TRABZONÕDA AÜLE Ü Ü ÞÜDDETE UÚRAYAN KADINLARIN SAVCILIK KAYITLARININ DEÚERLENDÜRÜLMESÜ #

Transkript

1 TRABZONÕDA AÜLE Ü Ü ÞÜDDETE UÚRAYAN KADINLARIN SAVCILIK KAYITLARININ DEÚERLENDÜRÜLMESÜ # Evaluation of public prosecution records of women exposed domestic violence in Trabzon FŸsun YARIÞ *, M. BŸlent SAVRAN **, Üsmail BÜRÜNCÜOÚLU ***, Deniz KARTI **** YarÝß F, Savran M B, BirincioÛlu Ü, KartÝ D. TrabzonÕda aile i i ßiddete uûrayan kadýnlarýn savcýlýk kayýtlarýnýn deûerlendirilmesi. Adli TÝp BŸlteni, 2002; 7 (2): ZET alýßmada TrabzonÕda kadýna yšnelik aile i i ßiddet olgularýnýn sosyodemografik šzelliklerinin deûerlendirilmesi ama - lanmýßtýr. Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnce 2000 yýlýnda darp raporu verilen 363 kadýndan TrabzonÕda yaßayan, aile i i ßiddete maruz kalmýß ve haklarýnda takipsizlik kararý verilmiß olan 164 kadýnýn savcýlýk dosyalarý incelendi. OlgularÝn yaß ortalamasý 30.9 (10-67), %64.0ÕŸ (n=105) evli, %3.7Õsi (n=6) okuryazar deûil, %58.5Õi (n=96) ilkokul mezunu, %62.2Õsi (n=102) ev hanýmýydý. %89.0Õu (n=146) fiziksel ve sšzel, %9.8Õi (n=16) sšzel, %1.2Õsi (n=2) cinsel, fiziksel ve sšzel ßiddet gšrmÿßtÿ. %31.7Õsinde (n=52) ßiddet sÿrekliydi. %65.2Õsi (n=107) evde darp edilmißti. Þiddeti uygulayanlar; %41.5Õinde (n=68) eß idi. Þiddetin oûunlukla fiziksel ve sšzel olmasý, ilkokul mezunu ve ocuklu ev hanýmlarýna ev i inde uygulanmasý, dÿßÿk sosyal dÿzeydeki kadýnlarýn ßiddetten daha fazla etkilendiûini gšstermektedir. Anahtar Kelimeler: Aile i i ßiddet, kadýn SUMMARY To evaluate the sociodemographic data of the women exposed to domestic violence in Trabzon was aimed in the study. Public prosecution records of the 164 domestic violence cases who live in Trabzon and had been decided not to prosecute, from the 363 women reported by Department of Council of Forensic Medicine were investigated. Mean age was 30.9 (10-67) years. Sixty-four% of the cases (n=105) were married. Onehundred-twelve (68.3%) cases had children, 6 cases (3.7%) were illiterate, 58.5% (n=96) were graduated of primary school. Onehundred-two (62.2%) cases were housewives. Eighty-nine% (n=146) were exposed to physical and verbal, 9.8% (n=16) verbal, 1.2% (n=2) sexual, physical and verbal violence. The violence was continuous in 31.7% (n=52) cases. 65.2% (n=107) were beaten at home. Assailants were the husbands in 68 (41.5%) cases. As majority of the cases were exposed to physical and verbal violence at home, graduated of primary school and had children; women in low social status were seen to be affected more. Key Words: Domestic violence, woman. GÜRÜÞ VE AMA Birleßmiß MilletlerÕin 1993Õte yayýnlanan ÒKadÝna Yšnelik Þiddetin Yok Edilmesi BildirisiÕndeÕÕ ßiddet; ÔÔCinsiyete dayalý ve kadýnlarda fiziksel, cinsel, psikolojik herhangi bir zarar ve ŸzŸntŸ sonucunu doûuran veya bu sorunu doûurmaya yšnelik šzel yaßamda veya kamu yaßamýnda ger ekleßebilen her tÿrlÿ davranýß, tehdit, baský veya šzgÿrlÿûÿn keyfi bi imde engellenmesiõõ ßeklinde tanýmlanmaktadýr (1). ÜngiltereÕde yapýlan bir alýßmada evli iftlerin %16-17Õsinin gÿnlÿk yaßamlarýnda fiziksel ßiddetin varlýûý saptanmýßtýr (1). Aile i i ßiddetten sšz eden alýßmalar oûunlukla kadýnýn maûdur olduûu ve erkeûin ßiddet uygulayan konumunda olduûu alýßmalardýr * Yard. Do. Dr. Karadeniz Teknik niversitesi TÝp FakŸltesi Aile HekimliÛi Anabilim DalÝ, Trabzon ** Yard. Do. Dr. Karadeniz Teknik niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ, Trabzon *** Uz. Dr. Adli TÝp Kurumu, Üstanbul **** Kimy. Karadeniz Teknik niversitesi TÝp FakŸltesi Farmakoloji Anabilim DalÝ, Trabzon # Ulusal Aile HekimliÛi KongresiÕnde (27-30 Mart 2002-Adana) Sšzel Bildiri Olarak Sunulmußtur. Geliß tarihi: DŸzeltme tarihi: Kabul tarihi:

2 Cilt 7, SayÝ 2, 2002 (2). KadÝna yšnelik ßiddetle ilgili BaßbakanlÝk Aile AraßtÝrma Kurumu tarafýndan yapýlan bir araßtýrmaya gšre, Ÿlkemizdeki ailelerin %34ÕŸnde fiziksel, %53ÕŸnde sšzlÿ, %9Õunda cinsel ßiddete rastlanmakta, herhangi bir ßiddet yaßanmayan ailelerin oraný % 4Õte kalmaktadýr (3). KadÝnlarÝn %10.1Õinin eßinden dayak yediûi (%6.5 arasýra, %3.6 sýk sýk), %12.3ÕŸnŸn yaßamýnda en az bir kez eßinin hakaretine maruz kaldýûý saptanmýßtýr (4). Ancak, šzellikle aile i i ßiddetle ilgili pek ok vakanýn adli kurumlara ve kolluk kuvvetlerine yansýmadýûý bildirilmektedir (5). Bu alýßmanýn amacý TrabzonÕda kadýna yšnelik ßiddet olgularýnýn sosyodemografik šzelliklerinin ve yasal sÿrecin ne oranda sÿrdÿrÿldÿûÿnÿn deûerlendirilmesidir. GERE VE Y NTEM alýßmamýz Trabzon Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸ tarafýndan 2000 yýlýnda, darp edildiklerine dair rapor verilen 363 kadýn olgunun adli rapor kayýtlarý ve bunlardan Trabzon Cumhuriyet BaßsavcÝlÝÛÝÕnÝn gšnderdiûi aile i i ßiddete maruz kalmýß, 260 olgunun savcýlýk hazýrlýk sorußturmasý kayýtlarýnýn incelenmesi yoluyla yapýlmýß tanýmlayýcý dosya taramasýdýr. Adli TÝp Kurumu Trabzon Grup BaßkanlÝÛÝÕnÝn hizmet verdiûi evre illerin Cumhuriyet BaßsavcÝlÝklarÝ tarafýndan gšnderilmiß olan 89 olgunun savcýlýk kayýtlarý deûerlendirme dýßý tutuldu. AraßtÝrmaya alýnan kadýnlarda yaß, medeni durum, eûitim durumu, sahip olduklarý ocuk sayýsý, ßiddetin niteliûi ve kimin tarafýndan, nerede uygulandýûý, dÿzenlenen adli raporlara gšre mutad ißtigale ka gÿn engel olduûu, yasal sÿrecin mahkeme aßamasýna kadar sÿrÿp sÿrmedi- Ûi incelendi. BULGULAR Adli TÝp Þube MŸdŸrlŸÛŸÕnce darp raporu verilen, Trabzon ve evre illerden baßvurmuß olan 363 kadýnýn yaß ortalamasý 35.7±0.8, ßiddetin en sýk uygulandýûý yaß grubu 93 (%25.6) olguyla yaß grubuydu. 363 adli rapordan 344ÕŸnŸn (%86.7) 1-10 gÿn, 19Õunun (%5.2) 15 gÿn sÿreyle mutad ißtigale engel olußturacaûý ßeklinde dÿzenlendiûi, 29 (%7.9) olguda mutad ißtigale engel lezyon saptanmadýûý, 1-10 gÿn arasý rapor verilen 2 olguda Ýrza ge me iddiasý nedeniyle her iki konuda rapor dÿzenlendiûi saptandý. TrabzonÕda yaßayan, aile i i ßiddete maruz kalmýß 260 olgu incelemeye alýndýûýnda; bu olgulardan 164ÕŸ (%63.1) hakkýnda takipsizlik kararý verilmiß olduûu ve kalan 96 olgunun (%36.9) mahkeme aßamasýnda olduûu saptandý. Takipsizlik kararý verilen 164 olgunun savcýlýk kayýtlarý deûerlendirmeye alýndý. Bu olgularýn kayýtlarý incelendiûinde; tÿmÿnde verilmiß olan adli raporlarda 1-10 gÿn arasýnda mutad ißtigale engel durum belirtilmekteydi. 164 olgunun yaß ortalamasý 30.9±10.5 (10-67) olup, yaß gruplarýna gšre daûýlýmý Tablo 1Õde belirtilmektedir. Tablo 1: OlgularÝn Yaß GruplarÝna Gšre DaÛÝlÝmÝ Yaß Grubu n % 20 yaß ve altý yaß ve ŸstŸ olgunun 105Õi (%64.0) evli, 31Õi (%18.9) dul, 28Õi (%17.1) bekardý. OlgularÝn 112Õsinin (%68.3) ocuk sahibi olduûu, 34ÕŸnŸn (%20.7) ocuksuz, 18Õininse (%11.0) ocuk sahibi olup olmadýûýnýn belirtilmemiß olduûu saptandý. ocuklu olgularýn ocuk sayýsý ortalama 2.4±0.16(1-10) idi (Tablo 2). OlgularÝn 6ÕsÝ (%3.7) okuryazar deûil, 96ÕsÝ (%58.5) ilkokul, 37Õsi (%22.6) ortaokul, 18Õi (%11.0) lise ve 7Õsi Tablo 2: OlgularÝn ocuk Sahibi Olma ve Medeni DurumlarÝ Medeni Durum ocuklu ocuksuz ocuk Belirtilmemiß Toplam n % n % n % n % Evli Dul Bekar Toplam

3 (%4.3) yÿksekokul mezunuydu. 164 olgunun 102Õsi (%62.2) ev hanýmý, 21Õi (%12.8) iß i, 10Õu (%6.1) memur, 9Õu (%5.5) šûrenci, 6ÕsÝ (%3.7) emekli ve 16ÕsÝnÝnsa (%9.8) yabancý uyruklu olduûu i in mesleûi bilinmemekteydi. 164 olgunun eûitim durumlarýna gšre daûýlýmý Tablo 3Õde gšsterilmißtir. Tablo 3: OlgularÝn EÛitim DurumlarÝ EÛitim Durumu SayÝ % Okuryazar DeÛil Ülkokul Ortaokul Lise YŸksekokul olgunun 146ÕsÝ (%89.0) fiziksel ve sšzel, 16ÕsÝ (%9.8) sšzel ßiddet gšrmÿß, 2Õsinde (%1.2) cinsel, fiziksel ve sšzel ßiddet bulgularý saptanmýßtý. 52 olguda (%31.7) ßiddet sÿrekli olup, bu olgularýn 43ÕŸ (%82.7) ocuklu, 6ÕsÝ (%11.5) ocuksuz, 3ÕŸnŸn (%5.8) ocuk sayýsý bilinmiyordu. Bu 43 olgunun 28Õi 1-2 ocuklu, 15Õi daha fazla sayýda ocuk sahibiydi. SŸreklilik gšsteren 52 olgunun 39Õu (%75.0) ilkokul mezunu, 3ÕŸ (%5.9) okuryazar deûil, 6ÕsÝ (%11.5) ortaokul mezunu, 2Õsi (%3.8) lise, 2Õsi (%3.8) yÿksekokul mezunuydu. Þiddetin niteliûi ve sÿrekliliûine ait veriler Tablo 4Õte sunulmaktadýr. OlgularÝn 107Õsi (%65.2) evde, 42Õsi (%25.6) yolda, 15Õi (%9.1) otel veya lokantada darp edilmißti. Þiddeti uygulayanlar; 68Õinde (%41.5) eß, 44ÕŸnde (%26.8) erkek arkadaß veya nißanlý, 40ÕÝnda (%24.4) kadýnýn kendisinin veya eßinin akrabalarý, 9Õunda (%5.5) eski eß, 3ÕŸnde (%1.8) erkek kardeß olarak saptandý (Tablo 5). TARTIÞMA alýßmamýzda ßiddete en sýk maruz kalan kadýnlarýn yaß grubunda olduûu saptanmýß olup, yaß arasýndaki kadýnlarda ßiddetin fiziksel zarar gšrme nedenleri arasýnda birinci sýrada olduûunu rapor eden bir alýßmayla paralellik gšstermektedir (6). Amerika Birleßik DevletleriÕnde yapýlmýß epidemiyolojik bir alýßmada kadýnlarýn yaßam boyu en az bir kez aile i i ßiddete maruz kaldýûý, ßiddete maruz kalan kadýnlarýn %62Õsinin ißsiz veya ev hanýmý olduûu, %49Õunun dÿßÿk gelir dÿzeyinde olduûu ortaya konmußtur (7). Bizim alýßmamýzda da ßiddete maruz kalan kadýnlar, benzer ßekilde oûunlukla alt sosyal gruptan olup, %58.5Õi ilkokul mezunu, %62.2Õsi ev hanýmýydý. SŸrekli ßiddete maruz kalan 52 olgunun sadece %7.6ÕsÝnÝn lise ve yÿksekokul mezunu olmasý, šûrenim dÿzeyi yÿkseldik e ßiddete maruz kalmanýn azalmakta olduûunu šne sÿren bir a- lýßmayla uyumlu gšrÿlmektedir (3). Ancak toplum genelinde, 1990 yýlý verilerine gšre lise ve yÿksekokul bitirmiß kadýnýn %6.8 olduûu dÿßÿnÿldÿûÿnde, eûitim durumuna bakýlmaksýzýn her kadýnýn ßiddete uûradýûý ortadadýr. alýßmamýzdaki olgularda ßiddetin %89 oranda fiziksel ve sšzel olmasý, sadece sšzel ßiddetin az gšrÿldÿûÿnÿ, oûunlukla fiziksel ßiddetle birlikte uygulandýûýný bildiren bir alýßmayý desteklemektedir (8). Þiddetin sÿreklilik gšsterdiûi 52 olgunun, 43ÕŸnŸn (%82.7) ocuklu olmasý; ailedeki birey sayýsýnýn artýßýyla, ailenin ßiddet šl e- Ûinin arttýûýný ortaya koyan araßtýrma sonu larýný desteklemektedir (4). Tablo 4. OlgularÝn Maruz KaldÝÛÝ Þiddetin NiteliÛi ve SŸrekliliÛi Þiddetin NiteliÛi SŸreklilik var SŸreklilik Yok Toplam n % n % n % Sšzel Fiziksel+Sšzel Cinsel+Fiziksel+Sšzel Toplam alýßmamýzda ßiddete maruz kalan kadýnlarýn yaklaßýk %75Õinde ßiddeti uygulayan kißinin halen ayný evde yaßadýûý veya ge mißte birlikte yaßadýûý bir erkek olduûu saptandý. Bu sonu kadýna yšnelik ßiddetin genellikle tanýdýûý, bildiûi gÿvendiûi, en yakýnýndaki erkeklerden geldiûini šne sÿren alýßmalarla uyumlu bulunmußtur (9,10). Bir araßtýrmaya gšre dÿnyada her yýl 3-4 milyon kadýn ßiddetle karßý karßýya kalmakta ancak, šzellikle aile i i ßiddetle ilgili pek ok vakanýn adli kurumlara ve kolluk kuvvetlerine yansýmadýûý gšzlenmektedir (5). alýß- 53

4 Cilt 7, SayÝ 2, 2002 mamýzda da aile i i ßiddete maruz kalan 260 olgudan %63.1Õinin 1-10 gÿn mutad ißtigale engel hal olußturmasý ve maûdur konumdaki kadýnlarýn ßikayetlerinden vazge meleri nedeniyle yasal sÿrecin savcýlýk tarafýndan takipsizlik kararýyla sonu lanmasý dikkat ekicidir. lkemizde yapýlmýß bir alýßmada ßiddete uûrayanlarýn %80Õinin yapacak fazla bir ßey olmadýûýna inandýklarý sonucu belirtilmißtir (3). Ancak, aile i i ßiddete maruz kalan olgularýmýzýn 96ÕsÝnÝn (%36.9) mahkeme aßamasýnda olmasý bile aslýnda yapabilecekleri ok ßeyler oldu- Ûunu ve bu grubun bunlarý yapmaya alýßanlar olduûunu ortaya koymaktadýr. KanadaÕda yapýlan bir alýßmada da Ÿlkemizdeki duruma benzer ßekilde, ßiddet kurbaný kadýnlarýn oûunluûunun yasal eksikliklerden dolayý sýkýntý ektikleri belirtilmektedir (11,12). Tablo 5: Olgularda Þiddeti Uygulayanlar Þiddeti Uygulayan SayÝ % Eß Erkek Arkadaß-NißanlÝ Akraba Eski Eß Erkek Kardeß SONU VE NERÜLER Aile i i ßiddet her sosyal gruptan kadýný tehdit eden bir sorun olup; rutin tarama programý i inde yer alan kolon kanseri, tiroit problemleri ve hipertansiyondan daha sýk gšrÿlen, ancak kurbanlarýn konußmaktan e- kinmesi nedeniyle taný konulmasý šzellikle dikkat isteyen bir problemdir (13). KadÝna yšnelik ßiddetin yaygýnlýûý nedeniyle saûlýk kurulußuna baßvuran tÿm olgularda, tarama ama lý olarak ßiddet šykÿsÿnÿn de alýnmasý gerektiûi šnerilmektedir (13-15). Þiddet olgularýnda tedavi edici hekimlik kadar adli týp hizmeti de šnemli, hatta uzun vadede daha šnemlidir. ŸnkŸ ßiddete maruz kalan kadýnýn kanuna baßvurduûunda onun ßiddet gšrdÿ- ÛŸnŸ gšsterecek temel belge olaydan hemen sonra aldýûý adli týp raporudur (15-18). OlgularÝmÝzÝn maruz kaldýûý ßiddetin oûunlukla fiziksel ve sšzel olmasý, ilkokul mezunu ve ocuklu ev hanýmlarýna ev i inde uygulanmasý ve oûunun takipsizlik kararýyla sonu lanmasý, dÿßÿk sosyal dÿzeydeki kadýnlarýn ßiddetten daha fazla etkilendiûini gšstermektedir. Trabzon 1. ve 2. Sulh Hukuk Mahkemelerinde; 4320 SayÝlÝ Ailenin KorunmasÝna Dair Kanun uyarýnca 1999 yýlýndan 2002 yýlýna kadar eßlerine ßiddet uygulayan 122 erkek hakkýndaki dava mahkumiyetle sonu lanmýß olup bunlardan 11Õi bu alýßmanýn yapýldýûý yýl olan 2000 yýlýndaki mahkumiyetlerdir. Yine de olgu sayýsý dikkate alýndýûýnda ßiddete maruz kalan kadýnlarýn yasal haklarýný kullanmada ekingen davrandýûý gšzlenmekte olup, bu konuda desteklenmeleri gerektiûi a ÝktÝr. SaÛlÝk kurulußlarýna herhangi bir nedenle baßvuran kadýnlarda aile i i ßiddetin sorgulanmasý ve fizik muayene yapýlýrken ßiddet bulgularýna dikkat edilmesinin ve ßiddete maruz kalan kadýnlarýn yasal girißim i in cesaretlendirilmesinin sorunun a ÝÛa ÝkartÝlmasÝ ve šzÿmÿnde rol oynayabileceûi dÿßÿnÿlmektedir. Trabzon Cumhuriyet SavcÝsÝ Fatih A ÝlÕa alýßmamýzdaki yardýmlarý ve katkýlarý nedeniyle teßekkÿr ederiz. KAYNAKLAR 1. Erten Y, ArdalÝ C. SaldÝrganlÝk, Þiddet ve TeršrŸn Psikososyal YapÝlarÝ. Cogito- ÞiddetÕte. YapÝ Kredi YayÝnlarÝ, SayÝ 6-7, 4.BaskÝ, Altan MatbaacÝlÝk, Üstanbul, Nisan 2001: Kolburan G, Ziyalar N. Aile i i ßiddet baûlamýnda ÒEß ldÿrmeó. Adli TÝp Dergisi, 2001; 15(2): BaßbakanlÝk Aile AraßtÝrma Kurumu Aile Ü i Þiddetin Sebep ve Sonu larý AraßtÝrmasÝ, 1994; Ankara. 12.html BaßbakanlÝk Aile AraßtÝrma Kurumu Aile Ü inde ve Toplumsal Alanda Þiddet AraßtÝrmasÝ. 1998; Ankara. 19.html Saat i E. Aile i i ßiddet. 5.Ulusal Aile HekimliÛi Kongre Program ve KitabÝ Mart 2002, Adana: Abbott J, Johnson R, Koziol-Mc Lain J, Lowenstein SR. Domestic violence against women. Incidence and prevalence in an emergency department population. JAMA, 1995; 15;274(19): DanÝk Þ. Aile i inde kadýna yšnelen ßiddet. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 2000; 1(10): ekin N, SarÝca DA, GŸlmen MK, Bilgin N, Alper B, Savran B. Family violence in its most severe form: A homicide case. Adli TÝp Dergisi. 2001;15 (1): BŸtŸn C. lÿmle Sonu lanan KadÝna Yšnelik Þiddetin DeÛerlendirilmesi. UzmanlÝk tezi, Üstanbul, Abrams KM, Robinson GE. Stalking. Part II: VictimsÕ 54

5 problems with the legal system and therapeutic considerations. Canadian Journal of Psychiatry, 1998;43(5): Amerikan Tabipler BirliÛi, Bilimsel Üßler Konseyi. KadÝnlara Yšnelik Þiddet: TÝp Ü in TaßÝdÝÛÝ Anlam. JAMA, 1992; 5 (11): Gilchrist VJ, Carden A. Domestic violence. In Family Medicine Principles& Practice. Ed. Taylor RB. Springer- Verlag New York, 1998: Ü li GT. Ailede KadÝna KarßÝ Þiddet ve KadÝn Su luluûu. TC Devlet BakanlÝÛÝ KadÝn StatŸsŸ ve SorunlarÝ Genel MŸdŸrlŸÛŸ YayÝnlarÝ, Bizim BŸro BasÝmevi. Ankara, 1995; 11-15, Barrier PA. Domestic violence. Mayo Clinic Proc. 1998; 73(3): Polat O. Þiddet. Adli TÝp. Üstanbul: Der YayÝnlarÝ, AralÝk 2000: Sšzen Þ, TŸzŸn B, Dokgšz H, FincancÝ ÞK. Bireysel ve Toplumsal Þiddetin SorgulanmasÝ: Bir Anket alýßmasý. Adli TÝp BŸlteni. 1999; 4(2): YÝldÝrÝm A. SÝradan Þiddet, KadÝna ve ocuûa Yšnelik Þiddetin Toplumsal KaynaklarÝ, Boyut MatbaacÝlÝk, Ankara, 1998; YazÝßma adresi Dr. M.BŸlent SAVRAN Karadeniz Teknik niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ, Trabzon bsavran@meds.ktu.edu.tr 55