ARTVN L GELME PLANI ORMANCILIK SEKTÖR RAPORU (TASLAK)

Transkript

1 ARTVN L GELME PLANI ORMANCILIK SEKTÖR RAPORU (TASLAK) Yrd. Doç. Dr. Sinan GÜNER Doç. Dr. Aydn TÜFEKÇO"LU Yrd. Doç. Dr. Atakan ÖZTÜRK Yrd. Doç. Dr.Habip ERO"LU ARTVN 2005

2 II Raporun hazrlanmasna katk salayanlar Ad Soyad Mustafa MEYDAN -smail Hakk ALBAYRAK Etem BOZ Cihangir DEDEA4AO4LU Orhan BIYIKLI Turgut DEM-R Zeki SAYMAZ Suat YILDIZ Ya5ar AKSU Mimar Sinan ÖZKAYA Mehdi ÖZYER Yrd. Doç. Dr. Fahrettin T-LK- Yrd. Doç. Dr. Zafer Ölmez Halil YAZICI Ersin DURMU6 Ömer ÖNCÜL Faruk Tuna YÜKSEK Serkan GÜLENAY Görevi Artvin Orman Bölge Müdürü Artvin Orman Bölge Müdürü Yardmcs -l Çevre-Orman Müdürü Artvin Orman -5letme Müdürü Kadastro Mülkiyet 6ube Müdürü Planlama ve Proje 6ube Müdürü Makine -kmal 6ube Müdürü -dari Mali -5ler 6ube Müdürü Orman Zar. ile Mücadele 6ube Müdürü Koruma 6ube Müdürü Silvikültür 6ube Müdürü Artvin Orman Fakültesi Öretim Üyesi Artvin Orman Fakültesi Öretim Üyesi Artvin Orman -5letme Müdür Yard. Milli Parklar 6ube Müdürü Aaçlandrma ve Erozyon Kont. 6b Müd. Orman Mühendisleri Odas Orman Fakültesi Örencisi

3 III ÇNDEKLER Sayfa No Kapak I Katk Salayanlar. II -çindekiler. III Tablo Listesi... V 6ekil Listesi... VI 1. G-R ÜLKEM-Z ORMANCILIK SEKTÖRÜNE -L-6K-N BA6LICA PLANLAR VE POL-T-KALAR ÇALI6MA AMACI ve YÖNTEM ARTV-N -L-NDE ORMANCILIK SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUMU Artvin -li Orman Alan Varl Artvin -li Ormanlarnn Yaps Artvin -li Ormanlarn Aaç Varl, Artm ve Eta Durumu Artvin -li Ormanlarnn Bonitete Göre Dalm Ormanlarn Bitki (Flora)Varl Ormanlarn Hayvan (Fauna) Varl Artvin -li Ormanclk Sektörünün Yönetim ve Organizasyon Yaps Orman Kaynaklarnn Korunmasna Yönelik Faaliyetler Orman Snrlarnn Tespiti ve Alanlarnn Korunmas Ormanlardan Yasa D5 Faydalanmalar Artvin -li Ormanlarn Tehdit Eden Böcek Zararlar Artvin Ormanlarnn Geli5tirilmesi Planlama Artvin Ormanlarnn Yol A Durumu Aaçlandrma ve Erozyon Kontrolü Artvin -linde Ormanlardan Faydalanma Faaliyetleri Odun Hammaddesi Faydalanmas Odun D5 Bitkisel Ürünler Rekreasyon Deeri ve Ekoturizm Av Turizmi Potansiyeli ORKÖY Faaliyetleri. 44

4 IV 5. ARTV-N -L- ORMANCILIK SEKTÖRÜNDE YA6ANAN DAR BO4AZLAR VE SORUNLAR -LE SEKTÖRE -L-6K-N SWOT ANAL-Z ARTV-N DE ORMANCILIK SEKTÖRÜ V-ZYON, HEDEF VE STRATEJ-LER PROJE ÖNER-LER KAYNAKLAR.. 63

5 V TABLO LSTES Sayfa No Tablo 1. DKB ndeki Orman Varlnn -llere Göre Dalm... 8 Tablo 2. Artvin OBM Ormanlk Alanlarnn -5letme Müdürlüklerine Dalm 10 Tablo 3.Artvin Orman Bölge Müdürlüü Ormanlarnn Kurulu5larna Göre Dalm.. 11 Tablo 4. Ya5 Snflar -5letmesi -le -5letilen Alanlarn Aaç Türlerine Göre Büyüklükleri. 11 Tablo 5. Artvin -li ndeki Ladin Ormanlarnda Ya5 Snflar.. 12 Tablo 6. Artvin OBM nün 2003 Yl -tibaryla Aaç Serveti Durumu Tablo 7. Artvin OBM nün Yllk Ortalama Artm (2003).. 13 Tablo 8. Artvin OBM nün Yllk Etas (2003) 14 Tablo 9. Artvin OBM nün -5letme Müdürlüklerine Göre Bonitet Durumu Tablo 10. Bonitetlere Göre Artvin Orman Bölge Müdürlüü 15 Tablo 11.Artvin OBM de Orman Kadastrosu Durumu 25 Tablo 12. Artvin Orman Bölge Müdürlüü Kadastro Durumu.. 26 Tablo 13. Artvin OBM ye Bal O-M lerde Kadastro Davalarnn Durumu 27 Tablo 14. Artvin OBM Koruma Faaliyetlerine -li5kin Çe5itli Veriler Tablo Yllar Arasnda -5lenen Orman Suçlar. 27 Tablo 16.Dendroctonus micans -le Yaplan Biyolojik Mücadele Faaliyetleri.. 28 Tablo 17. Ips typographus Zararlsna Kar5 Yaplan Biyoteknik Mücadele 29 Tablo 18. Yllar -tibariyle Böcek Zararlar 29 Tablo 19. Artvin OBM nde Gençle5tirme Alanlarnn Durumu Tablo 20. Artvin -li Orman Yollar Durumu.. 34 Tablo 21. Artvin -linde Aaçlandrma ve Erozyon Kontrol Çal5malarna Konu Alanlarn Dalm.. 35 Tablo 22. Yllar -tibariyle Aaçlandrma ve Erozyon Kontrolü Program ve Gerçekle5me Durumu. 36 Tablo Yllar Aras Üretim Faaliyetleri.. 37 Tablo 24. Artvin OBM Tarafndan Yllar Arasnda Pazara Sunulan Ürünler ve Sat5 Fiyatlar Tablo 25 Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün Gelir- Gider Durumu ( ). 39

6 VI EKL LSTES Sayfa No 6ekil 1.Türkiye Orman Haritas ekil 2. Artvin -linin Orman Haritas ekil 3. Artvin Orman Bölge Müdürlüü Ormanlk Alanlarnn O-M ne Göre Oransal Dalm ekil 4. -ldeki Ladin Ormanlarnn Ya5 Snflarna Göre Dalm ekil 5. Artvin OBM nün -5letme Müdürlüklerine Göre Bonitet Durumu. 15 6ekil 6. Artvin Orman Bölge Müdürlüünün Bonitet Durumu ekil 7. Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün Organizasyon Yaps ekil 8. Artvin -l Çevre - Orman Müdürlüü nün Organizasyon Yaps. 21 6ekil 9. Ormanclk -5letmesinin Özerk Örgüt Yaps ekil 10. Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün Orman Kadastro Durumu ekil Yllar Arasndaki Orman Suçlarnn Geli5imi. 28 6ekil Ylar Arasnda Yaplan Damga ve Üretim Oranlar... 38

7 1. GR Ormanclk, toplumun orman ürünlerine ve hizmetlerine olan gereksinimlerini sürekli ve optimal olarak kar5lamak amacyla; biyolojik, teknik, ekonomik, sosyal, kültürel ve yönetsel çal5malarn tümünü kapsayan çok yönlü ve sürdürülebilir bir etkinlik olarak tanmlanmaktadr. Ormanclk, ayn zamanda orman kaynaklarna toplumun refah dorultusunda bilinçli müdahale etmektir. Bunu yaparken, toplumun taleplerini, ormanclk sektörünün dier sektörlerle, bölgeyle ve makroekonomik yapyla olan ili5kilerini, ülke ve sektör kstlarn dikkate almak, parasal faydalar dier faydalarla dengelemek, ekonomik, sosyal ve biyofizik sonuçlar farkl olan alternatifler üretmek ve çok ölçütlü karar verme tekniklerini kullanarak aralarndan seçim yapmak çada5 ormanclk anlay5nn gerekleri arasnda saylmaktadr ( Ormancl dier sektörlerden ayran, kapsamnn ve boyutlarnn açklanmasna yardmc olan en önemli özellikleri 5unlardr (DPT, 2001): Ormanclk doal 5artlara açk bir arazi i5letmesidir. Her 5eyden önce topraa bal, yenilenebilen biyolojik bir varlk söz konusu olduu için, bu sektörde her türlü risk faktörü önem arz etmektedir. Ormanclk sektöründe üretim süresi dier sektörlere göre daha uzundur. Genellikle 20 yldan az olmayan üretim süresi, baz aaç türleri için 200 yla kadar çkmaktadr. Ormanclkta çok yönlü yararlanma esastr. Yani sadece maddesel ürünler deil, zamana ve mekâna bal olarak ondan daha önemli olan ve çou kez deeri para ile ölçülemeyen hizmetler ve faydalar da söz konusudur. Toplumsal faydalar yaratma, iktisadilik, verimlilik, sürdürülebilirlik, çok yönlü yararlanma vb. ilkeler kârllktan daha önemli olduundan sermayenin % 3 gibi dü5ük bir faizle çal5t kabul görmektedir. Bu özellik ormanclk sektöründe çok boyutlu karar vermeyi bir zorunluluk haline getirmekte, uzun dönemli, tutarl ve çok boyutlu planlamann gereini ve önemini ortaya koymaktadr. Ormanclkta sadece bugünkü nesillerin ihtiyaçlarn kar5lamak yeterli deildir. Gelecek nesillerin ihtiyaçlarn da bugünden gözetmek gerekir. Bu anlay5 devamllk ilkesini dourmu5tur. Sürdürülebilir kalknmann temelinde ekonomi ve ekolojinin birbirini dengeleyecek 5ekilde uyumla5trlmas yer aldndan ve de ormanlar kara ekosistemleri içinde büyük paya sahip olduundan, sürdürülebilir kalknmann

8 2 yolunun sürdürülebilir ormanclktan geçtii anla5lmaktadr. Bu nedenle ormanclkta ksa vadeli yakla5mlar yerine sürdürülebilirlik yakla5mnn esas alnmas zorunludur. Ormanclk kapital youn bir sektördür. Özellikle odun hammaddesi üretiminde bu kapitalin % 90 n arazi ve aaç serveti olu5turmakta ve ürün ile sermaye deerlerinin salkl bir 5ekilde tayin edilmesinde birtakm güçlükler bulunmaktadr. Keza, ürün ile kapital canl bir varlk olan aaç serveti ile özde5le5mi5tir. Ormanclk sektörü ürettii mal ve hizmetlerle, kendisi d5ndaki pek çok sektöre girdi vermektedir. Yani pek çok sektöre alt yap olu5turmakta, hazr arz yaratarak etkin faaliyet göstermelerini salamakta, dolaysyla makro amaçlara ula5mada ve sosyoekonomik yapy geli5tirmede (istihdam, katma deer yaratma vb.) önemli bir sektör görünümüne sahiptir. Bu özellii nedeniyle ileri balantlar yüksek bir sektördür. Buna kar5lk dier sektörlerden pek az girdi ald için geri balantlar dü5ük bir sektördür. Ormanclk sektörü girdi-çkt ili5kileri ya da teknoloji ve ölçek yönünden esnek olan, dolaysyla stratejik ve taktik nitelikli bir sektördür. Ülkemizde ki5i ba5na dü5en orman alan 0,34 ha olup, geli5mi5 ülkelere göre dü5ük bir düzeye kar5lk gelmektedir. Yakla5k % 25 i aaçlandrma ile verimli hale getirilmesi mümkün olan ormanlarmzn 3,5 milyon hektar ayn zamanda orman üstü ve orman içi mera niteliindedir. Bozuk ve verimsiz karakteri ar basan ormanlarmzn gerek biyolojik çe5itlilik ve gerekse alan olarak ülke yüzeyine dengeli dalm göstermemektedir. Türkiye de ormanclk; ulusal kalknma planlarna göre Tarm Sektörü içinde bir alt sektör olarak yer almaktadr. Devlet -statistik Enstitüsünün birincil ve ikincil orman ürünlerinin ve hizmetlerinin bilânçolara yansyan parasal deerlerine göre yapt hesaplamalar sonucunda ormanclk sektörünün GSMH ya katks % 0,8 bulunmu5tur. Ancak, dier sektörlere bedelsiz veya dü5ük bedelle verilen girdilerden doan sübvansiyonlar da dikkate alndnda bu pay % 2 düzeyine ula5maktadr. Buna bilânçolara yansmayan ot, yaprak, su, bal, reçine vb odun d5 ürünler eklendiinde gerçek katk paynn çok daha fazla olaca anla5lmaktadr. Türkiye ekonomisini olu5turan 64 sektörün ileri balant oran ortalama 0,387 iken, ormanclk sektöründe bu deer 0,786 dr. Yani ormanclktaki birim çktnn öteki sektörleri uyarma veya geli5tirme etkisi pek çok sektörden büyüktür. Ormanclk sektörünün geri balants ise 0,127 ile ülke ortalamasndan (0,387) küçüktür. Dier

9 3 yandan, sektörün istihdam çarpan 0,291 olup, 64 sektör içerisinde 17. srada yer almaktadr. Yani birim çkt ba5na en çok istihdam salayan sektörler arasnda yer almaktadr Ormanclk sektörü ülke ekonomisine ylda yakla5k 3,5 milyon ton fuel-oile e5deer bir enerji katks salamaktadr. Türkiye de ormanclk, emek-youn bir sektördür. Sadece Orman Bakanl yllk ortalama 15 milyon adam-gün i5lendirme olana salamaktadr. Öte yandan orman köylerine ve dier sektörlere yapt kaynak aktarm da yüksektir. Özetle, ormanclk sektörü doal ya5amn ve biyolojik çe5itliliin korunmasnda önemli bir i5leve sahiptir. Keza ülkemizde önemli olan erozyonun önlenmesi, su rejiminin düzenlenmesi, toplum sal, iklimi düzenleme, çevresel, rekreasyon, turizm vb. kolektif faydalar nedeniyle önemli ve vazgeçilmez bir sektördür. Bununla birlikte ormanclk sektörü kadastro ve mülkiyet problemleri halledilmemi5, krsal yoksulluu had safhada olan yakla5k sekiz milyon orman köylüsünü içinde barndran ve dolaysyla sosyo-ekonomik basklardan fazlaca etkilenmekte olan bir sektör görünümündedir. Ba5lca özellikleri yukarda özetlenmeye çal5lan ormanclk sektörü, Artvin ili için ayrcalkl bir sektör konumundadr. Zira, -l in genel alannn % 53 ünü orman alanlar olu5turmaktadr. Ayrca, -l genelinde mevcut 310 köyün tamam orman köyü niteliindedir. Bir ba5ka ifade ile bu köyler orman kaynaklar ile dorudan ya da dolayl ili5ki içerisindedirler. Yine, Artvin -l i ormanlar odun hammaddesi üretimi yannda odun d5 bitkisel ürünlerden rekreasyon ve biyolojik çe5itlilie varncaya kadar çok çe5itli deerlere kaynaklk etmektedir. Dolaysyla ormanclk sektörü, Artvin -l inin gerek sosyal ya5antsnda ve gerekse ekonomisinde önemli ve ayrcalkl bir yere sahiptir. Ormanclk sektörünün Artvin -li için arz ettii önemden dolay Artvin -l geli5im plan kapsamnda söz konusu sektör, tarm sektörü altnda deil, müstakil olarak ele alnm5tr. 2. ÜLKEMZ ORMANCILIK SEKTÖRÜNE LKN BALICA PLANLAR VE POLTKALAR Türkiye de ormanclk sektörü; be5 ylda bir hazrlanan ulusal kalknma planlar ile bu planlara altlk olu5turan ormanclk özel ihtisas komisyonu raporlarnn yan sra ormanclk

10 4 5uras raporlar, ormanclk master planlar, ormanclk ana plan ve çe5itli bölgesel planlarda (DOKAP vb.) dorudan ya da dolayl olarak kendine yer bulmu5 bir sektör konumundadr. Türkiye de geçmi5 dönemlerde uygulanan geleneksel ormanclk politikalar a5adaki 5ekilde özetlenebilir: Orman alanlarnn muhafazas ve biyotik-abiyotik zararllara kar5 korunmas; Ülkenin endüstriyel ve yakacak odun ihtiyaçlarnn sürdürülebilir 5ekilde kar5lanmas; Bozuk orman alanlarnn odun üretimi ve toprak muhafazas amaçl aaçlandrmalar tesisi yoluyla slah ve faydalanlmas; Milli parklar ve dier korunan alanlarn geni5letilmesi, rekreasyon, avclk ve benzeri hizmetlerin salanmas. Halen yürürlükte olan VIII. Be5 Yllk Kalknma Plannda ormanclk ilkeleri ekosistem yakla5m dahilinde (DPT, 2001); sürdürülebilirlik, çok amaçl yönetim ve faydalanma, katlmclk, biyolojik çe5itliliin korunmas, toplumun kalknmasna ve stabilitesine katk salama 5eklinde belirlenmi5tir. Söz konusu planda ormanclk politikalar ise, orman alanlarnn ve bütünlüünün korunmas, biyolojik çe5itliliin korunmas ve korunan alanlarn geni5letilmesi, orman kaynaklar yönetim planlarnn sürdürülebilirlik, çok amaçl faydalanma prensiplerine, ormanlarn mevcut ko5ullar ve kapasitelerine ve toplumun talep ve beklentilerine göre geli5tirilmesi ve güncelle5tirilmesi, çevresel etkilere gerekli önem ve özenin verilmesi, çevresel, ekonomik ve sosyal amaçl aaçlandrma ve orman slah çal5malarnn gerçekle5tirilmesi ve bu çal5malarda yerel toplumun yararlanmalarna önem verilmesi,

11 5 biyotik ve abiyotik zararllarla mücadele için kurumsal kapasitelerin güçlendirilmesi ve biyolojik mücadeleye önem verilmesi, orman i5çilerinin eitimi ve ergonomik çal5malarn ve çal5ma 5artlarnn geli5tirilmesi, Sosyo-ekonomik ve çevresel konulardaki ara5trma çal5malarnn güçlendirilmesi, Sivil toplum örgütleri ve meslek kurulu5lar ile i5birliinin güçlendirilmesi, Avrupa Birliine uyum, sertifikalandrma ve ye5il etiketleme çal5malarnn güçlendirilmesi, Orman Kanunu ve mevzuatnn çevre koruma, kamu yarar, ekosistem bütünlüü ve yaban hayatnn korunmas hususlar dikkate alnarak geli5tirilmesi, 5eklinde belirlenmi5tir. 3. ÇALIMA AMACI ve YÖNTEM Bu çal5ma, Artvin -l Geli5me Plan hazrlk çal5malarna altlk olu5turmak için ele alnm5 olup, Artvin -linin orman kaynaklarn ve üretim potansiyelini dikkate alarak, kaynaklarn etkin, verimli ve sürdürülebilir kullanmn salayacak önerilerin geli5tirilmesi çal5mann ana amacn olu5turmaktadr. Bu kapsamda, Artvin il inde ormanclk sektörünün mevcut durumundan hareketle, sektörün sosyal ve ekonomik açlardan -l geli5imine salayabilecei muhtemel katklar belirlemek, sektörün geli5imi yönündeki engelleri ve kstlar ortaya koyarak bunlarn a5lmasna yönelik hedef, strateji ve eylem önerilerinin belirlenmesi çal5mann dier amaçlar arasnda saylabilir. -lin orman varlnn ve ormanclk faaliyetlerinin ortaya konmas ve irdelenmesi amacyla Çevre ve Orman Bakanl, Orman Genel Müdürlüü (OGM), Artvin Orman Bölge Müdürlüü (OBM) ile -l Çevre-Orman Müdürlüü ve bu kurulu5lara bal alt birimlerin bilgilendirme dosyalar ve faaliyet raporlarnn yan sra bu birimlerde çal5an uzmanlarla yaplan görü5meler, Devlet -statistik Enstitüsü (D-E) nün Türkiye geneli ve iller düzeyinde yapt istatistik çal5malar ile ülkesel ve bölgesel bazda ormanclk sektörünün sosyoekonomik analizini konu edinen çe5itli ara5trmalardan da istifade edilmi5tir. Yukarda özetlenen materyallerden ede edilen veri ve bilgiler dorultusunda önce Artvin -li ormanclk sektörünün mevcut durumu ortaya konmu5 ve mevcut durum bulgular yardmyla ormanclk sektörünün il genelinde ya5ad darboazlar ve sahip olduu

12 6 potansiyeller ortaya belirlenmi5tir. Akabinde, sektörün kuvvetli ve zayf yönleri ile frsat ve tehditlerini içeren SWOT Analizi gerçekle5tirilmi5tir. Tüm bunlara bal olarak da -l de ormanclk sektörünün geli5tirilebilmesi için sektöre ili5kin; vizyon, strateji ve eylem önerileri belirlenmi5tir. 4. ARTVN LNDE ORMANCILIK SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUMU Ülkemizin kuzey dousunda küçük bir snr 5ehri olan Artvin, hektarlk bir yüzölçümüne sahip olup, dou ve kuzeydouda Ardahan, batda Rize, güney ve güneydouda Erzurum, kuzeyde ise Karadeniz ve Gürcistan ile çevrilidir. -l genelinde arazinin engebeli ve tarmsal kullanm için yetersiz olu5una bal olarak, özellikle iç kesimlerde ya5ayan halk; küçük alanlarda, kendi ihtiyaçlarn kar5lamaya yönelik tarmsal i5letmecilik yapmaktadr. Öte yandan ilde gerçekle5tirilen hayvanclk faaliyetleri ise geleneksel metotlarla sürdürülmektedir, dolaysyla hayvanclk faaliyetlerinin de rasyonel olarak yürütüldüünü söylemek mümkün deildir. Endüstriyel faaliyetlerin ise son derece snrl olduu Artvin ilinde, tüm bunlarn bir sonucu olarak, il genel alannn % 53 ünü kaplayan ormanlar ve dolaysyla ormanclk sektörü halkn en önemli geçim kayna olmaktadr.. Dier taraftan Artvin ilinin 310 köyünün tamam orman içi yada orman biti5ii köy konumundadr. Artvin ilinde ya5ayan nüfusun tamamna yakn ormanlarla birebir ili5kidedir. Orman köylüleri k5lk yakacak odunu ormanlardan salamaktadr. Bunun yannda -lde ormanlar ve ormanclk sektörü köylülere ve ilde ya5ayan insanlar tarafndan uzun yllardr i5 kaps olarak görülmü5tür ve halen daha görülmektedir. Çünkü halk ormanlardaki üretim i5lerinde ya da orman i5letmelerinde mevsimlik i5çi olarak çal5maktadr -lde ormanlardan gelir salamayan insanlarn says oldukça azdr. Ayrca orman te5kilat tarafndan krsal kesimin tamamna yakn bir ksmn olu5turan orman köylüsüne yaplan indirimli sat5lar ve verilen krediler, köylülere ormanclk sektörünün salad önemli katklarndan bazlardr. Ayrca -lin büyük ksmn kaplayan ormanlarda gerçekle5tirilen odun hammaddesi üretimi eksenli i5letmecilik faaliyetleri de, il ekonomisinin canlandrlmasnda önemli bir faaliyet alan olarak ortaya çkmaktadr. Bu noktadan bakldnda tarm, ula5trma, ticaret vb dier sektörlerin yannda halkn en önemli geçim kaynaklar arasnda, ormanclk sektörü bünyesinde direkt ya da dolayl olarak gerçekle5tirilen faaliyetlerin de önemli rol oynad görülmektedir (Türker ve Öztürk, 2001).

13 7 Bu bölümde Artvin ili ormanclk sektörünün mevcut durumu; orman alan varl, ormanlarn yaps, ormanlarn aaç varl, artm ve eta durumu, ormanlarn bonitete göre dalm, ormanlarn bitki ve hayvan varl, ormanlarn yönetim ve organizasyonu, ormanlarn korunmas, geli5tirilmesi ve ormanlardan faydalanma faaliyetleri kapsamnda incelenmi5tir 4.1. Artvin li Orman Alan Varl9 Türkiye nin toplam orman alan hektar olup, ülke yüz ölçümünün % 26 sn olu5turmaktadr. Türkiye ormanlarnn yayl5n gösteren harita 6ekil 1 de verilmi5tir. Dou Karadeniz Bölgesi (DKB) nde ormanlk alanlar ha ile bölge alannn %34 ünü olu5turmaktadr. Bu oran Artvin -linde ise hektar kar5lnda -l yüzölçümünün %53 üne kar5lk gelmektedir. DKB ormanlarnn yüzde 29 una sahip olan Artvin -linin yüzölçümü ise ha olup, Artvin OBM nin yönetim ve sorumluluundaki saha ise ha dr. 6ekil 1.Türkiye Orman Haritas ( Artvin OBM, DKB ve Türkiye geneli ile orman varl açsndan kar5la5trldnda (Tablo 1); Artvin OBM, tüm DKB orman alannn %29 una, aaç servetinin % 40 na, yllk artmn %30 una ve yllk etann da %37 sine sahip olduu görülmektedir. Ayrca Artvin OBM orman alan açsndan Türkiye ormanlarnn %2 sine, aaç serveti açsndan % 6 sna

14 8 yllk artm ve yllk eta açsndan srasyla %3 ve % 2 sine sahiptir. Dolaysyla Artvin OBM, orman varl açsndan oldukça zengin bir konumdadr (Türker ve Öztürk 2001). Tablo 1. DKB indeki Orman Varlnn -llere Göre Dalm ller ve OBM Orman Alan Aaç Serveti Yllk Artm Yllk Eta (ha) (1000 m 3 ) (1000m 3 ) (1000 m 3 ) Trabzon Rize Trabzon OBM Gümühane Bayburt TOPLAM Giresun Giresun OBM Ordu TOPLAM Artvin OBM Artvin TOPLAM DKB Artvin/DKB (%) Artvin /(Türkiye (%) , Artvin OBM snrlar içerisindeki orman alanlarnn dalmn gösteren harita 6ekil 2. de verilmi5tir. Artvin OBM ne bal 6 adet Orman -5letme Müdürlüü (O-M) mevcut olup söz konusu Müdürlüklere ait orman alanlarnn dalm Tablo 2 de verilmi5tir. Orman alanlarnn -5letme Müdürlüklerine dalm 6ekil 3 te de grafiksel olarak gösterilmi5tir.

15 6ekil 2. Artvin -linin Orman Haritas 9

16 10 Tablo 2. Artvin OBM Ormanlk Alanlarnn -5letme Müdürlüklerine Dalm letme Müdürlüü Verimli orman alan Verimsiz orman alan Toplam orman alan (ha) (ha) (ha) Artvin Ardanuç Arhavi Borçka )avat Yusufeli OBM Toplam* % % % Kaynak: Anonim,2003 Buna göre Artvin OBM nün sahip olduu orman alanlarnn, odun üretimi açsndan %35 i verimli, % 65 i ise verimsiz orman alanlar niteliindedir. En fazla verimli orman alanna sahip Borçka O-M sahip iken, en fazla verimsiz orman alanna ise Yusufeli O-M nin sahip olduu görülmektedir (Tablo 2). Yusufeli 27% Artvin 21% Ardanuç 10% Artvin Ardanuç Arhavi Borçka )avat Yusufeli )avat 15% Arhavi 7% Borçka 20% 6ekil 3. Artvin Orman Bölge Müdürlüü Ormanlk Alanlarnn O-M ne Göre Oransal Dalm Artvin OBM nde en fazla alana %27 ile Yusufeli O-M sahip iken onu srasyla; %21 lik oranla Artvin O-M, %20 lik oranla Borçka O-M izlemektedir. Arhavi O-M ise %7 lik oranla en dü5ük orman alanna sahip i5letme niteliindedir (6ekil 3). 4.2 Artvin li Ormanlarnn Yaps Artvin -li ormanlarnn ha lk ksmn tohumdan olu5mu5 koru ormanlar ha ise sürgünden gelen baltalk ormanlar olu5turmaktadr. En fazla koru orman alanna sahip -5letme Müdürlüü Borçka O-M olurken, en fazla baltalk orman alan ise Yusufeli O-M de bulunmaktadr (Tablo 3).

17 11 Tablo 3.Artvin Orman Bölge Müdürlüü Ormanlarnn Kurulu5larna Göre Dalm 2letme Müdürlü4ü KORU BALTALIK Ormanl7k Alan (ha) Di4er Alanlar (ha) Toplam Alan (ha) Normal (ha) Bozuk (ha) Normal (ha) Bozuk (ha) Artvin Ardanuç Arhavi Borçka )avat Yusufeli Toplam Kaynak: Artvin OBM, Koru ormanlar e5it ya5l ve dei5ik ya5l olmak üzere iki i5letme snfna ayrlmaktadr ve ha büyüklüündeki koru ormanlarnn ha ayn ya5l i5letme snfnda, geri kalan ha dei5ik ya5l i5letme snfna girmektedir. Artvin ormanlarnda e5it ya5l i5letme snfnda yer alan aaç türleri ve büyüklükleri Tablo 4 de verilmi5tir (Köse, ve Ark 2002). Dei5ik ya5l ormanlar ise göknar hâkimiyetindeki ormanlardan olu5maktadr. Ladin ormanlarnda alanlar üzerinde yaplan bir ara5trmaya göre (Köse ve Ark, 2002) Artvin ilindeki 100 ya5 idare müddeti ile e5it ya5l i5letilen ladin ormanlarnn %38, 5 i V. ya5 snfnda, % 29.8 i, IV. ya5 snfndadr. Dolaysyla Artvin ili ormanlarnn çok büyük bir ksmn te5kil eden ladin ormanlarnn önemli bir bölümü ya5lanm5, bir ba5ka ifade ile idare süresini doldurmu5tur (Tablo 5 ve 6ekil 4). Tablo 4. Ya5 Snflar -5letmesi -le -5letilen Alanlarn Aaç Türlerine Göre Büyüklükleri letme Snf Büyüklüü (ha) Ladin 41755,5 Kay7n 13766,0 Sar7çam 22048,0 Kar77k 11305,5 Ladin+Kay7n 4776,5 K7z7la4aç 6640,5 Kay7n+Ladin 8471,5 Sar7çam+Ladin+Göknar 5669,0 Sar7çam+Ladin 3227,0 Kestane+K7z7la4aç 3412,5 Ladin+Sar7çam 1071,0 Mee 3515,5 Ladin+Kay7n+Sar7çam 2512,0 Kay7n+Gürgen+Mee 1939,5 Toplam ,0 Kaynak: Köse ve Ark, 2002.

18 12 Tablo 5. Artvin -li ndeki Ladin Ormanlarnda Ya5 Snflar Ya Snflar Alan Oran (ha) (%) I. Ya S7n7f7 (0 20 ya) 779,5 1,9 II. Ya S7n7f7 (20-40 ya) 2408,5 5,8 III. Ya S7n7f7 (40 60 ya) 10050,5 24,1 IV. Ya S7n7f7 (60 80 ya) 12422,5 29,8 V.Ya S7n7f7 ( ya) 16094,5 38,5 Toplam 41755,5 100 Ladin Ormanlarnda Ya Snflar Alan (ha) Alan7 (ha) 0 I. Ya S7n7f7 II. Ya S7n7f7 (0 20 ya) (20-40 ya) III. Ya S7n7f7 (40 60 ya) Ya Snflar IV. Ya S7n7f7 (60 80 ya) V.Ya S7n7f7 ( ya) 6ekil 4. Artvin -linde Doal Olarak Yayl5 Gösteren Ladin Ormanlarnn Ya5 Snflarna Göre Dalm Tablo 5 ve 6ekil 4 de görülecei üzere Artvin ili ormanlarnn en önemli aaç türü olan Ladinlerin yakla5k olarak % 40 idare süresini doldurmu5, % 30 u da oldukça ya5lanm5tr. -lde, özellikle ladin ormanlarnn sürekliliinin salanabilmesi için ladin ormanlarnn gençle5tirilmesi çal5malar önem arz etmektedir Artvin li Ormanlarnn A9aç Varl9, Artm ve Eta Durumu Artvin OBM nün 2003 yl itibar ile aaç serveti; normal koru ormanlarnda m 3, bozuk koru ormanlarnda ise m 3 olmak üzere, toplam koru ormanlarndaki servet birikimi m 3 tür. Normal kurulu5taki baltalklardaki servet birikimi ster, bozuk baltalklarda ster olmak üzere toplam baltalk ormanlardaki servet birikimi sterdir (Tablo 6).

19 13 Artvin OBM nün 2003 yl itibar ile yllk artm normal koru ormanlarnda m 3, bozuk koru ormanlarnda m 3 olmak üzere, toplam koru ormanlarndaki artm m 3 tür. Normal kurulu5taki baltalklardaki yllk artm ster, bozuk baltalklarda ster olmak üzere, toplam baltalk ormanlardaki yllk artm sterdir (Tablo 7). Tablo 6. Artvin OBM nün 2003 Yl -tibaryla Aaç Serveti Durumu KORU BALTALIK LETME NORMAL BOZUK TOPLAM NORMAL BOZUK MÜDÜRLÜ"Ü TOPLAM m 3 M 3 m 3 Ster Ster Ster ARTV-N ARDANUÇ ARHAV BORÇKA AV6AT YUSUFEL TOPLAM Kaynak: Anonim Tablo 7. Artvin OBM nün Yllk Ortalama Artm (2003) LETME MÜDÜRLÜ"Ü KORU BALTALIK NORMAL BOZUK TOPLAM NORMAL BOZUK TOPLAM M 3 m 3 m 3 Ster Ster Ster ARTV-N ARDANUÇ ARHAV BORÇKA AV6AT YUSUFEL TOPLAM Kaynak: Anonim, 2004a, Artvin OBM nün 2003 yl itibar ile yllk eta miktar m 3 ibreli, m 3 yaprakl olmak üzere toplam m 3 tür. Bu deerlerde gençle5tirme etas bulunmamaktadr. Gençle5tirme etas mevcut silvikültür planlarna göre yllk m3tir. -5letme Müdürlüklerine göre en fazla bakm ve seçme etas 6av5at Orman -5letme Müdürlüünde görülmektedir (Tablo 8).

20 14 Tablo 8. Artvin OBM nün Yllk Etas (bakm ve seçme etas) (2003) LETME MÜDÜRLÜ"Ü BREL YAPRAKLI GENEL TOPLAM m 3 m 3 m3 ARTV-N ARDANUÇ ARHAV BORÇKA AV6AT YUSUFEL TOPLAM Kaynak, Anonim, 2004a, Artvin OBM nün normal kurulu5taki koru ormanlarnda ortalama servet 305,52 m 3 /ha, bozuk koru ormanlarnda 7,86 m 3 /ha olup toplam koru ormanlarndaki ortalama servet 149,09 m 3 /ha olarak hesaplanm5tr Normal kurulu5lardaki baltalk ormanlarnda 79 ster/ha, bozuk baltalklarda 134,5 ster/ha olmak üzere Artvin baltalk ormanlarnda ortalama 131 ster/ha servet bulunmaktadr Artvin li Ormanlarnn Bonitete Göre Da9lm Ormanclkta genel olarak bonitet, verimlilik anlamna gelmektedir. Orman arazileri verimlilik durumlarna göre be5 bonitet snfna ayrlmaktadr. I. Bonitet verimlilii yada üretkenlii en fazla olan, V. Bonitet ise verimlilik açsndan en fakir olan yeri temsil etmektedir. I, II. ve III. bonitete sahip olan sahalar i5letme orman olabilecek sahalardr. Yani odun üretimi yaplabilecek sahalar anlamna gelmektedir. Artvin OBM orman alanlarnn 7180,5 ha I.bonitette, ha ise V. bonitette olan arazilerdir (Tablo 9). Boniteti belli olmayan sahalar ise üzerinde aaç serveti bulunmayan orman içi veya kenar bo5luklardr. Tablo 9. Artvin OBM nün -5letme Müdürlüklerine Göre Bonitet Durumu letme Müdürlüü 1.Bonitet 2.Bonitet 3.Bonitet 4.Bonitet 5.Bonitet Boniteti Belli Olm. Genel Toplam Ardanuç 698, , , ,5 Arhavi ,5 6856, , ,5 Artvin , , , ,5 Borçka , , )avat 227, , Yusufeli 679, , ,5 3756, , ,5 Toplam 7180, , Kaynak: Anonim, 1999

21 15 Alan (ha) Ardanuç Arhavi Artvin Borçka )avat Yusufeli Bonitet 2.Bonitet 3.Bonitet 4.Bonitet 5.Bonitet Boniteti Belli Olm. Bonitet 6ekil 5. Artvin OBM nün -5letme Müdürlüklerine Göre Bonitet Durumu Bonitet durumuna göre en fazla verimli ormanlar sahip Borçka O-M de iken, en az verimli ormanlara 6av5at O-M sahiptir. Bonitet verileri dikkate alndnda Artvin OBM nün i5letme orman olabilecek sahalar tüm alann ancak % 36 sna kar5lk gelmektedir. (Tablo 10). Tablo 10. Bonitetlere Göre Artvin Orman Bölge Müdürlüü Bonitet Durumu Alan % si I.Bonitet 7180,5 1,84 II. Bonitet ,20 III. Bonitet 74349,5 19,04 IV.Bonitet ,49 V. Bonitet ,56 Boniteti Belli Olmayan ,87 TOPLAM ,00 Tablo 10 ve 6ekil 6 dan da görülecei üzere, üzerinde orman örtüsü bulunmayan alanlarn oran %54, 87 düzeyindedir. Bu da göstermektedir ki Artvin OBM orman alanlarnn % 55 i aaçlandrmaya konu olabilecek potansiyel alanlar olarak kar5mza çkmaktadr.

22 16 Alan Alan I.Bonitet II. Bonitet III. Bonitet IV.Bonitet V. Bonitet Boniteti Belli Olmayan Alan7 Bonitet Durumu Alan 6ekil 6. Artvin Orman Bölge Müdürlüünün Bonitet Durumu 4.5. l Ormanlarnn Bitki (Flora) Varl9 Artvin -linde orman olu5turan aaç türleri Dou Ladini (Picea orientalis (L.) Link.), Dou Kayn (Fagus orientalis Lipsky.), Dou Karadeniz Göknar (Abies nordmanniana subsp. nordmanniana), Sarçam (Pinus sylvestris L.), Sakall Kzlaaç (Alnus glutinosa subsp. barbata), Kestane (Castanea sativa), Me5eler (Quercus sp), Adi Gürgen (Carpinus betulus), Akçaaaçlar (Acer sp), Ihlamurlar (Tilia sp) ve Üvezler (Sorbus sp) dir. -lin Karadeniz e bakan yamaçlarnda, Hopa Cankurtaran ve Arhavi Karada yamaçlarnda 0 m -50/100 m de pseudomaki ku5a, 50/100 m 700/800 m yükselti ku5a arasnda saf kzlaaç ormanlar, 700/800 m 1800 m ku5anda saf kayn ormanlar bulunmaktadr. Karadeniz e bakan yamaçlarn hemen ardnda Borçka Çifteköprü mevkiinde m ku5anda tamamen kestane aaçlarnn hakim olduu orman alanlar göze çarpmaktadr. Bu alanlarda 800 m den daha yukarlarda yine kaynlar alana hakim olmu5 durumdadrlar. Sahilden daha ilerilere gidildikçe Borçka Kaynarca ve Murgul yöresi orman alanlarnda kestanelerin yerini me5eler, kaynlarn yerini de ladinler almaktadr (Güner, 2000).

23 17 Borçka-Artvin arasnda ise m arasnda genellikle doal yayl5n Akdeniz Bölgesinde yapan fstk çam, sandal ve ladenlerden olu5an bir pseudomaki ku5a bulunmaktadr. Hatila Vadisi Milli Parknda toplam 5 yükselti ku5a tespit edilmi5 olup (Güner ve Ark, 1995), bunlar yar kurak Psedumaki alanlar ( ), yar nemli sapsz me5e, kayack, ladin ve sarçam ormanlar ( ), yar nemli kayn ve ladin ormanlar ( ), nemli ladin, kayn, göknar ormanlar ( ), çok nemli ladin, göknar, sarçam ve hu5 ormanlar ( ) 5eklinde yayl5 göstermektedir. Artvin 6ehir Merkezinden Ardanuç, 6av5at ve Yusufeli ne doru gidildikçe /800 m arasnda çok bozuk me5cereler halinde me5eler ve ardçlar bulunmaktadr /2000 m yükseltiler arasnda kuzey yamaçlarda ladin ve göknar, güney yamaçlarda ise sarçam orman kurmakta ve orman snrn olu5turmaktadr. Artvin bitki türü ve endemik tür çe5itlilii bakmndan önde gelen illerimiz arasndadr. Artvin snrlar içinde toplam 1268 tür, 119 endemik tür tespit edilmi5tir (Davis, ). Tüm Türkiye florasnn yakla5k tür ihtiva ettii göz önüne alnrsa bunun yakla5k % 13 lük bir ksmnn Artvin de de bulunduu ortaya çkmaktadr. Ayn 5ekilde tüm Türkiye de 2700 endemik tür tespit edilmi5 olup bunun yakla5k % 4,4 ü Artvin de bulunmaktadr. Ancak ilin florasnn kapsaml bir 5ekilde ara5trlmam5 olmas bu saylarn gelecekte daha da yükselebileceini göstermektedir. -lde nesli çok tehlikede olan (CR) 4 adet tür mevcuttur ve bunlar acil koruma önlemlerine ihtiyaç duymaktadr. Yine ilde bulunan 18 adet tür nesli tehlikede (EN) olan türlerdendir. -lde dalm ve bolluu hakknda veri yetersiz olan (DD) 12 adet tür bulunmaktadr. -lde, nesli çok tehlikede olan, tehlikede olan ve veri yetersiz olan türlerin listesi a5ada verilmi5tir (Ekim et al., 2000). Anthemis calcarea var. calcarea (CR), Centaurea leptophylla (CR), Hypericum fissurale (CR), Lathyrus woronowii (CR), Onosma circinnatum (EN), Symphytum savvalense (EN), Campanula choruhensis (EN), Campanula troegerae (EN), Silene scythicina (EN), Rhodothamnus sessilifolius (EN), Helichrysum artvinense (EN), Hieracium diaphanoidiceps (EN), Hieracum foliosissimum (EN), Hieracium radiatellum (EN), Clypeola raddeana (EN), Hypericum marginatum (EN), Crocus biflorus subsp. artvinensis (EN), Crocus biflorus subsp. fibroannulatus (EN), Stachys choruhensis (EN), Lilium carniolicum subsp. ponticum var. artvinense (EN), Ornithogalum byzantinum var. proliferum (EN), Orobanche armena (EN), Heracleum sphondylium subsp. artvinense (EN), Hieracum artvinense (DD), Hieracium cinereostriatum (DD), Hieracium debilescens (DD), Hieracium floccicomatum (DD),

24 18 Hieracium subartvinense (DD), Hieracium subhastulatum (DD), Hieracium virosiforme (DD), Astragalus imbricatus (DD), Allium koenigianum (DD), Gagea tenuissima (DD), Verbascum artvinense (DD), Ferulago latiloba (DD) Artvin li Ormanlarnn Hayvan (Fauna) Varl9 Artvin faunasn olu5turan türler, says ve türlerin nitelii bakmndan oldukça önemli bir -l konumundadr. Artvin bozay, yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, va5ak, yaban kedisi, su samuru, aaç sansar, kaya sansar, porsuk gibi önemli memeli varlna sahiptir. Özellikle yaban domuzu populasyonu oldukça yüksektir. -l ayn zamanda hem suda hem karada ya5ayabilen hayvan ve sürüngen türleri açsndan önemlidir. Artvin yaknlarndaki Çoruh Vadisi nde bir tanesi yöreye özgü Vipera pontica (Çoruh engerei) türü olmak üzere, en az üç tane engerek ylan türü kaydedilmi5tir. Bunlardan Kafkas engerei ve Çoruh engerei nesli tehlike altnda olan türlerdir. Alanda ayn zamanda çok sayda kelebek türü bulunmaktadr. Yok olma tehlikesiyle kar5 kar5ya olan kzl akbabalar, nehir kenarndaki kayalklarda ya5arlar. Nehir çevresindeki alanlar, boz ay, da keçisi, çengel boynuzlu keçi, yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, porsuk, sansar, su samuru, tav5an, keklik, vah5i horoz, çulluk, vah5i ördek, kumru, sarasma, karaba5l iskete, ardç ku5u, güvercin ve aaçkakan gibi türleri içeren zengin bir yabani hayata sahiptir. Türkiye, kuzey-güney ve bazen dou-bat dorultusunda, büyük karalar arasnda göç eden ku5larn en önemli geçi5 alanlarndan bir tanesidir. Ülke topraklar ve sular ylda iki kez göç eden ku5lara yiyecek ve barnak olana sunar. Çoruh Nehri vadisi Afrika ile Avrupa y balayan ba5lca göç yollarndan bir tanesidir. -stanbul Boazna kadar uzanan Karadeniz kys da dier bir önemli göç yoludur. Artvin ku5 göçleri yönünden önemli bir konuma sahiptir. Bölgede bulunan iki önemli ku5 alanndan biri Artvin i de kapsamaktadr. Önemli Ku5 Alanlar (ÖKA) ku5larn korunmas için uluslar aras düzeyde önem ta5yan ekosistemlerdir. Dou Karadeniz Bölgesinde iki tane ÖKA bulunmaktadr. Bunlardan ilki Artvin in de içinde yer ald Dou Karadeniz Dalar (Trabzon, Gümü5hane, Bayburt, Rize, Erzurum ve Artvin), ikincisi ise Akku5 Adas dr (DOKAP, 2000). Dou Karadeniz Bölgesi Önemli Ku5 alan, yrtc ku5larn göç ederken geçtikleri boazlar (yrtc ku5larn sradalar geçmek için kullandklar Çoruh vadisi ve dier vadiler) ve üç büyük srada (Soanl, Kaçkar ve Karçal Dalar) kapsamaktadr. Bu alanlar, geni5 ormanlar ve alpin habitatlar (Avrasya yüksek da habitatn temsil eden

25 19 örnekler) açsndan önem ta5maktadr. ÖKA nn içerisinde de iki tanede Milli Park bulunmaktadr. Bunlar Hatila Vadisi (1994 ylnda ilan edilmi5tir) ve Kaçkar Dalar (1994 ylnda ilan edilmi5tir) Milli Parklardr. Artvin de bulunan dier ÖKA alanlar Çamburnu Tabiat Koruma Alan, Çoruh Vadisi Yaban Hayat Rezerv Alan (8700ha, 1971) ve Kaçkar Dalar Milli Park içinde bulunan Kaçkar Yaban Hayat Rezerv Alan dr (4143 ha, 1973) Artvin li Ormanclk Sektörünün Yönetim ve Organizasyon Yaps -5letmeler belirli amaçlar gerçekle5tirmek için kurulan ekonomik örgütlerdir. Yönetimler ise, bu amaçlar en ba5arl 5ekilde gerçekle5tirmekten sorumlu olan organlardr. Yönetimler bu sorumluluklarn planlama-örgütlenme-yürütme ve denetim i5levlerini içeren bir döngüsel süreç içerisinde gerçekle5tirirler (Da5demir, 1998). Yönetim, planlama, örgütleme, yürütme koordinasyon ve denetleme ihtiyaçlarndan olu5an bir süreç içerisinde üretim faktörlerini kullanarak örgütün amaçlarna ula5masn salamakla sorumlu ve görevlidir. Doal olarak yönetim en az emek ve kaynak kullanarak örgütü amaçlarna ula5trrken (Newman, 1972; Yazc, 1988; Müftüolu, 1989) hem bir çada5 yönetim anlay5na hem de bunun gerektirdii bir örgüt yapsna sahip olmaldr. -yi bir örgüt yaps amaçlara ula5mak için gereklidir fakat yeterli deildir. Örgüt yapsnn kötü olmas halinde çal5anlar ne kadar çal5rsa çal5snlar ba5arl olmalar imkanszdr. Örgüt yapsnn çan, ülkenin, içinde bulunulan sektörün, bölgenin ve ula5lmas istenen amaçlarn gereklerine ve özelliklerine uygun olarak kurulmas gerekmektedir (Da5demir, 2001). Dünya üzerindeki hemen hemen her ülkede orman kaynaklarnn topluma sürekli mal ve hizmet sunma i5i o ülkede bulunan bir ormanclk örgütü tarafndan yaplmaktadr. Bu balamda, ülkemizde ki ormanlar, Orman Bakanl tarafndan yönetilmektedir. Ülkemiz ormanclnda geçmi5ten günümüze dein odun üretimi eksenli dar kapsaml ormanclk anlay5na bal olarak çe5itli örgütlenme ve yönetim 5ekilleri uygulanm5tr. Bugün gelinen noktada bu ormanclk anlay5nn ülkemiz gerçeklerine uygun olmad ve bu nedenle çada5 ormanclk anlay5nn ülkemizde de hakim klnmas gereinden hareketle, çada5 bir örgüt yapsna ve yönetim modeline ihtiyaç olduu açktr. Mevcut duruma baklacak olursa, Artvin -li ormanlar Çevre ve Orman Bakanlna bal Artvin Orman Bölge Müdürlüü ve Artvin -l Çevre-Orman Müdürlüü tarafndan yönetilmektedir. Bunlardan ilki olan Artvin OBM nün organizasyon yaps 6ekil 7 de verilmi5tir(

26 20 Artvin Orman Bölge Müdürlü9ü dari Mali Iler ube Müdürlü9ü Makine kmal ube müdürlü9ü Kadastro Mülkiyet ube Müdürlü9ü Iletme Pazarlama ube Müdürlü9ü Orman Zararlar ile Mücadele ube Müdürlü9ü Koruma ube Müdürlü9ü Planlama ve Proje ube Müdürlü9ü Silvikültür ube Müdürlü9ü Iletme Müdürlükleri Arhavi Orman Iletme Müdürlü9ü Ardanuç Orman Iletme Müdürlü9ü Artvin Orman Iletme Müdürlü9ü Borçka Orman Iletme Müdürlü9ü aviat Orman Iletme Müdürlü9ü Yusufeli Orman Iletme Müdürlü9ü Arhavi Hopa Kayadibi Kemalpaa Ardanuç Karanl7kmee Ovac7k Tepedüzü Artvin Atila Madenler Ortaköy Saçinka Tal7ca Tütüncüler Zeytinlik Balc7 Baköy Borçka Camili Çifteköprü Gökta Kabaca Kar7köy Akdamla Meydanc7k )avat Tepeba7 Veliköy Yayla Alt7parmak K7l7çkaya Ö4dem Yusufeli 6ekil 7. Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün Organizasyon Yaps 6ekil 7 den görülecei üzere Artvin OBM üne bal toplam 8 adet 5ube müdürlüü 6 adet orman i5letme müdürlüü ve bu orman i5letme müdürlüklerine bal toplam 34 adet orman i5letme 5eflii mevcuttur ylnda Murgul Orman -5letme Müdürlüü kapanm5tr. Murgul O-M ne bal olan Ba5köy, Kabaca ve Gökta5 Orman -5letme 6eflikleri Borçka O-M ne balanm5tr ylnda kurularak faaliyete geçen Artvin Orman Bölge Müdürlüünde 2003 ylnda teknik hizmetlerde 59, genel idare hizmetlerinde 525, avukatlk hizmetlerinde 1, salk hizmetlerinde 1, yardmc hizmetler snfnda 67 olmak üzere toplam 658 memur, 128 daimi

27 21 i5çi ve 634 mevsimlik i5çi ile ormanclk faaliyetlerini yürütmektedir. Teknik ve idari hizmetlerde kadro eksiklii bulunmaktadr Artvin ormanlarnn yönetiminde söz sahibi olan bir dier kurum olan Artvin -l Çevre- Orman Müdürlüüne ait organizasyon yaps 6ekil 8 de verilmi5tir. Artvin l Çevre- Orman Müdürlüü A4açland7rma ve Erozyon Kontrolü )b.md. 2dari ve Mali 2ler )b.md. Do4a Koruma ve Milli Parklar )b.md. ORKÖY )b.md. Çevre Yönetimi ve ÇED )b.md 6ekil 8. Artvin -l Çevre - Orman Müdürlüü Organizasyon Yaps Artvin -l Çevre-Orman Müdürlüünün; Aaçlandrma ve Erozyon Kontrolü 6ube Müdürlüü, Doa Koruma ve Milli Parklar 6ube Müdürlüü, ORKÖY (Orman ve Köy -li5kileri) 6ube Müdürlüü, Çevre Yönetimi ve ÇED 6ube Müdürlüü ve -dari Mali -5ler 6ube Müdürlüü olmak üzere toplam alt adet 5ube müdürlüü ve bu 5ube müdürlüklerine bal ayn isimleri ta5yan mühendislikleri bulunmaktadr. Artvin deki ORKÖY te5kilatnda 1 Orköy 6ube Müdürü, 1 Tekniker, 1 Teknisyen, 1 Memur, 5-5çi olmak üzere toplam 9 ki5i çal5maktadr. Yukarda verilen 5emalarda da görülecei üzere Artvin ili ormanclk sektörünün yönetim ve organizasyon yapsnda iki ba5l bir yönetim bulunmaktadr. Bu yönetim anlay5 çou zaman ildeki orman alanlar ve ormanclk faaliyetleri üzerinde problemlere neden olmaktadr. Örnein aaçlandrma sahalarnda milli parklarn sorumluluu -l Çevre Orman Müdürlüünde olmasna kar5n Milli Parklarda yaplmas gereken bakm ve gençle5tirme kesimleri gibi müdahaleler Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün sorumluluuna verilmi5tir. Yönetim anlay5ndaki bu durumdan dolay özellikle Milli Parklarda yaplmas gereken bakm müdahaleleri zamannda yaplamamaktadr. Erozyon sahalarnda me5e imar ihyasna girildii sahalarda rehabilitasyon çal5malar kapsamnda aaç kesme konusunda iki kurum arasnda problemler ya5anmaktadr. Ayrca, sosyal problemler ortaya çktnda (Artvin Orman Bölge Müdürlüü ve -l Çevre Orman Müdürlüü) birbirini destekleyememektedir. Bölge Müdürlüünün kendi planlar çerçevesinde yapmas gereken aaçlandrma çal5malarnda sorunlar ya5anmaktadr. Ya5anan

28 22 bu ve benzeri sorunlarn giderilmesi noktasnda, öncelikle ormanclkla ilgili iki farkl kurum arasndaki ileti5im ve e5güdümün güçlendirilmesi gerekmektedir. Ormanclmzda eskiden beri hakim olan ve yukarda da deinilen odun hammaddesi üretimi eksenli i5letmecilik uygulamalarna dönük ele5tiriler younluk kazanm5 ve ormanclk sektörünün amaçlar, merkez ve ta5ra örgütlerinin organizasyonlar, ormanlarn daha fazla fonksiyonu dikkate alacak 5ekilde çok yönlü olarak i5letilmesi ve yerel halkn katlmyla yönetilmesi gibi konularda tart5malar ya5anmaya ba5lam5 bulunmaktadr (Türker, 2001). Ülkemiz ormanclnda öncelikli olarak ya5anan bu tart5malar da dikkate alarak hali hazrda geçerli olan orman tanmndan (Öncül, 2002) ba5lamak üzere tüm ormanclk sistemi ve anlay5lar sorgulanarak, çok boyutlu bir yeniden yaplanma hamlesine girilmelidir(türker vd, 2002). Bu amaçla, Çevre ve Orman Bakanlnn tamamnda yeniden bir yaplanmaya gidilmelidir. Bu yeniden yaplanma çal5masnda (Çalar, 1995; Türker, 1996; Türker 2001; Da5demir, 1998) Merkezi ve politik kararlarn d5land, Orman i5letmelerinin temel karar ve icra birimleri olduu, -5letme yöneticilerinin yerinden karar alma ve uygulama imkanlarn elinde bulundurduu, Bölgesel sorunlar ve öncelikler dikkate alnarak plan ve programlarn i5letmelerce hazrland, -5letme amaçlarnn yerel talep ve ko5ullara göre belirlendii, Ekonomik, sosyo-ekonomik, yönetsel vb. konularda i5letmelerin bamsz klnd, Orman i5letmelerinin üstünde yer alan birimlerin daha çok ba5arnn ölçümü, denetimi, deerlendirilmesi, ve bunlara ili5kin sistemlerin geli5tirilmesi ve i5letmeler aras koordinasyonun salanmasyla görevli olduu, Ormanlarn i5letimine ili5kin planlama ve karar alam süreçlerine sivil toplum örgütleri, yerel halk, mahalli yönetimler, vb. çe5itli etki ve çkar guruplarnn da dahil edildii, demokratik, katlmcla dayal 5effaf bir yönetimin gerçekle5tirildii, Ormanlarn ekosistem bütünlüünü temel alan ekonomik gerekler yannda sosyal ve ekolojik gerekleri ve dolaysyla odun d5 ürün ve hizmetleri de dikkate alan i5letme yakla5mnn ve bunlarla birlikte elbette odun hammaddesi üretimi eksenli i5letmecilik anlay5nn da yerini ald yeni bir yaplanmaya gidilmesi dü5ünülmelidir (Türker vd, 2002). Ayrca bu yeni yaplanma ile birlikte daha entansif ormanclk çal5malarnn yaplabilmesi için mevcut orman i5letmelerinin alanlarnn küçültülmesi gerekmektedir.

29 23 Yukarda belirtilen vurgulanan hususlar da dikkate alan Ormanclk sektörü ta5ra te5kilatnn yaplandrlmasna ili5kin bir model a5adaki 5ekilde Da5demir (2001) tarafndan geli5tirilmi5tir.

30 24 Çevre ve Orman Bakanl9 Merkez Te5kilat Ormanclk Ara5trma-Geli5tirme Denetleme Birimi Dan5ma ve Deerlendirme (Yönetim) kurulu ORMANCILIK LETMES (ORMAN DARES) Müdür Müdür yardmclar Personel ve Dier Hizmetler Muhasebe Servisi -5letme Ba5mühendislii Pazarlama Ba5mühendislii Koruma Ba5mühendislii Aaçlandrma ve Erozyon kont. Ba5mühendislii Kadastro-Mülkiyet Ba5mühendislii Silvikültür Ba5mühendislii Planlama Ba5mühendislii Tohum ve Fidanlk -5leri Ba5mühendislii -n5aat Ba5mühendislii Mera Yönetimi Ba5mühendislii Su Ürünleri Ba5mühendislii Orköy Ba5mühendislii Halkla -li5kiler Ba5mühendislii 6ekil 9. Ormanclk -5letmesinin Özerk Örgüt Yaps (Da5demir, 2001)

31 Orman Kaynaklarnn Korunmasna Yönelik Faaliyetler Ulusal ormanclk planlarnda ormanlarn korunmas amac kapsamnda; ormanlarn, alanlarnn ve bütünlüünün muhafazas, ormanlarn biyolojik çe5itliliinin muhafazas ile ormanlarn biotik ve abiotik zararlara kar5 korunmas alt amaçlarna yer verilmektedir (Anonim, 2003a). Sekizinci be5 yllk kalknma plannda, saha emniyetinin salanmas, korumann etkinle5tirilmesi, saha bütünlüünün salanmas hedeflenmektedir (DPT, 2000a). Ülkemizde orman kaynaklarnn korunmas noktasnda; orman yangnlar, böcek ve mantar zararllar, yasa d5 faydalanmalar ve kirletici zararllar ba5lca sorunlar olarak öne çkmaktadr (Geray, 1998). Ara5trma konusu Artvin orman Bölge Müdürlüü özelinde ele alndnda; özellikle insanlar tarafndan gerçekle5tirilen yasa d5 faydalanmalar, böcek zararlar ve orman kadastrosunun tamamlanmam5 olmas dolaysyla ortaya çkan mülkiyet anla5mazlklar ve sosyal ihtilaflar, orman kaynaklarnn korunmasnda önde gelen sorunlar olmaktadr. Orman kaynaklarnn korunmas konusu, orman snrlarnn tespiti ve alanlarnn korunmas, ormanlardan yasad5 faydalanmalar ve Artvin ormanlarn tehdit eden böcek zararlar ba5lklar altnda incelenecektir Orman Snrlarnn Tespiti ve Alanlarnn Korunmas Kadastro genel anlamda ta5nmazlarn geometrik 5ekillerinin ölçülüp plana balanmas ve tapu siciline tescil edilerek yasal güvence altna alnmas olarak tanmlanmaktadr. Orman kadastrosunun genel anlamdaki kadastrodan fark olmayp, ayrcal bu kadastronun özel kanun gerei olu5turulan komisyonlarca orman alanlarna uygulanmasdr (DPT, 2001). DKB de arazi yapsnn oldukça dik ve engebeli olmas, tarm arazileriyle orman alanlarnn iç içe girmi5 olmas vb. nedenlerle, halihazrda bölgedeki orman kadastro çal5malar istenilen düzeye ula5amam5tr. Nitekim, ülkemizin 20.7 milyon ha lk orman alannn % 75.7 sinde orman kadastrosu tamamlanm5 (Konukçu, 2001) olmasna kar5lk, 2004 yl sonu itibariyle orman kadastrosu oran; Artvin OBM de % 3,5 olarak gerçekle5mi5 olup, bu oranlar ülke ortalamasnn oldukça altndadr. Artvin -linde 766 sayl tapulama yasasna göre toplam 1141 ha, 3402 sayl yasaya göre ha alanda yaplm5 olan kadastro çal5malar ile ormanlarn snrlar belirlenmi5tir. -ldeki mevcut toplam ha ormanlk alann ha nn snrlar henüz tapuda tespit ve tescil edilememi5tir. Bu verilere göre, Artvin orman alanlarnn sadece

32 26 %3,5 inin snrlar tespit edilebilmi5tir. Snrlandrma yaplan alanlarn toplam 11 ha 2/B arazisidir (Tablo 12). Halen orman kadastro çal5malarnn büyük bölümü OGM ye bal orman kadastro komisyonlarnca, bir bölümü de Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüünün arazi kadastro ekiplerince yürütülmektedir. Orman alanlarnn kadastrosunun mümkün olan en ksa süre içinde tamamlanabilmesi için komisyonlarn eleman ve dier imkanlar itibariyle güçlendirilmesi ve çal5malarn önceliklere göre yürütülmesi gerekmektedir. Öte yandan, DKB de yerle5imin çok dank olmas, beraberinde ormanlarda çok parçall getirmi5tir. Çok parçal ormanlarn kadastrosunun yaplmas ise hem çok zaman almakta hem de bu çal5malarn uygulanabilirliinde zamanla problemler meydana getirmektedir. Yörede ormanlarn bu denli parçal hale gelmesinde, çay ve fndn rolü çok büyük olmu5tur. Her iki ürün de meyilli arazide yeti5ebildiinden, bu durum sürekli olarak ormanlk alanlarn azalmasna yol açmaktadr (Çatal ve Türker, 1999). Bu noktada, orman kadastrosunun bir an önce tamamlanarak orman i5letmesi mülkiyet açsndan güvence altna alnmaldr. Mülkiyet çal5malarnn güvenirlilii ve kalcln salamak için günümüz GPS, GIS ve RS teknolojilerinden faydalanlmaldr (Ba5kent ve Türker, 2000). Ormanclmzn önündeki en büyük sorunlardan birisi de, ormanlk alanlarmzdaki kadastro faaliyetlerinin henüz tamamlanmam5 olmasdr. Bu durum çou yerde ormanclk faaliyetlerinin aksamasna neden olmaktadr. Artvin -linde kadastro problemi arazinin sarpl, çal5ma ko5ullarnn bu nedenle güç olmas ve yerle5im alanlarnn ormanlarn içerisinde dank olmas nedenleriyle kendini daha fazla hissettirmektedir. Tablo 11 de O-M leri itibar ile Artvin OBM de yürütülen kadastro çal5malar görülmektedir. Tablo 11.Artvin OBM Orman Kadastrosu Çal5malarnn Durumu Orman letme Müdürlüü 6831 Sayl Kanuna Göre (Ha) 3402 Sayl Kanuna Göre (Ha) Kadastrosu YaplmI Alanlar (6831,3402,766) (Ha) Kadastrosu YaplmamI Alanlar (Ha) Artvin 0, , , ,00 Ardanuç 0,00 110,00 662, ,00 Arhavi 0, , , ,36 Borçka 370,29 484,59 854, ,43 6av5at 2.221,33 832, , ,53 Yusufeli 0,00 451,00 451, ,00 TOPLAM 2.591, , , ,32

33 27 Orman Kadastrosu Görmü Yerler Orman Kadastrosunu K7smi Görmü Yerler Orman Kadastrosu Görmemi Yerler ekil 10. Artvin Orman Bölge Müdürlüü nün Yerle5im Birimleri -tibariyle Orman Kadastrosu Durumu Tablo 12 ve 6ekil 9 da Artvin OBM snrlar içerisinde orman kadastrosu tamamlanan yerlere ili5kin saysal bilgiler verilmektedir. Söz konusu tabloda yer alan ksmi kadastro çal5malar, Baraj Rezervuar Sahas ve Baraj Servis Yollar için yaplm5tr. Tablo 12. Artvin Orman Bölge Müdürlüü Kadastro Durumu Orman Kadastrosu Görmü+ Yerler Orman Kadastrosunu Ksmi Görmü5 Yerler Orman Kadastrosu Görmemi5 Yerler T O P L A M 47 Adet 26 Adet 269 Adet 342 Adet Köy ve Mah. Kaynak: Anonim, 2004b Not: Kadastro görmü5 yerlerdeki bir ksm orman alanlarnn Tapu Kadastro Müdürlüklerince Hazine adna tescilleri yaplmam5tr. Tablo 13 de ise Artvin OBM ye bal O-M lerde kadastro davalarnn durumuna ili5kin bilgiler yer almaktadr. Tablo 13. Artvin OBM ye Bal O-M lerde Kadastro Davalarnn Durumu Dava Durumu Orman -5letme Müdürlüü Mahkemeye -ntikal Eden Dava Says (Adet) Mahkeme Sonucu Lehte (Adet) Mahkeme Sonucu Alehte (Adet) Devam Eden Dava Says (Adet) Artvin Ardanuç Arhavi Borçka )avat Yusufeli TOPLAM Tablo 13 e göre Artvin OBM ye bal i5letmelerde; mahkemeye intikal eden dava says 3965 olup, bunlardan 1905 i i5letme lehine, 1517 si ise aleyhine sonuçlanm5 ve 543 dava da devam eder durumdadr.