Determination of consistency and reliability of diagnostic accuracy derived from autopsy photographs

Transkript

1 OTOPSÜ FOTOÚRAFLARINDAN TANISAL DOÚRULUÚA ULAÞMANIN TUTARLILIK VE G VENÜLÜRLÜK DERECESÜNÜN SAPTANMASI Determination of consistency and reliability of diagnostic accuracy derived from autopsy photographs iûdem S NER *, BŸlent ÞAM *, Can G KDOÚAN **, SadÝk TOPRAK *, Mustafa PA * SŸner, Þam B, GškdoÛan C, Toprak S, Pa M. Otopsi fotoûraflarýndan tanýsal doûruluûa ulaßmanýn tutarlýlýk ve gÿvenilirlik derecesinin saptanmasý. Adli TÝp BŸlteni, 2002; 7 (3): ZET Adli bilimlerin bir dalý olan adli fotoûrafi, teknolojinin ilerlemesiyle birlikte hýzla gelißme gšstermektedir. FotoÛraf pek ok olayda belge olarak kullanýlmakta bazen de araßtýrma yšnteminin bir par asý olmaktadýr. Gerek olay yerinde ekilen, gerekse otopsi veya muayeneler sýrasýnda ekilen fotoûraflarýn, detaylar ve olgunun šzellikli yšnlerinin tekrar gšzden ge irilmesi, baßka uzmanlardan gšrÿß alýnmasý ve eûitim amacýyla yeniden gšsterilmesi gerekebilmektedir. Bu alýßmada; otopsi pratiûinde sýk karßýlaßýlan ateßli silah yaralanmalarý olgularýnda, giriß yarasýna ait fotoûraflardan tanýsal doûruluûa ulaßmanýn tutarlýlýk ve gÿvenilirlik derecesinin saptanmasý ama lanmýßtýr. Olgular Adli TÝp Kurumu Morg Ühtisas DairesiÕne Ekim 2001-Nisan 2002 tarihleri arasýnda gelen, ateßli silah yarasý bulunan ve alýßmaya uygun ilk olgulardan randomize yšntemle seildi. Ateßli silah giriß yarasýna ait, 35mm kamera ve dia-pozitif film kullanýlarak ekilen 18 olgunun fotoûraflarý uzmanlara gšsterilmek Ÿzere se ildi. Dšrt gšzlemci birbirlerinden baûýmsýz olarak tÿm fotoûraflarý deûerlendirdi. Gšzlemcilerden, bir ay sonra ayný fotoûraflarý tekrar deûerlendirmeleri istendi. Bu lezyonlarýn fotoûraflarýndan tanýsal doûruluûa ulaßmanýn ÒgŸvenilirliÛiÓ araßtýrýlmak Ÿzere, otopsi sýrasýnda uzmanlar tarafýndan tanýmlanan ve alýßmanýn Ògold standardýó olarak kabul ettiûimiz bulgular ile gšzlemcilerin fotoûraflarý deûerlendirmesi sonucu elde edilen bulgular karßýlaßtýrýldý. Her bir gšzlemcinin kendi i indeki tutarlýlýûý kappa testi ile deûerlendirildi. alýßma ift kšr dÿzeninde tasarlandý. AnlamlÝlÝk dÿzeyi p<0.05 olarak kabul edildi. Olgular i in her bir deûerlendiricinin kappa deûerleri incelendiûinde; kappa median deûerlerinin 62,0 ile 86,0 arasýnda de- ÛißtiÛi gšrÿldÿ. FotoÛraflarÝn deûerlendiriciler tarafýndan birinci deûerlendirmeleri incelendiûinde; doûruyu yakalama yÿzdesinin ortalamasýnýn en yÿksek deûerinin 88±0.03, en dÿßÿk deûerinin 78±0.03 olduûu, ikinci deûerlendirmeler incelendiûinde ise; en yÿksek deûerinin 86±0.03, en dÿßÿk deûerinin 79±0.03 olduûu gšrÿldÿ. Ülk ve ikinci deûerlendirmede tanýsal doûruluûa ulaßma yÿzdesinin ortalamasýnda deûerlendiriciler arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmadýûý saptandý (p>0.05). Anahtar kelimeler: Adli fotoûrafi, otopsi, ateßli silah yaralanmalarý. SUMMARY Forensic photography plays a significant role in investigation and recording in criminological procedures. Photographs are used as a document in many instances and sometimes becomes a part of an investigation method. Photographs taken at the scene, during the autopsy or examination, might be inspected again for education purposes or in order to revise the details and obtain consultation from other specialists. In this study, determination of the consistency and reliability of diagnosis derived from the photographs taken from firearm injuries during the autopsies is aimed. The cases were chosen randomly among the firearm injury cases, in the Morgue Specialization Department in the Institute of Forensic Medicine, Ministery of Justice, between October 2001 and April Forensic medicine specialists evaluated lesions of 18 cases at the autopsy and photographs were taken with a 35 mm camera using dia-positive films. The photographs evaluated independently by four forensic specialists twice in a month interval. In order to evaluate the reliability of diagnosis from photographs, the Ôgold standardõ findings which had been defined in the autopsy were compared with the findings of photograph examination. Self-consistency of each reviewer was es- * Adli TÝp Kurumu, Üstanbul ** Ü.. Cerrahpaßa TÝp FakŸltesi Genel Cerrahi Anabilim DalÝ, Üstanbul Geliß tarihi: DŸzeltme tarihi: Kabul tarihi:

2 Cilt 7, SayÝ 3, 2002 Resim 1. EtrafÝnda vurma halkasý bulunan, barut, is, namlu izi, alev yanýûý bulunmayan, yuvarlak ßekilli ateßli silah mermi ekirdeûi giriß yarasý Resim 2. EtrafÝnda vurma halkasý ve Ÿst kýsmýnda az miktarda is alaný izlenen, evresinde namlu izi bulunan, yaranýn šn kýsmýnda 0,5 cm uzunluk, 0,1 cm derinlik gšsteren laserasyonu mevcut, etrafýnda barut kakmasý ve alev yaný- ÛÝ bulunmayan yuvarlak ßekilli ateßli silah mermi ekirde- Ûi giriß deliûi yarasý V. HalkasÝ Barut Üs Namlu Üzi A. YanÝÛÝ Þekil timated with kappa test. The study was designed in double blind. The significance value was accepted as p<0,05. The kappa median values of the four evaluators were found to be between 62,0 and 86,0. In the first evaluation, one of the reviewers had the highest mean accuracy rate 88±0.03, whereas the lowest rate was 78±0.03. In the second evaluation, the highest mean accuracy rate was 86±0.03 while the lowest was 79±0.03. When both evaluations taken in consideration for all the cases, a significant difference in diagnostic accuracies of the reviewers was not noticed (p>0.05). Keywords: Forensic photography, autopsy, firearm injuries. GÜRÜÞ ve AMA Olay yerinde delillerin dokÿmantasyonu ve olay yerinin betimlenmesi, fiziksel yaralarýn ve otopsideki bulgularýn belgelenmesi, adli odontolojideki ÝsÝrÝk izinin detaylý olarak gšrÿntÿlenmesi, šzellikle ocuûa yšnelik cinsel ve fiziksel saldýrý olgularýnda muayene bulgularýnýn saptanmasý, fotoûrafik metotlarla fiziksel šl Ÿmlerin yapýlmasý, sÿperimpozisyon tekniûi ile iskeletten kimlik tespitine gidilmesi, fotomikrografi tekniûi ile aßýnmýß yÿzeyler V. HalkasÝ Barut Üs Namlu Üzi A. YanÝÛÝ Þekil ve toz partikÿllerinin mikroskobik detaylarýn gšrÿntÿlenmesi gibi pek ok farklý konuda fotoûraf ekimine ihtiya duyulmaktadýr (1-10). Gerek olay yerinde ekilen, gerekse otopsi veya muayeneler sýrasýnda ekilen fotoûraflarýn, detaylar ve olgunun šzellikli yšnlerinin tekrar gšzden ge irilmesi, baßka uzmanlardan gšrÿß alýnmasý ve eûitim amacýyla yeniden gšsterilmesi gerekebilir (4,11,12). FotoÛraf doûru bir bakýß a ÝsÝyla, orijinal gšrÿnÿß ve bulgularý gšsterir ßekilde ekilmeli, yara boyutlarýný gšsterir bir cetvel kullanýlmalý, doktor tarafýndan tanýmlanan tariflere uygunluk gšstermelidir (3,4,13,14). Adli fotografinin gerektirdiûi tÿm esaslarý saûlanmýß dahi olsa lezyonlarýn manipule edilememesi, iki boyutluluk gibi sebeplerden dolayý fotoûraf Ÿzerinden doûru de- Ûerlendirmeye ulaßmak mÿmkÿn olamayacaktýr. Bu alýßmada; otopsi pratiûinde sýk karßýlaßýlan ateßli si- 86

3 Resim 3. EtrafÝnda yanýk alaný ve az miktarda is birikimi, vurma halkasý ve namlu izi bulunan, barut bulunmayan, yuvarlak ßekilli ateßli silah mermi ekirdeûi giriß deliûi yarasý. Resim 4. EtrafÝnda vurma halkasý, is ve namlu izi bulunan, barut ve alev yanýûý bulunmayan, oval ßekilli ateßli silah mermi ekirdeûi giriß deliûi yarasý V. HalkasÝ Barut Üs Namlu Üzi A. YanÝÛÝ Þekil lah yaralanmasý olgularýnda, giriß yarasýna ait fotoûraflardan tanýsal doûruluûa ulaßmanýn tutarlýlýk ve gÿvenilirlik derecesinin saptanmasý ama lanmýßtýr. Konu, otopside sýk karßýlaßýlan ve šzelliklerinin ayýrt edilmesi olayýn aydýnlatýlmasý a ÝsÝndan šnemli olgular olmasý nedeniyle se ildi. GERE VE Y NTEM alýßmaya alýnan olgular, Adli TÝp Kurumu Morg Ühtisas DairesiÕne Ekim 2001-Nisan 2002 tarihleri arasýnda, arßamba, cumartesi ve pazar gÿnleri gelen, ateßli silah yarasý bulunan ve alýßmaya uygun ilk olgulardan randomize yšntemle se ildi. ŸrŸmeye baßlayan, olaydan sonra týbbi mÿdahale ve tedavi gšren, yara šzellikleri belirgin olarak ayýrt edilemeyen olgular alýßma dýßý býrakýldý. On sekiz tane ateßli silah giriß yarasý fotoûrafý uzmanlara gšsterilmeye uygun bulundu. YaralarÝn fotoûraflarý ekilirken; iki adet para-flaß, metrik skala, 35 mm SLR Nikon kamera ve 100 ASA renkli dia filmi kullanýldý. TŸm filmler Kodak Minilab V. HalkasÝ Barut Üs Namlu Üzi A. YanÝÛÝ Þekil tekniûi ile banyo edildi. Dia filmleri, Hewlett Packard ScanJet 6100C marka tarayýcý ile SCSI ara birimi ve HP Desk Scan II bilgisayar yazýlýmý kullanýlarak tarandý. Taramalar 600 dpi (dot per inch) šzÿnÿrlÿkte, 24 bit renk derinliûinde, %400 šl ekte, Ôsharp millions of colorsõ renk se eneûinde yapýldý. ParlaklÝk ve kontrast her bir fotoûraf i in ayrý ayarlandý. FotoÛraflar TIFF (Tag Image File Format) formatýnda bilgisayara kaydedildi.1024x768 ekran šzÿnÿrlÿûÿnde 15 inch monitšrde gšsterildi. TŸm fotoûraflar, kißilerin kimlik šzellikleri gizlenecek ßekilde dÿzenlendi. Gšzlemcilerden fotoûraflarý, bilgisayarda istedikleri bÿyÿtmeyi saûlayan bir program (ACD- See V4.0) kullanarak deûerlendirmeleri istendi. GšrŸntŸler, alýßmanýn maliyetini dÿßÿrmek amacýyla fotoûraf baskýsý olarak deûil bilgisayar ortamýna aktarýlarak gšsterildi (Resim 1-4). FotoÛraflarÝ deûerlendiren dšrt kißi en az iki yýl sÿreyle Adli TÝp Kurumu Morg Ühtisas Dairesinde uzman olarak alýßmýß ve yýlda ortalama 500 otopsi yapmýß kißilerden se ildi. 87

4 Cilt 7, SayÝ 3, 2002 BŸtŸn fotoûraflarýn adli fotoûrafi esaslarýna uygunluk gšstermesine dikkat edildi. alýßmamýzda kullanýlan šleklerde ekim a ÝsÝnÝ belirlemeye yarayan daire figÿrÿ bulunmamaktaydý. Bununla birlikte tÿm lezyon fotoûraflarý dik a Ýyla ekildi. Uzmanlardan, vurma halkasý, barut kakmasý, alev yanýûý, is, namlu izi ve yaranýn ßeklini deûerlendirmeleri istendi. DeÛerlendirmelerini, yaralarýn šzelliklerini i eren bir ßablon Ÿzerinde kaydetmeleri saûlandý. Ünterobserver denetleme: Dšrt gšzlemci birbirlerinden baûýmsýz olarak tÿm fotoûraflarý deûerlendirdi. Üntraobserver denetleme: Gšzlemcilerden bir ay sonra ayný fotoûraflarý tekrar deûerlendirmeleri istendi. Bu lezyonlarýn fotoûraflarýndan tanýsal doûruluûa ulaßmanýn ÒgŸvenilirliÛiÓ araßtýrýlmak Ÿzere, otopsi sýrasýnda uzmanlar tarafýndan tanýmlanan ve alýßmanýn Ògold standardýó olarak kabul ettiûimiz bulgular ile gšzlemcilerin fotoûraflarý deûerlendirmesi sonucu elde edilen bulgular karßýlaßtýrýldý. AynÝ zamanda her bir gšzlemcinin bir ay arayla deûerlendirdikleri fotoûraflardan elde edilen bulgular kendi i inde karßýlaßtýrýlarak ÒtutarlÝlÝkÓ denetlendi. alýßma ift kšr (double blind) dÿzeninde tasarlandý. Her bir fotoûrafa rasgele sayýlar tablosundan numara verildi. Verilen numaralardan ne alýßmaya katýlan uzmanlarýn, ne de alýßmayý yÿrÿtenin bilgisi olmadý. Bšylece okumayý yapan uzmanlar, ilk ve son okumalarýnda farklý numaralar ile ayný fotoûrafý gšrdÿler. YŸrŸtŸcŸ de veri girißi esnasýnda farklý numaralý fotoûraflarý girdi. Verinin tamamýndan sadece analizi yapan Ÿ ŸncŸ kißinin bilgisi oldu. Her gšzlemci ayný fotoûrafý 1 ay arayla iki kez deûerlendirdi. Üki bakýß arasýndaki tutarlýlýk kappa testi ile de- Ûerlendirildi. Minimum kappa deûeri olarak 40 kabul edildi. Gšzlemciler arasýndaki farký deûerlendirmek i in, her bir fotoûrafa Ògold standartóa uygunluk bakýmýndan puan verilerek, skorlar olußturuldu. Bu skorlar ilk bakýß i in, ikinci bakýß i in ayrýca genel toplam i in deûerlendirildi. Burada veriler ortalama ve standart sapma olarak verildi. Gšzlemciler arasýndaki fark Cochran-Q testi ile deûerlendirildi. AnlamlÝlÝk dÿzeyi p<0,05 olarak kabul edildi. BULGULAR Her bir deûerlendiricinin kappa deûerleri incelendi- Ûinde; kappa median deûerlerinin 62,0 ile 86,0 arasýnda deûißtiûi gšrÿldÿ. Üki deûerlendiricinin en fazla bir giriß yarasý šzelliûi i in olmak Ÿzere 40 kappa deûerinin altýna dÿßtÿûÿ gšrÿldÿ. Buna karßýlýk deûerlendiricilerin en az bir yara šzelliûi i in, en yÿksek 76 ile 100 arasý kappa de- Ûerlerine ulaßtýklarý gšrÿldÿ. Genel olarak deûerlendirildiûinde; saptanan kappa deûerlerinin kabul edilebilir sýnýrlarda olduûu gšzlendi. (Tablo 1). Tablo 1. OlgularÝn tutarlýlýk dÿzeyleri Median 79,00 65,00 86,00 62,00 Minimum Maximum Tablo 2. OlgularÝn birinci deûerlendirilmesine ait gÿvenilirlik oranlarý n test pooled Asm y* ±0,04 83±0,03 88±0,03 78±0,03 0,06 82±0,01 Tablo 3. OlgularÝn ikinci deûerlendirilmesine ait gÿvenilirlik oranlarý n test pooled Asm y* ±0,03 83±0,03 86±0,03 81±0,03 0,27 82±0,01 Tablo 4. Olgulara ait toplam gÿvenilirlik oranlarý n test pooled Asm y* ±0,02 83±0,02 87±0,02 79±0,02 0,01 82±0,01 * : Ateßli silah mermi ekirdeûi yarasý 88

5 Birinci deûerlendirmeler incelendiûinde; doûruyu yakalama yÿzdesinin ortalamasýnýn en yÿksek deûerinin 88±0.03, en dÿßÿk deûerinin 78±0.03 olduûu gšrÿldÿ. Ülk deûerlendirme i in genel doûruluk oraný %82±0.01 olarak saptandý (Tablo 2). Ükinci deûerlendirmeler incelendiûinde; doûruyu yakalama yÿzdesinin ortalamasýnýn en yÿksek deûerinin 86±0.03, en dÿßÿk deûerinin 79±0.03 olduûu gšrÿldÿ. Genel doûruluk oraný ise 82±0.01 bulundu. Ülk ve ikinci deûerlendirmelerde tanýsal doûruluûa ulaßma yÿzdesinin ortalamasýnda deûerlendiriciler arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmadýûý saptandý (p>0.05). Dšrt deûerlendirici de %14-21 hata oranýyla tanýsal doûruluûa ulaßmýßlardý (Tablo 3). OlgularÝn birinci ve ikinci deûerlendirmeleri birlikte ele alýndýûýnda; en yÿksek doûruluk yÿzdesinin 87±0.02 olduûu, en dÿßÿk yÿzdesinin 78±0.02 olduûu gšrÿldÿ. Bu olgulara ait genel doûruluk yÿzdesi ise; 82±0.01 olarak bulundu. (Tablo 4). TARTIÞMA ve SONU Gerek olay yerinde gerekse otopsi veya muayeneler sýrasýnda ekilen fotoûraflarýn, detaylar ve olgunun šzellikli yšnlerinin tekrar gšzden ge irilmesi, baßka uzmanlardan gšrÿß alýnmasý ve eûitim amacýyla tekrar deûerlendirilmesi gerekebilmektedir. BazÝ durumlarda yetersiz veya hatalý kayýtlar nedeniyle fotoûraf Ÿzerinden tekrar deûerlendirme yapýlmakta ve konunun aydýnlatýlmasýna alýßýlmaktadýr. Bu durumda fotoûrafýn bize ne kadar yol gšsterici olduûu ve deûerlendiren kißilere baûlý olarak sonucun deûißip deûißmediûi tartýßýlmasý gereken šnemli bir sorundur. FotoÛraflarÝn doûrularý ne kadar yansýttýûý veya fotoûraf Ÿzerinden karar vermenin bizi ne kadar hataya sÿrÿklediûini bilmek, daha saûlýklý sonu lara ulaßmamýzý saûlayacaktýr. Muram ve ark.õnýn kolposkopik fotoûraftan tanýsal doûruluûa ulaßma oranlarýný deûerlendirdikleri benzer bir alýßmada; 12 ay boyunca olasý cinsel istismar nedeniyle muayeneye gelen 1-16 yaß arasý 189 kýzýn genital bšlgeye ait fiziksel bulgularý kolposkopik fotoûrafi yšntemi ile fotoûraflanmýß, bu fotoûraflarýn dšrt uzman tarafýndan birbirinden baûýmsýz olarak deûerlendirilmesinden elde edilen sonu lar muayeneyi yapan doktorun de- Ûerlendirmesi ile karßýlaßtýrýlmýßtýr. DeÛerlendiricilerin fotoûraflarýn tamamýnda tanýsal doûruluûa ulaßma oranlarý yÿksek bulunmuß ( ) ve deûerlendiriciler arasýnda anlamlý farklýlýk bulunmadýûý tespit edilmißtir. Üstismara uûramamýß hastalarda doûruluk oraný , istismara uûramýß hastalarda ise 0.58 ile 0.88 aralýûýnda de- Ûißen yÿkseklikte deûißtiûi gšrÿlmÿßtÿr. Üstismara uûramýß olgularda, doûruluk oranlarýnda deûerlendiriciler arasýnda anlamlý farklýlýk olmadýûý ifade edilmißtir (15). Üstismara uûramýß olgulardaki doûruluk oranýnýn istismara uûramamýß olanlara kýyasla šnemli oranda dÿßÿk olmasýnýn sebebi; deûerlendiricilerin istismar tanýsýný tek baßýna kolposkopik fotoûrafý deûerlendirerek koymaktan kißisel olarak ekinmeleri olabileceûi ve fotoûraflarýn de- Ûerlendiricilerin karar vermesini saûlayacak yeterli detaya sahip olmayabileceûi olarak yorumlanmýßtýr. AyrÝca doûruluktaki bu dÿßÿklÿûÿn, muayene eden doktorun ocu- Ûun hikayesinden etkilenerek bÿyÿk oranda bunu kararlarýna yansýtmasýna baûlý olabileceûi dÿßÿnÿlmÿßtÿr (15). Adams ve ark. tarafýndan yapýlan bir baßka alýßmada ise; cinsel istismar nedeniyle muayenesi yapýlan ocuklara ait 16 adet anogenital bšlge kolposkopik fotoûrafý, týp uzmanlarýnýn katýldýûý ve cinsel istismar konusunu i eren toplantýda slayt olarak gšsterilmiß ve katýlýmcýlardan de- Ûerlendirmeleri istenmißtir. Sonu olarak bÿtÿn olgular dikkate alýndýûýnda; uzman katýlýmcýlar arasýnda tanýsal uyumluluk oraný %75 bulunmußtur. AyrÝca katýlýmcýlarýn tecrÿbesinin tanýsal uyumluluûa etkisi araßtýrýlmýß ve kißilerin her ay gšrdÿkleri olgu sayýsýndaki artýßla ve kolposkopik muayene sayýsýyla tanýsal uyumun korele oldu- Ûu tespit edilmißtir. AynÝ zamanda gšrÿlen vaka sayýsý ve kolposkopik muayene sayýsý da birbirleriyle korele bulunmußtur. Bununla birlikte uzmanlýk yýlý ve mahkemede bilirkißilik yapma sayýsý ile tanýsal doûruluk arasýnda anlamlý bir korelasyon bulunmadýûý tespit edilmißtir (16). Ateßli silah yarasý fotoûraflarýnýn deûerlendirildiûi bu alýßmada elde edilen tutarlýlýk oranlarý incelendiûinde; genel olarak, okuyucularýn tÿmÿnÿn parametreleri de- Ûerlendirirken kabul edilebilir sýnýrlarda kappa puanlarý aldýklarý gšrÿldÿ. OlgularÝn birinci ve ikinci deûerlendirmeleri birlikte ele alýndýûýnda; en yÿksek doûruluk yÿzdesinin 87±0.02 olduûu, en dÿßÿk yÿzdesinin 78±0.02 olduûu gšrÿldÿ. Bu olgulara ait genel doûruluk yÿzdesi ise; 82±0.01 olarak bulundu. Bu deûer olgularýn birinci ve ikinci deûerlendirmeleri sonucunda elde edilen genel doûruluk yÿzdesi ile eßitti. Bununla birlikte olgularýn ilk ve ikinci de- Ûerlendirmesinde tanýsal doûruluûa ulaßma yÿzdesinin ortalamasýnda deûerlendiriciler arasýnda anlamlý farklýlýk 89

6 Cilt 7, SayÝ 3, 2002 bulunmazken (p>0.05), bÿtÿnÿ deûerlendirildiûinde; de- Ûerlendiriciler arasýnda doûruluk yÿzdesi ortalamasýnýn anlamlý olarak farklý olduûu bulundu (p<0.05). Bunun nedeni; genel deûerlendirmenin birinci ve ikinci deûerlendirmelere ait parametrelerin hepsini i ermesidir. DeÛerlendirmeye alýnan parametre sayýsý arttýk a testin gÿvenilirliûi artmakta ve doûruya daha yakýn deûerler elde edilmektedir. Olgularda dÿßÿk doûruluk oranlarýnýn bulunmasý yaralarý manipule etme ßansÝnÝn bulunmamasý, cilt altýna bakýlamamasý gibi nedenlere baûlý olabilir. Muram ve ark.õnýn (15) yaptýklarý alýßmada fotoûraflarýn tamamý deûerlendirildiûinde %93-95 gibi yÿksek doûruluk oranlarý bulunmuß olmakla birlikte, istismara uûramýß olgularda tanýsal doûruluk oranlarý %58-88 arasýnda deûißmektedir. Adams ve ark.õnýn (16 ) yaptýûý alýßmada ise; anormal genital bulgularý i eren olgularda %81, normal genital bulgularý i eren olgularda %71 tanýsal doûruluk oranlarý bulunmußtur. Her iki alýßmada da fotoûraflarýn ayrýntýlý šzellikleri sorulmamýß, yalnýzca tanýmlanan gruplardan hangisine uygunluk gšsterdiûi araßtýrýlmýßtýr. Bizim alýßmamýzda; diûer iki alýßmaya kýyasla daha detaylý yorum yapýlmasý ve daha ok parametrenin deûerlendirilmesi istenmißtir. FotoÛraf, tÿm adli inceleme sÿrecinin bir par asýdýr ve deûerlendirmelerin yalnýzca fotoûraf Ÿzerinden yapýlmasý ger ek i bir yaklaßým deûildir. OlayÝn hikayesi, olay yeri incelemesi, otopsi sýrasýnda elde edilen tÿm bulgular vs. nin birlikte deûerlendirilmesi gerekmektedir. FotoÛraf Ÿzerinden deûerlendirmede pek ok sýnýrlayýcý šzellik vardýr. Muayene eden kißi, dokuyu manipule edebilir, belirsiz renk, kabarýklýk vs. šzellikleri fark edebilir, bulgularýn farklý yšnlerini gšrebilir, lezyonlara deûißik a Ýlardan bakabilir. Üyi kalitede ekilmiß ve yeterli bilgiyi i eren fotoûraflar, adli olaylarýn aydýnlatýlmasý sýrasýnda destekleyici ve aydýnlatýcý niteliûe sahip belgelerdir. Pek ok yšnden adli bilimlerde yararlýlýûý vurgulanmýß, bir ok yšntemin bir par asý šzelliûini kazanmýßtýr. Bununla birlikte, yeterli bilgi ve incelemeler olmaksýzýn tek baßýna Ÿzerinden yorum yapýlmasý hatalý deûerlendirmelere ve yanlýß sonu lara yol a abilmektedir. Otopside lezyonlarýn fotoûraflarý, lokalizasyonlarýný gšsteren geniß planda ve ayrýntýlarýný gšsteren yakýn planda ve mutlaka lezyona dik olarak ekilmelidir. Lezyonun yanýnda boyutlarýný ve ekim a ÝsÝnÝ gšsterir šl eûi bulunan bir skala bulunmalýdýr. FotoÛraf iyi ÝßÝk almýß olmalýdýr. TŸrkiyeÕde adli fotoûrafi birimi mevcut olmadýûýndan, fotoûraflama ißlemi bu konuda šzel bir eûitim almamýß fotoûraf Ýlar tarafýndan ve farklý fotoûrafik gere - ler kullanýlarak yapýlmaktadýr. Bu nedenle, ekilen fotoûraflarda pek ok eksiklik ve hata olußmakta, olayýn aydýnlatýlmasý amacýyla tekrar incelemek istenildiûinde, ekim hatalarýndan kaynaklanan deûerlendirme sorunlarý yaßanmaktadýr. Adli fotoûraf ÝlÝkta hatalarýn ortadan kaldýrýlmasý i in en kýsa zamanda standardizasyonun saûlanmasý ve temel fotoûraf bilgisinin adli týp eûitiminde dÿzenli olarak verilmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. Redsicker DR, Gordner G, James SH, Laws AC. The Practical Methodology of Forensic Photography. New York, 1994; Forest PR, Gaensslen RE, Lee HC. Forensic Science An Introduction to Criminalistics. Mc Graw-Hill, Inc. USA, 1983; Kalfagil S. FotoÛraf Teorisi Ders NotlarÝ 1. ÜFSAK, Üstanbul: 1998; Ergin E. Her YšnŸyle FotoÛraf ÝlÝk TekniÛi. ÜnkÝlap ve Aka Kitapevi, Üstanbul, 1982; Hedgecoe J. Her YšnŸyle FotoÛraf SanatÝ. 2. BaskÝ. Remzi Kitapevi, Üstanbul, 1996; Carper KL. Forensic Engineering. 2nd ed. CRC Press LLC, USA, 2001: Clement JG, Ranson DL. Craniofacial Identification in Forensic Medicine. Oxford Universty Press, New York, 1998; Patrick E, Matthews B, Smock WS. Forensic Photography in the Emergency Department. Olshaker JS, Jackson MC, Smock WS. ed. Forensic Emergency Medicine. Library of Congress Cataloging in Publication Data, USA, 2001: Geberth VJ. Practical Homicide Investigation. 3th ed. CRC Press, USA, 1996: Ricci LR. Child Abuse Medical Diagnosis and Management. 2nd ed. Lippincott Williams&Wilkins, USA, 2001: Bevel T, Gardner RM. Bloodstain Pattern Analysis with An Introduction to Crime Scene Reconstruction. CRC Press, USA, 1997:

7 12. Eckert WG. Introduction to Forensic Sciences. 2nd ed. CRC Press, USA, 1997: Noon R. Introduction to Forensic Enginering. 2nd ed. CRC Press, USA, 1992: Bilge S, TaßkÝranoÛlu-TÝrtÝl L. Cinsel istismara maruz kalan ocuklar: maûdur, saldýrgan šzellikleri ve ruhsal / davranýßsal bozukluklar. Klinik Adli TÝp Dergisi, 2001; 1 (1): Muram D. Arheart KL, Jennings SG. Diagnostic accuracy of colposcopic photographs in child sexual abuse evaluations. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology. 1999; 12 (2): Adams JA, Wells R. Normal versus abnormal genital findindings in children: How well do examiners agree? Child Abuse Negl 1993; 17:663. Ületißim Adresi: Uz.Dr. iûdem SŸner Adli TÝp Kurumu, Üstanbul (212) cigdemsuner@yahoo.com 91