ithal yoluyla karşılanan alternatiflerine göre çok daha ucuz, pratik ve anında sisteme verilerek ihtiyaç bölgelerine ulaştırılması, gibi avantajlara sahip olması, hidroelektrik enerji potansiyelimizin geliştirilmesini zorunlu kılmaktadır. 6
Kayalar HES Tesislerinin işletilmesi ile, Türkiye ekonomisine ve enerji pazarına katkıda bulunulacak, yörede enerji imkanları yaratılacak, gerek inşaat, gerekse işletme döneminde ekonomiye ve istihdama katkı sağlanacaktır. Bunun yanı sıra Türkiye nin ürettiği yeşil enerji miktarına katkıda bulunacaktır. Ayrıca, bu ve buna benzer santrallerin inşa edilerek devreye girmesi, devlet kaynaklarının daha verimli kullanılmasını da sağlayacak, karşılığında döviz ödenen enerji kaynaklarına duyulan ihtiyacı biraz olsun azaltacak ve değerlendirilemeyen yenilenebilir enerji kaynaklarımızın değerlendirilmesine katkıda bulunacaktır. 7
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi), Proje konusu faaliyet; İYON Enerji Üretimi Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Rize İli, Çayeli İlçesi sınırları içinde Büyükdere Akarsuyu üzerinde 36,60 MW elektrik (37,53 MW mekanik ) kurulu gücünde yapılması planlanan dir. Proje sahası, 1/25.000 ölçekli Artvin F45-c4 ve Tortum G45-b1 nolu topografik harita içerisinde bulunmaktadır. Proje alanı İçme Suyu Havzasında kalmamaktadır. Proje alanın bulunduğu bölge; Ordu, Trabzon, Rize, Giresun, Gümüşhane, Artvin Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı kapsamında kalmaktadır. Çevre Düzeni Planı EK-11 de verilmektedir. Tüm proje üniteleri için hazırlanacak planlar, Rize İl Özel İdaresine onaylatılacaktır. Projesi; Yer Bulduru Haritası Uydu görüntüleri Fotoğrafları Şekil 2 de, Şekil 3 - Şekil 6 da, Şekil 7 - Şekil 11 de verilmiştir. Ayrıca proje yerinin işaretlendiği 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Harita EK-2 de verilmiştir. Proje ünitelerine en yakın yerleşim yerlerinin mesafeleri Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Faaliyet Ünitelerine En Yakın Duyarlı Yapılarının Kuş Ucumu Mesafeleri Faaliyet ünitesi En Yakın Duyarlı Yapının Bağlı Olduğu Yerleşim Yeri Madenli Beldesi Buzlupınar Köyü Seslidere Köyü Yeşiltepe Köyü Santral Binası 150 m 4250 2750 m 7000 m Enerji Tüneli 130 m 125 m -- -- Regülatör 6500 m 1540 4500 m 1500 m 8
Şekil 2. Yer Bulduru Haritası 9
Şekil 3. Faaliyet Alanı Genel Görünümü Şekil 4. Santral Alanı ve İletim Tüneli Görünümü 10
Şekil 5. Enerji Tüneli Görünümü Şekil 6. Enerji Tüneli ve Regülatör Görünümü 11
İYON Enerji Üretimi Sanayi Ve Tic. A.Ş. Şekil 7. Büyük Dere Görünümü Şekil 8. Santral Alanı Görünümü 12
İYON Enerji Üretimi Sanayi Ve Tic. A.Ş. Şekil 9. Proje Alanı Genel Görünümü Şekil 10. Regülatör Alanı Görünümü 13
Şekil 11. Dağınık Yerleşimler ve Çay Bahçeleri II.2. Proje kapsamındaki ünitelerin konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri (dolu savak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000 lik haritalar üzerinde gösterimi), İYON Enerji Üretimi Sanayi ve Ticaret A. Ş. tarafından yapımı planlanan Kayalar Regülatörü ve Hidroelektrik Santral (HES) Projesi Karadeniz Bölgesinde, Rize ili, Çayeli İlçesi, Büyük Dere üzerinde yer almaktadır. Söz konusu proje sadece enerji üretimini amaçlayan bir proje olup, proje kapsamında yapımı önerilen tesisler; dolu gövdeli tasarlanan Kayalar Regülatörü, (su alma yapısı, çökeltim havuzu, balık geçidi) yaklaşım tüneli, enerji tüneli, denge bacası, vana odası, cebri boru, santral binası ve şalt sahasıdır. Ayrıca proje kapsamında kazı fazlası malzemelerin depolanması için 2 adet kazı fazlası malzeme depolama alanı ve 2 adet şantiye tesisi (müteahhit şantiye sahası ve elektromekanik şantiye sahası), 1 adet idari bina ve hafriyat depolama sahası-3 ün içerisinde hafriyattan çıkan malzemenin proje kapsamında kullanılabilmesi için (uygun boyutlara getirilmesi için) bir adet kırma-eleme tesisi, proje ünitelerinin beton ihtiyacının karşılanması amacıyla bir adet beton santrali tesisi işletilecektir. 14