DÜÜNCE KALTES NASIL GELR?

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DÜÜNCE KALTES NASIL GELR?"

Umut Güngör
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 DÜÜNCE KALTES NASIL GELR? Ali R!za Kaylan 8. MÜKEMMELL ARAYI SEMPOZYUMU D.E.Ü. Devlet Konservatuvar! Sabanc! Kültür Merkezi Nisan 2007 Kaylan, Düünce Kalitesi 1

2 KAPSAM I. DÜÜNME NEDR? II. BLMSEL ÖRENME PARADGMASI III. SORGULAYICI DÜÜNME IV. YARATICI DÜÜNME V. STATSTKSEL DÜÜNME VI. DERN BLG SSTEM (System of Profound Knowledge) VII. KALTE YÖNETM SSTEMLER Kaylan, Düünce Kalitesi 2

3 DÜÜNME NEDR? Düünüyorum, öyleyse varm. Cogito ergo sum. Rene Descartes ( ) Kuku etmek düünmektir. Bilimsel düünme Kaylan, Düünce Kalitesi 3

4 DÜÜNME NEDR? Sol Göz Sa Göz Konuma SOL YARIMKÜRE Corpus callosum Optik Sinir Optik Köprü SA YARIMKÜRE 'leti Merkezleri Görsel Korteks Kaylan, Düünce Kalitesi 4

5 GÖRSEL ALGILAMA Kaylan, Düünce Kalitesi 5

6 GÖRSEL ALGILAMA ORTADAK DARELERDEN HANGS DAHA BÜYÜK? Kaylan, Düünce Kalitesi 6

7 GÖRSEL ALGILAMA Kaylan, Düünce Kalitesi 7

8 GÖRSEL ALGILAMA YATAY ÇZGLER PARALEL MDR? Kaylan, Düünce Kalitesi 8

9 GÖRSEL ALGILAMA YATAY ÇZGLER PARALEL MDR? Kaylan, Düünce Kalitesi 9

10 DÜÜNME NEDR? SA+-SOL BEY'N ÇATI3MASI TABLODA KELMELER DEL, RENKLER SÖYLEYN. SARI MAV TURUNCU SYAH KIRMIZI YEL MOR SARI KIRMIZI TURUNCU YEL SYAH MAV KIRMIZI MOR YEL MAV TURUNCU Kaylan, Düünce Kalitesi 10

11 DÜÜNCE KALTES ÖZÜRLÜ TOPLUMLAR KARAR VERME ORTAMI: Mantıksız, mantığa aykırı Mutlakiyetci, kayıtsız şartsız bağlanma Otoriter, sıkı yönetim Mistik, gizemli Ümit, Umut Bağımlı Sezgisel Kaylan, Düünce Kalitesi 11

şartsız bağlanma Otoriter, sıkı yönetim Mistik,

12 DÜÜNCE KALTES ÖZÜRLÜ TOPLUMLAR KARAR VERME SÜRECİ: Bilgisiz, Cahilce, Habersiz Önyargılı, Peşin Hükümlü, Taraflı Çarpıtılmış, Bozulmuş Dar Bakış Açısı, Sınırlı, Eksik Asılsız, Hayale Dayanan, Saplantı. Aldatma, Aldanma, Yalancılık, Kandırma. Boş İnanç. Batıl İtikat. Hurafe. Yanlış Anlama, Yanılma. Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olmak Uğur Mumcu Kaylan, Düünce Kalitesi 12

Dayanan, Saplantı. Aldatma, Aldanma, Yalancılık, Kandırma. Boş İnanç. Batıl İtikat. Hurafe.

13 TOPLUMSAL AYDINLANMA ETK'N CAH'LL'K TES'RS'Z YÜZEYSEL B'LG' B'L'MSEL Ö+RENME Kaylan, Düünce Kalitesi 13

14 DÜÜNME EKLLER Bilimsel Düşünme Sorgulayıcı (Kritik) Düşünme Yaratıcı Düşünme İstatistiksel Düşünme Felsefi Düşünme Matematiksel Düşünme Ekonomik Düşünme Ahlaklı Düşünme Antropolojik. Insanbilimsel Düşünme Tarihsel Düşünme Kaylan, Düünce Kalitesi 14

Matematiksel Düşünme Ekonomik Düşünme Ahlaklı Düşünme

15 YAAM BOYU BLMSEL ÖRENME ORTAMI SORGULAYICI Deerlendirme Üretim YARATICI F'K'R KAVRAM KURAM SÜREÇ Deney, Gözlem STATSTKSEL Kaylan, Düünce Kalitesi 15

16 YAAM BOYU BLMSEL ÖRENME ORTAMI Ölçülebilir, Tekrarlanabilir, Kantlanabilir SONUÇLAR NASIL BR BREY? Mantksal Analitik Sebep-Sonuç ilikisi kurabilen Deneysel, Gözlemci Gerçekci NE DÜÜNECE N ÖRETMEK yerine NASIL DÜÜNECE N ÖRETMEK Kaylan, Düünce Kalitesi 16

Mantksal Analitik Sebep-Sonuç ilikisi kurabilen Deneysel,

17 BLMSEL DÜÜNME "nsan, doann yöneticisi ve yorumcusu olarak, doa düzeni üzerindeki gözlemlerinin izin verdii kadar eylemde bulunabilir ve nedenleri anlayabilir. Daha ötesini ne bilir, ne de bilebilir." Francis Bacon ( ), Novum Organum Deneyselcilik, Gözlemcilik Tümevar>m, sonuç ç>karma (Induction) Tümdengelim, türetim (Deduction) Kaylan, Düünce Kalitesi 17

18 Bilimsel Örenme Paradigmas> (Paradigm for Scientific Learning) Box 1976: Bilimsel Arat>rmada Aamal> Yakla>m Science and Statistics. JASA Vol. 71. s Shewhart Deming: Süreçler ve Verilerle Yönetim Sürekli Örenme, Yenileim ve 'yiletirme PDC(S)A (Plan Do- Check (Study) Act) PUKÖ Çevrimi Kaylan, Düünce Kalitesi 18

19 Bilimsel AraBt!rmada ABamal! YaklaB!m Veri (Gözlemler. Gerçekler) S'STEM Tümdengelim (Deduction) Tasarm Tümevar!m (Induction) Analiz San>t (Conjecture). Fikir. Hipotez MODEL - KURAM Ö+RENME SÜREC' Box (1976). Science and Statistics. JASA Vol. 71. pp Kaylan, Düünce Kalitesi 19

m (Induction) Analiz...... San>t (Conjecture). Fikir.

20 GER BLDRM DÖNGÜSÜ OLARAK ÖRENME SÜREC HPOTEZ H Tümdengelim (Deduction) H Sonuçlar! Veri Tümevar!m (Induction) Uyarlanm!B Hipotez H Kaylan, Düünce Kalitesi 20

21 DÜÜNCE KALTESNN ETKS + DÜÜNCE KALTES + YAAM KALTES SORGULAYICI DÜÜNÜR + ETKN PROBLEM ÇÖZÜCÜ + Kaylan, Düünce Kalitesi 21

22 DÜÜNCE KALTESNN ETKS Etkin Problem Çözücü: 1. Önemli soru ve sorunları görüp, açık ve kesin bir şekilde tanımlayabilen, 2. Sistemle ilgili varsayımları belirleyip, bu varsayımların neden olacağı sonuçları değerlendirebilen, 3. Anlamlı verileri toplayıp, değerlendirip, çözüm ve sonuçlara ulaşabilen, 4. Sonuçlar hakkında etkin iletişim kurabilen. Kaylan, Düünce Kalitesi 22

23 DÜÜNME DÜZEYLER DEĞERLENDİRME SENTEZ ANALİZ UYGULAMA ANLAMA BİLGİ Bloom un Sınıflandırması Kaylan, Düünce Kalitesi 23

24 DÜÜNCE KALTES ÖZELLKLER Açıklık, Berraklık Doğruluk Duyarlık, Hassaslık Kararlılık, Tutarlılık, Uyum Anlamlılık, İlintili Olma Güvenilir, Geçerli Kanıt Sağlam Gerekçe Derinlik Genişlik Dürüstlük, Haklılık Kaylan, Düünce Kalitesi 24

25 SORGULAYICI DÜÜNME BAKI AÇISI AMAÇ YAPI TALARI: SONUÇLAR YORUM ÇIKARIM DÜÜNME ÖELER SORULAR ENFORMASYON ANAL Z KAVRAM MODEL VARSAYIMLAR Kaylan, Düünce Kalitesi 25

26 WASON KART PROBLEM Eer kartn bir yüzünde sesli harf varsa, o zaman dier yüzünde çift say vardr. A B 4 7 Yukar>daki cümlenin yanl> olduunu kan>tlamak için hangi kart(lar)>n dier yüzlerine bakars>n>z? Kaylan, Düünce Kalitesi 26

27 WASON KART PROBLEM Eer bir kii rak içiyorsa, o kii 19 ya üzerindedir. RAKI SU 16 YA 22 YA Yukar>daki cümlenin yanl> olduunu kan>tlamak için hangi kart(lar)>n dier yüzlerine bakars>n>z? Kaylan, Düünce Kalitesi 27

28 YARATICI PROBLEM ÇÖZME Yaratc problem çözme bilimsel bir yaklam olduu kadar bir sanattr. Hangi verilerin, nasl toplanacan tasarlamak, toplanan verilerin hangi yöntemlerle nasl analiz edileceini belirlemek salam bir istatistik bilgisi ve titiz bir çalma gerektirir. Kaylan, Düünce Kalitesi 28

29 YARATICI PROBLEM ÇÖZME YANLI0 PROBLEM6 DO7RU ÇÖZMEK DO7RU PROBLEM6 YANLI0 ÇÖZMEK HANG6S6N6 TERC6H EDERS6N6Z? Kaylan, Düünce Kalitesi 29

30 YARATICI PROBLEM ÇÖZME Baarl problem çözme, doru probleme doru çözümü bulmay gerektirir. Çou zaman doru probleme yanl sonuç bulduumuz için deil, yanl problemi çözdüümüz için baarsz oluruz. Russell Ackoff Çöp girerse, çöp çkar Garbage in, garbage out KAYNAK: Russell Ackoff, Problem Çözme Sanat> (The Art of Problem Solving, John Wiley 1978) Kaylan, Düünce Kalitesi 30

31 YARATICI PROBLEM ÇÖZME CONVERGENT, VERTICAL THINKING Al>>lm> düünme tarzlar> Geçmiten gelen deneyimlerimizle oluan artlanmalar Fark>nda olmadan bizim eklediimiz problemde olmayan yapay koullar Benzer, s>radan, herkes gibi düünerek ortaya ç>kan al>>lm> çözümler Kaylan, Düünce Kalitesi 31

32 YARATICI PROBLEM ÇÖZME DIVERGENT, LATERAL, OUT-OF THE-BOX THINKING Kar>la>lan problemlere deiik bir aç>dan bakabilmek Farkl! ve ayk!r! dübünebilme S!ra d!b!, özgün çözümler üretebilmek Kaylan, Düünce Kalitesi 32

33 YARATICI PROBLEM ÇÖZME HAZIRLIK AŞAMASI: Deiik aç>lardan bakarak problemi belirlemeye çal>mak Öneri gelitirme aamas> Çözüm önerilerinin koullanmadan özgürce düünülebilmesi Beyin f>rt>nas> süreci Üretilen fikirler düünme gücünün mermileri Çözüm seçeneklerinin çokluu zenginlik Kaylan, Düünce Kalitesi 33

34 YARATICI PROBLEM ÇÖZME 3ekilde görülen kare üzerine yerletirilmi dokuz noktan>n, kalemi kald>rmadan en az say>da düz çizgiyle birletirilmesi istenmektedir. Çizgi sayısı kaçtır? Kaylan, Düünce Kalitesi 34

35 DOKUZ NOKTA: Kaylan, Düünce Kalitesi 35

36 DOKUZ NOKTA: Kaylan, Düünce Kalitesi 36

37 DOKUZ NOKTA: Kaylan, Düünce Kalitesi 37

38 YARATICI PROBLEM ÇÖZME Yaratcln dereceleri Derece Yaratcln derecesi Çözümler içinde % Bilginin kayna Dü-ünülmesi gereken seçeneklerin yakla-k says 1 Görünür çözüm % 32 Kiisel bilgi Küçük iyiletirmeler Büyük iyiletirmeler % 45 Grup içindeki bilgi 100 % 18 Endüstrideki bilgi Yeni kavram %4 Endüstri dndaki bilgi 100,000 5 Bulu % 1 Bilinen herey 1,000,000 Kaylan, Düünce Kalitesi 38

39 DEKENL ANLAMAK Kaylan, Düünce Kalitesi 39

40 Hedef Tahtas!na At!B Yar!Bmas! Her yar!bmac! 5 at!b yapacak ve merkeze en yak!n olan kazanacak. Kaylan, Düünce Kalitesi 40

41 Hedef Tahtas!na At!B Yar!Bmas! Birinci yar!bmac! kinci yar!bmac! At!B sürecinin etkinliti? Yar!Bma çok kez tekrarlansa, Hangi yar!bmac! daha babar!l! olur? Kaylan, Düünce Kalitesi 41

42 Birinci yar!bmac! Hedef ve DeTiBkenlik kinci yar!bmac! 1. At!B!n süreç ortalamas!ndan sapmas! 2. Süreç ortalamas!n!n arzulanan hedeften sapmas! Kaylan, Düünce Kalitesi 42

43 Hedefle örtüben Süreç Ortalamas!ndan Sapman!n Azalt!lmas! Sürecin Sesi MüBterinin Sesi Hedef Kaylan, Düünce Kalitesi 43

44 DER'N B'LG' S'STEM' DEMING SYSTEM OF PROFOUND KNOWLEDGE Bilgi üretiminde gerekli derinliti satlamak, konuya yüzeysel yaklabmamak. Deneyim kazan!lmas! gereken dört temel konu: Sistem yaklab!m! DeTiBkenlik kuram! Bilgi kuram! Psikoloji bilgisi Kaylan, Düünce Kalitesi 44

45 Bilgi Yaratma Deer Zinciri Karar Bilgi Derin Bilgi Sistemi Enformasyon Veri Kaylan, Düünce Kalitesi 45

46 SÜREKL' 'Y'LE3T'RME 'Ç'N KAL'TE YÖNET'M S'STEMLER' 1. Kalite Çemberleri 2. Yal!n Yönetim 3. (Yal!n) Alt! Sigma Kaylan, Düünce Kalitesi

47 Shewhart (Deming) PUKÖ Çevrimi Önlem Al (Ö) Mü'teri memnuniyetini iyile'tirme plann gerçekle'tir. Kontrol Et (K) Test a'amas sonuçlarn analiz et. Planla (P) Ne, Niçin? yile'tirme frsatn gör. Uygula (U) Pilot çal'mayla öneriyi uygula. Kaylan, Düünce Kalitesi 47

48 YALIN DÜÜNCE sraf yok etmek. TOYOTA Üretim Sistemi De1er Akm Hoshin kanri Just-in-time Kaizen Kanban Muda Poka-yoke Womack, Jones & Roos, The Machine that Changed the World, Kaylan, Düünce Kalitesi 48

49 ALTI SGMA YAKLAIMI Kontrol Control yiletirme Improve Tanmlama Define Ölçme Measure Vizyon, Felsefe, Metodoloji Kurumsal Kültür DeTiBimi Analiz Analyse Kaylan, Düünce Kalitesi 49

50 DÜ3ÜNCE KAL'TES' SÜREKL' Ö+RENME VE 'Y'LE3T'RME Örenme yaam boyu süren bir yolculuk, sorun çözme ise bu yolculukta sürekli yaanan bir süreçtir. Kaylan, Düünce Kalitesi

Benzer belgeler

İÇİNDEKİLER BÖLÜM - I

İÇİNDEKİLER BÖLÜM - I Eleştirel Düşünme Nedir?... 1 Bazı Eleştirel Düşünme Tanımları... 1 Eleştirel Düşünmenin Bazı Göze Çarpan Özellikleri... 3 Eleştirel Düşünme Yansıtıcıdır... 3 Eleştirel Düşünme Standartları