PROJEKS YON YILLIK TÜFE AYLIK TÜFE > ENFLASYON TÜRK YE N N GÖSTERGELER

Transkript

1 TÜRK YE N N GÖSTERGELER PROJEKS YON > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi ala.aktas@gmail.com > ENFLASYON Tüketici fiyatlar iki ayd r üst üste geriledi. Haziran ay nda yüzde 0.24 olan gerileme, temmuzda daha da belirginleflti ve yüzde 0.73'e ulaflt. Y ll k bazda martta yüzde olan art fl, nisanda yüzde 10.72'ye geriledi; yüzde 10 s n r n n alt na inilen may s ay ndaki art fl yüzde 9.23, hazirandaki art fl yüzde 8.60, temmuzdaki art fl da yüzde 6.90 oldu. Enflasyon verilerinde dikkati çeken detaylara gelince Fiyatlar n temmuz ay nda yüzde 0.73 gerilemesinde en büyük etken önceki aylarda oldu u gibi yine g da ve alkolsüz içecekler kalemi. Toplam endekste yüzde 28.47'lik a rl olan bu kalemde fiyatlar yüzde 0.71 geriledi. Giyim ve ayakkab da yüzde 7.7, haberleflmede yüzde 1.4'lük gerilemeler yafland ; ancak bu gerilemeler, söz konusu gruplar n toplamdaki a rl n n fazla olmamas yüzünden genel endeksi s n rl etkiledi. Bu arada, art k y ll k enflasyon kavram na yeni bir aç l m getirmek gerekiyor. Y ll k enflasyon, iki yöntemle hesaplan yor. Örne in temmuz ay için, bu y l n temmuz ay ndaki endeks, geçen y l n temmuz ay yla k yaslan yor. Bu yöntemin zay f taraf, temmuz ay nda fiyatlar herhangi bir nedenle çok artmas ya da azalmas durumunda, y ll k oran n ayn do rultuda h zl bir de iflim gösteriyor olmas. Di er yöntemde ise son on iki ay n endeks ortalamas, bir önceki on iki ay n endeks ortalamas yla k yaslan yor. Dolay s yla ortaya daha sa l kl bir enflasyon oran ç k yor. Örne in geçen y l n 12 temmuz ay nda y ll k oran, dövizdeki s çraman n etkisiyle 11.69'a ulafl10 m flt. Oysa ayn tarihteki ortalama y ll k enflasyon düzeyinde bulunuyordu. 6 Son bir y ldaki dalgaocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k lanmalar n tümünün dik ,15 8,16 8,83 9,86 10,12 11,69 10,26 10,55 9,98 9,86 9,65 kate al nmas sonucunu ,93 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 veren hesaplama tarz n n daha makul oldu unu görmek için ayl k oran n nas l hesapland na da bak2 mak yeterli. Bir ay n endeksi hesaplan rken, ay n herhangi bir günündeki 1 fiyatla yetinilmiyor, belli dönemlerin fiyat ortalamas ndan endeks olufltu0 ruluyor. Y ll kta da yaln zca karfl laflt r lan aylar n -1 endekslerinden yola ç k Ocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k larak de il, on ikifler ayl k ,75 0,22 0,27 1,35 1,88 0,34 0,85-0,44 1,29 1,27 1,29 0, ,00 0,43 0,92 1,21 0,50-0,24-0,73 endekslerin karfl laflt r lmas ndan elde edilen YILLIK TÜFE AYLIK TÜFE A ustos 2007 l EKONOM K FORUM 87

2 GÖSTERGELER >ENFLASYON oranlar, kuflkusuz daha sa l kl sonuç veriyor. Bu y l n temmuz ay sonunda temmuz-temmuz hesaplamas na göre yüzde 6.9 düzeyinde ölçülen y ll k enflasyon da, y ll k ortalama endeks k yaslamas na göre yüzde 9.7 düzeyinde bulunuyor. Asl nda, özellikle dar gelirli vatandafl n ve esnaf n enflasyon yak nmas n n alt nda da hangi endeksin ön plana ç kar ld yat yor. Vatandafl, endeks kapsam ndaki mal ve hizmetleri hemen hemen her ay kulland için y l n tümüne yay lan ortalama harcama önem tafl yor. Y ll k ortalama enflasyon da yüzde 9.7. Kamuoyuna sunulan oran yüzde 6.9 oldu u için ilk çeliflki burada yaflan yor. Dar gelirli, harcamas n n büyük bölümünü g da için yap yor. Bu kalemde y ll k ortalama enflasyon da yüzde düzeyinde. Vatandafl iflte bu oranlara bak yor ve özet olarak; Siz, enflasyon yüzde 6.9 diyorsunuz, benim enflasyonum yüzde 12'ye yak n diye yak n yor. >YTL N N DE ER Merkez Bankas 'n n 1995 y l n 100 kabul ederek oluflturdu u reel efektif döviz kuru endeksine göre, YTL'nin de eri geçen temmuz ay nda rekor düzeye ç kt. Endeks, bundan önce en yüksek düzeye, tam yirmi yedi buçuk y l önce, 1980 y l n n ocak ay nda ulaflm flt. Reel efektif döviz kuru endeksi, 24 Ocak kararlar n n al narak Türk paras n n bir gecede önemli ölçüde devalüe edildi i 1980 y l n n ocak ay nda düzeyinde bulunuyordu. Endeks, yaklafl k yirmi sekiz y l sonra geçen temmuz ay nda ile rekor düzeye ç km fl oldu. Türk paras, bu zaman diliminde en zay f konuma ise 5 Nisan kararlar sürecinde yaflanan devalüasyondan sonra 1994 y l nda gelmifl ve endeks Nisan 1994'te 78 olmufltu.türkiye'nin, Cumhuriyet tarihinin en derin ekonomik krizini yaflad fiubat 2001 öncesinde bile Türk paras böylesine de erli seyretmiyordu. Endeks, Ocak 2001'de 148 düzeyinde bulunuyordu ve TL'nin dalgalanmaya b rak lmas ndan sonra Nisan 2001'de 101 düzeyine inmiflti. En büyük kriz öncesi bile 148 olan endeks, flimdi düzeyinde. Merkez Bankas 'n n hesaplad reel efektif döviz kuru endeksinin temmuz ay nda 176.8'e ulaflmas n n anlam ne? Yani, 1995 y l ortalamas 100 kabul edildi ine göre, bir döviz, örne in dolar yüzde 76.8 art r ld nda Türk paras olmas gereken düzeye getirilmifl mi olacak? Bu sorunun yan t k smen evet. K smen, çünkü reel efektif döviz kuru hesaplamas yaln zca dolar üstünden yap lm yor. Hesaplama kapsam nda Almanya, ABD, talya, Fransa, ngiltere, Japonya, Hollanda, Belçika, sviçre, Avusturya, spanya, Kanada, Kore, sveç, Tayvan, ran, Brezilya, Çin ve Yunanistan bulunuyor. Türk paras n n ve ilgili ülkelerin paralar n n dolar karfl s ndaki durumu, ilgili ülkelerin Türkiye için a rl gibi ölçütlerle yola ç k larak endeks hesaplan yor. Hesaplama biraz karmafl k da olsa, flu gerçek de iflmiyor: Türk paras, bu ülkelerin paralar na karfl ortalama olarak 1995 y l baz al nd nda yüzde 76.8 de erli. Bu durumda, içinde bulundu umuz günlerde 1.30'larda dalgalanan dolar yüzde 76.8 yukarda, yani 2.30'larda m düflünmemiz gerekiyor? Kuflkusuz 1.30'lar ne kadar gerçekçi de ilse, dolar n bir anda 2.30'lara ç kmas da gerçekçi de il. Bir düzeltmenin yaflanaca kesin de, onun da zamanlamas bilinemiyor. Yurtd fl nda ortaya ç kan en küçük dalgalanman n bizde nas l sorunlar do urdu u ortada. D fl kaynak girifliyle bask alt nda kalan ve her geçen gün de erlenerek rekor k ran Türk paras n n üstündeki bask, döviz giriflinin sekteye u ramas yla bir gün kesilecek. Ama ne zaman 88 EKONOM K FORUM k A ustos 2007

3 > B R BAKIfiTA ÜÇ YILIN EKONOM K GÖSTERGELER > ÜFE (Yüzde de,) > TÜFE (Yüzde de,) > hracat (Ayl k-milyon dolar) > thalat (Ayl k-milyon dolar) > Cari denge (milyon dolar) > ç borç stoku (milyar YTL) > ç borç faizi (Yüzde) > Bütçe geliri (Ayl k-milyon YTL) > Bütçe gideri (Ayl k-milyon YTL) > Reel kur end, (1995=100) > Ayl k Ort, Dolar (YTL) > Ayl k Ort, Avro (YTL) > Mevduat > DTH (Milyar dolar) > Kredi > Tük,kredileri > Kredi kartlar > San,ür,endeksi (1997=100) > Protestolu senet (Milyon YTL) > D fl borç öde, (Milyon dolar) Ocak fiubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k ,997 5,652 6,592 6,128 5,977 6,039 5,763 5,553 6,814 6,772 5,942 7, ,133 6,058 7,411 6,456 7,042 7,815 7,067 6,808 7,606 6,886 8,641 8, ,559 7,638 8,934 8,289 9,112 8, ,220 8,324 10,196 9,595 9,812 9,947 9,596 10,272 10,366 10,090 9,673 11, ,145 9,796 11,605 11,587 12,694 12,465 11,709 12,265 12,153 11,193 12,897 12, ,549 11,393 13,221 12,925 14,937 14, ,428-2,274-2,402-2,476-2,200-2, , ,606-3, ,254-3,279-3,176-3,926-4,088-2,791-1,767-1,576-1,549-2,236-3,049-2, ,928-3,228-3,026-3,147-3, ,181 8,886 9,270 8,859 13,867 10,447 10,407 13,336 10,272 11,047 14,687 13, ,619 12,807 11,899 12,164 18,348 15,184 14,929 16,572 12,517 12,511 17,215 13, ,392 13,236 20,481 14,315 19,725 14, ,187 9,176 10,970 11,335 12,186 10,525 13,489 13,140 11,710 12,235 10,752 17, ,604 15,311 12,460 15,142 14,016 13,066 16,897 16,553 14,375 14,912 13,365 17, ,488 15,314 15,641 16,363 17,689 17, ,938 1,040 1,783 2,774 1,107 1,015 2,618 1,251 1,111 2,220 1, ,014 2, ,777 2, ,113 2, ,403 4,034 1, ,309 2,899 1,054 1,468 1,953 1,020 1,263 A ustos 2007 l EKONOM K FORUM 89

4 GÖSTERGELER GSMH (Yüzde de iflim) Birinci çeyrek kinci çeyrek 9.3 Üçüncü çeyrek 4.3 Dördüncü çeyrek 4.6 Y ll k 6.0 Fiyatlar (Yüzde de iflim) ÜFE.Temmuz Yedi ayl k Y ll k Y ll k ortalama TÜFE.Temmuz Yedi ayl k Y ll k Y ll k ortalama D fl Ticaret (Milyon ABD Dolar ) De,(yüzde) Haziran. hracat 8,927 7, thalat 14,414 12, Aç k -5,487-4, hracat/ithalat (Yüzde) Ocak-Haziran. hracat 49,460 39, thalat 77,439 66, Aç k -27,979-26, hracat/ithalat (Yüzde) Y ll k (Haziran itibariyle). hracat 95,070 78, thalat 150, , Aç k -55,555-49, hracat/ithalat (Yüzde) ç borçlanma ( skontolu ihaleler) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde).temmuz 9, , Ocak-Temmuz 44, , Yurtiçindekilerin toplam YTL mevduat (Bin YTL) Toplam 189,678, ,408, Vadesiz 26,463,597 25,140, Vadeli 163,215, ,267, Bankalara göre. Kamu 88,629,091 76,032, Özel 86,205,383 78,774, Yabanc 14,844,393 5,601, Cari fllemler Dengesi (Milyon Dolar) (May s - Ocak) Fark De,(yüzde) Cari fllemler Dengesi -15,833-16, Döviz geliri 54,057 43,240 10, hracat 42,909 34,005 8, Turizm 4,697 4, flçi dövizi Di er 6,061 4,626 1, Döviz gideri -69,890-59,963 9, thalat -59,361-51,466 7, Faiz -2,748-2, Turizm -1,198-1, Di er -6,583-5,203 1, Y ll k cari aç k (Milyon Dolar May s itibariyle) 31,006 28,546 2, Uluslararas rezervler (Milyon Dolar) 20/7/07 29/12/06 30/12/2005 Toplam 120, ,169 75,066 a-döviz rezervi 118,020 98,796 73,151. Merkez Bankas 68,997 60, Bankalar ve özel finans kurumlar 49,023 37, b-alt n 2,424 2, Mevduat bankalar kredileri (Bin YTL) Reel kur endeksi (1995=100) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz Temmuz (*)2005 öncesi TEFE ye göre Konsolide bütçe (Milyon YTL) (Ocak-Haziran). Gelir 94,795 84, Harcama 100,679 81, Denge -5,885 2,423. Faiz d fl denge 21,009 25, Yurtiçi yerlefliklere ait DTH (Milyon dolar) 20/7/07 29/12/06 30/12/2005 Toplam 91,882 75,784 59,829. ABD Dolar 54,427 45,353 34,842. Euro 25,636 21,849 19,874 (Dolar karfl l ) 35,451 28,772 23,474.Di er dövizler (dolar karfl l ) 2,004 1,659 1,512 Mevduat n vade da l m (Bin YTL) a- YTL mevduat 200,670, ,365, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 27,947,577 25,364, Bir ay vadeli 50,686,709 47,094, Üç ay vadeli 109,145,914 82,383, Alt ay vadeli 9,482,428 9,882, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 3,408,088 4,640, b-yabanc para mevduat 119,080,219 99,183, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 24,854,960 23,050, Bir ay vadeli 40,883,247 29,092, Üç ay vadeli 36,722,371 30,585, Alt ay vadeli 6,575,308 7,155, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 10,044,333 9,299, Toplam 191,463, ,341, Yurtiçi krediler 190,204, ,972, YTL krediler 168,297, ,808, Yabanc para krediler 21,906,878 24,164, Yurtd fl krediler 1,258,855 1,369, Tüketici kredileri ve kredi kartlar (Bin YTL) 27/7/07 28/7/06 De.(yüzde) Toplam 75,931,001 61,455, Tüketici kredileri 55,074,204 42,313, Konut 26,267,291 20,697, Tafl t 5,764,091 6,688, Di er 23,042,822 14,926, Kredi kartlar 23,152,936 19,586, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 643, , Kredi kartlar 1,775,004 1,596, ç borç stoku (Milyon YTL) (Haziran sonu).tutar 253, , Vadeye kalan süre (ay) Repo hacmi (Bin YTL) 27/7/07 29/12/06 30/12/05. Müflterilerle yap lan 3,981,499 2,201,789 1,485,624. Mali kurulufllar aras nda yap lan 17,991,208 14,255,652 12,426, EKONOM K FORUM k A ustos 2007

5 En yüksek faiz oranlar (23 Temmuz 2007 itibariyle) YTL mevduata 10,00-26,00 Para arz (Bin YTL) ABD Dolar mevduata 1,50-7,50 2,00-7,50 2,25-7,50 5,00-7,50 malat sanayi kapasite kullan m oran (Yüzde - Haziran) Ayl k sanayi üretimi de iflimi (Yüzde ) Euro mevduata 1,50-6,00 1,75-6,00 2,00-6,00 2,25-6,00 M1 73,253,440 66,374, DOLAfiIMDAK PARA 23,883,541 21,739, Dolafl ma Ç kan Banknot + Madeni Para 26,060,565 23,408, Banka Kasalar (-) 2,177,024 1,668, VADES Z MEVDUAT (YTL) 24,854,411 22,198, Mevduat Bankalar 23,779,431 21,162, Kat l m Bankalar 1,043, , TCMB 31,518 37, VADES Z MEVDUAT (YP) 24,515,489 22,436, Mevduat Bankalar 23,237,221 21,445, Kat l m Bankalar 1,209, , TCMB 68,657 74, M2 326,040, ,166, VADEL MEVDUAT (YTL) 162,710, ,030, Mevduat Bankalar 157,970, ,641, Kat l m Bankalar 4,739,806 4,389, TCMB - - VADEL MEVDUAT (YP) 90,076,566 70,761, Mevduat Bankalar 84,418,474 67,681, Kat l m Bankalar 5,658,092 3,080, TCMB - - M3 351,849, ,930, REPO 4,671,935 3,755, PARA P YASASI FONLARI (B T P L K T FONLAR) 21,136,986 20,008, flsizlik verileri (Bin kifli) Nisan 07 Mart 07 Nisan ve daha yukar yafltaki nüfus flgücü durumu stihdam edilenler flsizler flsizlik oran (Yüzde) Tar m d fl iflsizlik oran (Yüzde) Genç nüfusta iflsizlik oran (Yüzde) Tüketici güven endeksi Haziran 07 May s 07 De.(yüzde) Tüketici Güven Endeksi Sat n alma gücü (mevcut dönem) Sat n alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum (gelecek dönem) fl bulma olanaklar (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayan kl tüketim mallar sat n almak için uygunlu u. Toplam Kamu Özel May s Ocak-May s Toplam Madencilik malat Elektrik, gaz ve su Yat r m teflvik belgeleri (Bin YTL) (Ocak-Haziran) De,(yüzde). Tar m 173, , Madencilik 320, , malat sanayi 7,276,801 8,336, Enerji 1,720,222 1,404, Hizmetler 5,727,113 5,049, Toplam 15,218,281 15,404, Turist say s Ocak-Haziran 9,184,108 7,876, fiirket kurulufllar (Ocak-Haziran). Kurulan 29,657 29, Kapanan 5,456 5, nflaat ruhsat ve yap kullanma izin belgesi Yap say s ( lk Çeyrek). Ruhsat 19,952 21, Yap kullanma izin belgesi 14,165 12, Protestolu senetler (Ocak-Haziran). Adet 482, , Tutar (Bin YTL) 2,466,067 1,659, Herbirinin tutar YTL nin üstündeki senetler D fl borç anapara ve faiz ödemesi (Ocak-Temmuz) Toplam 10,968 10, Kamu 6,260 5, Merkez Bankas IMF'ye ödemeler 4,257 4, Çeflitli göstergeler Ç Toplam d fl borç stoku (Milyon Dolar) 213, , , ,835 K sa vade 36,898 42,046 37,103 31,880 Orta-uzun vade 176, , , ,955 Kamu 71,386 69,792 68,215 73,814 K sa Vade Orta-Uzun Vade 71,386 69,792 68,215 73,814 TCMB 15,621 15,669 15,417 21,401 K sa Vade 2,495 2,563 2,763 3,287 Orta-Uzun Vade 13,126 13,106 12,654 18,114 Özel 126, ,975 85,217 65,621 K sa Vade 34,403 39,483 34,340 28,593 Orta-Uzun Vade (1) 92,031 82,492 50,877 37,028 D fl borç stokunun GSMH'ye oran (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun yüzde da l m Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokundaki yüzde de iflim (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun döviz kompozisyonu (Yüzde) Toplam AMER KAN DOLARI ALMAN MARKI ECU/EURO JAPON YEN SDR D ER F NANSAL GÖSTERGELER (Yüzde) Toplam d fl borç stoku / ihracat (FOB) D fl borç servisi / GSMH D fl borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSMH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / D fl borç stoku TCMB rezervler (net) / K sa vadeli borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam d fl borç TCMB rezervler (brüt )/ K sa vadeli borçlar TCMB rezerv (brüt) / thalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ thalat (CIF) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari ifllemler dengesi / GSMH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSMH (Milyon dolar) 399, , ,475 hracat (FOB) (2) (3) 90,005 85,502 73,476 63,167 thalat (CIF) (3) -143, , ,774-97,540 Cari ifllemler dengesi (3) -32,072-31,654-22,603-15,601 TCMB rezervler (brüt) 63,036 60,912 50,515 36,009 TCMB rezervler (net) 65,408 63,285 52,429 37,643 D fl kredi kullan mlar (3) 52,096 51,075 34,018 22,827 D fl borç servisi (3) 42,608 38,388 36,612 30,480 Anapara 32,645 30,317 28,653 23,338 Faiz 9,963 8,071 7,959 7,142 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren Merkez Bankas taraf ndan izleniyor (2) Bavul ticareti ve di er mallar hariç (3) 12 ayl k toplam A ustos 2007 l EKONOM K FORUM 91