ARTVN L GELME PLANI. TCARET, MAL YAPI ve BANKACILIK RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Y(lmaz OLGUN

ARTVN L GELME PLANI TCARET, MAL YAPI ve BANKACILIK RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Y(lmaz OLGUN Artvin, 2005

ÇNDEKLER Sayfa no ÇNDEKLER...i TABLO LSTES... iii 1. TCARET...1 1.1 Giri...1 1.2 Artvin li Ticaret Sektörünün Mevcut Durumu...1 1.2.1 Ticaret Sektörünün Gayri Safi Yurt çi Has)la Aç)s)ndan ncelenmesi...3 1.2.2 Ticaret Sektörü Bünyesinde Faaliyet Gösteren yeri Say)s)...5 1.2.3 Ticaret Sektöründe stihdam Durumu...6 1.2.4 Ticaret ve Sanayi Odalar)...6 1.2.4.1 Artvin Ticaret ve Sanayi Odas)...7 1.2.4.2 Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas)...8 1.2.4.3 Borçka Ticaret ve Sanayi Odas)...10 1.2.4.4 Hopa Ticaret ve Sanayi Odas)...11 1.2.5 Esnaf ve Sanatkar Odalar) Birli6i...12 1.2.6 7irket ve Kooperatifler...13 1.3 Artvin linde D) Ticaretin Genel Durumu...14 1.4 Artvin li Ticaret Sektörünün Darbo6azlar) Stratejiler ve Çözüm Önerileri...18 2. BANKACILIK SEKTÖRÜ...20 2.1 Giri...20 2.2 Artvin linde Bankac)l)k Sektörünün Mevcut Durumu...21 2.2.1 Banka Mevduat)ndaki Gelimeler...22 2.2.2 Banka Kredilerindeki Gelimeler...25 2.2.3 Kredi/Mevduat Oran)ndaki Gelimeler...26 2.3 Artvin linde Bankac)l)k Sektörünün Sorunlar) ve Çözüm Önerileri...27 3. MAL YAPI...29 3.1 Giri...29 3.2 Artvin li Mali Yap)s)n)n Genel Durumu...29 3.2.1 Kamu Harcamalar)...29 i

3.2.2 Kamu Yat)r)m Harcamalar)...30 3.2.3 Özel Sektör Yat)r)m Tevikleri...32 3.2.4 Kamu Gelirleri...33 3.2.5 Vergi Gelirlerinin Tahakkuk ve Tahsilat)...34 3.3 Artvin li Mali Yap)s)n)n Sorunlar) ve Çözüm Önerileri...35 4. KAYNAKLAR...37 ii

TABLO LSTES Sayfa no Tablo 1. Karadeniz Bölgesi llerinde Sabit Fiyatlarla Ticaret Sektörü Gayri Safi Yurt çi Has)las)n)n 2000 Y)l)ndaki Da6)l)m) (1987 = 100)...3 Tablo 2. 1996 ve 2000 Y)llar) çin Sabit Fiyatlarla Ticaret Sektörü GSYH n)n Kar)lat)r)lmas) (1987 = 100)...4 Tablo 3. Sabit Fiyatlarla GSYH ya Göre Artvin linde Ticaret Sektörünün Geliimi (1987 = 100)...4 Tablo 4. Artvin linde Ticaret Sektörü ve Di6er Sektörlerde Faaliyet Gösteren yerlerinin Say)sal De6iimi...5 Tablo 5. Artvin li Ticaret Sektöründe stihdam Durumu...6 Tablo 6. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na Kay)tl) Olan yeri Say)lar) (2003 Y)l) Sonu tibariyle)...7 Tablo 7. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Kay)t Yapt)ran Ticari yerleri...7 Tablo 8. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) nda 2002 ve 2003 Y)l)nda Terkin Yapt)ran Ticari yerleri...8 Tablo 9. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na Kay)tl) Olan 7irket Say)lar) (2003 Y)l) Sonu tibariyle)...8 Tablo 10. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Kay)t Yapt)ran Ticari yerleri...9 Tablo 11. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Terkin Yapt)ran Ticari yerleri...9 Tablo 12. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) na 2003 Y)l)nda Kay)t Yapt)ran yeri Say)lar)...10 Tablo 13. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Terkin Yapt)ran Ticari yerleri...10 Tablo 14. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na Kay)tl) Olan 7irket Say)lar) (2003 Y)l) Sonu tibariyle)...11 Tablo 15. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Kay)t Yapt)ran Ticari yerleri...11 Tablo 16. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na 2002 ve 2003 Y)l)nda Terkin Yapt)ran Ticari yerleri...12 Tablo 17. Artvin Esnaf ve Sanatkarlar Odalar) Birli6i - Odalara Kay)tl) Üye Listesi (2004*)...13 Tablo 18. Artvin lindeki Faal 7irketlerin Say)sal Da6)l)m)...13 iii

Tablo 19. lçelere Göre Kooperatif Türü ve Say)lar)n)n Da6)l)m)...14 Tablo 20. Hopa ve Sarp Gümrük Müdürlüklerinden Gerçekleen D) Ticaret...15 Tablo 21. Sarp S)n)r Kap)s) Gelen ve Giden Yolcu Say)s)...16 Tablo 22. Sarp S)n)r Kap)s) ve Hopa Liman) Araç ve Gemi Trafi6i...17 Tablo 23. Türk Bankac)l)k Sisteminde Banka ve Bankalar)n 7ube Say)lar), 2004...20 Tablo 24. Artvin linde Banka ve 7ube Say)lar) (2004)...21 Tablo 25. Artvin linde Faaliyet Gösteren Bankalar)n lçelere Da6)l)m) (2004)...21 Tablo 26. Artvin li Banka ve 7ube Say)lar)n)n Dönemsel De6iimi (1990-2004)...22 Tablo 27. Artvin li ve DKB llerinde Mevduat Türlerinin 2003 Y)l) tibariyle Miktar ve Oran Olarak Da6)l)m)...23 Tablo 28 Artvin ve DKB llerinde Mevduat)n Türk Liras) ve Yabanc) Para Cinsinden Da6)l)m) (Milyon ABD Dolar))...23 Tablo 29. Y)llar tibariyle 7ube Ba)na Düen Ortalama Mevduat (Milyon ABD Dolar)) ve Oransal De6iimi (%)...24 Tablo 30. Artvin linde Kii Ba)na Düen Banka Mevduat) ve DKB lleri ile Kar)lat)r)lmas) (Dolar)...24 Tablo 31. Artvin linde Kredilerin Sektörlere Göre Miktar veoransal Olarak Da6)l)m) (Cari Fiyatlarla)...25 Tablo 32. Artvin linde Kredilerin Da6)l)m) (Milyon ABD Dolar)) ve De6iimi (%)...25 Tablo 33. Artvin linde Kii Ba)na Düen Banka Kredileri ve DKB lleri ile Kar)lat)r)lmas) (Dolar)...26 Tablo 34. Artvin li Kredi/Mevduat Oranlar) (%)...26 Tablo 35. Artvin li Genel ve Katma Bütçe Giderleri (Milyar TL) ve Oransal Da6)l)m) (%)...29 Tablo 36. Artvin li Konsolide Giderleri (Milyar TL) ve Oransal Da6)l)m) (%)...30 Tablo 37. Artvin linde Kamu Yat)r)m Harcamalar) vesektörlere Göre Da6)l)m) (Cari Fiyatlarla)...30 Tablo 38. Artvin li 2004 Y)l) Kamu Yat)r)mlar)n)n Sektörlere ve Projelere Göre Da6)l)m) (Milyar TL)...31 Tablo 39. Artvin line Verilen Yat)r)m Tevik Belgelerinin DKB vetürkiye le Kar)lat)r)lmas)...32 Tablo 40. Artvin li Konsolide Bütçe Gelirlerinin Tahsilat) (Cari fiyatlarla- Milyar TL)...33 Tablo 41. Artvin li Konsolide Bütçe Gelir vegider Kar)lat)rmas) (Cari Fiyatlarla-Milyar TL)...34 iv

Tablo 42. Artvin linde Vergi Gelirlerinin Tahakkuk vetahsilat) (Cari Fiyatlarla- Milyar TL)...34 Tablo 43. Artvin li Vergi Mükellefi Say)lar) (2003)...35 v

1. TCARET 1.1 Giri& Kâr amac)yla mal veya öteki de6erli eylerin al)m-sat)m faaliyetlerinden oluan ticaret, genellikle tar)m ve sanayi gibi üretime dönük faaliyetlerden farkl) bir i kolu özelli6indedir. Ticaret, mevcut de6erlerin (mal, k)ymetli evrak vs. gibi) el de6itirmesi ilkesine dayanmakta ve ticaretten elde edilen kazançlar da öteki faaliyetler gibi Gayri Safi Milli Has)lan)n (GSMH n)n) bir bölümünü oluturmaktad)r (Seyido6lu, 1992). Öte yandan, ticaret sektörü, sadece üretim sektörü taraf)ndan üretilen mallar ile hizmet sektörü taraf)ndan üretilen hizmetlerin tüketicilere arz edildi6i bir sektör de6il, ayn) zamanda oluturdu6u katma de6er ve sermaye birikimi yoluyla yeni yat)r)mlar için de kaynak oluturan bir sektördür. Bu sebeple gelimi bir ticaret sektörü ile oluturulan katma de6er, sanayilemenin de yürütücü gücü olmaktad)r (Ate ve Ayy)ld)z, 2002). Ticaret, ihtiyaçlar)n kar)lanmas) amac)yla üreticilerle tüketiciler aras)nda bir köprü görevi görmesi, istihdam alan) oluturmas), ticari faaliyetler sonucu elde edilen katma de6erin yeni yat)r)mlara yönlendirilmesine imkân sa6lamas), di6er sektörlerle olan yak)n ilikisi vb. özellikleri nedeniyle, il, bölge ya da ülke ekonomilerinin geliimini do6rudan etkileyen bir sektör konumundad)r. Ülkemizde, DE taraf)ndan ticaret sektörünün temelini oluturan ticari faaliyetler, maddi mal ve maddelerin sadece al) ve sat)lar)na dayanan ve kâr amac)yla yap)lan ilemler olarak tan)mlanmakta (DE, 2002) ve bu tan)ma hizmet a6)rl)kl) ticari faaliyetler dahil edilmemektedir. Bununla birlikte, Ülkemizde DE nin çal)malar)nda ticaret sektörü iç ticaret kapsam)nda; toptan ve perakende ticareti ile otel-lokanta hizmetleri olmak üzere iki alt sektör eklinde ele al)nmaktad)r. Artvin l Gelime Plan) çal)malar)na altl)k oluturmak amac)yla ele al)nan ve Artvin ilinde ticaret sektörünün mevcut durumunu, yaanan sorunlar) ve bu sorunlara ilikin çözüm önerileri ile sektörün gelecek 20 y)ll)k periyottaki gelime stratejilerini konu edinen bu çal)mada ticaret sektörü, toptan ve perakende ticareti ile otel-lokanta hizmetlerinden oluan iç ticaret faaliyetleri ve Sarp S)n)r Kap)s) ve Hopa Liman) arac)l)6)yla gerçekletirilen d) ticaret faaliyetleri olmak üzere iki ayr) bölümde ele al)nm)t)r. Çal)mada yararlan)lan veriler Devlet statistik Enstitüsü ve Devlet Planlama Tekilat) çal)malar)n)n yan) s)ra, Artvin linde kurulu bulunan Esnaf ve Sanatkar Odalar) Birli6i ile Ticaret ve Sanayi Odalar) ndan temin edilmitir. Ayr)ca, DOKAP ve DAP gibi bölgesel planlardan, Artvin line yönelik haz)rlanan ve ticaret sektörünü de için alan yay)nlardan ve internet ortam)ndan elde edilen bilgilerden de istifade edilmitir. 1.2 Artvin li Ticaret Sektörünün Mevcut Durumu Üretilen ürün ve mamullerin nihai tüketicinin hizmetine sunulmas)n) sa6layan da6)t)c) bir hizmet sektörü olmas) nedeniyle ticaret sektörü, ayn) zamanda di6er üretici sektörlerin performans)n) art)ran önemli bir sektördür (DAP-III, 2000). 1

Artvin ili ticaret sektörü, küçük esnaf veya iletmelerden meydana gelen, bata çay olmak üzere meyve sebze a6)rl)kl) tar)msal ürünler, bal)k ve süt gibi hayvansal ürünler, g)da maddeleri, giyim, ev araç ve gereçleri, bak)r ve pirit cevheri, inaat malzemeleri ile di6er tüketim mallar)n)n al)m ve sat)mlar)n)n yap)ld)6) nispeten içe dönük bir yap) arz etmektedir. lde ihtiyaç duyulan sanayi ürünleri ve kimyasal ürünler genelde il d))ndan sa6lanmaktad)r. Ticarete konu olan mallar dikkate al)nd)6)nda, tar)m ürünleri d))nda il s)n)rlar) içerisinde üretilmi hemen hemen herhangi bir ürün olmad)6) söylenebilir. Nitekim, ilde sanayi sektörünün gelimemi olmas) sebebiyle, madencilik sektörü d))nda üretilen sanayi ürünlerine rastlanmamaktad)r (Ate ve Ayy)ld)z, 2002; 7imek, 2004)). Öte yandan, Ülkemizden baka ülkelere yap)lan ihracat ya da baka ülkelerden Ülkemize yap)lan ithalat söz konusu oldu6unda, bir di6er ticaret ekli olan d) ticaret faaliyetleri ortaya ç)kmaktad)r. Ülkemizde d) ticaret ilemleri yani ithalat ve ihracat faaliyetleri genellikle kara, deniz ya da hava yolu s)n)r kap)lar) bulunan iller arac)l)6)yla gerçekletirilmektedir. Artvin li, bir önceki paragrafta k)saca özetlenen iç ticaret faaliyetlerinin yan) s)ra, kara ve deniz s)n)r kap)lar) sayesinde d) ticaret faaliyetlerinin de gerçekletirildi6i s)n)r illerinden biri olma özelli6ine sahiptir. Bir baka ifadeyle, Artvin li ticaret sektöründe üzerinde durulmas) gereken bir di6er konuyu d) ticaret faaliyetleri tekil etmektedir. Özellikle, 1988 y)l)nda Sarp S)n)r Kap)s) n)n aç)lmas) ve Sovyetler birli6inin da6)lmas) sonucunda Güney Kafkasya Cumhuriyetlerinin ba6)ms)zl)klar)na kavumalar)yla birlikte, Do6u Karadeniz Bölgesi ve Artvin li için yeni bir dönem balam)t)r. Bu yeni dönemde, Do6u Karadeniz Bölgesi 1917 öncesinin hinterland) (Acarya, Abhazya ve Gürcistan) ile tekrar bütünlemitir. Ancak, söz konusu hinterlantta siyasi ve iktisadi istikrar tam anlam)yla tesis edilemedi6i için, yeni dönemin iktisadi ibirli6i imkânlar) ve kazançlar) da sürekli olamamaktad)r (Bocuto6lu, 2003). lin co6rafi konumundan kaynaklanan ula)m imkânlar) ve Karadeniz Bölgesi içerisindeki konumu yan)nda, do6al kaymak potansiyelinin de s)n)rl) olmas) gibi sebeplerle s)n)rl) bir ticaret potansiyeline sahip olan Artvin in en önemli avantaj) Gürcistan ile komu olmas)d)r. 7eker, un, çikolata, kakao, yumurta ve bitkisel ya6lar gibi g)da maddeleri ile temizlik malzemeleri ve haberleme cihazlar) gibi de6iik ürünleri Ülkemizden temin eden Gürcistan a yap)lan ihracattan al)nan pay, Artvin ilindeki ticari hayata biraz da olsa canl)l)k kazand)rmaktad)r. Artvin ticari hayat)na canl)l)k kazand)ran bir baka uygulama ise, s)n)r ticareti ve özel fatura kapsam)nda yap)lan d) ticarettir. Söz konusu s)n)r ticareti ve özel fatura kapsam)nda yap)lan ticaret, daha ziyade petrol ürünleri kapsam)nda yürümekteyse de ithalata nazaran düük oranlarda da olsa ihracat da yap)lmaktad)r (Ate ve Ayy)ld)z, 2002). Özetle, Artvin ilinde ticaret sektörü, tar)m sektörü ihmal edildi6inde daha çok il s)n)rlar) d))ndan sa6lanan ara ya da nihai mallar)n el de6itirmesi ve k)smen de ildeki tar)m ve hizmet sektörü kapsam)nda yürütülmekte olan ticari faaliyetlere dayanmaktad)r. Yine, Sarp S)n)r Kap)s) ve Hopa Liman) na ba6l) olarak yürütülmekte olan d) ticaret faaliyetleri de ticaret sektörü kapsam)nda üzerinde durulmas) gereken bir di6er konu olmaktad)r. Artvin ili ticaret sektörüne ilikin detayl) bilgiler aa6)da alt bal)klar halinde sunulmaktad)r. 2

1.2.1 Ticaret Sektörünün Gayri Safi Yurt çi Has4la Aç4s4ndan ncelenmesi Sabit fiyatlarla Gayri Safi Yurt çi Has)la (GSYH) de6eri içerisinde, 2000 y)l) itibariyle Artvin ili ticaret sektörünün pay); Karadeniz Bölgesi illeri ve Türkiye ile kar)lat)rmal) olarak Tablo 1 de verilmektedir. 2000 y)l)nda, Artvin ili toplam GSYH s) içinde; toptan ve perakende ticareti (% 12,8) ile otel, lokanta hizmetleri (% 6,5) alt sektörlerinden oluan ticaret sektörünün pay) % 19,4 olarak gerçeklemitir. Bir baka ifadeyle, ilgili y)lda il toplam GSYH s)n)n yakla)k olarak 1/5 i ticaret sektörü faaliyetleri sonucu olumutur. Ayn) y)l, il GSYH s) içindeki paylar)na bak)ld)6)nda; ticaret sektörünün tar)m sektörü ile birlikte (% 19,4), ulat)rma ve haberleme (% 25,8) ile sanayi sektörünün (% 20,6) ard)ndan üçüncü s)rada yer ald)6) görülmektedir (DE, 2002). Karadeniz Bölgesi illeri aras)nda toptan ve perakende ticaretinde GSYH de6erlerinin büyüklü6üne göre bir s)ralama yap)ld)6)nda; Bayburt, Gümühane, Bart)n, Sinop, Kastamonu ve Düzce illerini 38 460 Milyon TL GSYH de6eri ile geride b)rakan Artvin ilinin 18 il aras)nda 12. s)rada, otel lokanta hizmetleri alt sektöründe ise; Rize, Trabzon ve Samsun illerinin ard)ndan 19 564 Milyon TL GSYH de6eri ile 4. s)rada yer ald)6) görülmektedir. Benzer s)ralama, ticaret sektörünün geneli için yap)ld)6)nda, Bayburt, Gümühane, Bart)n ve Sinop illerinin önünde 58 024 Milyon TL GSYH de6eri ile Artvin ili 14. s)ray) almaktad)r. Öte yandan, ticaret sektöründe il ba)na düen ortalama GSYH n)n; Karadeniz Bölgesinde 119 143 Milyon TL oldu6u göz önünde bulundurulursa, Artvin ilinin ticaret GSYH s) (58 024 Milyon TL) bölge ortalamas)n)n yakla)k olarak yar)s)na (% 49) kar)l)k gelmektedir (Tablo 1). Tablo 1. Karadeniz Bölgesi llerinde Sabit Fiyatlarla Ticaret Sektörü Gayri Safi Yurt çi Has4las4n4n 2000 Y4l4ndaki Da:4l4m4 (1987 = 100) ller Ticaret Sektörü Toptan ve Perakende Otel, Lokanta Hizm. Ticaret Sektörü Toplam) Sektör Sektör De6er De6er De6er Sektör Gelime Pay) Pay) (000 000 TL) (000 000 TL) (000 000 TL) Pay) (%) H)z) (%) (%) (%) l/bölge (%)* l/türkiye (%)** Amasya 42 080 10,0 17 494 4,2 59574 14,2 21,8 2.8 0.2 Artvin 38 460 12,8 19 564 6,5 58024 19,4 14,4 2.7 0.2 Bart)n 12 569 10,3 1 881 1,5 14450 11,8 13,8 0.7 0.1 Bayburt 8 923 15,3 1 329 2,3 10252 17,6 9,3 0.5 0.0 Bolu 98 113 11,4 18 320 2,1 116433 13,5-21,2 5.4 0.4 Çorum 294 484 33,8 9 749 1,1 304233 34,9 14,3 14.2 1.1 Düzce 45 415 13,1 5 944 1,7 51359 14,9-2.4 0.2 Giresun 58 592 12,3 10 350 2,2 68943 14,5 12,1 3.2 0.3 Gümühane 11 759 9,2 1 172 0,9 12931 10,1 10, 0.6 0.0 Karabük 103 036 13,2 8 046 1,0 111082 14,2 8,9 5.2 0.4 Kastamonu 39 346 7,7 10 980 2,2 50326 9,9 12,3 2.3 0.2 Ordu 109 028 14,2 15 221 2,0 124250 16,2 8,5 5.8 0.5 Rize 54 708 11,7 39 156 8,3 93865 20,0 13,4 4.4 0.4 Samsun 509 174 29,5 20 264 1,2 529438 30,7 9,5 24.7 2.0 Sinop 33 578 14,3 8 556 3,7 42134 18,00 6,1 2.0 0.2 Tokat 53 848 6,7 10 641 1,3 64489 8,00 9,6 3.0 0.2 Trabzon 201 814 21,8 30 943 3,3 232757 25,1 14,1 10.9 0.9 Zonguldak 187 486 18,9 12 557 1,3 200042 20,2 11,0 9.3 0.8 Karadeniz 1 902 414 17,6 242 167 2,2 2144581 19,9 10,9 100.0 8.1 Türkiye 22 685 989 19,1 392 1558 3,3 26607547 22,4 12,0-100.0 * l Ticaret GSYH n)n Karadeniz Bölgesi Ticaret GSYH s) içindeki pay). ** l Ticaret GSYH n)n Türkiye Ticaret GSYH s) içindeki pay). Kaynak: DE, 2002. llere Göre Gayri Safi Yurtiçi Has)la 2000, DE Yay)n No: 2582, ISSN 1302-1745, ISBN 975-19-3042-1, Ankara. 3

Artvin ili ticaret sektöründe; GSYH n)n gelime h)z) (bir önceki y)la göre) % 14,4 ile hem Karadeniz Bölgesi (% 10,9) ve hem de Türkiye (% 12) ortalamas)n)n üzerinde gerçeklemitir. Ayr)ca, Artvin ili ticaret sektörü, Karadeniz Bölgesi ticaret sektörü GSYH s) içinde % 2,7 ve Türkiye ticaret sektörü GSYH s) içinde ise % 0,2 lik bir paya sahiptir (Tablo 1). Artvin ili ticaret sektörü 2000 y)l) itibariyle GSYH aç)s)ndan gerek bölge ve gerekse Türkiye ile kar)lat)rmal) olarak yukar)da irdelenmitir. Ancak, burada özellikle üzerinde durulmas) gereken bir di6er husus da ticaret sektörünün ilin GSYH s) içindeki a6)rl)6)n)n belirli bir periyottaki de6iimidir. Söz konusu de6iimi irdelemek aç)s)ndan, toplam GSYH içinde ticaret sektörü GSYH n)n 1996 ve 2000 y)llar)ndaki paylar) Tablo 2 de gösterilmitir. Tablo 2. Y)l 1996 ve 2000 Y4llar4 çin Sabit Fiyatlarla Ticaret Sektörü GSYH n4n Kar&4la&t4r4lmas4 (1987 = 100) Türkiye Karadeniz Bölgesi Artvin De6er Pay Gelime De6er Pay Gelime De6er Pay (Milyon TL) (%) H)z) (%) (Milyon TL) (%) H)z) (%) (Milyon TL) (%) Gelime H)z) (%) 1996 22 412 929 21,4 8,9 1 819 856 18,6 14,3 51 795 12,6 6,3 2000 26 607 547 22,4 12,0 2 144 581 19,9 11,7 58 024 19,4 14,4 Kaynak: 1-DE, 2002. llere Göre Gayri Safi Yurtiçi Has)la 2000, DE Yay)n No: 2582, ISSN 1302-1745, ISBN 975-19- 3042-1, Ankara. 2- DE, 1998. Ekonomik ve Sosyal Göstergeler Artvin, DE Yay)n No: 2129, Ankara. Tablo 2 den görülece6i üzere, 1996 ve 2000 y)llar)nda Türkiye ve Karadeniz Bölgesi nde ticaret sektörünün sabit fiyatlarla GSYH içindeki pay) çok büyük bir de6iiklik göstermeyip, çok cüzi bir art) gösterirken, Artvin ilinde söz konusu pay % 12,6 dan % 19,4 e kadar yükselmitir. Bu durum, ticaret sektörünün il ekonomisindeki artan öneminin de bir iareti olarak de6erlendirilebilir. Zira, söz konusu dönemde sabit fiyatlarla ilin toplam GSYH s) 1996 y)l)nda 411 055 Milyon TL iken, 2000 y)l)nda 299 303 Milyon TL ye gerilemi, bir baka ifadeyle, GSYH da yakla)k olarak % 27 lik bir azal) gerçeklemitir (DE, 1998; DE, 2002). Buna kar)l)k, ayn) dönemde ticaret sektörü GSYH s) ise 51 795 Milyon TL den 58 024 Milyon TL ye ulam) yani % 12 lik bir art)a konu olmutur (Tablo 2). Ticaret sektörü GSYH n)n Artvin li GSYH s) içinde uzun dönemdeki geliimi Tablo 3 te daha bariz bir ekilde görülmektedir. Tablo 3. Sabit Fiyatlarla GSYH ya Göre Artvin linde Ticaret Sektörünün Geli&imi (1987 = 100) Y)l Otel ve Lokanta Hizmetleri Toptan ve Perakende Ticaret (%) (%) Toplam Ticaret (%) 1987 2,1 7,5 9,6 1990 2,1 7,4 9,4 1994 3,9 7,4 11,3 2000 6,5 12,8 19,3 Kaynak: BOCUTOQLU, E., 2003. Artvin Ekonomisinde sanayi ve Ticaret Sektörlerinin Yeri ve Gelece6i Üzerine Baz) Düünceler, Artvin linin Ekonomik Kalk)nmas) Semineri, 25-26 Ekim 2003, Vizyon Sinemas) salonu, Artvin, ktisadi Arat)rmalar Vakf) Yay)n No: 2003/166, stanbul. Artvin ilinde ticaret sektörünün (toplam ticaret) sabit fiyatlarla GSYH içindeki pay) Sarp S)n)r Kap)s) s)n)n aç)l))ndan bir y)l önceyi temsil eden 1987 y)l)nda % 9,6 dan, 4

2000 y)l)nda % 19,3 e yükselmitir. Ticaret sektöründeki bu göreceli art))n temelinde, toptan ve perakende ticaret alt sektöründeki büyüme (1987 de % 7,5 ten 2000 y)l)nda % 12,8 e) ile otel ve lokanta sektörlerindeki büyüme (1987 de % 2,1 den 2000 y)l)nda % 6,5 e) büyüme yatmaktad)r. Ticaret sektörünün gelimesinde Sarp S)n)r Kap)s) n)n aç)lmas)yla ortaya ç)kan toptan ve perakende ticaret faaliyetleri ile turizm faaliyetlerinin stratejik bir role sahip oldu6u söylenebilir (Bocuto6lu, 2003). Yukar)da özetlenmeye çal))lan tüm bu bulgular), son y)llarda Artvin ili ekonomisinde, ticaret sektörü aç)s)ndan yaanan geliimin ve sektörün artan öneminin bir göstergesi olarak de6erlendirmek mümkündür. Dolay)s)yla, ticaret sektörü Artvin ekonomisinde özellikle l geliiminin planlanmas) sürecinde gelecek vaat eden bir sektör olarak ele al)nmak durumundad)r. 1.2.2 Ticaret Sektörü Bünyesinde Faaliyet Gösteren &yeri Say4s4 Artvin ilinde ticaret sektörü bünyesinde faaliyet gösteren i yeri say)lar), il düzeyinde di6er sektörlerle birlikte ayr)nt)l) analize imkân veren 1985 ve 1992 y)l) rakamlar)na göre Tablo 4 te özetlenmitir. Tablo 4. Artvin linde Ticaret Sektörü ve Di:er Sektörlerde Faaliyet Gösteren &yerlerinin Say4sal De:i&imi Türkiye Artvin Sektör 1985 1992 1985 1992 Say) % Say) % Say) % Say) % Toptan Ticaret 53 443 6.1 60 321 5.7 54 2.4 40 1.5 Ticaret Perakende Ticaret 370 471 42.1 457 014 43.0 1156 52.4 1280 49.3 Lokanta ve Otaller 84 411 9.6 117 136 11.0 298 13.5 462 17.8 Ticaret Sektörü Top. 508 325 57.8 634 471 59.6 1 508 68.4 1 782 68.6 Sanayi 184 373 21 190 528 17.9 294 13.3 291 11.2 naat ve Bay)nd)rl)k leri 8 642 1.0 14 859 1.4 7 0.3 7 0.3 Ulat)rma, Haberleme ve Depolama 8 819 1.0 14 283 1.3 21 1.0 40 1.5 Mali Kurumlar, sigorta ve Emlak leri 31 506 3.6 43 679 4.1 21 1.0 46 1.8 Toplumsal Hizm., Sosyal ve Kiisel Hizm 137 508 15.6 165 918 15.6 355 16.1 432 16.6 Toplam 879 173 100 1 063 738 100 2 206 100 2 598 100 Kaynak: 7imek, M., 2004. Uygun Yat)r)m Alanlar) Arat)rmas)-ARTVN, Türkiye Kalk)nma Bankas) Arat)rma Müdürlü6ü, Nisan 2004, Ankara. Buna göre, alt sektörler ba6lam)nda de6imekle birlikte genel olarak ticaret sektöründeki i yeri say)s); 1985 ten 1992 y)l)na gelinceye kadar % 18 lik art)la 1 782 ye ulam)t)r. Ayn) dönemde, Türkiye genelinde ticaret sektöründe faaliyet gösteren iyeri say)s)ndaki art) ise % 25 dolay)ndad)r. Söz konusu dönemde, Artvin lindeki iyeri say)s), Türkiye geneline oranla daha düük oranda artm)t)r. Bir baka ifadeyle, sektördeki geliim Türkiye genelinden daha yava olmutur. Burada dikkati çeken bir di6er özellik ise, ticaret sektöründeki iyeri say)s)n)n, hem 1985 ve hem de 1992 y)l)nda Artvin ilindeki toplam iyeri say)s)n)n % 68 ini oluturmas)d)r. Bu noktada, sektörler itibariyle ay)r)m yap)lmam) olmakla birlikte, 2002 y)l)nda ildeki toplam iyeri say)s)n)n 5 651 oldu6u dikkate al)n)r (DE, 2003) ve ticaret sektörünün de yine yakla)k % 68 oran)nda bir paya sahip olaca6) düünülürse, Artvin ilinde 2002 y)l)nda ticaret sektöründeki iyeri say)s) yakla)k 3 840 olarak tahmin edilebilir. Nitekim, 2000 y)l) Genel Nüfus Say)m) sonuçlar)na göre Artvin ilinde faal nüfusun % 4,8 i toptan ve perakende ticaret ile lokanta ve otellerde istihdam edilmekte olup, bunlar)n toplam) da 3 868 kiiye kar)l)k gelmektedir (DE, 2001). 5

Öte yandan, Türkiye genelinde 1992 y)l)nda 1 063 738 olan toplam iyeri say)s) yakla)k % 77 oran)nda art)la, 2002 y)l) itibariyle 1 881 433 e ulam)t)r. Buna kar)l)k, ayn) dönemde Artvin lindeki iyeri say)s) 2 598 den yakla)k % 117 oran)nda art)la 5 651 e uylam)t)r (DE, 2003). Dolay)s)yla sadece ticaret sektöründe faaliyet gösteren iyerlerini kapsamasa bile, tüm iyeri say)s)nda Türkiye ortalamas)ndan daha yüksek oranda görülen bu art), ayn) zamanda l genelinde ticaret sektörünün Türkiye den daha h)zl) bir ekilde geliti6i eklinde yorumlanabilir. 1.2.3 Ticaret Sektöründe stihdam Durumu Artvin ilinde 1990 ve 2000 y)l) nüfus say)m) sonuçlar)na göre ticaret sektörü ve alt sektörlerinde istihdam edilen igücü say)s) ve oranlar) Tablo 5 te verilmitir. Tablo 5. Artvin li Ticaret Sektöründe stihdam Durumu Ticaret Sektörü stihdam) (A) lin Top. stihdam Y)l Toptan Ticaret Perakende Ticaret Lokanta ve Oteller TOPLAM stihdam) çindeki Say) % Say) % Say) % Say) (B) Pay *(%) 1990 54 1,8 2182 73,1 750 25,1 2 986 109 484 2,7 2000 328 8,5 2 398 62,0 1 142 29,5 3 868 80 276 4,8 * Artvin ilinin toplam istihdam) içinde ticaret sektörünün pay)n) ifade etmekte olup, (A/B)*100 eklinde hesaplanm)t)r. Kaynaklar: 1) DE, 1992, 1990 GENEL NÜFUS SAYIMI Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (ARTVN), DE Yay)n No: 1552, Ankara. 2) DE, 2001, 2000 GENEL NÜFUS SAYIMI Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri (ARTVN), DE Yay)n No: 2498, Ankara. Tablo 5 ten görülece6i üzere, 1990-2000 periyodunda Artvin ili ekonomisinin toplam istihdam) % 26,7 lik bir düü göstermesine kar)l)k, ticaret sektöründeki istihdam tersine % 29,5 oran)nda artm)t)r. Buna ba6l) olarak da ticaret sektörünün ilin toplam istihdam) içindeki oran) % 2,7 den % 4,8 e ç)km)t)r. Alt sektörler itibariyle bak)ld)6)nda ise, nispi olarak gerileme göstermesine ra6men, perakende ticaretin istihdamda ilk s)ray) ald)6), buna kar)l)k toptan ticaret ve lokanta ve otellerde istihdam edilenlerin oranlar)nda art) oldu6u görülmektedir. 1.2.4 Ticaret ve Sanayi Odalar4 Artvin ilinde ticaret ve sanayi odalar), ticaret sektörünün örgütlenmesinde önde gelen kurumlardan biri olup, 2004 y)l) itibariyle il genelinde toplam dört adet ticaret ve sanayi odas) faaliyet göstermektedir. Bunlar; Artvin, Arhavi, Borçka ve Hopa Ticaret ve Sanayi Odalar)d)r. Ardanuç, 7avat ve Yusufeli ilçeleri Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na ba6l)d)r. 2003 y)l) itibariyle Artvin (737 üye), Arhavi (550 üye), Borçka (650 üye) ve Hopa (470 üye) Ticaret ve Sanayi Odalar)na kay)tl) toplam 2 407 üye bulunmaktad)r (Artvin Valili6i, 2003). l genelinde faaliyet gösteren ticaret ve sanayi odalar)na ilikin mevcut durumu ortaya koymaya yönelik ayr)nt)l) bilgiler aa6)da sunulmutur *. * Ticaret ve Sanayi Odalar) na ilikin en güncel veriler, çal)ma sürecinde her bir odaya gönderilen ve çal)mada yer alan tablolara esas tekil eden matbu formlarla temin edilmeye çal))lm), ancak baz) odalar için istenilen verilere yine de ula)lamad)6) gibi metin içerisinde de görülece6i üzere kimi verilerde de tutars)zl)klar ortaya ç)km)t)r. Dolay)s)yla, tüm çabalara ra6men istenilen kalite ve do6rulukta veri sa6lamak mümkün olamam)t)r. 6

1.2.4.1 Artvin Ticaret ve Sanayi Odas4 Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na 2003 y)l) itibariyle toplam 751 iyeri kay)tl) olup, bunlardan 399 adedi (% 53) ah)s, 352 adedi (% 47) ise tüzel kiili6e haizdir. Meslek gruplar)na da6)l)m)na bak)ld)6)nda; imalat sanayi, ta)ma ileri ve mali kurulular kapsam)ndaki i yerlerinin % 34,1 lik oranla ilk s)rada yer ald)6), onu % 30,2 lik oranla mühendislik-müteahhitlik alan)nda faaliyet gösterenlerin izledi6i görülmektedir (Tablo 6). Tablo 6. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas4 na Kay4tl4 Olan &yeri Say4lar4 (2003 Y4l4 Sonu tibariyle) Meslek Grubu 7ah)s Tüzel Toplam Say) % G)da Maddeleri toptan ticareti 69 48 117 15,6 Mobilya, döeme, ev eyas) perakende ticareti 49 20 69 9,2 Kereste ve yap) malzeme toptan ticareti 64 18 82 10,9 Bina yap)m onar)m (Mühendislik-Müteahhitlik) 132 95 227 30,2 malat sanayi ta)ma ileri mali kurulu 85 171 256 34,1 Toplam 399 352 751 100,0 Kaynak: ATSO, 2004. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 6-A/ 377 say)l) yaz)), ARTVN. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)ran irket say)lar) Tablo 7 de verilmitir. Buna göre, 2002 y)l)nda toplam 33 irket Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlardan 18 i ah)s, 14 ü limited irket ve bir tanesi de kooperatiftir. 2003 y)l)nda ise toplam 25 irket Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlar)n da 16 s) ah)s, 5 i limited irket, 3 ü kooperatif ve bir tanesi ise anonim irkettir. Tablo 7. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Kay4t Yapt4ran Ticari &yerleri 2002 2003 Meslek Grubu 7ah)s A.7. Ltd Koop Topl. 7ah)s A.7. Ltd Koop Topl. G)da Mad top. ve per. tic. 1 - - 1 1 - - 1 2 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. 2-2 - 4 1 - - - 1 Eczane, kuyumcu, muh. tic. 2 - - 2 2 - - - 2 Mali Kurulular ve sigortalar 1 - - 1 1 - - - 1 Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. 3-2 - 5 2-2 - 4 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. sanayi - - - - - - - - - - Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri 8-6 - 14 4 1 - - 5 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. 1-1 - 2 2-1 - 3 Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri - - 2-2 1-1 - 2 Ta)ma ve depolama - - - 1 1 1-1 2 4 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - - - - - - - - - - Orman ürünleri ve mobilya sanayi - - 1-1 1 - - - 1 Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - - - - - - - - - Toplam 18-14 1 33 16 1 5 3 25 Kaynak: ATSO, 2004. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 6-A/ 377 say)l) yaz)), ARTVN. Benzer ekilde, irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) nda terkin ilemi yapt)ran (kayd) silinen) irket say)lar) Tablo 8 de verilmitir. 2002 y)l) içinde toplam 42 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan 27 tanesi ah)s, 9 tanesi kooperatif, 5 tanesi anonim irket ve bir tanesi ise limited irkettir. 2003 y)l) içinde toplam 33 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan 22 tanesi ah)s, 6 tanesi kooperatif, ikier tanesi limited irket ve anonim irket ve bir tanesi ise kollektif irkettir. 7

Tablo 8. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas4 nda 2002 ve 2003 Y4l4nda Terkin Yapt4ran Ticari &yerleri Meslek Grubu 2002 2003 7ah)s A.7. Ltd. Koop Topl. 7ah)s Koll. A.7. Ltd. Koop Topl. G)da Mad top. ve per. tic. 2 - - 5 7 3 - - - 2 5 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. 6 - - - 6 1 1 - - 1 3 Eczane, kuyumcu, muh. tic. 5 - - - 5 4 - - - - 4 Mali Kurulular ve sigortalar - 4 - - 4 - - - - - - Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. 1 1 - - 2 4 - - 1-5 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. sanayi - - - - - - - 1 - - 1 Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri 9-1 4 14 7 - - 1 3 11 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. 1 - - - 1 1 - - - - 1 Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri 1 - - - 1 - - - - - - Ta)ma ve depolama 2 - - - 2 2 - - - - 2 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - - - - - - - - - - - Orman ürünleri ve mobilya sanayi - - - - - - - 1 - - 1 Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - - - - - - - - - - - Toplam 27 5 1 9 42 22 1 2 2 6 33 Kaynak: ATSO, 2004. Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 6-A/ 377 say)l) yaz)), ARTVN. Özetle, 2002 ve 2003 y)llar)nda kay)t ve terkin yapt)ran iletme say)lar) aç)s)ndan bir kar)lat)rma yap)ld)6)nda; her iki y)lda da Artvin Ticaret ve Sanayi Odas) nda terkin ilemi yapt)ran irket say)s)n)n, kay)t yapt)ran irket say)s)n)n üzerinde oldu6u görülmektedir. 1.2.4.2 Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas4 2003 y)l) itibariyle Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na 145 i ah)s (% 47), 166 s) tüzel (% 53) kiili6e haiz olmak üzere toplam 311 iyeri kay)tl)d)r. Meslek gruplar)na göre incelendi6inde; ilk s)ray) eczane, kuyumcu, k)rtasiyeci ve muhtelif ticaret ile u6raanlar (% 26,4) al)rken, onu çimento, tu6la, demir, boya, cam ve di6er inaat malzemeleri toptan perakende ticareti ile u6raanlar izlemektedir (Tablo 9). Tablo 9. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas4 na Kay4tl4 Olan Dirket Say4lar4 (2003 Y4l4 Sonu tibariyle) Meslek Grubu 7ah)s Tüzel Toplam Say) % G)da Maddeleri toptan ve parekende ticareti 30 35 65 20,9 Giyim Eyas), mobilya, döeme, ev eyas) v.b. 30 30 60 19,3 Eczane,kuyumcu, k)rtasiyeci ve muh. ticaret 46 36 82 26,4 Mali Kurulular ve sigortalar - - - - Lokanta, Otel, toplum hizm ve kiisel hizmetler 2 11 13 4,2 Bay)nd)rl)k ve Yap)m ileri 2 1 3 1,0 Çimento, tu6la, demir, boya, cam ve di6. in. mlz. top. par. tic. 27 48 75 24,1 Ta)t araç ve aletleri tic. Akaryak)t sat) yerleri 1-1 0,3 Ta)ma ve depolama 1 5 6 1,9 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri 6-6 1,9 Toplam 145 166 311 100,0 Kaynak: ARTSO, 2004. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 23.06.2004 tarih ve 434 say)l) yaz)), Artvin. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)ran irket say)lar) Tablo 10 da verilmitir. Buna göre, 2002 y)l)nda toplam 10 irket Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlardan 7 si ah)s, 2 si limited irket ve bir tanesi de kooperatiftir. 2003 y)l)nda ise toplam 21 irket Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlar)n da 14 ü ah)s, 6 s) limited irket ve bir tanesi kooperatiftir. 8

Tablo 10. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Kay4t Yapt4ran Ticari &yerleri 2002 2003 Meslek Grubu 7ah)s A.7. Ltd Koop Toplam 7ah)s A.7. Ltd Koop Toplam G)da Mad top. ve per. tic. 2 2 2 3 5 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. - 2 2 Eczane, kuyumcu, muh. tic. 1 1 2 1 3 Mali Kurulular ve sigortalar - 1 1 Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. - 2 2 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. sanayi - 1 1 2 Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri - 1 1 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. 2 2 1 1 Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri 1 1 1 3 1 1 Ta)ma ve depolama - 1 1 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri 1 1 3 3 Orman ürünleri ve mobilya sanayi - Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - Toplam 7 2 1 10 14 6 1 21 Kaynak: ARTSO, 2004. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 23.06.2004 tarih ve 434 say)l) yaz)), Artvin. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) nda terkin ilemi yapt)ran (kayd) silinen) irket say)lar) ise Tablo 11 de verilmitir. 2002 y)l) içinde toplam 32 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlar)n tamam) ah)s irketi niteli6indedir. 2003 y)l) içinde ise toplam 6 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan da 5 tanesi ah)s, 1 tanesi ise kooperatiftir. Tablo 11. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Terkin Yapt4ran Ticari &yerleri 2002 2003 Meslek Grubu 7ah)s A.7. Ltd. Koop Toplam 7ah)s A.7. Ltd. Koop. Toplam G)da mad top. ve per. tic. 14 - - - 14 2 - - - 2 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. 6 - - - 6 1 - - - 1 Eczane, kuyumcu, muh. tic. - - - - - 1 - - - 1 Mali Kurulular ve sigortalar 1 - - - 1 1 - - 1 2 Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel - - - - - - - - - - hizm. G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. - - - - - - - - - - sanayi Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri - - - - - - - - - - Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. 8 - - - 8 - - - - - par. tic. Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) - - - - - - - - - - yerleri Ta)ma ve depolama - - - - - - - - - - Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) 3 - - - 3 - - -- -- - yerleri Orman ürünleri ve mobilya sanayi - - - - - - - - - - Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) - - - - - - - - - - sanayi Toplam 32 - - - 32 5 - - 1 6 Kaynak: ARTSO, 2004. Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 23.06.2004 tarih ve 434 say)l) yaz)), Artvin. Özetle, 2002 ve 2003 y)llar)nda Arhavi Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t ve terkin yapt)ran iletme say)lar) aç)s)ndan bir kar)lat)rma yap)ld)6)nda; 2002 y)l)nda terkin ilemi yapt)ran irket say)s), 2003 y)l)nda ise kay)t yapt)ran irket say)s)n)n daha fazla oldu6u görülmektedir. 9

1.2.4.3 Borçka Ticaret ve Sanayi Odas4 * Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) na 2003 y)l)nda toplam 18 iyeri kay)t yapt)rm) olup, bunlardan 7 tanesi (% 39) ah)s, 11 tanesi (% 61) tüzel kiili6e haizdir. lgili y)lda g)da maddeleri toptan ve perakende ticareti ile lokanta, otel, toplum hizmetleri ve kiisel hizmetlerin yan) s)ra bay)nd)rl)k ve yap)m ileri alan)ndaki meslek gruplar) öne ç)kmaktad)r (Tablo 12). Tablo 12. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2003 Y4l4nda Kay4t Yapt4ran &yeri Say4lar4 Meslek Grubu 7ah)s Tüzel Toplam Say) % G)da Maddeleri toptan ve parekende ticareti 3 1 4 22,2 Giyim Eyas), mobilya, döeme, ev eyas) v.b. - 2 2 11,1 Eczane,kuyumcu, k)rtasiyeci ve muh. Ticaret - - - - Mali Kurulular ve sigortalar - - - - Lokanta, Otel, toplum hizm ve kiisel hizmetler 2 2 4 22,2 Bay)nd)rl)k ve Yap)m ileri - 4 4 22,2 Çimento, tu6la, demir, boya, cam ve di6. in. mlz. top. par. tic. 1 1 2 11,1 Ta)t araç ve aletleri tic. Akaryak)t sat) yerleri - - - - Ta)ma ve depolama 1-1 5,6 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - 1 1 5,6 Toplam 7 11 18 100,0 Kaynak: BOTSO, 2004. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 23.06.2004 tarih ve 404 say)l) yaz)), ARTVN. Tablo 13. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Terkin Yapt4ran Ticari &yerleri Meslek Grubu 2002 2003 7ah)s A.7. Ltd. Koop. Toplam 7ah)s A.7. Ltd. Koop Toplam G)da Mad top. ve per. tic. 2-1 3 3-1 - 4 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. 1-1 - 2 - - 2-2 Eczane, kuyumcu, muh. tic. - - - - - - - - - - Mali Kurulular ve sigortalar - - - - - - - - - - Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. - - - - - 2-2 - 4 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. San. - - - - - 1-1 - 2 Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri - - - - - 1-1 1 3 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. 1 - - - 1 - - - - - Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri - - 1 2 3 - - - - - Ta)ma ve depolama - - - - - 1 - - - 1 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - - - - - - - 1-1 Orman ürünleri ve mobilya sanayi 1-1 - 2 - - 2-2 Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - - - - 2 1 - - - 1 Toplam 5-4 2 11 9-10 1 20 Kaynak: BOTSO, 2004. Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 23.06.2004 tarih ve 404 say)l) yaz)), ARTVN. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) nda terkin ilemi yapt)ran (kayd) silinen) irket say)lar) Tablo 13 de verilmitir. 2002 y)l) içinde toplam 11 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlar)n bunlardan 5 i ah)s, 4 ü limited ve 2 tanesi kooperatiftir. 2003 y)l) içinde toplam 20 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan 10 u limited, 9 u ah)s ve bir tanesi kooperatiftir. * Borçka Ticaret ve sanayi Odas) ndan toplam iyeri say)s) (2003 y)l) sonu itibariyle) ve 2003 y)l)nda irket tipi ve meslek gruplar)na göre kay)t yapt)ran irket say)s) bilgileri elde edilemedi6inden söz konusu biligilere yer verilememitir. Sadece 2003 y)l)nda kay)t yapt)ran ve terkin yapt)ran i yeri bilgileri verilmitir. 10

Özetle, 2003 y)l)nda Borçka Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t ve terkin yapt)ran iletme say)lar) aç)s)ndan bir kar)lat)rma yap)ld)6)nda, terkin yat)ran irket say)s)n)n kay)t yapt)ranlardan fazla oldu6u görülmektedir. 1.2.4.4 Hopa Ticaret ve Sanayi Odas4 2003 y)l) itibariyle Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na 160 ) ah)s (% 32), 335 i tüzel irket (% 68) niteli6inde olmak üzere toplam 495 iyeri kay)tl)d)r. Meslek gruplar)na göre incelendi6inde; ilk s)ray) tüm iyerlerinin yakla)k yar)s)n) (% 50,5) oluturan eczane, kuyumcu, k)rtasiyeci ve muhtelif ticaret ile u6raanlar al)rken, g)da maddeleri toptan ve perakende ticareti ile u6raan iyerleri ikinci s)rada yer almaktad)r (Tablo 14). Tablo 14. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas4 na Kay4tl4 Olan Dirket Say4lar4 (2003 Y4l4 Sonu tibariyle) Meslek Grubu 7ah)s Tüzel Toplam Say) % G)da Maddeleri toptan ve perakende ticareti 28 20 48 9,7 Giyim Eyas), mobilya, döeme, ev eyas) v.b. 10 25 35 7,1 Eczane,kuyumcu, k)rtasiyeci ve muh. ticaret 80 170 250 50,5 Mali Kurulular ve sigortalar 8 2 10 2,0 Lokanta, Otel, toplum hizm ve kiisel hizmetler 17 10 27 5,5 Bay)nd)rl)k ve Yap)m ileri - 20 20 4,0 Çimento, tu6la, demir, boya, cam ve di6. in. mlz. top. par. tic. 2 8 10 2,0 Ta)t araç ve aletleri tic. Akaryak)t sat) yerleri 5 20 25 5,1 Ta)ma ve depolama 5 40 45 9,1 Kereste, sunta v.b. orman ürünü sat) yerleri 5 20 25 5,1 Toplam 160 335 495 100,0 Kaynak: HOTSO, 2004. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 328 say)l) yaz)), ARTVN. Tablo 15. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Kay4t Yapt4ran Ticari &yerleri Meslek Grubu 2002 2003 7ah)s A.7. Ltd. Koop. Toplam 7ah)s A.7. Ltd. Koop. Toplam G)da Mad top. ve per. tic. 1-2 1 4 2-3 - 5 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. - - - - - 1 - - - 1 Eczane, kuyumcu, muh. tic. - - - - - 2 - - - 2 Mali Kurulular ve sigortalar 2 - - - 2 3 - - - 3 Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. 1-2 - 3 - - 1-1 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. sanayi - - - - - - - - - - Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri - - - - - - - - 1 1 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. - - 4-4 - - - - - Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri 1-2 - 3 - - - - - Ta)ma ve depolama 1-9 - 10 1-3 - 4 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - - - - - 1-1 - 2 Orman ürünleri ve mobilya sanayi - - - - - 1 - - - 1 Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - - - - - - - 1-1 Toplam 6-19 1 26 11-9 1 21 Kaynak: HOTSO, 2004. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 328 say)l) yaz)), ARTVN. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)ran irket say)lar) Tablo 15 de verilmitir. Buna göre, 2002 y)l)nda toplam 26 irket Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlardan 19 u limited irket, 6 s) ah)s ve biri de kooperatiftir. 2003 y)l)nda ise toplam 11

21 irket Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) na kay)t yapt)rm) olup, bunlardan da 11 i ah)s, 9 u limited irket ve bir tanesi de kooperatiftir. 7irket tipleri ve meslek gruplar)na göre, 2002 ve 2003 y)l) içinde Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) nda terkin ilemi yapt)ran (kayd) silinen) irket say)lar) Tablo 16 da verilmitir. 2002 y)l) içinde toplam 21 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan 12 si ah)s, 5 i limited irket ve ikier tanesi de anonim irket ve kooperatif niteli6indedir. 2003 y)l) içinde ise yine toplam 21 iyeri terkin ilemi yapt)rm) olup, bunlardan 11 i ah)s, 7 si limited irket ve birer tanesi de kollektif irket, anonim irket ve kooperatif niteli6indedir. Tablo 16. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas4 na 2002 ve 2003 Y4l4nda Terkin Yapt4ran Ticari &yerleri 2002 2003 Meslek Grubu Koop 7ah)s A.7. Ltd. Koop. Topl. 7ah)s Koll. A.7. Ltd.. Topl. G)da Mad top. ve per. tic. 3 - - - - 1 - - 1-1 Giyim Eyas), döeme, ev eyas) v.b. 1 - - - - 1 - - - - 1 Eczane, kuyumcu, muh. tic. - - - - - - - - - - - Mali Kurulular ve sigortalar - - - - - 2 - - - - 2 Lokanta, Otel, top. hizm ve kiisel hizm. 4 2 2 - - 2 - - - - 2 G)da, deri, ka6)t, bas)m, ve di6. kim. sanayi - - - - - - 1 1 - - 2 Bay)nd)rl)k ve yap)m ileri - - - 2 - - - - - 1 1 Çimento, tu6la, ve di6. in. mlz. top. par. tic. - - - - - 3 - - - - 3 Ta)t araç-alet ve tic, akaryak)t sat) yerleri 2 - - - - 1 - - - - 1 Ta)ma ve depolama 2-2 - - 1 - - 6-7 Kereste, sunta v.b. Orman ürünü sat) yerleri - - - - - - - - - - - Orman ürünleri ve mobilya sanayi - - 1 - - - - - - - - Metal eya, ayg)tlar) ula)m arac) sanayi - - - - - - - - - - - Toplam 12 2 5 2 21 11 1 1 7 1 21 Kaynak: HOTSO, 2004. Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) Kay)tlar) (Hopa Ticaret ve Sanayi Odas) taraf)ndan Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen 24.06.2004 tarih ve 328 say)l) yaz)), ARTVN. Özetle, 2002 ve 2003 y)llar)nda Hopa Ticaret ve sanayi Odas) na kay)t ve terkin yapt)ran iletme say)lar) aç)s)ndan bir kar)lat)rma yap)ld)6)nda; 2002 y)l)nda kay)t ilemi yapt)ran irket say)s)n)n terkin ilemi yapt)ranlardan fazla, 2003 y)l)nda ise kay)t ve terkin yapt)ran irket say)s)n)n eit oldu6u görülmektedir. 1.2.5 Esnaf ve Sanatkar Odalar4 Birli:i Artvin Esnaf ve Sanatkar Odalar) Birli6i ne ba6l) toplam 18 oda bulunmakta olup, Tablo 17 de bu odalara kay)tl) üye say)lar) ve odalar) terk eden üye say)lar) görülmektedir. Buna göre Artvin Esnaf ve Sanatkar Odalar) Birli6i ne ba6l) toplam 16 467 kay)tl) üye bulunmaktad)r. Söz konusu kay)tl) üyelerden 9 109 u faal üye iken, terk eden üyelerin say)s) 7 358 i bulmaktad)r. Üyeli6i çeitli nedenlerle b)rakanlar)n oran) 2004 y)l) ilk yar)s) itibariyle toplam üye say)s)n)n yakla)k % 45 ine kar)l)k gelmektedir. 12

Tablo 17. Artvin Esnaf ve Sanatkarlar Odalar4 Birli:i - Odalara Kay4tl4 Üye Listesi (2004*) S)ra no Meslek Odalar) Üye say)s) Faal üyeler Terk edenler 1 Artvin Giyim Ey. ve Sant. Odas) 498 284 214 2 Artvin 7of. ve Otomb. Odas) 1090 614 476 3 Artvin Sanatkarlar Odas) 325 196 129 4 Artvin Bak. Seb. ve Esnaf Odas) 1054 564 490 5 Borçka Esn. Sant. Odas) 859 476 383 6 Borçka 7of. ve Otomb. Odas) 907 564 343 7 Murgul Esn. Sant. Odas) 570 353 217 8 Murgul 7of. ve Otomb. Odas) 342 248 94 9 Hopa Esn. Sant. Odas) 2343 1292 1051 10 Hopa 7of. ve Otomb. Odas) 1276 819 457 11 Arhavi Esn. Sant. Odas) 1485 570 915 12 Arhavi 7of. ve Otomb. Odas) 666 402 264 13 Ardanuç Esn. Sant. Odas) 823 392 431 14 Ardanuç 7of. ve Otomb. Odas) 435 239 196 15 7avat Esn. Sant. Odas) 1261 648 613 16 7avat 7of. ve Otomb. Odas) 508 299 209 17 Yusufeli Esn. Sant. Odas) 1605 724 881 18 Yusufeli 7of. ve Otomb. Odas) 539 268 271 Toplam 16467 9109 7358 * 28.06.2004 tarihi itibariyle. Kaynak : AESOB, 2004. Artvin Esnaf ve Sanatkarlar Odalar) Birli6i Kay)tlar) (Artvin Esnaf ve Sanatkarlar Odalar) Birli6i taraf)ndan 94 say) ve 28.06.2004 tarihinde Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne Oda bilgileri hakk)nda gönderilen yaz)), ARTVN. 1.2.6 Dirket ve Kooperatifler Artvin linde 2003 y)l) itibariyle 86 adet anonim ve 626 adet limited irket mevcut olup, komandit irket bulunmamaktad)r. Söz konusu y)lda ildeki irketleme oran) ise % 30 seviyesindedir. Mevcut 86 anonim irketten 56 s) ve 626 limited irketten de 572 si faaliyetini sürdürmekte olup (Artvin Valili6i, 2003; 7imek, 2004), söz konusu faal irketlerin ilçeler itibariyle da6)l)m) Tablo 18 de sunulmaktad)r. Tablo 18. Artvin lindeki Faal Dirketlerin Say4sal Da:4l4m4 lçe Faal 7irket Say) Oran (%) Artvin 93 15 Arhavi 148 17 Hopa 281 45 Di6erleri 146 23 Toplam 628 100 Kaynak: 7imek, M., 2004. Uygun Yat)r)m Alanlar) Arat)rmas)-ARTVN, Türkiye Kalk)nma Bankas) Arat)rma Müdürlü6ü, Nisan 2004, Ankara. Tablo 19 da 2003 y)l) sonu itibariyle Artvin ilinde kurulmu olan kooperatifler ilçelere ve türlerine göre s)n)fland)r)lm)t)r. Görüldü6ü üzere, Artvin linde konut yap) kooperatifi, motorlu ta)y)c)lar kooperatifi, tüketim kooperatifi, esnaf ve sanatkarlar kredi kefalet kooperatifi ve küçük sanayi sitesi yap) kooperatifi olmak üzere 6 farkl) kooperatif türü ve toplam 187 adet kooperatif kurulmutur. Ancak, söz konusu kooperatiflerden sadece 93 adedi faal konumdad)r. Kalanlar)n 8 tanesi tüzel kiilik kazanmayan, 72 tanesi terkin edilen ve 14 tanesi ise tasfiyede olan kooperatif niteli6indedir. l genelinde toplam 13 626 kooperatif üyesi 13

mevcut olup, üye say)s) aç)s)ndan ilk s)ray) konut yap) kooperatifi al)rken (4 826), ikinci s)rada esnaf ve sanatkarlar kredi kefalet kooperatifi ( 4 710) yer almaktad)r. Tablo 19. lçelere Göre Kooperatif Türü ve Say4lar4n4n Da:4l4m4 lçeler Kooperatif Türü Konut Yap) K. Motorlu Ta. K. Tüketim K. Esn. ve San. K. Kef. K. Küçük S.S. Yap. K. Toplam Artvin 31 3 3 1 1 40 Ardanuç 8 2 0 1 1 14 Arhavi 27 2 1 1 1 36 Borçka 5 7 0 1 1 15 Hopa 23 5 1 1 1 33 Murgul 7 2 2 1-12 7avat 18 3 2 1 1 28 Yusufeli 4 2 0 1-9 Toplam Koop. Say)s) 123 27 9 8 6 187 Üye Say)s) 4826 2245 1463 4710 382 13626 Kaynak: STM, 2003. Sanayi ve Ticaret l Müdürlü6ü taraf)ndan;11.12.2003 tarih ve B.14.4.LM.0.08.00.01-01/1480 say) ile Artvin Valili6i l Planlama ve Koordinasyon Müdürlü6ü ne gönderilen l Brifingi Tablolar) konulu resmi yaz), ARTVN. STM, 2004. Sanayi ve Ticaret l Müdürlü6ü Brifingi, Artvin Valili6i, Artvin. 1.3 Artvin linde D4& Ticaretin Genel Durumu 1980 y)l)ndan beri, d) ticaretin Türkiye ekonomisi aç)s)ndan önemi sürekli olarak artmaktad)r. Uygulanmas)na 1983 de balanan d)a yönelik liberal ekonomi politikalar), (Artvin linin de içinde bulundu6u) DOKAP bölgesi üzerinde fazlaca etkili olmam)t)r. Bunun yerine eski Sovyetler Birli6i ülkeleri ile yap)lan ticaretin k)sa bir süre önce gelimeye balamas), DOKAP bölgesi ekonomisinde daha önemli bir etki yaratm)t)r. Rusya ile politik ilikilerin düzelmeye balamas) ve iki ülkenin d) ticaretinde gözlenen liberalleme d) ticareti olumlu etkilemitir. Türkiye ayn) zamanda Kafkasya ve Orta Asya ülkeleriyle d) ticaretin tevik edilmesine daha fazla önem vermeye balam)t)r. Tüm bu giriimler, d) ticaretin gelimesi ve farkl) ticari faaliyetlerin ortaya ç)kmas) sonucunu do6urmutur. Yeni ticaret ekilleri, al))ld)k ticaret rejimine göre yap)lan ticari faaliyetler kadar önemli bir yer tutmaya balam)t)r. Böylece, üç yeni ticari faaliyet türü; s)n)r ticareti, bavul ticareti ve serbest bölgelerde yap)lan ticaret olarak ortaya ç)km)t)r (DOKAP-III, 2000). Ülke ekonomisi ve özellikle DOKAP bölgesinde d) ticaret konusunda yaanan tüm bu gelimeleri içine alan süreçte, Ülkemizin Kuzeydo6u sunda bir s)n)r ehri olan Artvin hem etkileyen ve hem de etkilenen il konumunda olmutur. Zira, Ülkemizin Sovyetler Birli6inin da6)lmas)ndan sonraya ortaya ç)kan Ba6)ms)z Devletler Toplu6u ülkeleriyle gerçekletirece6i ithalat ve ihracat uygulamalar)nda, Artvin li co6rafi ve stratejik aç)dan önemli bir yere sahiptir. Nitekim, Artvin, Sarp S)n)r Kap)s) ve Hopa Liman) üzerinden gerçekletirilen ithalat ve ihracat ilemleri ile ülkemizin önemli s)n)r kap)lar)n) s)n)rlar) içinde bar)nd)rmaktad)r. 31.08.1988 tarihli resmi gazetede yay)nlanan 88/13286 Say)l) Bakanlar Kurulu Karar) ile Sarp S)n)r Kap)s) mesai saatlerinde hizmet vermek üzere yolcu giri ç)k))na aç)lm)t)r. Ancak, daha sonra SSCB nin da6)lmas)yla birlikte s)n)r kap)s)nda yo6unluk artt)6)ndan, 19.11.1990 tarihinden itibaren 24 saat yolcu giri ç)k)) hizmeti verilmeye balanm)t)r. Sarp S)n)r Kap)s) n)n aç)lmas)ndan sonra, s)n)r ili olarak Artvin in, bata Gürcistan olmak üzere yak)n Ba6)ms)z Devletler Toplulu6u (BDT) ülkeleriyle sosyal ve 14

ekonomik ilikileri önemli bir geliim seyri izlemitir (Artvin Valili6i, 2003; SKMA, 2004). lde, Babakanl)k Gümrük Müstearl)6) Hopa Gümrükleri Bamüdürlü6ü ne ba6l), olarak faaliyetlerini yürüten Hopa ve Sarp Gümrük Müdürlükleri mevcuttur. Bunlardan, Hopa Gümrük Müdürlü6ü deniz s)n)r kap)s) ve Sarp Gümrük Müdürlü6ü ise kara s)n)r kap)s) olarak faaliyette bulunmaktad)r. lde d) ticarete konu bal)ca ürünler aras)nda; kömür, kereste, mobilya, tekstil ürünleri, hurda metal, deri, g)da ürünleri ve inaat malzemeleri yer almaktad)r. Her ilde oldu6u gibi, Artvin linde de normal d ticaret rejimi kapsam nda gerçekletirilen ithalat ve ihracat yan)nda, bir s)n)r ili olmas) nedeniyle s n r ticareti ile özel fatura kapsam nda da (61 say)l) tebli6i) ithalat ve ihracat gerçekletirilmektedir. Normal d) ticaret rejimi dahilinde gerçekletirilen ithalat ve ihracat kapsam)nda a6)rl)kla g)da maddeleri ihraç edilirken, deri, kereste vb. ürünler ithal edilmektedir. S)n)r ticareti kapsam)nda ihracat yok denecek kadar az gerçekletirilirken, ithal edilen ürünlerin tamam)n) petrol ürünleri oluturmaktad)r (Ate ve Ayy)ld)z, 2002). Öte yandan, normal d) ticaret rejimi kapsam)nda ihracat (gümrükleme) Sarp S)n)r Kap)s) nda yap)lmamaktad)r. Bunun yerine, di6er gümrüklerde ihraç gümrüklemesi yap)lan mallar)n Sarp S)n)r Kap)s) ndan transit geçii yap)lmaktad)r (SKMA, 2004). Dolay)s)yla, ihracat rejimi kapsam)nda Sarp S)n)r Kap)s) ndan yap)lan ihracat büyük ölçüde transit nitelik arz etmektedir. Bu nedenle, Artvin ili ekonomisinde ticaret sektörünün analizinde, d) ticaret rakamlar)na ilikin yap)lacak de6erlendirmelerde temkinli davranmak gerekmektedir. Tablo 20 de Hopa ve Sarp Gümrük Müdürlüklerinden d) ticaret kapsam)nda gerçekletirilen ithalat ve ihracata ilikin de6erler y)llar itibariyle sunulmaktad)r. Tablo 20. Hopa ve Sarp Gümrük Müdürlüklerinden Gerçekle&en D4& Ticaret Y)l Hopa Gümrük Müdürlü6ü Sarp Gümrük Müdürlü6ü D) Ticaret Hacmi hracat/thalat (%) thalat ($) hracat ($) thalat ($) hracat ** ($) thalat ($) hracat ($) Toplam Artvin Türkiye 1997 7 651 912 54 544 439 27 282 872 25 797 974 34 934 784 80 342 413 115 277 197 229,2 54,1 1998 39 662 447 61 123 532 22 096 306 25 582 436 61 758 753 86 705 968 148 464 721 140,3 58,7 1999 27 764 552 16 549 881 24 042 519 117 534 753 51 807 071 134 084 634 185 891 705 258,8 65,4 2000 56 623 429 6 263 064 33 633 215 86 418 060 90 256 644 92 681 124 182 937 768 102,6 51,0 2001 48 799 316 11 815 836 3 746 989 97 686 372 52 546 305 109 502 208 162 048 513 208,3 75,7 2002 110 822 937 19 143 613 4 233 471 101 771 126 115 056 408 120 914 739 235 971 147 105,0 69,9 2003 101 057 353 22 945 523 3 566 280 134 482 300 104 623 633 157 427 823 262 051 456 150,4 68,1 2004* 119 609 033 13 495 312 1 975 727 75 139 574 121 584 760 88 634 886 210 219 646 72,9 62,9 * Bu sat)rdaki tüm de6erler, 2004 y)l)na ait ilk alt) ayl)k de6erleri göstermektedir. ** 3065 say)l) KDV Kanunun 11/1-b maddesi gere6i 61 seri nolu KDV Genel Tebli6ine istinaden özel fatura ile yap)lan ticaret. Kaynaklar: 1) HGMB, 2004. Hopa Gümrük ve Muhafaza Bamüdürlü6ü Brifingi, Artvin. 2) DE, 2004. Devlet statistik Enstitüsü Bakanl)6) 2004 Haziran Ay) Geçici D) Ticaret statistikleri (30.07.2004), D) Ticaret statistikleri Haber Bültenleri (http://www.die.gov.tr/turkish/sonist/disticist/disticist.html adresinden 06.08.2004 tarihinde elde edilmitir). Görüldü6ü üzere, 1997-2003 y)llar) aras)nda Artvin li d) ticaret faaliyetleri kapsam)nda gerçekletirilen toplam ithalat ve ihracat de6erleri dikkate al)nd)6)nda, tüm y)llarda ihracat)n ithalat) kar)lama oran)n)n % 100 ün üzerinde oldu6u, bir baka ifadeyle tüm y)llarda yap)lan toplam ihracat)n toplam ithalat de6erinden daha fazla oldu6u anla)lmaktad)r. Söz konusu oran % 258.8 ile 1999 y)l)nda en yüksek, % 102,6 ile 2000 y)l)nda en düük düzeyde gerçeklemitir. Ayn) periyotta Türkiye genelinde 15