PROJEKS YON AYLIK TÜFE YILLIK TÜFE > ENFLASYON TÜRK YE N N GÖSTERGELER. > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi

Transkript

1 TÜRK YE N N GÖSTERGELER PROJEKS YON > Haz rlayan: Alaattin AKTAfi ala.aktas@gmail.com > ENFLASYON Tüketici fiyatlar ekim ay nda tüm tahminleri geride b rakarak yüzde 1,81'lik bir 2 art fl gösterdi. Ekim ay ndaki art fl, pek bir anlam kalmasa 1 da y ll k hedef olan yüzde dördün yar s na yaklaflt. Fiyat art fl n n tahminlerin üs0 tünde gerçekleflmesinde en büyük etkiyi, endekste yüzde -1 28,47'lik bir a rl a sahip Ocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k olan g da ve alkolsüz içecek2006 0,75 0,22 0,27 1,35 1,88 0,34 0,85-0,44 1,29 1,27 1,29 0, ,00 0,43 0,92 1,21 0,50-0,24-0,73 0,02 1,03 1,81 ler kaleminde ortaya ç kan yüzde 3,41'lik art fl yapt. Endekste yüzde 7,86 a rl olan giyim ve ayakkab grubundaki ayl k fiyat art fl ise yüzde 8,22 gibi rekor bir düzeyde gerçekleflti. Ancak, bu art fl, söz konusu grubun a rl n n düflük olmas ndan dolay genel art flta g da ve alkolsüz içecekler grubu kadar etki yapmad. Ayr ca, dönemsel bak ld nda giyim ve ayakkab grubundaki art fl n normal karfl lanmas da gerekiyor. Bu grupta bir ayda yüzde 8,22 art fl olmas na ra men, ilk on aydaki art fl n yaln zca yüzde 1,06 oldu u, son bir y ldaki art fl n da yüzde 3,20'de kald dikkati çekiyor. Oysa, g da ve alkolsüz içecekler grubundaki art flta ayl n yan s ra, on ayl k ve y ll kta da rekor k r ld. Bu grupta ekim ay ndaki yüzde 3,41'lik art flla birlikte y l n ilk on ay ndaki art fl yüzde 11,01'e ulaflt. Son bir y lda kaydedilen art fl da 14,71'e ç kt. Tüketici fiyatlar y l n ilk on ay nda yüzde 6,08, son bir y lda yüzde 7,7 artt. Klasikleflen çarfl -pazar enflasyonu kavram ile resmi rakamlar n neden çeliflti ini de bu rakamlar aç kl yor. Tüketiciler, Türkiye ortalamas nda gelirlerinin yüzde 28,47'sini g da ve alkolsüz içecekler için harc yor. Oysa biliniyor ki, gelir düzeyi geriledikçe bu tür harcamalar n toplamdaki pay daha da art yor. Dolay s yla y ll k enflasyonun yüzde 7-8 düzeyinde bulundu unun ilan edildi i bir ortamda, toplumun önemli bir kesimi için enflasyon asl nda yüzde 1415'lerde, daha spesifik ürünlere yönelindi inde belki daha yukar larda seyrediyor. Bu yüzden de, enflasyonun gerçe i yans tmad fleklindeki yorumlar n arkas kesilmiyor. Döviz kurlar n n düflük seyretmesi, petrol fiyatlar nda ortaya ç kan art fl n iç piyasaya yans mas n önlüyor. Ger12 çi, dövizin düflük seyretmesi biraz da petrol fiyatlar n n t rmanmas ndan kaynaklan 10 yor. Dünya petrol fiyatlar geriledi inde bu kez uluslara8 ras likidite bollu unda görece bir daralma yaflanaca 6 biliniyor. Petrol yükselirken Ocak fiubat Mart Nisan May s Haz. Tem. A us. Eylül Ekim Kas m Aral k döviz bollafl yor ve ucuzlu2006 7,93 8,15 8,16 8,83 9,86 10,12 11,69 10,26 10,55 9,98 9,86 9,65 yor; belki bir süre sonra ter2007 9,93 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 si olacak, bu kez de petrol AYLIK TÜFE YILLIK TÜFE Kas m 2007 l EKONOM K FORUM 85

2 GÖSTERGELER >ENFLASYON ucuzlarken döviz likiditesi azalacak ve kurlar yükselecek, sonuçta bu denge bizi flimdilik koruyor. Ancak, içerde al nan baz vergi kararlar yüzünden, kas m ay ndan itibaren bir maliyet bask s n n ortaya ç kmas sürpriz olmayacak. Ay bafl nda gidilen ÖTV art fl dolay s yla petrol ürünlerine gelen zamlar, kas m ay nda fiyat endekslerine yans yacak. Bu yüzden, kas m ay nda da, ekimdekine benzer bir tablo ortaya ç kmas flafl rt c olmayacak. >MB FA Z Türkiye ilk gazete ilanl protesto eylemine neredeyse otuz y l önce tan k olmufltu. TÜS AD, 70'li y llar n sonunda gazetelere verdi i ilanlarla Ecevit hükümetinin politikalar n elefltirmiflti. Aradan y llar geçti, gazetelere yine ilanlar verildi. Bu kez ilan verenler Türkiye hracatç lar Meclisi öncülü ünde bir araya gelmifllerdi, elefltiri oklar ise Merkez Bankas 'na yöneltiliyordu. Merkez Bankas, faizleri yüksek tutmakla, bunun sonucunda da Türk paras n n çok de erli kalmas na yol açmakla elefltiriliyordu. Bu ilanlar n verilmesinden birkaç gün sonra toplanan Merkez Bankas Para Politikas Kurulu, politika faiz oran da denilen gecelik borçlanma faizini yüzde 17.25'ten yüzde 16.75'e indirdi. Kimilerine göre Merkez Bankas asl nda çeyrek puanl k indirimle yetinecekti, ancak elefltirileri yumuflatabilmek için indirimi yar m puana ç kard. Merkez Bankas faiz oranlar n niye yüksek tutar? Bu sorunun yan t Merkez Bankas 'n n çeflitli raporlar nda, yetkililerin yapt klar aç klamalar n sat r aralar nda var. Merkez Bankas uzun süre hizmetler sektöründeki fiyat kat l na dikkat çekti, son dönemde g da maddelerinde ortaya ç kabilecek art fllara vurgu yapt ; son ayda g da konusunda hakl da ç kt. Yukar da de indik, g da maddelerinin fiyat bir ayda yüzde 3,41 artt, y ll k art fl da yüzde on befle dayand. Merkez Bankas tabii ki g da maddelerindeki fiyat art fl yla enflasyonla mücadeleyi zorlaflt raca gerekçesiyle bu kadar ilgili. Nitekim ekim ay nda, tahmin edilen oldu. Merkez Bankas 'n n dikkat çekti i bir baflka konu mali disiplin y l için Merkez Bankas 'n hakl ç karacak öngörüler söz konusu. Birincisi, büyüme h z hedefi yüzde beflten yüzde 5,5'e yükseltiliyor; ikincisi, faiz d fl fazlan n GSMH'ye oran yüzde 6,5'ten yüzde 5,5'e indiriliyor. Yani gelecek y l daha çok para harcayacak ve daha çok büyüyece iz, bunu öngörüyoruz. Geride kalan y llarda yüzde befl büyüme öngörmüfl, ancak daha h zl büyüme sa lam flt k; dolay s yla yüzde 5,5 öngörülmesi önemli görülmeyebilir. Ama, bafllang çtaki rakam yukar çekmek, gerçekleflmenin de, daha yukar da olmas sonucunu do urabilir. Buradaki niyet çok aç k, daha h zl büyüme öngörülmekte. Maliye Bakanl, hedefler çerçevesinde daha çok harcama yapmaya niyetleniyor. Bu harcamalar karfl lamak amac yla da vergi art fl na gidiyor. Vergi art fllar n n fiyat art fl do urmas kaç n lmaz. Daha h zl büyüme ve faiz d fl fazlay düflürme hedefleri de enflasyon üstünde olumsuz etki yapacak. Böyle bir durumda Merkez Bankas faiz indirimine h z m verir, yoksa daha da temkinli mi gider? Bu arada Merkez Bankas 'na dönük elefltirilerde yaln zca enflasyona bakmak olur mu görüflü a r bas yor. yi de, yasal olarak Merkez Bankas 'na verilmifl öncelikli görev bu. Merkez Bankas Kanunu'nun görev ve yetkileri düzenleyen dördüncü maddesinde Bankan n temel amac fiyat istikrar n sa lamakt r. Banka, fiyat istikrar n sa lamak için uygulayaca para politikas n ve kullanaca para politikas araçlar n do rudan kendisi belirler. Banka, fiyat istikrar n sa lama amac ile çeliflmemek kayd yla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalar n destekler deniliyor. fiu durumda de ifltirirsiniz görev önceli ini, sorun kalmaz. >DOLAR KURU Hükümet makro büyüklükleri belirlerken 2008 için dolar n y l ortalamas nda yüzde 4,1 de er kazanmas na dayal hesap yapt. Dolar n bu y lki ortalamas n n 1,3230 olaca, gelecek y lki ortalaman n ise 1,3776 düzeyinde gerçekleflece i varsay ld. Ancak gidiflat, bu y lki ortalaman n 1,3230'dan daha düflük olaca n gösteriyor. Hükümetin asl nda bir kur hedefi olmad n, makro büyüklükler için zorunlu olarak bir kur kullan lmak gerekti ini dikkate almak gerekiyor. Hem zaten herhangi bir rakam hedef olarak ortaya koysak bile, bu rakam tutturacak araçlara sahip oldu umuz söylenemez. Elimizde bir tek faiz silah var, onu da yaln zca kur konusunda belirleyici olmak için kullanma lüksüne sahip de iliz. Ancak flu gerçe i de göz ard etmemek gerekiyor; 2008 y l ortalamas için dolarda yüzde 4,1 art fl öngörülürken, y l ortalamas nda enflasyon hedefi yüzde befl düzeyinde. Yani, gelecek y l için de Türk paras n n reel olarak de erlenmesi öngörülmekte. Tabii ki bu rakamlar gerçekleflirse 86 EKONOM K FORUM k Kas m 2007

3 > B R BAKIfiTA ÜÇ YILIN EKONOM K GÖSTERGELER Ocak fiubat Mart Nisan May s Haziran Temmuz A ustos Eylül Ekim Kas m Aral k > ÜFE (Yüzde de,) > TÜFE (Yüzde de,) > hracat (Ayl k-milyon dolar) > thalat (Ayl k-milyon dolar) > Cari denge (milyon dolar) > ç borç stoku (milyar YTL) > ç borç faizi (Yüzde) > Bütçe geliri (Ayl k-milyon YTL) > Bütçe gideri (Ayl k-milyon YTL) > Reel kur end, (1995=100) > Ayl k Ort, Dolar (YTL) > Ayl k Ort, Avro (YTL) > Mevduat > DTH (Milyar dolar) > Kredi > Tük,kredileri > Kredi kartlar > San,ür,endeksi (1997=100) > Protestolu senet (Milyon YTL) > D fl borç öde, (Milyon dolar) ,997 5,652 6,592 6,128 5,977 6,039 5,763 5,553 6,814 6,772 5,942 7, ,133 6,058 7,411 6,456 7,042 7,815 7,067 6,811 7,607 6,889 8,641 8, ,565 7,655 8,956 8,304 9,140 8,961 8,918 8,708 8, ,220 8,324 10,196 9,595 9,812 9,947 9,596 10,272 10,366 10,090 9,673 11, ,145 9,796 11,605 11,587 12,694 12,466 11,709 12,276 12,153 11,200 12,897 13, ,551 11,393 13,224 12,926 14,938 14,263 15,112 15,056 14, ,428-2,274-2,402-2,476-2,200-2, , ,606-3, ,255-3,277-3,175-3,928-4,099-2,866-1,773-1,587-1,562-2,247-3,052-3, ,971-3,229-3,106-3,289-3,668-3,337-2,299-1, ,181 8,886 9,270 8,859 13,867 10,447 10,407 13,336 10,272 11,047 14,687 13, ,619 12,807 11,899 12,164 18,348 15,184 14,929 16,572 12,517 12,511 17,215 13, ,392 13,236 20,481 14,315 19,725 14,645 13,136 19,459 14, ,187 9,176 10,970 11,335 12,186 10,525 13,489 13,140 11,710 12,235 10,752 17, ,604 15,311 12,460 15,142 14,016 13,066 16,897 16,553 14,375 14,912 13,365 17, ,488 15,313 15,640 16,363 17,689 17,186 19,207 15,931 18, ,938 1,040 1,783 2,774 1,107 1,015 2,618 1,251 1,111 2,220 1, ,014 2, ,777 2, ,113 2, ,403 4,034 1, ,309 2,899 1,054 1,468 1,953 1,020 1,263 1,094 1,638 3,254 Kas m 2007 l EKONOM K FORUM 87

4 GÖSTERGELER GSMH (Yüzde de iflim) Birinci çeyrek kinci çeyrek Üçüncü çeyrek 4.3 Dördüncü çeyrek 4.6 Y ll k 6.0 Fiyatlar (Yüzde de iflim) ÜFE.Ekim On ayl k Y ll k Y ll k ortalama TÜFE.Ekim On ayl k Y ll k Y ll k ortalama D fl Ticaret (Milyon ABD Dolar ) De,(yüzde) Eylül. hracat 8,993 7, thalat 14,032 12, Aç k -5,039-4, hracat/ithalat (Yüzde) Ocak-Eylül. hracat 76,201 61, thalat 121, , Aç k -45,305-41, hracat/ithalat (Yüzde) Y ll k (Eylül itibariyle). hracat 100,334 81, thalat 158, , Aç k -58,306-52, hracat/ithalat (Yüzde) ç borçlanma ( skontolu ihaleler) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde) Tutar (Milyon YTL) Faiz (yüzde).ekim 4, , Ocak-Ekim 57, , Yurtiçindekilerin toplam YTL mevduat (Bin YTL) Toplam 197,856, ,179, Vadesiz 27,345,344 27,131, Vadeli 170,511, ,048, Bankalara göre. Kamu 91,361,152 79,607, Özel 89,642,233 74,808, Yabanc 16,853,338 11,763, Cari fllemler Dengesi (Milyon Dolar) (Ocak-A ustos) Fark De,(yüzde) Cari fllemler Dengesi -23,320-22, Döviz geliri 96,118 77,861 18, hracat 71,769 57,540 14, Turizm 12,296 11,214 1, flçi dövizi Di er 11,394 8,396 2, Döviz gideri -119, ,821 18, thalat -101,917-86,416 15, Faiz -4,461-3, Turizm -2,168-1, Di er -10,892-8,652 2, Y ll k cari aç k (Milyon dolar A ustos itibariyle) 33,226 30,632 2, Uluslararas rezervler (Milyon Dolar) 19/10/07 29/12/06 30/12/2005 Toplam 116, ,169 75,066 a-döviz rezervi 113,819 98,796 73,151. Merkez Bankas 69,688 60, Bankalar ve özel finans kurumlar 44,131 37, b-alt n 2,764 2, Mevduat bankalar kredileri (Bin YTL) Reel kur endeksi (1995=100) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) TÜFE'ye göre ÜFE'ye göre(*) Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim Ekim (*)2005 öncesi TEFE ye göre Konsolide bütçe (Milyon YTL) (Ocak-Eylül). Gelir 141, , Harcama 153, , Denge -12,173-1, Faiz d fl denge 30,599 36, Yurtiçi yerlefliklere ait DTH (Milyon dolar) 19/10/07 29/12/06 30/12/2005 Toplam 93,308 75,784 59,829. ABD Dolar 54,071 45,353 34,842. Euro 26,088 21,849 19,874 (Dolar karfl l ) 37,295 28,772 23,474.Di er dövizler (dolar karfl l ) 1,941 1,659 1,512 Mevduat n vade da l m (Bin YTL) a- YTL mevduat 207,584, ,913, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 28,726,983 27,578, Bir ay vadeli 51,131,113 45,642, Üç ay vadeli 112,658,180 88,824, Alt ay vadeli 11,426,252 9,347, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 3,641,894 4,520, b-yabanc para mevduat 116,927, ,305, Vadesiz ve yedi gün ihbarl 22,682,178 23,679, Bir ay vadeli 38,254,334 31,783, Üç ay vadeli 38,560,390 35,514, Alt ay vadeli 6,400,380 7,616, Bir y l vadeli ve daha uzun vadeli 11,030,093 9,710, Toplam 202,691, ,710, Yurtiçi krediler 201,548, ,968, YTL krediler 178,792, ,072, Yabanc para krediler 22,756,099 22,896, Yurtd fl krediler 1,143,495 1,741, Tüketici kredileri ve kredi kartlar (Bin YTL) 26/10/07 27/10/06 De.(yüzde) Toplam 84,917,205 64,387, Tüketici kredileri 60,786,432 43,795, Konut 28,802,173 21,260, Tafl t 5,676,775 6,389, Di er 26,307,484 16,145, Kredi kartlar 24,130,773 20,592, Tasfiye olunacak. Tüketici kredileri 771, , Kredi kartlar 1,827,757 1,620, ç borç stoku (Milyon YTL) (Eylül sonu).tutar 258, , Vadeye kalan süre (ay) Repo hacmi (Bin YTL) 26/10/07 29/12/06 30/12/05. Müflterilerle yap lan 2,840,245 2,201,789 1,485,624. Mali kurulufllar aras nda yap lan 17,621,293 14,255,652 12,426, EKONOM K FORUM k Kas m 2007

5 En yüksek faiz oranlar (26 Ekim 2007 itibariyle) YTL mevduata Para arz (Bin YTL) ABD Dolar mevduata 1,50-7,50 2,00-7,50 2,25-7,50 4,50-7,50 malat sanayi kapasite kullan m oran (Yüzde - Eylül) Ayl k sanayi üretimi de iflimi (Yüzde ) Euro mevduata 1,50-6,25 1,75-6,25 2,00-7,00 2,25-7,00 M1 73,631,426 68,202, DOLAfiIMDAK PARA 25,646,225 23,104, Dolafl ma Ç kan Banknot + Madeni Para 27,877,655 25,110, Banka Kasalar (-) 2,231,430 2,006, VADES Z MEVDUAT (YTL) 25,691,247 21,648, Mevduat Bankalar 24,466,542 20,573, Kat l m Bankalar 1,209,687 1,056, TCMB 15,018 17, VADES Z MEVDUAT (YP) 22,293,955 23,449, Mevduat Bankalar 21,028,035 22,192, Kat l m Bankalar 1,196,362 1,185, TCMB 69,557 71, M2 332,653, ,588, VADEL MEVDUAT (YTL) 170,513, ,393, Mevduat Bankalar 164,900, ,209, Kat l m Bankalar 5,612,869 4,184, TCMB - - VADEL MEVDUAT (YP) 88,508,885 76,992, Mevduat Bankalar 83,142,521 73,230, Kat l m Bankalar 5,366,364 3,761, TCMB - - M3 359,159, ,053, REPO 5,608,099 3,870, PARA P YASASI FONLARI (B T P L K T FONLAR) 20,897,719 18,594, flsizlik verileri (Bin kifli) Temmuz 2007 Haziran 2007 Temmuz ve daha yukar yafltaki nüfus flgücü durumu stihdam edilenler flsizler flsizlik oran (Yüzde) Tar m d fl iflsizlik oran (Yüzde) Genç nüfusta iflsizlik oran (Yüzde) Tüketici güven endeksi Eylül 07 A ustos 07 De.(yüzde) Tüketici güven endeksi Sat n alma gücü (mevcut dönem) Sat n alma gücü (gelecek dönem) Genel ekonomik durum (gelecek dönem) fl bulma olanaklar (gelecek dönem) Mevcut dönemin dayan kl tüketim mallar sat n almak için uygunlu u. Toplam Kamu Özel A ustos Ocak-A ustos Toplam Madencilik malat Elektrik, gaz ve su Yat r m teflvik belgeleri (Bin YTL) (Ocak-A ustos) De,(yüzde). Tar m 275, , Madencilik 386, , malat sanayi 8,886,518 9,891, Enerji 2,634,841 1,670, Hizmetler 6,811,239 6,060, Toplam 18,995,363 18,378, Turist say s De.(yüzde) Ocak-Eylül fiirket kurulufllar (Ocak-Eylül). Kurulan 42,538 40, Kapanan 7,456 7, nflaat ruhsat ve yap kullanma izin belgesi Yap say s ( lk Alt Ay). Ruhsat 50,565 56, Yap kullanma izin belgesi 33,021 28, Protestolu senetler (Ocak-Eylül). Adet 749, , Tutar (Bin YTL) 3,917,960 2,653, Herbirinin tutar YTL nin üstündeki senetler D fl borç anapara ve faiz ödemesi (Milyon Dolar) (Ocak-Ekim) Toplam 16,954 14, Kamu 11,148 7, Merkez Bankas IMF'ye ödemeler 5,236 6, Çeflitli göstergeler Ç Toplam d fl borç stoku (Milyon Dolar) 226, , , ,865 K sa vade 41,037 42,315 37,103 31,880 Orta-uzun vade 185, , , ,985 Kamu 72,351 71,595 70,414 75,679 K sa Vade 1,698 1,750 2,133 1,840 Orta-Uzun Vade 70,653 69,845 68,280 73,839 TCMB 15,484 15,678 15,425 21,410 K sa Vade 2,429 2,563 2,763 3,287 Orta-Uzun Vade 13,055 13,115 12,662 18,123 Özel 138, ,492 83,102 63,777 K sa Vade 36,910 38,002 32,207 26,753 Orta-Uzun Vade (1) 101,608 82,490 50,895 37,024 D fl borç stokunun GSMH'ye oran (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokunun yüzde da l m Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel D fl borç stokundaki yüzde de iflim (Yüzde) Toplam K sa Vade Orta-Uzun Vade Kamu TCMB Özel F NANSAL GÖSTERGELER (Yüzde) Toplam d fl borç stoku / ihracat (FOB) D fl borç servisi / GSMH D fl borç servisi / ihracat (FOB) Özel sektör borcu / ihracat (FOB) Faiz / GSMH Faiz / ihracat (FOB) TCMB rezervler (net) / D fl borç stoku TCMB rezervler (net) / K sa vadeli borçlar TCMB rezervler (brüt) / Toplam d fl borç TCMB rezervler (brüt )/ K sa vadeli borçlar TCMB rezerv (brüt) / thalat (CIF) TCMB rezerv (net)/ thalat (CIF) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (brüt) Cari ifllemler dengesi / TCMB rezervi (net) Cari ifllemler dengesi / GSMH Makro ekonomik büyüklükler (Milyon Dolar) GSMH (Milyon dolar) 399, , ,475 GSY H (Milyon dolar) 400, , ,578 hracat (FOB) (2) (3) 95,118 85,502 73,476 63,167 thalat (CIF) (3) -150, , ,774-97,540 Cari ifllemler dengesi (3) -32,782-31,654-22,603-15,601 TCMB rezervler (brüt) 68,252 60,912 50,515 36,009 TCMB rezervler (net) 70,676 63,285 52,429 37,643 D fl kredi kullan mlar (3) 58,634 51,075 34,018 22,827 D fl borç servisi (3) 44,520 38,390 36,612 30,480 Anapara 34,382 30,317 28,653 23,338 Faiz 10,138 8,073 7,959 7,142 (1) 1 Ekim 2001 tarihinden itibaren Merkez Bankas taraf ndan izleniyor (2) Bavul ticareti ve di er mallar hariç (3) 12 ayl k toplam Kas m 2007 l EKONOM K FORUM 89