Küresel E ilimler ve Tarm smail U URAL Yeni Asr TV Programcs ve Yeni Asr Gazetesi Yazar Prof Dr.Ünal Evcim Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarm Makineleri Bölümü Ö)retim Görevlisi Uygar U+AR Türk Traktör Case IH Marka Müdürü Hüseyin VELO LU Tari1 ncir ile Pamuk ve Ya)l Tohumlar Birlikleri Genel Müdürü
Konu ve Amaç Belli ba1l küresel e)ilim ve etkenlerin tarma muhtemel etkilerinin de)erlendirilmesi Bu e)ilimler do)rultusunda yeniden 1ekillenecek olan tarmsal üretime mekanizasyon odakl bak1la yeni geli1melere dair ip uçlar elde edilmesi
Küresel EilimlerE Küresel rekabet geli1iyor Çevre limitleri daralyor Küresel snma ve iklim de)i1ikli)i Tarm ürünleri arz/talep dengesi de)i1iyor Çin faktörü de)i1imde ba1at rol oynuyor Biyoenerji kullanm yaygnla1yor
Küresel Rekabet Dünya tarm ürünleri ticareti geli1iyor. Tarmsal destekler azalma e)iliminde. Tarmsal üretimde kar marjlar daralyor.
Girdi ve Ürünn Fiyatlar Yeni yaplar Yeni makinalar Toplam tarmsal üretim girdileri Tarmsal ürünler
Küresel Rekabet Daha kaliteli ürünü daha ucuza üretmenin önemi küresel düzeyde artyor. Üretimin sürdürülebilirli)i rekabetçi olmasna ba)l. Al1lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlarn terk edilmesi, ürün kalitesini koruyarak üretimi en dü1ük maliyetle gerçekle1tiren teknik ve araçlarn kullanlmas gerekiyor.
Çevre Limitleri Tarm küresel ekosistem snrlarn zorluyor. Tatl su ktl) en yakn tehdit olarak kar1mzda. Geçen yüzyl içinde su tüketimi 6 kattan fazla artt. Bir insann günlük su ihtiyac 4 litre; ayrca günlük gdasnn üretimi için 2000 litre su gerekiyor. 1 kg bu)day üretimi için 750 litre suya ihtiyaç var. Yüzey sular yetersiz kald)ndan, yer alt kaynaklar giderek artan oranlarda çekiliyor.
Çevre Limitleri Dünya sulanan alan de)erleri uzun yllardan sonra 2004 ylnda azalmaya geçti. Yeralt sularndaki azalama halen dünya nüfusunun yarsn etkiliyor. Bunlarn içinde Dünya nn en büyük tahl alanlarna sahip ülkeleri ABD, Çin ve Hindistan bulunuyor.
Çevre Limitleri Do)al etkenlerin ötesinde, tarm alanlarndaki kentle1me nedeniyle ortaya çkan azalma sürüyor. Üstelik bu kayp verimsiz olanlardan çok verimli alanlarda olma e)iliminde. Parka katlan her yeni otomobil park yeri ve yol için 20 m 2 alan kapatyor.
Çevre Limitleri Üretimde daralan çevre limitlerine uygun teknik ve araçlarn kullanlmas gerekiyor. Al1lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlarn yerini ça)da1 üretim teknolojileri ve bunlara uygun araçlarn almas gerekiyor.
Küresel +klim Dei-ikli iklii Gda üretimine bir di)er büyük tehdit küresel iklim de)i1ikli)i ve snmadan geliyor. Önde gelen uzmanlar bunun hz kazanaca)n varsayyor. BM 4.klim Raporu na göre, 2030 itibariyle ortalama küresel scakl)n 5.8 0 C kadar artaca) tahmin ediliyor. En son ara1trmalara göre ortalama scaklktaki her bir derecelik art1 Dünya hububat hasadn %10 azaltacak.
Küresel +klim Dei-ikli iklii Üretim i1lemlerinin en ksa sürede, optimum girdi tüketilerek yaplmas gerekiyor. Al1lagelmi1 üretim teknikleri ve araçlarn yerini ça)da1 üretim teknolojileri ve bunlara uygun araçlarn almas gerekiyor.
Nüfus ve Üretim Thomas R. Malthus un Dünya nüfusunun geli1mesine dair kuram (1798) Justus von Liebig in in yapay gübrelerle ilgili çal1mas (1840) 2008???
Ürünn Fiyatlar Bugünlerde Dünya çiftçileri bu)daydan bir yl öncesine göre %50 100 kadar daha çok kazanyor. Bu)day da ktlk var ve bu 2003 te oldu)u gibi ksa süreli bir olgu de)il.
Geçmi mi- Dönem GdaG Fiyat +ndeksi Ucuz gdag devri kapand m?
Dünya NüfusuN Dünya nüfusu Malthus ve von Liebig ten bu yana 1 milyar dan 6 milyar a yükseldi. +imdilerde her yly l 75 milyon artyor. 2050 itibariyle bir 3 milyar daha artm1 olacak. Tarmm dünyayd nyay besleyebilecek mi? sorusu her zaman oldu)undan çok önemle gündemde. Bundan böyle, tarmn üzerindeki basklara kar1n nüfusun beklentilerini kar1layabilmesi imkansz ba-arma arma görevig revi gibi görülebilir.
Buday Arz/Talep Dengesi 2002 ylnda dünya genelinde bu)day talebi arz 36 milyon ton (Mt) a1t. 36 Mt = AB sto)unun 2 kat Kanada ve Avustralya ihracatlar toplam 2006 yl bu)day arz aç) : 25 Milyon ton Bu, geçmi1in bollu)u nedeniyle henüz bütünüyle göremedi)imiz büyük bir tehlikenin habercisi olabilir mi?
Çin Faktörü Çin in, bir çok hammaddede oldu)u gibi, tarm ürünleri pazarndaki geli1melerin de en önemli aktörü. Kritik Nokta: Çin talebi > ABD talebi Örne)in, bakr da 2002 ylnda Çin talebi = 2.4 Mt = ABD talebi 2006 da, Çin talebi = 4.2 Mt > %75 ABD talebi
Çin Faktörü Çin dünya bu)day rezervlerini yutuyor: Milli gelirin artmasyla birlikte Çin nüfusunun daha çok et, balk, sebze ve meyve tüketmek isteyece)i, ayrca hububat talebinde belirgin bir art1 olaca) öngörülmektedir. Daha çok sebze ve meyve üretilmesi gere)i hububat alanlarn kstlamaktadr. Dahas geni1 tarm alanlar yldan yla çölle1me ve erozyon nedeniyle önemli oranda hasar görmektedir.
Çin Faktörü +imdiye dek bu yapsal de)i1meler, rekor düzeylerdeki stoa üretim tarafndan maskelenmi1tir. Ancak bundan böyle, yeni durumun pazar fiyatlarna haha çabuk yansmas beklenmektedir. Bu)day stoklar son 6 yllk sürede 100 Mt dan 35 Mt a geriledi; ylda 11 Mt! Bu e)ilimin devam halinde, 3 yly l içindei inde Çin in buday stou u tümüylet erimi- olacak.
Stok Seyri
Çin Faktörü Bu süre içinde, Çin hükümeti acil durum ilan etmek ve dünya pazarndan bu)day almak zorunda kalacaktr. 2004 ylnda 7.3 Mt bu)day ithal etti. Bu da göstermektedir ki, bundan sonraki almlar küçük miktarlar olmayacaktr.
Tarmsal Üretim Art- Bugüne kadar tarmsal üretim nüfus art1na paralel bir geli1meyi (%1 ile 1.5) sa)layabildi. Tarla bitkilerinde verim art- azalma eiliminee girdi; bundan böyle %1 ile 1.5 orannda yllk verim art1 sa)lamak artk çok daha zor. Örn. 60 l yllarda ortalama buday verimindeki ylly llk art- %3.5 kadard; 90 l yllarda bu %1.2 ye geriledi. Msr da durum, tart1mal genetik mühendisli)i sayesinde, daha iyi.
Tarmsal Üretim Art- Ürün verimi art1 oranndaki azalma e)ilimi neden kaynaklanyor? Bir çoklar bunu dü1ük ürün fiyatlar nedeniyle ar- ge ye çok az para ayrlabilmi labilmi- olmasna ba)lyor. Bazlar bunun yan sra, verim art- -nda snrs deerlere erlere ula- -lm- olmasn da mümkün görüyor.
Tarm m Yatrmlar mlar Tarmsal yatrmlarn snrl kalmas ürün verimindeki art1n yava1lamasnn nedeni olabilir mi? Bu kstll)n a1lmas durumunda, yeni yatrmlar soruna çözüm m olur mu?
Dier Sektörlerden Örnekler Fiyatlar katlanarak artan di)er hammadde örnekleri: Ham petrol fiyatlar geçmi1 yllar içinde, 2006 yazndaki geçici sçramayla birlikte, 6 ya katland; bakr fiyatlar 4 kat artt. Buna kar1n, ham petrol ve bakr r arzn artrmaya rmaya yönelik yatrmlar ciddi anlamda ancak bugünlerde canllk k kazanyor yor; sonuçlarnn tam olarak alnabilmesi için yllar gerekecek.
Tarm m Yatrmlar mlar Tarmda her1eyden önce, tüm taraflarn yer alaca) uzun süreli bir tekrar dü-ünmed sürecis reci ne ihtiyaç var. Halen ço)u ki1ide, fiyat art1larnn yine geçici bir durum olarak kalaca) endi1esi var. Bu endi1e, bir ölçüde ürün fiyatlarndaki geçen yln Ocak ayna kadar süren dü1ü1ten kaynaklanyor.
Tarm m Yatrmlar mlar Fakat yatrmlarnn önündeki asl engel politik riskler : Vergilendirme ve yasal riskler Milliyetçilik Sava1 ve terör hracatn snrlandrlmas tehlikesi ve yolsuzluk Ve nihayet, girdi temini ve ürün i1lemedeki mevcut kapasite yetersizlikleri
Tarmsal Üretim Artar m? m Genel olarak, verimlilik art1nn meydana gelme olasl) tabii ki var. Ancak bunun Dünya nüfusundaki art1 ve Asya dan gelecek güçlü talebi kar1layp kar1layamayaca) konusunda belirsizlik sürecek gibi gözüküyor.
Tarmsal Üretim Artar m? m Tarm ürünleri fiyatlarndaki art1 e)iliminin sürmesi, di)er küresel e)ilimlerle birlikte de)erlendirildi)inde güçlenen bir olaslk. Bu olaslk yukardaki tarmsal üretim art1na ili1kin kötümser yakla1mn kar1t bir görü1ün temelini olu1turuyor: Tarm m alanlar gda üretimini kstlayank bir faktör deildir.
Tarmsal Üretim Artar m? m Tarm ekonomisti ve Nobel Ödülü sahibi Theodore W. Schultz a göre: Alan bulunurlulu)unun kalknmaya süregelen etkisi geçmi1te olmad; gelecekte de olmayacak. Tarm alanlarnn verimlili)i, a1a)daki 1artlar yerine getirildi)inde, ola)anüstü boyutlarda artrlabilir: tarmsal i1 gücü yeterince iyi e)itildi)inde, uygun teknoloji sa)land)nda ve pazardaki fiyat sinyalleri politikaclar tarafndan bozulmad)nda.
Tarmsal Üretim Artar m? m Bu tür fiyat sinyalleri yenilikçilik ve verimlilik art1 için motor görevi yapar. Kazançl olmad) için kullanlmayan alanlar kullanma katlr. Halen kullanlmakta olan alanlarda daha yo)un tarma geçilir.
Tarmsal Üretim Artar m? m Yükselen fiyatlar verimlili)i sürdürülebilir klan yenilikler için cazibe olu1turur. Yükselen fiyatlar ve artan açlk politikaclar üzerinde ekonomik ve politik ko1ullarn tarm lehine geli1tirilmesi, ayrca tarmsal ara1trma, e)itim ve yaym faaliyetlerine daha fazla yatrm yaplmas yönünde bask olu1turur.
Tarmsal Üretim Artar m? m Dünya tarm bugün ve yarn insanl)n gda ihtiyacn kar1layacak potansiyele sahiptir. Bunun için tarm fiyatlar art1 e)ilimini sürdürmeli, Ancak bu art1lar 1iddetli de)il, yumu1ak bir seyir izlemelidir. Gelecek on yllk dönemlerde ürün fiyatlarnn umuldu)u gibi geli1mesi ve Dünya pazarndaki mü1terilerin güçlenmesi çiftçiler için yeni gelir frsatlar yaratacaktr.
Tarmsal Üretim Artar m? m Bu frsatlarn kazanca dönü1ebilmesi, politikaclarn çiftçilerin uluslararas pazarda varlklarn sürdürmeleri için gerekli rekabet ko1ullarn yaratmalarna ba)ldr. Bunun için pazar daha çok liberalle1meli, tarm politikalar büroksiden arnmal, yatrmlarn önündeki engeller kalkmal ve gen teknolojileri de dahil olmak üzere ça)da1 teknolojilere ili1kin kstlamalara son verilmelidir.
Tarmsal Üretim Artar m? m Ayrca ara1trma, e)itim ve yaym hizmetlerine yönelik büyük kamu yatrmlarna ihtiyaç vardr. Bu yatrmlar sonucunda sa)lanacak yenilikçilik ve verimlilik art- -lar Dünya gda güvenli)inin ve sürdürülebilir ekonomik kalknmann anahtar olacaktr.
Biyoenerji Tarmsal üretim giderek artan oranlarda gda ve yem pazarlarndan biyoenerji alanna kayyor. Biyoyaktlara olan politik ilginin arkasnda, rezervler azaldkça pahalanan fosil yakt tüketimini azaltma ihtiyac var. Ayrca CO 2 ba1ta olmak üzere, gaz emisyonlarnn dü1ük olmas, biyoyaktlarn uluslararas düzeyde destek görmesini sa)lyor.
Biyoenerji Biyoenerjinin yaygnla1trlma çal1malarnn di)er bir çok hedefi bulunuyor: Kentlerdeki hava kalitesinin iyile1tirilmesi Krsal alanlarn korunmas Tarm ürünleri için yeni bir kazanç kapsnn açlmas V.d.
Biyoyakt t Kullanm ABD Mevzuat 2012 itibariyle 22.5 Mt biyoethanol e1de)eri biyoyakt gerektiriyor. Bu durumda biyoyakt tüketimi %3 seviyesinin üzerine çkacak. Brezilya Petrol %20-25 orannda biyoethanol alkol kar1trlm1 olarak satlyor; ayni zamanda çoklu yakt araçlar için %100 biyoethanol de bulunabiliyor. AB Biyoyakt kullanmnn 2010 itibariyle %5.75 düzeyine çkmas hedefleniyor.
Biyoyakt t Kullanm Biyoyakt kullanmnn yaygnla1mas yeni bir tatr1may gündeme ta1yor: Tarm alanlarnn giderek artan oranlarda biyoenerji bitkilerine ayrlmasnn gda ve yem üretiminde yarataca) açk nasl kapatlacak? Üretim maliyetleri, ürün fiyatlar ve politikalar bu da)lm 1ekillenmesinde rol oynayacak.
Kaynaklar Evcim, Ü., et al. A case study on agricultural mechanisation of Turkey. The proceedings of 6th Tech.Congress of Agric.Engineering of Turkey, Jan, 3-7, 2005, Ankara Hitzfeld, J., From overproduction to undersupply. Agrifuture, DLG for European Business Farming, Spring 1/07, pgs 8..11 Von Witzke, H. Unused production capacity is still available. DLG for European Business Farming, Spring 1/07, pgs12..13
Biyoyakt t Kullanm