PROJEKS YON > ENFLASYON > DIfi T CARET TÜRK YE N N GÖSTERGELER. > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi

Transkript

1 TÜRK YE N N GÖSTERGELER PROJEKS YON > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi ala.aktas@gmail.com > ENFLASYON > DIfi T CARET Toptan eflya ile tüketici fiyatlar n n y ll k art fl aras ndaki fark temmuz sonunda biraz daha aç ld. Temmuz ay ndaki art fllar hemen hemen ayn düzeyde gerçekleflti, ancak baz etkisi yaratan geçen y l n oranlar, fark n aç lmas sonucunu do urdu. Geçen y l temmuzda ÜFE yüzde 0.74, ÜFE ise yüzde 0.57 gerilemiflti. Bu y l, ayn s raya göre yüzde 0.86 ve yüzde 0.85 art fl olmas na ra men, y ll k oranlarda haziran sonunda 2.40 puan olan fark, temmuz sonunda 2.65 e ç kt. Çok önemli bir oran gibi görünmemekle birlikte ÜFE ile TÜFE aras ndaki fark n aç l yor olmas önemsenmeli. Daha önce de vurgulad k; grafikte de izlemek mümkün; TÜFE deki y ll k art fl, ÜFE deki art fla göre daha istikrarl seyrediyor. Düflük ÜFE, TÜFE yi afla çekemiyor. Ancak yüksek ÜFE nin, TÜFE yi de beraberinde sürüklemesi olas l daha güçlü görünüyor. ÜFE nin, y ll k bazda kaydetti i art fl da çok dikkat çekici boyutta. Geçen y l n kas m ay sonunda yüzde 1.6 ya kadar gerilemifl olan y ll k ÜFE art fl n n, sekiz ay sonra yüzde 15 e dayand n izliyoruz. Enerji fiyatlar n n bask s yüzünden ÜFE deki yüksek art fl e iliminin sürmesi pek sürpriz olmayacak. Enflasyon hedefi olarak baz al nan TÜFE nin de, ÜFE den etkilenerek art fl e ilimini sürdürmesi kaç n lmaz görünüyor. Merkez Bankas nca hükümete yaz lan ve bir örne i IMF ye gönderilen 14 Temmuz tarihli mektupta, enflasyonunun yüzde 70 olas l kla yüzde 9.1 ile yüzde 10.5 aras nda gerçekleflmesinin beklendi i vurgulanm flt. Ayn mektupta, yine yüzde 70 olas l kla 2007 enflasyonunun yüzde 3.5 ile yüzde 7 aras nda olaca belirtilmiflti. Merkez Bankas n n TÜFE deki temmuz rakamlar n de erlendirmesine gelince Döviz kurundaki 15 dalgalanmalar n etkisi may s ve haziran ay ndan sonra temmuz ay nda da 10 yo un olarak görülmüfltür. Enerji, ifllenmemifl g da ürünleri, 5 alkollü içecekler ve tütün ürünleri ile alt n hariç TÜFE göstergesinin son 0 üç aydaki art fl e ilimini N-05 M H T A E E K A 0-06 fi M N M H T temmuz ay nda da sürdürdü ü gözlenmektedir. A ustos ay ndan itibaren döviz kurunun enflasyon üzerindeki etkisinin azalaca tahmin edilmektedir Merkez Bankas, temmuzda hizmetler grubu fiyatlar n n ayl k bazda geçen y lki düzeyden daha az artt n, mal grubundaki fiyatlardaki art fl n ise gerek döviz kurunda, gerek di er arz yönlü unsurlarda gözlenen geliflmeler sonucu önemli ölçüde h zland n vurguluyor. Geçen y l temmuz ay nda mal grubunda fiyatlar yüzde 1.15 gerilemiflti, bu y l ise yüzde 0.74 art fl oldu. Hizmetler grubundaki fiyatlar ise geçen y l temmuzda yüzde 1.21, bu y l yüzde 1.13 art fl gösterdi. Bu arada temmuz ay nda üretici fiyatlar nda kaydedilen art fl yüzde 0.86 düzeyinde kalm fl olmakla birlikte, endeksi oluflturan iki ana sektörden tar mda fiyatlar n yüzde 2 gerilemesi, sanayide ise yüzde 1.52 lik art fl göstermesi dikkat çekti. hracat, flimdiye kadarki temposundan daha h zl artacak, ama ithalat art fl öyle umdu umuz ölçüde yavafllamayacak. Hem zaten kurun etkisi özellikle ithalatta daha geç ortaya ç k yor. thalat, daha önce yap lm fl ba lant lar yüzünden kur art fl ndan gecikmeli olarak etkilenecek Geçen ay kur art fl n n d fl ticaret üzerindeki olas etkisini de erlendirirken aynen bunlar yazm flt k. A ustos l EKONOM K FORUM 85

2 GÖSTERGELER Haziran verileri de geliflmelerin büyük ölçüde bu çerçevede olufltu unu gösterdi. hracat, haziran ay nda geçen y la göre ithalattan daha h z artt. hracat n, art fl h z nda ithalat geride b rakt dönemleri neredeyse unutur olmufltuk. hracat yüzde 26 artarken, ithalat art fl yüzde 19 düzeyinde gerçekleflti. Türkiye hracatç lar Meclisi verileri, art fl h z n n biraz yavafllam fl olmakla birlikte temmuzda da sürdü ünü gösterdi. T M e göre temmuz ihracat yüzde 22 art flla 6.9 milyar dolara ulaflt. hracat art fl n n belirgin bir ivme kazanmas, ithalat n ise görece daha az artmas belli ki büyük ölçüde kur art fl ndan kaynakland. Haziran, kurlar n tepe yapt ayd. May s ay ortalamas nda 1.41 olan dolar, haziranda 1.59 a ç kt. Temmuzda 1.55 gerileyen ortalama dolar kuru, a ustosta ise daha düflük seyrediyor. Ayn flekilde may s ortalamas 1.80 olan euro, haziranda 2.02 düzeyine ç kt ktan sonra temmuzda 1.97 ye indi. Euro, a ustos ay nda ise 1.9 un da alt na inmifl durumda. Bu durumda, acaba d fl ticarette haziranda yaflanan ve temmuzda da süren olumlu tablo ne kadar kal c olabilir? Hem yüksek kur yüzünden pahal ara mal ithal etmek durumunda kalan sanayi sektörü, önümüzdeki süreçte kurdan elde etti i avantaj yitirme tehlikesiyle karfl karfl ya kal rsa ne yapar? > REEL KUR ENDEKS Kurlarda haziran ay nda tepe noktas n n görülmesinden sonra temmuzda bafllayan gerilemenin a ustosta da sürdü ünü d fl ticaret bölümünde vurgulad k. Merkez Bankas n n aç klad reel efektif döviz kuru endeksi de haziranda TL de ortaya ç kan h zl de er kayb n n, yerini temmuzda de er art fl na b rakt n gösteriyor ortalamas 100 kabul edilerek oluflturulan ve TÜFE ye göre hesaplanan endeks bu y l flubat ay nda ya ulaflarak rekor k rm flt. Endeks, daha sonra düzenli olarak geriledi ve haziranda ye indi. Temmuz ise, endeksin yeniden artt, yani TL nin de er kazand bir dönem oldu. Reel efektif döviz kuru endeksi, temmuzda e yükseldi. Bir baflka ifadeyle temmuz ay nda TL reel olarak yüzde 3.4 oran nda de er kazand. A ustos ay n n ilk rakamlar da TL deki de erlenme e iliminin sürmekte oldu unu 175 gösteriyor. Ayr ca kimi çevrelere göre fazla art r lan faizler yüzünden 150 kurlar yeniden bask alt nda kal yor ve Türkiye yi bu 125 duruma getirdi i görüflü yayg n olan yüksek faizdüflük kur politikas na h zla 100 geri dönülüyor. Bu durumda, önümüzdeki dönemde, kurun düflük seyretme olas l 75 art yor. Hatta Türkiye ye yeniden bir s cak para ak n yaflanabilece i görüflünü savunanlar bile var. Haziran ay rakamlar na bak larak d fl ticarette biraz olsun denge sa lanabilece i, bunun da cari aç ktaki art fl yavafllataca görüflü de eskisi kadar taraftar bulam yor. > FA Z YÜKÜ 86 EKONOM K FORUM k A ustos May s ay ortas nda bafllayan dalgalanma öncesinde Hazine nin yüzde 13 lere kadar inmifl olan borçlanma maliyeti temmuz ortalamas nda yüzde e ulaflt. Hazine nin borçlanma maliyetinde ortaya ç kan bu art fl n iki ayda getirdi i yük ne kadar dersiniz? E er Hazine, haziran ve temmuz aylar nda y l n ilk dört ay ndaki yüzde l k ortalama üzerinden bofllanabilmifl olsayd, milyon YTL, bir baflka ifadeyle trilyon lira daha az faiz ödemek durumunda kalacakt. Faiz oranlar n n kolay kolay yüzde 20 lik s n r n alt na inece i beklenmiyor. Bunda kuflkusuz dalgalanma öncesi düflük faizle (yüksek fiyatla) ald klar kamu ka tlar ndan zarar yazan bankalar n, bir süre daha yüksek faizle (düflük fiyatla) ka t almaya devam etme istekleri de önemli rol oynuyor. Hazine de borçlanma gereksinimi azalt lamad na göre bu döngü bir süre daha devam edecek. Kald ki, Hazine nin borç ödemesi olarak piyasaya sürdü ü likiditenin çok az n çekmesi gibi bir durum, bu kez döviz kurlar üzerinde bask yaratabilecek. Bir yandan Merkez Bankas n n depo al m ihaleleriyle piyasadan TL çekerken, bir yandan da havuza su doldururcas na Hazine nin piyasaya TL sürmesi beklenemeyece ine göre... Yüksek faiz, bütçe üzerinde ne gibi bir etki yarat r; bunu da biraz gecikmeli de olsa görece iz.

3 > B R BAKIfiTA ÜÇ YILIN EKONOM K GÖSTERGELER > ÜFE 2004 (% de.) 2005 > TÜFE 2004 (% de.) 2005 > hracat 2004 > thalat 2004 > Cari denge 2004 > ç borç stoku 2004 > ç borç faizi 2004 (%) 2005 > Bütçe geliri 2004 > Bütçe gideri 2004 > Reel kur end (1995=100) 2005 > Ayl k Ort. $ 2004 (YTL) 2005 > Ayl k Ort. Avro 2004 (YTL) 2005 > Mevduat 2004 > DTH 2004 (Milyar dolar) 2005 > Kredi 2004 > Tük.kredileri 2004 > Kredi kartlar 2004 > San.ür.endeksi 2004 (1997=100) 2005 > Protestolu senet 2004 (Milyon YTL) 2005 > D fl borç öde (Milyar dolar) 2005 Ocak fiubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k ,619 3,665 5,218 5,072 5,170 5,284 5,632 4,707 5,656 5,867 5,734 6,541 4,997 5,652 6,592 6,128 5,977 6,039 5,763 5,553 6,814 6,772 5,942 7,246 5,101 6,020 7,390 6,420 6,949 7,582 6,330 6,139 8,452 7,932 7,991 8,468 8,728 7,883 8,487 8,088 8,568 10,474 7,220 8,324 10,196 9,595 9,812 9,947 9,596 10,272 10,366 10,090 9,673 11,683 8,140 9,797 11,583 11,566 12,312 11, ,225-2,188-1,716-1,339-1, ,930-2,910-1,472-2,267-2,464-2,539-2,311-2,184-1,126-1, ,634-3,766-2,245-3,216-3,026-4,049-4, ,796 7,243 9,815 8,085 10,615 7,252 10,853 10,211 8,907 7,510 11,435 11,998 10,181 8,886 9,270 8,859 13,867 10,447 10,407 13,336 10,272 11,047 14,687 13,560 13,619 12,807 11,899 12,164 18,348 15,184 12,075 8,500 10,265 11,345 11,802 10,405 12,196 12,283 11,987 11,241 11,017 17,904 11,187 9,176 10,970 11,335 12,186 10,525 13,489 13,140 11,710 12,235 10,752 17,857 11,604 15,311 12,460 15,142 14,016 13, ,589 2,598 2,349 1,166 1,125 1,226 1,748 1,196 1,040 1,403 1,940 1, ,938 1,040 1,783 2,774 1,107 1,015 2,618 1,251 1,111 2,220 1,787 1,014 2, ,777 2, ,113 A ustos l EKONOM K FORUM 87

4 GÖSTERGELER GSMH (Yüzde de iflim) 2005 Birinci çeyrek kinci çeyrek 4.7 Üçüncü çeyrek 8.0 Dördüncü çeyrek 10.2 Y ll k 7.6 Fiyatlar (Yüzde de iflim) ÜFE 2005 (2003=100) (1994=100).Temmuz Yedi ayl k Y ll k Y ll k ortalama TÜFE 2005 (2003=100) (1994=100).Temmuz Yedi ayl k Y ll k Y ll k ortalama D fl Ticaret (Milyon ABD Dolar ) Haziran 2005 De.(%). hracat 7,582 6, thalat 11,798 9, Aç k -4,216-3, hracat/ithalat (%) Ocak-Haziran. hracat 39,461 35, thalat 65,196 55, Aç k -25,735-19, hracat/ithalat (%) Y ll k (Haziran itibariyle). hracat 77,552 69, thalat 126, , Aç k -49,324-37, hracat/ithalat (%) Cari fllemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-May s) 2005 Fark De.(%) -16,552-11,053 5, Döviz geliri 42,459 39,979 2, hracat 33,299 30,696 2, Turizm 4,123 4, flçi dövizi Di er 4,610 4, Döviz gideri -59,011-51,032 7, thalat -50,478-42,444 8, Faiz -2,227-1, Turizm , Di er -5,341-5, Y ll k cari ifllemler dengesi (May s ay itibariyle) -28,734-18,204 10, Uluslararas rezervler (Milyon Dolar) 14/7/06 30/12/05 31/12/04 Toplam 82,403 75,066 58,749 a-döviz rezervi 80,137 73,151 57,114. Merkez Bankas 57,561 50,518 36,006. Bankalar ve özel finans kurumlar 22,576 22,633 21,108 b-alt n 2,266 1,915 1,635 Reel kur endeksi (1995=100) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) Tem Tem Tem Tem Tem ç borç stoku (Milyon YTL) (Haziran sonu) Tem Tem Tem Tem Tem (*)2005 öncesi TEFE ye göre Konsolide bütçe (Bin YTL) (Ocak-Haziran) 2005 De.(%). Gelir 84,021,337 65,379, Harcama 81,598,565 61,510, Denge 2,422,772 3,868,418. Faiz d fl denge 25,298,388 19,535, De.(%).Tutar 249, , Vadeye kalan süre (ay) ç borçlanma ( skontolu ihaleler) 2005 Tutar (Milyon YTL) Faiz (%) Tutar (Milyon YTL) Faiz (%).Temmuz 8, , Yedi ayl k 42, , Yurtiçindekilerin toplam YTL mevduat (Bin YTL) Toplam 162,691, ,008, Vadesiz 25,719,972 21,423, Vadeli 136,971, ,584, Bankalara göre. Kamu 77,021,828 63,528, Özel 79,699,983 55,618, Yabanc 5,969,484 3,861, Yurtiçi yerlefliklere ait DTH (Milyon dolar) 21/7/06 30/12/05 31/12/04 58,195 56,917 56,683. ABD Dolar 32,896 32,976 33,674. Euro 18,783 18,997 15,843 (Dolar karfl l ) 23,780 22,435 21,590.Di er dövizler (dolar karfl l ) 1,519 1,506 1,418 Mevduat n vade da l m 21/7/06 30/12/05 31/12/04 a- YTL mevduat (Bin YTL) 173,619, ,854, ,822,857. Vadesiz ve yedi gün ihbarl 26,547,899 26,842,312 19,133,027. Bir ay vadeli 50,020,411 31,109,839 21,982,330. Üç ay vadeli 82,337,417 69,142,476 47,152,120. Alt ay vadeli 10,046,295 15,802,369 7,510,976. Bir y l vadeli 2,402,884 3,468,813 2,818,313. Bir y ldan uzun vadeli 2,264,094 4,488,397 6,226,091 b-yabanc para mevduat (Milyon Dolar) 64,841 63,482 61,782. Vadesiz ve yedi gün ihbarl 14,807 14,773 15,123. Bir ay vadeli 18,969 17,101 19,053. Üç ay vadeli 20,179 19,957 17,593. Alt ay vadeli 4,733 6,148 4,841. Bir y l vadeli 2,296 1,921 1,792. Bir y ldan uzun vadeli 3,857 3,582 3,380 Mevduat bankalar kredileri (Bin YTL) 155,155, ,734, Yurtiçi krediler 153,639,812 98,868, YTL krediler 128,544,950 79,846, Yabanc para krediler 25,094,862 19,021, Yurtd fl krediler 1,515,216 1,865, Tüketici kredileri ve kredi kartlar (Bin YTL) 28/7/06 29/7/05 De.(%) 61,899,180 36,372, Tüketici kredileri 42,313,037 21,024, Konut 20,697,907 7,023, Tafl t 6,688,365 5,119, Di er 14,926,765 8,881, Kredi kartlar 19,586,143 15,347, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 279, , Kredi kartlar 1,596,612 1,093, Repo hacmi (Bin YTL) 28/7/06 30/12/05 31/12/04. Müflterilerle yap lan 3,179,322 1,485,624 1,650,604. Mali kurulufllar aras nda yap lan 11,874,617 12,426,352 6,985, EKONOM K FORUM k A ustos

5 En yüksek faiz oranlar (1 Haziran itibariyle) YTL mevduata 10,00-26,00 10,00-26,00 10,00-26,25 10,00-26,50 Para arz (Bin YTL) ABD Dolar mevduata 1,50-9,00 2,00-9,25 2,25-9,25 2,75-10,00 malat sanayi kapasite kullan m oran (Yüzde) (Haziran) Toplam Kamu Özel Ayl k sanayi üretimi de iflimi (Yüzde) (May s) Euro mevduata 1,80-6,75 1,95-6,75 2,10-7,00 2,55-7,00 M1 44,732,132 34,410, Dolafl mdaki para 22,378,349 16,367, Dolafl ma Ç k.bank.+madeni Para 24,094,009 17,781, Banka Kasalar (-) 1,715,659 1,413, Vadesiz ticari mevduat 9,494,384 9,039, Vadesiz tasarruf mevduat 9,728,906 6,720, Vadesiz di er mevduat 3,128,953 2,281, TCMB'deki mevduat 1,539 1, M2 176,022, ,265, Vadeli ticari mevduat 20,729,854 16,087, Vadeli tasarruf mevduat 94,813,410 66,903, Vadeli di er mevduat 15,746,841 13,863, M2Y 265,969, ,431, Döviz tevdiat hesaplar (YTL) 89,946,853 73,166, Döviz tevdiat hesaplar ($) 58,195 54, M3A 185,071, ,377, M2 176,022, ,265, Resmi mevduat 9,048,947 8,112, M3 187,668, ,033, TCMB'deki di er mevduat 2,596,859 3,655, M3Y 277,614, ,199, M3 187,668, ,033, Döviz tevdiat hesaplar (YTL) 89,946,853 73,166, flsizlik verileri (Bin kifli) Nisan 06 Mart 06 Nisan ve daha yukar yafltaki nüfus flgücü durumu stihdam edilenler flsizler flsizlik oran (%) Tar m d fl iflsizlik oran (%) Genç nüfusta iflsizlik oran (%) Tüketici güven endeksi Haziran 06 May s 06 De.(%) Sat n alma gücü (mevcut dönem) Sat n alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum (gelecek dönem) fl bulma olanaklar (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayan kl tüketim mallar sat n almak için uygunlu u May s Ocak-May s Toplam Madencilik malat Elektrik, gaz ve su Yat r m teflvik belgeleri (Bin YTL) (Ocak-Haziran) 2005 De. (%). Tar m 265, , Madencilik 347, , malat sanayi 8,294,477 5,178, Enerji 1,404, , Hizmetler 5,030,446 3,520, Toplam 15,342,529 10,121, Turist say s 2005 De.(%) Ocak-Haziran 7,876,153 8,558, fiirket kurulufllar (Ocak-Haziran) 2005 De.(%).. Kurulan 29,115 25, Kapanan 5,115 4, nflaat ruhsat ve yap kullanma izin belgesi (Y ll k) Yap say s (Birinci çeyrek) De.(%).. Ruhsat 19,309 18, Yap kullanma izin belgesi 9,883 9, Protestolu senetler (Ocak-Haziran) 2005 De.(%). Adet 541, , Tutar (Bin YTL) 1,752,097 1,148, D fl borç anapara ve faiz ödemesi (Milyon dolar) (Ocak-Temmuz) 2005 De.(%) Toplam 10,305 12, Kamu 5,443 6, Merkez Bankas IMF'ye ödemeler 4,486 4, Çeflitli göstergeler 1. Çeyrek Toplam d fl borç stoku (Milyon $) 185, , , ,000 K sa vade 41,210 38,218 32,569 23,013 Orta-uzun vade 143, , , ,987 Kamu 68,955 68,125 73,804 69,478 K sa Vade Orta-Uzun Vade 68,955 68,125 73,804 69,478 TCMB 15,509 15,417 21,401 24,364 K sa Vade 2,753 2,763 3,287 2,860 Orta-Uzun Vade 12,756 12,654 18,114 21,504 Özel 100,555 87,052 67,056 51,157 K sa Vade 38,457 35,455 29,282 20,153 Orta-Uzun Vade (1) 62,098 51,597 37,774 31,004 D fl borç stokunun GSMH'ye oran (%) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun yüzde da l m Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokundaki yüzde de iflim (%) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun döviz kompozisyonu (%) Toplam AMER KAN DOLARI ALMAN MARKI ECU/EURO JAPON YEN SDR D ER Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSMH (Milyon $) 360, , ,235 hracat (FOB) (2) (3) 74,659 73,472 63,167 47,253 thalat (CIF) (3) 120, ,562 97,540 69,340 Cari ifllemler dengesi (3) -25,233-23,031-15,604-8,036 TCMB rezervler (brüt) 52,929 50,518 36,009 33,616 TCMB rezervler (net) 54,843 52,433 37,643 35,162 D fl kredi kullan mlar (3) 42,511 33,596 22,799 16,324 D fl borç servisi (3) 34,946 36,392 30,482 27,808 Anapara 26,896 28,439 23,340 20,821 Faiz 8,050 7,953 7,142 6,987 F NANSAL GÖSTERGELER (%) Toplam d fl borç stoku / ihracat (FOB) D fl borç servisi / GSMH D fl borç servisi / ihracat (FOB) Faiz / GSMH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / D fl borç stoku TCMB rezervler (net) / K sa vadeli borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam d fl borç TCMB rezervler (brüt )/ K sa vadeli borçlar TCMB rezerv (brüt) / thalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ thalat (CIF) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari ifllemler dengesi / GSMH (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren Merkez Bankas taraf ndan izleniyor (2) Bavul ticareti ve di er mallar hariç (3) 12 ayl k toplam A ustos l EKONOM K FORUM 89